Διδάσκοντας ελκυστικά τον αρχαιοελληνικό λόγο   Διδάσκοντας ελκυστικά τον αρχαιοελληνικό λόγο   Σενάριο διδασκαλίας για τη β' Γυμνασίου: Η τύχη της Κόρης στην εκπαίδευση Δήμητρα Τσίγκα, Κατερίνα Φερεντίνου

Π ε ρ ί λ η ψ η στόχος: το μάθημα της Αρχαιοελληνικής Γλώσσας: ελκυστικό και προσιτό πρόγραμμα διδασκαλίας: έτος 2015-16 στην Α' και στη Β΄ Γυμνασίου ως εξής: Δίνεται ανθολόγιο που, εκκινώντας από κείμενα μικρότερης γλωσσικής απόστασης από την ομιλούμενη νεοελληνική καταλήγει σε κείμενα της αρχαίας αττικής διαλέκτου και περιλαμβάνει τις ενότητες: Για την Α΄ Γυμνασίου: Μύθοι για ζώα και φυτά, Μυθικοί ήρωες και τέρατα. Για τη Β΄ Γυμνασίου: Εκπαίδευση, Η παιδεία ως αρετή, Η τύχη της Κόρης (στην εκπαίδευση).

William Stephen Coleman, 1829-1904, Μια ενδιαφέρουσα ιστορία ΣΤΟΧΟΙ: • η απαλλαγή από τα συναισθήματα της αμηχανίας, του φόβου έναντι της δυσκολίας της αρχαίας ελληνικής γλώσσας και του πολιτισμού. • η παιγνιώδης αντίληψη και η απόλαυση των κειμένων. • η πρόσληψη της συνέχειας της ελληνικής γλώσσας. • η ομαλή και σταδιακή γνωριμία με τον αρχαίο ελληνικό λόγο. • η βιωματική προσέγγιση του παρελθόντος. • η αισθητική ανταπόκριση και καλλιέργεια. William Stephen Coleman, 1829-1904, Μια ενδιαφέρουσα ιστορία

Μέθοδος διδασκαλίας: κειμενοκεντρική και ομαδοσυνεργατική. επαρκής ανάγνωση. προσέγγιση κειμένου: από στήθους απαγγελία, δραματοποίηση, χρήση «διερμηνέων», εργαστήρια μετάφρασης από και προς τα αρχαία ελληνικά, εργαστήρια δημιουργικής γραφής. διερεύνηση του κειμένου ως ιστορικής, κοινωνικής και πνευματικής μαρτυρίας, πάντα σε σχέση και με τους σύγχρονους προβληματισμούς των μαθητών. επιλογή λέξεων από τα κείμενα σχετικών με τα ενδιαφέροντα και τη ζωή των εφήβων και δημιουργία «οικογενειών λέξεων». Σαπφώ, τοιχογραφία από την Πομπηΐα

Διδακτικοί στόχοι: Επιδιώκεται οι μαθητές : Να αναπτύξουν δεξιότητες συνεργασίας και κριτικής σκέψης. Να μάθουν να ακούνε τις απόψεις ή/και τις πληροφορίες των άλλων, να τις συμπληρώνουν ή/και να διαφοροποιούνται τεκμηριωμένα και να παίρνουν θέση σε ένα ερώτημα που τίθεται. Να αναπτύξουν γνωστικές αλλά και κοινωνικές δεξιότητες. Να αναλάβουν συγκεκριμένους ρόλους και πρωτοβουλίες, όπου απαιτείται.

Στόχοι συγκεκριμένης διδακτικής πρότασης: η προσέγγιση των νοηματικών αξόνων των κειμένων από τους μαθητές έτσι ώστε: Ι. να προσπαθήσουν να απαντήσουν σε ερωτήματα που αφορούν: α) στις συνθήκες της ζωής και της εκπαίδευσης του νέου και της κόρης. β) στο δικαίωμα ή τη δυνατότητα της μόρφωσης. γ) στην πορεία της εκπαίδευσης στο πέρασμα του χρόνου. ΙΙ. α) να συνειδητοποιήσουν την ενότητα της ελληνικής γλώσσας β) να μάθουν σταδιακά να αναγνωρίζουν και να απολαμβάνουν το ξεχωριστό ύφος του κάθε δημιουργού, καθώς και το κλίμα της εποχής που τον γέννησε. ΙΙΙ. να συζητήσουν τις συνάφειες που έχουν τα κείμενα με το εικαστικό υλικό που τα πλαισιώνει και να παράγουν δικά τους κείμενα. IV. να λειτουργήσει όλη αυτή η διαδικασία της ανάγνωσης και κριτικής επεξεργασίας των κειμένων της ενότητας ως οδηγός φιλαναγνωσίας.

Carl Christian Constantin Hansen, 1804-1880 Κείμενα προς ανάγνωση και επεξεργασία : 1. Ξενοφῶν, Λακεδαιμονίων Πολιτεία Ι, 3-4 2. Πλούταρχος , Βίοι Παράλληλοι, Λυκοῦργος,14 3. Ἀγαθίας ὁ Σχολαστικός, Εὐγενία (Παλατινή Ανθολογία, VII 593) 4. Μιχαήλ Ψελλός, Ἐπιτάφιος εἰς τὴν θυγατέρα Στυλιανήν πρὸ ὥρας γάμου τελευτήσασαν [απόσπασμα] 5. Ἄννα Κομνηνή, Ἀλεξιάς [προοίμιο] 6.Ἐλισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου, Αὐτοβιογραφία [αποσπάσματα] 7. Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Τῆς δασκάλας τὰ μάγια 8. Κατίνα Παππά, Σὲ ἕνα γυμνάσιο θηλέων [απόσπασμα]   Carl Christian Constantin Hansen, 1804-1880

Α΄ΦΑΣΗ: Κοινό φύλλο επεξεργασίας και μελέτης (κατανόηση κειμένου) J. Buhlmann, Ελληνίδων έργα κατ' οίκον, 19ος αι.

Πρώτη προσπέλαση του κειμένου: Λακεδαιμονίων Πολιτεία Ι, 3-4, Ξενοφῶν. Για το πρώτο απόσπασμα του κειμένου δίνονται δυο μεταφραστικές εκδοχές. Οι μαθητές καλούνται : να επιλέξουν την πιο κατανοητή γι’ αυτούς απόδοση, να αντιστοιχίσουν επιλεγμένες λέξεις ή φράσεις από τις μεταφράσεις με αυτές του πρωτοτύπου.

Παράδειγμα: 1η ημιπερίοδος 2η ημιπερίοδος   2η ημιπερίοδος Ποια λέξη δείχνει αντίθεση με τα προηγούμενα; Ἐποίησε, ποιος; Ἡγήσατο, ποιος; Πότε; Τι; - εἶναι (= ότι υπάρχουν) Τι εποίησε; - ἀγῶνας ποιες υπάρχουν; Σε ποια αθλήματα;  

[στο σχολικό εργαστήριο υπολογιστών] Β΄ΦΑΣΗ [στο σχολικό εργαστήριο υπολογιστών] Χωρισμός μαθητών σε τέσσερις ομάδες ανάλογα με την προτίμησή τους. Φωτογραφία της Βούλας Παπαϊωάννου, 1898-1990

Η κάθε ομάδα: επεξεργάζεται συγκεκριμένα κείμενα από αυτά που ανήκουν στην ενότητα. Τα θέματα προς μελέτη και επεξεργασία είναι: α) Η τύχη της κόρης στην κλασική αρχαιότητα, β) Η κόρη στο Βυζάντιο-Μεσαίωνα, γ) Η κόρη στα νεότερα χρόνια και δ) Μια αρχαία Σπαρτιάτισσα αφηγείται…

Α΄ ομάδα: Η τύχη της κόρης στην κλασική αρχαιότητα Ξενοφῶν, Λακεδαιμονίων Πολιτεία Ι, 3-4 Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι, Λυκούργος,14 Να εντοπίσετε τις δύο παρομοιώσεις που αφορούν τις κόρες των άλλων πόλεων και της Σπάρτης και να τις αναλύσετε. Με ποιο τρόπο λειτουργούν στο κείμενο του Ξενοφώντα; πώς εξυπηρετούν τη λογική του; Σε όλες τις ελληνικές πόλεις ήταν σαφής η διάκριση στον τρόπο ζωής ανάμεσα στους ελεύθερους και στους δούλους. Ποια χαρακτηριστικά του δουλικού τρόπου ζωής διακρίνετε μέσα στα κείμενα του Ξενοφώντα και του Πλουτάρχου; Η Σπαρτιάτισσα κόρη σε ποια ομάδα ανήκε και γιατί;

Δ΄ομάδα: Μια αρχαία Σπαρτιάτισσα αφηγείται… Ξενοφῶν, Λακεδαιμονίων Πολιτεία Ι, 3-4 Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι, Λυκούργος,14 1. α) Με βάση τα στοιχεία που δίνει ο Ξενοφών και ο Πλούταρχος για τα κορίτσια στη Σπάρτη να προσπαθήσετε να φανταστείτε τη ζωή τους. β) Στη συνέχεια να γράψετε ένα μικρό κείμενο στην αρχαία ελληνική σε α΄ πρόσωπο ως μια νεαρή Σπαρτιάτισσα της κλασικής Ελλάδας. γ) Τέλος, να το παρουσιάσετε στην τάξη με ζωντάνια και παραστατικότητα.

[στο σχολικό εργαστήριο υπολογιστών] Η κόρη μέσα από την τέχνη Γ΄ ΦΑΣΗ [στο σχολικό εργαστήριο υπολογιστών] Η κόρη μέσα από την τέχνη Philip Mercier, 1689-1760, School for Girls

Παραδείγματος χάριν: Να ξεχωρίσετε τους πίνακες και τις φωτογραφίες που αναφέρονται στην Ελληνίδα από την αρχαιότητα έως σήμερα. Από ποιες φάσεις φαίνεται να πέρασε η εκπαίδευση του κοριτσιού στην Ελλάδα; Δοκιμάστε να συνοδεύσετε την εργασία σας με αντιπροσωπευτικές φράσεις από τα κείμενα που μελετήσατε και που θεωρείτε ότι ταιριάζουν. Σε ένα πίνακα που θα φανταστείτε να παρουσιάζει μια μαθήτρια της εποχής μας, ποια στοιχεία της ζωής της στο σχολείο θα τονίσετε; Να απαντήσετε σε λίγες γραμμές και στη συνέχεια να το παρουσιάσετε στην τάξη ως μια παγωμένη εικόνα (tableau vivant). Νικηφόρος Λύτρας,1832-1904, Όρθρος

Επέκταση της διδακτικής πρότασης: Δημιουργική γραφή 2. Φιλαναγνωσία ( Προτείνονται για ανάγνωση και παρουσίαση στην ολομέλεια της τάξης τα βιβλία: Κατίνα Παππά, Σ’ ἕνα γυμνάσιο θηλέων Ἐλισσάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου, Αὐτοβιογραφία Διδώ Σωτηρίου, Οι επισκέπτες)

Henriette Browne, 1860-1880, Ένα κορίτσι που γράφει πολύ Ευχαριστούμε Henriette Browne, 1860-1880, Ένα κορίτσι που γράφει