Τα συντηρητικά κόμματα Θ Τα συντηρητικά κόμματα Θ. Διαμαντόπουλος, Το κομματικό φαινόμενο: μορφές συστήματα, οικογένειες κομμάτων, Αθήνα, Παπαζήση, 1993, σελ.352-384. Τέλος ναπολεόντειας περιόδου: Ευρώπη μοναρχοκρατούμενη, κυριαρχημένη από το πνεύμα της παλινόρθωσης. Φόβος για επανάσταση για αμφισβήτηση και αναταραχή. Οπαδοί της παράδοσης: ανάγκη για συστηματική και οργανωμένη πολιτική αντίσταση. Πρώτα συντηρητικά κόμματα. Κόμματα αντίδρασης στην κοινωνική δυναμική. Φιλο-μοναρχικά και φιλο-βασιλικά κόμματα

Τα συντηρητικά κόμματα Όρος Συντηρητικός: 1817 Σατωβριάνδος (ultras) Τίτλος Conservatives: Sir Robert Peel, εκσυγχρονισμός των Tories Δεν είχε ιδιαίτερη απήχηση (Λαϊκό κόμμα, Εθνικό κόμμα κ.α) Ιδεολογία: Παραδοσιακός - κλασικός συντηρητισμός Σύγχρονος συντηρητισμός

Παραδοσιακός - κλασικός συντηρητισμός 1. φιλομοναρχισμός: βασιλιάς = εγγύηση της διατήρησης της «φυσικής» κοινωνικής τάξης και ιεραρχίας 2. Αποσυγκέντρωση της εξουσίας: (ζήτω ο βασιλιάς παρά ταύτα) δυσαρέσκεια επειδή ο μονάρχης δεν είχε ευθυγραμμιστεί με τις αντιλήψεις τους για καθολική και βίαιη επιστροφή στην προεπαναστατική Γαλλία. Απόλυτη νομιμοφροσύνη στο μοναρχικό ιδεώδες.

Παραδοσιακός - κλασικός συντηρητισμός Αποκατάσταση αυτονομίας των περιφερειών Ενίσχυση τοπικών ελευθεριών - τοπικών αρχόντων. Διασπορά πολιτικής δύναμης μείωση δυνατότητας κατάληψης κρατικής εξουσίας Μόνο ο βασιλιάς – ενσάρκωση και υλοποίηση της εθνικής ενότητας και κοινό σημείο αναφοράς ολόκληρου του έθνους – μπορούσε να αποδίδει και να ενισχύει τις «τοπικές ελευθερίες» χωρίς κίνδυνο διάσπασης του εθνικού ιστού

Παραδοσιακός - κλασικός συντηρητισμός Συγκεντρωτική άσκηση της κρατικής εξουσίας: παρέπεμπε στην επαναστατική εμπειρία, η ενδυνάμωση των «τοπικών κοινωνιών» θεωρήθηκε για τη συντηρητική Ευρώπη του 19ου και 20ου αιώνα όρος για την αποκατάσταση της κοινωνίας των βαρώνων για την ενδυνάμωση της «φυσικής» κοινωνικής ιεραρχίας

Παραδοσιακός - κλασικός συντηρητισμός 3. κατανόηση των κοινωνιών ως βιολογικών οργανισμών: εσωτερική αρμονία και συνοχή, χωρίς αντιφάσεις, συγκρούσεις ή συγκρουσιακές προοπτικές. Τα μέρη δεν θεωρούνται ότι βρίσκονται σε σύγκρουση, αλλά σε λειτουργική συμπληρωματικότητα μεταξύ τους. Το κάθε μέρος είναι προϋπόθεση της ύπαρξης του όλου. Το όλο νοείται ως λόγος ύπαρξης και καταξίωσης των μερών.

Παραδοσιακός - κλασικός συντηρητισμός Άτομο: αρμονικά ενσωματώνεται στην κοινωνική δομή Κοινότητα: ιδανική ομάδα κοινωνικής ενσωμάτωσης. Ομάδα αυτόματης και φυσικής ένταξης του ατόμου. Αντίθεση με την κοινωνία: η ένταξη γίνεται με ωφελιμιστικά κριτήρια, δεν υποδηλώνει «δεσμό αίματος» Δημοκρατικοί θεσμοί: προϊόν βιομηχανικής και ατομικιστικής επανάστασης του 19ου αιώνα επιφυλακτικότητα από τα συντηρητικά κόμματα

Παραδοσιακός - κλασικός συντηρητισμός 4. Επιφυλακτικότητα απέναντι στους δημοκρατικούς θεσμούς και τη λαϊκή κυριαρχία: Επιφυλακτικότητα για κατοχύρωση λαϊκών ελευθεριών Για θεσμοποίηση λαϊκής παρέμβασης στα πολιτικά τεκταινόμενα. Αποδοχή δικαιώματος ψήφου αντίβαρο προς ανεξέλεγκτες καταστάσεις. Επιφυλακτική στάση απέναντι στα Συντάγματα και στα πολιτικά δικαιώματα Ανεξιθρησκεία, αντιβαίνει στην παραδοσιακή φιλοεκκλησιαστική στάση των συντηρητικών.

Παραδοσιακός - κλασικός συντηρητισμός 5. φιλοεκκλησιαστική στάση: Θεία πρόνοια κατευθυντήρια δύναμη των κοινωνικών εξελίξεων. Καθολική εκκλησία: πρότυπο φυσικής αρμονίας, συνοχής, αυθεντίας και ιεραρχίας. Μετακίνηση ενδιαφέροντος από τον παρόντα στο μελλοντικό κόσμο. Ανώτερος κλήρος στις καθολικές χώρες προερχόταν από δευτερότοκους γαιοκτητικής αριστοκρατίας. Απαισιοδοξία για την πορεία των σύγχρονων κοινωνιών.

Παραδοσιακός - κλασικός συντηρητισμός Δυσπιστία για τον άνθρωπο και την καλοσύνη του. Στρατός: θεματοφύλακα; εθνικής ενότητας. Αριστοκρατικός ιπποτισμός: μη εξάπλωση επανάστασης. Αποδοχή ιμπεριαλιστικής πολιτικής. Μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα: Συντηρητικοί αντίσταση στον καπιταλισμό και στον ατομικισμό. Ωστόσο: η συντηρητική οικογένεια αφομοίωσε τα περισσότερα στοιχεία του ιδεολογικού λόγου του παραδοσιακού αντιπάλου, των φιλελεύθερων (τεχνοκρατικός συντηρητισμός)

Σύγχρονος συντηρητισμός Ιδεολογία: ατομοκεντρική έμφαση (απομάκρυνση από παραδοσιακή θεώρηση) Ατομική επιτυχία, ατομική οικονομική επιτυχία – δράση Σεβασμός στην ατομική ιδιοκτησία. Περιορισμός κρατικής παρέμβασης, οικονομία της αγοράς. Αύξηση της παραγωγής έναντι της αναδιανομής Αποδοχή της αύξησης της ανεργίας. Έμφαση στη μείωση του πληθωρισμού. Μείωση δημόσιων δαπανών κράτους πρόνοιας, περιορισμός των φόρων (Μ. Θάτσερ, Ρ. Ρέηγκαν).

Σύγχρονος συντηρητισμός Τήρηση τάξης, προάσπιση εθνικών αξιών. Φιλοεκκλησιαστική διάθεση συχνά αντίφαση με ορθολογικό οικονομικό λόγο. Έμφαση στην Δεξιά: παρά την άμβλυνση της ιδεολογικής αντίθεσης που αισθάνεται η εκλογική βάση προς τα αριστερά κόμματα. Δεν ταυτίζονται απόλυτα με ανώτερα εισοδηματικά στρώματα, ούτε ασκούν ταξική ή αντεργατική πολιτική (εξαίρεση: βρετανικό συντηρητικό κόμμα) Υποβαθμίζουν τον ρόλο των συνδικάτων. Έντονος αντικομμουνισμός

Σύγχρονος συντηρητισμός «Γκραμσισμός της δεξιάς»: στρατηγική αστικής τάξης, περιορισμός κράτους πρόνοιας «Τεχνοκρατικός και ατομοκεντρικός συντηρητισμός»: διαφορετικός από παραδοσιακό συντηρητισμό. Μικρότερο ενδιαφέρον για κατώτατα κοινωνικά στρώματα. Αναδιανομή υπέρ ανώτερων εισοδηματικών κλιμακίων. Βασικό στοιχείο πολιτικής: μεταφορά κοινωνικής, οικονομικής δύναμης από τα συνδικάτα στους επιχειρηματίες στους τεχνοκράτες «τεχνοδομή αστικής τάξης». Αντιπαλότητα προς παρεμβατικό κράτος: δημόσιοι φορείς δεν υπηρετούν την κοινωνία, αλλά τον εαυτό τους.

Τα συντηρητικά κόμματα «Φιλελεύθερος συντηρητισμός»: α) χριστιανοδημοκρατία, β) αυταρχικός συντηρητισμός Αυταρχικός συντηρητισμός (Girving) Α) εθνικισμός και λαϊκισμός Β) επιδίωξη πολιτικού ελέγχου στον ισχυρό κρατικό μηχανισμό, για την προστασία των συντηρητικών αξιών Γ) αποδοχή του κρατικού παρεμβατισμού στην οικονομία καθώς η αγορά θα πρέπει να ρυθμιστεί για το κοινό καλό

Τα συντηρητικά κόμματα Κοινωνική απήχηση Σπάνια διακηρύσσουν ταξικό χαρακτήρα Πολυσυλλεκτικό πρόγραμμα: γενικό πολιτικό λόγο, συνένωση ευρύτερων συμφερόντων, υιοθέτηση μαζικής δομής. Πολιτικό προσεταιρισμό ευρύτερων λαϊκών στρωμάτων: «μεσαία τάξη και εργατικά στρώματα». Στόχος: η αποφυγή της ταξική τους συρρίκνωσης στην κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας Προνομιακή απήχηση σε μεσαία και ανώτερα κοινωνικά στρώματα (κεφαλαιούχους, εισοδηματίες, ανώτερα στελέχη, ελεύθερα επαγγέλματα)

Τα συντηρητικά κόμματα Αποκλειστική απήχηση στα αγροτικά στρώματα Ικανοποιητική απήχηση σε ανώτερα υπαλληλικά στρώματα Απήχηση σε ανειδίκευτη και μη συνδικαλιζόμενη εργατική τάξη «working class Tories» με την εξαίρεση των Σκανδιναβικών χωρών Ωστόσο: η εργατική συμμετοχή αφορά στη βάση των συντηρητικών κομμάτων και όχι στην ηγεσία Συμπέρασμα: ταξικοί συνασπισμοί υπό την κηδεμονία της αστικής τάξης με απήχηση στους μισθωτούς του ιδιωτικού τομέα και στο μη συνδικαλισμένο τμήμα του εργατικού πληθυσμού.

Τα χριστιανοδημοκρατικά κόμματα Θ Τα χριστιανοδημοκρατικά κόμματα Θ. Διαμαντόπουλος, Το κομματικό φαινόμενο: μορφές συστήματα, οικογένειες κομμάτων, Αθήνα, Παπαζήση, 1993, σελ.403-422. Ιδεολογία Χριστιανική δημοκρατία (1848): αποδοχή από ένα τμήμα του καθολικού κόσμου της λαϊκής κυριαρχίας και του αβασίλευτου δημοκρατικού καθεστώτος (καθολικός φιλελευθερισμός) Ωστόσο: αντιπαράθεση μεταξύ φιλοεκκλησιαστικών και αντιεκκλησιαστικών (λαϊκών) δυνάμεων. Μετά 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο: πολιτική έκφραση των καθολικών φιλοεκκλησιαστικών κομμάτων (πολιτικός καθολικισμός)

Τα χριστιανοδημοκρατικά κόμματα 1. «οριζόντιο κόμμα»: ιδεολογικό φάσμα: από την άκρα δεξιά μέχρι μια κοινωνική αριστερά Αυτοπροσδιορίζονται «κεντρώα κόμματα»: κυβερνητική σύμπραξη με Λαϊκά κόμματα Συχνά καλύπτουν το μεγαλύτερο φάσμα του καθολικού πληθυσμού Ωστόσο: η άμβλυνση του αντικληρικισμού από την αριστερά οδήγησαν τα θρησκευτικά κόμματα προς την παραδοσιακή συντηρητική Δεξιά. Αποτέλεσμα: μετακίνηση χριστιανοδημοκρατίας προς τα Δεξιά

Τα χριστιανοδημοκρατικά κόμματα 2. Αναπαραγωγή διάκρισης Δεξιάς-Αριστεράς στο εσωτερικό τους. Πολυφωνικά, ύπαρξη πολλών φατριών ή πολυτασικά. Διαταξική κοινωνική απήχηση (οργανώσεις αθλητικές πολιτικές νέων κ.α.) Διαφορές με συντηρητικά στρώματα (working class Tories) α) μεγαλύτερη διείσδυση στην εργατική τάξη β) οι ψήφοι από την εργατική τάξη αποτελούν το μεγαλύτερο ποσοστό της συνολικής κομματικής απήχησης γ) συντηρητικά κόμματα απήχηση στο μη συνδικαλισμένο τμήμα της εργατικής τάξης, χριστιανοδημοκρατικά απήχηση στα συνδικαλισμένα και στα εργατικά συνδικάτα.

Τα χριστιανοδημοκρατικά κόμματα Οργάνωση μαζικού χαρακτήρα: Δίκτυο επικοινωνίας με την κοινωνία. Δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ της καθολικής εκκλησίας με τους πιστούς Δίκτυο παρέμβασης της εκκλησίας στο κόμμα. Καθολική εκκλησία: σημαντικό ρόλο στο γενικό πολιτικό προσανατολισμό

Τα χριστιανοδημοκρατικά κόμματα Συμπεράσματα: Μη ευχερής προσδιορισμός στον άξονα δεξιά-αριστερά Διαταξική κοινωνική απήχηση Πολυτασική οργανωτική συγκρότηση Οργανική διασύνδεση με ευρεία κοινωνικά στρώματα Έντονη επιρροή της εκκλησίας

Ιδεολογικά χαρακτηριστικά Διστακτική αποδοχή της λαϊκής κυριαρχίας: απαγόρευση συμμετοχής καθολικών στις εκλογές Έντονα διακηρυσσόμενη αταξικότητα: Τρίτη λύση ανάμεσα στον αθεϊστικό μαρξισμό και στον πλουτοκρατικό και υλιστικό φιλελευθερισμό. Στόχος: κοινωνική αλληλεγγύη και διαταξική συνοχή. Αταξικότητα συνδέεται με ηθικές αρχές και όχι οικονομικές προτάσεις (αντίθεση σε διαζύγια αμβλώσεις κλπ)

Ιδεολογικά χαρακτηριστικά Διατήρηση των ανεξάρτητων από το κράτος ιδεολογικών μηχανισμών (σχολεία, συλλόγους κλπ) συνήθως ελέγχονται από την εκκλησία Απόρριψη του άκρατου οικονομικού φιλελευθερισμού: αποδοχή κρατικού παρεμβατισμού με όρια βέβαια τις σχέσεις με τμήματα του εργοδοτικού κόσμου. Τα τελευταία χρόνια αποδέχονται τον οικονομικό νεοφιλελευθερισμό.