1η Διάλεξη «Το διεθνές οικονομικό σύστημα» ΤΕΙ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΑΣΤΟΡΙΑ ΤΜΗΜΑ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΜΠΣ –ΜΒΑ ΜΑΘΗΜΑ: Διεθνής Οικονομική 1η Διάλεξη «Το διεθνές οικονομικό σύστημα» Δρ. Σίσκος Ευάγγελος, Τακτικός Καθηγητής Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων

ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ Διάλεξη Θέμα Ημερομηνία 1 Διάλεξη Το διεθνές οικονομικό σύστημα 18 Μαρτίου 2 Διάλεξη Εθνικοί λογαριασμοί και το Ισοζύγιο Πληρωμών. 1 Απρίλη 3, 4 & 5. Διάλεξη Το Διεθνές Νομισματικό Σύστημα 8 & 29 Απριλίου και 6 Μαΐου 6. Διάλεξη Θεωρία Διεθνούς Εμπορίου 13 Μαΐου 7 & 8 Διάλεξη Η διεθνής οικονομική ολοκλήρωση 20 και 27 Μαΐου 9. Διάλεξη Διεθνείς επενδύσεις και η διεθνής μετανάστευση εργατικού δυναμικού. 3 Ιουνίου 10.Διάλεξη Διεθνείς πιστώσεις και χρηματοδοτήσεις 10 Ιούνιος 11.Διάλεξη Παγκοσμιοποίηση και οικονομική ανάπτυξη 17η Ιουνίου 12. Διάλεξη Η Διεθνής οικονομική πολιτική της Ελλάδας και της ΕΕ. 24 Ιουνίου

Παγκόσμια Οικονομία Η παγκόσμια οικονομία (World Economy) – είναι το σύνολο των οικονομιών όλων των χωρών και των ανεξάρτητων εδαφών, που συνδέονται μεταξύ τους με την μετακίνηση των εμπορευμάτων, των υπηρεσιών, των κεφαλαίων, εργατικού δυναμικού, της τεχνολογίας και των πληροφοριών. Παγκόσμια οικονομία –είναι η πολύ επίπεδη, παγκόσμια οικονομία, βασισμένη στις αρχές της οικονομίας της αγοράς και των οικονομιών ανοικτού τύπου, συνδέοντας σε ενιαίο σύνολο τις εθνικές οικονομίες σε αλληλεξάρτηση και αλληλενέργεια αλλά και σε αμοιβαία σχέση με τις διαδικασίες του διεθνούς καταμερισμού εργασίας και τις διεθνείς οικονομικές σχέσεις. Εθνική οικονομία: το σύνολο της άμεσης και έμμεσης οικονομικής δραστηριότητας του πληθυσμού εντός της χώρας. στην μακροοικονομία εξετάζονται συνήθως τέσσερα τμήματα της εθνικής οικονομίας: •Ο πραγματικός τομέας (real sector), •Ο δημοσιονομικός τομέας (fiscal sector), •Ο νομισματικός τομέας (monetary sector), •Ο εξωτερικός τομέας (external sector). Η παγκόσμια οικονομία ως οικονομική κατηγορία περιλαμβάνει τον τομέα της διεθνούς κυκλοφορίας των προϊόντων και των υπηρεσιών (παγκόσμια αγορά), τον τομέα της διεθνούς μετακίνησης των συντελεστών παραγωγής και τον τομέα του διεθνούς εμπορίου χρηματοοικονομικών εργαλείων. (βλέπε πίνακα 1.1) Η παγκόσμια οικονομική (World Economics) –είναι σχετικά νέα επιστήμη, η ενιαία γενική θεωρία ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας δεν έχει δημιουργηθεί ακόμα.

Η διεθνής οικονομική Είναι καλά αναπτυγμένο ένα από τα σημαντικότερα τμήματα της παγκόσμιας οικονομίας – η Διεθνής οικονομική (international economics), είναι τμήμα της θεωρίας της οικονομίας της αγοράς, οποία εξετάζει τις νομοτέλειες αλληλενεργειών των οικονομικών οργανισμών διαφορετικών κρατών στον τομέα της διεθνούς ανταλλαγής εμπορευμάτων, κίνησης συντελεστών παραγωγής, χρηματοδότησης, το θεσμικό σύστημα και τους μηχανισμούς ρύθμισης των διεθνών οικονομικών συναλλαγών (διεθνής οικονομική πολιτική). Η διεθνής μικροοικονομική είναι τμήμα της θεωρίας της διεθνούς οικονομικής, που εξετάζει τις νομοτέλειες της διακρατικής κίνησης εμπορευμάτων και συντελεστών παραγωγής καθώς και τα αγοραία χαρακτηριστικά (ζήτηση, προσφορά, τιμές κλπ). Η διεθνής μακροοικονομική είναι τμήμα της θεωρίας της διεθνούς οικονομικής, που εξετάζει τις νομοτέλειες λειτουργίας των ανοικτών οικονομιών και της παγκόσμιας οικονομίας εξολοκλήρου σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης των χρηματοοικονομικών αγορών. Η διαδικασία διεθνοποίησης της οικονομικής ζωής καθόρισε τον σχηματισμό της παγκόσμιας οικονομίας. Η βάση της διαδικασίας αυτής είναι η διεθνοποίηση της παραγωγής και του κεφαλαίου.

To ενιαίο οικονομικό σύστημα

Πίνακας 1.1. Η διάρθρωση της Παγκόσμιας Οικονομίας Πίνακας 1.1. Η διάρθρωση της Παγκόσμιας Οικονομίας

Σχήμα της Διεθνούς οικονομίας Εμπορεύματα Συντελεστές Παραγωγής Εξωτερικό Δαπάνες Εργασία και Κεφάλαιο Κέρδη Εισαγωγές Φυσικά πρόσωπα Εμπορεύματα Εργασία και Κεφάλαιο Κέρδη Δαπάνες Νομικά Πρόσωπα Δαπάνες Εξαγωγές Κέρδη Εργασία και Κεφάλαιο

Χαρακτηριστικά στοιχεία της παγκόσμιας οικονομίας είναι τα εξής: Οι συμμετέχοντες και τα βασικά χαρακτηριστικά της παγκόσμιας οικονομίας Κράτη Διεθνικές και Πολυεθνικές επιχειρήσεις (TNCs) Διεθνείς οργανισμοί και Ινστιτούτα. Χαρακτηριστικά στοιχεία της παγκόσμιας οικονομίας είναι τα εξής: Η διεθνή κυκλοφορία συντελεστών παραγωγής. Η ανάπτυξη των διεθνών μορφών παραγωγής σε επιχειρήσεις που είναι εγκατεστημένες σε πολλές χώρες (διεθνικές επιχειρήσεις). Η ανάδειξη του ανοικτού τύπου οικονομίας στο πλαίσιο πολλών κρατών και διακρατικών ενώσεων. Βελτίωση των διεθνών υποδομών: μεταφορές, πληροφοριακές επικοινωνίες. Ο διεθνής συντονισμός ενεργειών των εθνικών κυβερνήσεων, η δημιουργία υπερεθνικών οργάνων, που θα ρυθμίζουν τις διεθνείς οικονομικές σχέσεις. Η αντικειμενική βάση σχηματισμού της παγκόσμιας οικονομίας είναι ο διεθνής καταμερισμός εργασίας.

Ο διεθνής καταμερισμός εργασίας (ΔΚΕ) Ο διεθνής καταμερισμός εργασίας (ΔΚΕ) είναι το υψηλότερο επίπεδο ανάπτυξης του εδαφικού κοινωνικού καταμερισμού εργασίας μεταξύ των χωρών, συνεταιρισμού και ανταλλαγής προϊόντων και προβλέπει την σταθερή συγκέντρωση καθορισμένης παραγωγής σε ξεχωριστές χώρες. Ο Δ.Κ.Ε. είναι η εξειδίκευση ξεχωριστών χωρών στην παραγωγή ξεχωριστών αγαθών, τα οποία οι χώρες ανταλλάσσουν μεταξύ τους για την ικανοποίηση των αναγκών τους. Περιλαμβάνει Περιφερειακό καταμερισμό εργασίας Γενικό-Ειδικό- Μοναδικό Ο διεθνής καταμερισμός της εργασίας είναι επωφελής για τις χώρες για τους εξής λόγους: 1. Λόγω των διαφορετικών φυσικών και κλιματολογικών παραγόντων και η διαφορά στις συνθήκες παραγωγής. 2. Η συγκεντροποίηση και την εξειδίκευση της παραγωγής αγαθών φτηναίνουν τα παραγόμενα προϊόντα, δεδομένου ότι η μαζική παραγωγή οδηγεί σε μείωση του κόστους παραγωγής. 3. Λόγω των διαφορών στις γεύσεις και τις προτιμήσεις των καταναλωτών σε διαφορετικές χώρες.

Η διεθνοποίηση της οικονομίας H διεθνοποίηση της οικονομίας σημαίνει μόνο την αυξανόμενη τεχνολογική αμοιβαία εξάρτηση συγκεκριμένου τμήματος της παραγωγικής μηχανής ξεχωριστών χωρών αλλά και η ανάπτυξη των διεθνών οικονομικών σχέσεων. Η παγκόσμια αγορά (World Market) είναι οι σταθερές διακρατικές εμπορευματικές και χρηματοπιστωτικές σχέσεις, που βασίζονται στον διεθνή καταμερισμό εργασίας και την διεθνή εξειδίκευση και σε άλλους συντελεστές παραγωγής. Η εσωτερική αγορά είναι η κατανάλωση των παραγόμενων αγαθών εσωτερικά της χώρας. Η εθνική αγορά είναι η εσωτερική αγορά τμήμα της οποίας προσανατολίζεται σε ξένους καταναλωτές. Ενώ η διεθνή αγορά είναι τμήμα εθνικών αγορών που συνδέεται με τις ξένες αγορές. Η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων που ξεπερνούν τα εθνικά πλαίσια, οδηγεί στην αρχή κατά ανάγκη στην διεθνοποίηση της παραγωγής και στη συνέχεια στην παγκοσμιοποίηση της διεθνούς οικονομίας. Εμφανίζεται η διεθνής παραγωγή, η οποία δημιουργεί το διεθνές προϊόν.

Η εξέλιξη των μορφών αγοράς Εσωτερική αγορά: κατανάλωση των παραγόμενων αγαθών εσωτερικά της χώρας Χώρα 1 Χώρα 2 Χώρα 3 Διεθνή αγορά: τμήμα εθνικών αγορών που συνδέεται με τις ξένες αγορές. Παγκόσμια αγορά: χώρος σταθερών εμπορευματικών και χρηματοοικονομικών σχέσεων μεταξύ των χωρών, που βασίζονται στον διεθνή καταμερισμό εργασίας και στους συντελεστές παραγωγής. Εθνική αγορά: Εσωτερική αγορά τμήμα της οποίας προσανατολίζεται σε ξένους καταναλωτές

Το Διεθνές Εμπόριο Διεθνές εμπόριο - η μορφή των διεθνών οικονομικών σχέσεων διαμέσου των εξαγωγών και εισαγωγών εμπορευμάτων και υπηρεσιών, βασιζόμενη στον διεθνή καταμερισμό εργασίας και εξειδίκευσης και της αρχής των συγκριτικών πλεονεκτημάτων. Βασισμένη στην αρχή των συγκριτικών πλεονεκτημάτων το ελεύθερο εμπόριο δίνει την δυνατότητα στην παγκόσμια οικονομία επίτευξης πιο αποτελεσματικής κατανομής των πόρων και υψηλότερου επιπέδου οικονομικής ευημερίας και προσφοράς αγαθών. Εξαγωγές : πώληση εμπορευμάτων, που προϋποθέτει την μεταφορά τους στο εξωτερικό. Εισαγωγές: αγορά εμπορευμάτων, που προϋποθέτει την μεταφορά τους από το εξωτερικό. Εμπορικό ισοζύγιο: η διαφορά των αξιών των μεγεθών εξαγωγών και εισαγωγών. Όγκος εμπορίου: το άθροισμα των αξιών των εξαγωγών και εισαγωγών.

Συνολική ζήτηση και συνολική προσφορά Y AS2 AD1 AD Τιμή, P AS E4 E8 E1 AD2 AS1 E6 E5 E X E2 E3 E7 Παραγωγή, Q Διάγραμμα: Συνολική ζήτηση (AD) και συνολική προσφορά (AS)

Εμπορεύσιμα & μη εμπορεύσιμα αγαθά Εμπόρευμα(commodity good): είδος, που ικανοποιεί οποιαδήποτε κοινωνική ανάγκη και παράγεται για την ανταλλαγή, δηλαδή φέρει εκείνη την αξία, η οποία καθορίζεται στην διαδικασία ανταλλαγής του με άλλα εμπορεύματα. Στην θεωρία της διεθνούς οικονομικής, το εμπόρευμα δεν είναι σημαντικό ως προϊόν παραγωγής αλλά ως αντικείμενο προσφοράς και ζήτησης. Εμπορεύσιμα αγαθά (Tradable goods)- εμπορεύματα, τα οποία μπορούν μετακινηθούν μεταξύ των χωρών. Εμπορεύσιμα αγαθά (non tradable goods)-εμπορεύματα, τα οποία καταναλώνονται σε εκείνη την χώρα, όπου έχουν παραχθεί και δεν μετακινούνται μεταξύ των χωρών.

Εμπορεύσιμα & μη εμπορεύσιμα αγαθά Ομάδα εμπορευμάτων Είδος Αγροτικής και δασικής οικονομίας, αλιεία. Εξορυκτική βιομηχανία Βιομηχανία παραγωγής αγαθών Εμπορεύσιμα 4. Δημοτικές υπηρεσίες και κατασκευές 5. Λιανικό και χονδρικό εμπόριο, εστιατόρια και ξενοδοχεία. 6. Μεταφορές, logistics, χρηματοοικονομική μεσιτεία 7. Άμυνα και υποχρεωτικές κοινωνικές υπηρεσίες. 8. Εκπαίδευση, υγεία και κοινωνικές εργασίες 9. Άλλες δημοτικές, κοινωνικές και προσωπικές υπηρεσίες μη εμπορεύσιμα αγαθά

Ισορροπία προσφοράς και ζήτησης στην διεθνή αγορά Ισορροπία προσφοράς και ζήτησης στην διεθνή αγορά Το απλό μοντέλο της διεθνούς αγοράς, ονομάζεται μοντέλο μερικής ισορροπίας (αγορά ενός αγαθού) και δείχνει τις βασικές λειτουργικές αμοιβαίες σχέσεις της προσφοράς και ζήτησης στην εσωτερική αγορά και της προσφοράς και ζήτησης στην διεθνή αγορά, όπως η ισόρροπη τιμή, με τη οποία πραγματοποιείται το εμπόριο. Παγκόσμια Αγορά –Διεθνές εμπόριο Χώρα 3 Χώρα 1 PII DII SII SW Τιμή, P1 P’2 Εξαγωγές E2 E Εξαγωγές A2 B2 P P2 A1 B1 Εισαγωγές E1 Εισαγωγές P’1 P1 D1 S1 DW Q1 QW Παραγωγή, Q ιι Διάγραμμα: Ισορροπία προσφοράς και ζήτησης στην διεθνή αγορά

Συμπεράσματα Ισορροπίας προσφοράς και ζήτησης στην παγκόσμια αγορά Η παγκόσμια αγορά αποτελεί το πεδίο της διεθνούς ισορροπίας προσφοράς και ζήτησης για τα αγαθά, εξαγόμενα και εισαγόμενα από τις χώρες. Τα μεγέθη των εξαγωγών ορίζονται από τα μεγέθη της πλεονασματικής προσφοράς των αγαθών, τα μεγέθη των εισαγωγών- με τα μεγέθη της πλεονασματικής ζήτησης των αγαθών. Το γεγονός ύπαρξης της πλεονασματικής προσφοράς και της πλεονασματικής ζήτησης στην διαδικασία διαμόρφωσης στην διεθνή αγορά σύγκρισης των εσωτερικών ισόρροπων τιμών σε ομοειδή αγαθά σε διαφορετικές χώρες. Η τιμή με την οποία πραγματοποιείται το διεθνές εμπόριο, βρίσκεται μεταξύ των ελάχιστων και μέγιστων εσωτερικών τιμών ισορροπίας, που υπάρχουν στις χώρες μέχρι την έναρξη του εμπορίου. Από την μία πλευρά, η αλλαγή της παγκόσμιας τιμής οδηγεί στην αλλαγή των ποσοτήτων των εξαγόμενων και εισαγόμενων αγαθών στην παγκόσμια αγορά, από την άλλη –η αλλαγή της ποσότητας των εξαγόμενων και εισαγόμενων αγαθών οδηγεί σε αλλαγή της διεθνούς τιμής.