Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας Επιχειρηματικότητα

Από την επιχειρηματική ιδέα στη ίδρυση και ανάπτυξη επιχείρησης Διάλεξη 1: Εισαγωγή: Από την επιχειρηματική ιδέα στη ίδρυση και ανάπτυξη επιχείρησης Εμπεριέχει αποσπάσματα από: Hisrich & Peters, “Entrepreneurship”, 6th ed. McGraw Hill 2002 2 2 2

Διδακτικοί στόχοι Να κατανοήσουν οι φοιτητές: την έννοια και τις μορφές της επιχειρηματικότητας πώς μετριέται η επιχειρηματική ένταση τη σημασία της επιχειρηματικότητας τις απαραίτητες δεξιότητες του επιχειρηματία τη διαδικασία της επιχειρηματικότητας

Επιχειρηματικότητα: Έννοια

Επιχειρηματικότητα Κίνητρα Στόχοι

Επιχειρηματικότητα Δημιουργικότητα Καινοτομία Thomas Edison refined that technology and created others that would turn the world on its head: a device to turn power into light, a machine to record and play back sound

At least

Επιχειρηματικότητα Ανάληψη ρίσκου Henry Ford made the automobile affordable to the middle class that he helped create. His manufacturing process created the modern car industry, and with it, the car culture of the 20th c.

Οικονομικό ρίσκο Φυσικό ρίσκο Κοινωνικό ρίσκο

Επιχειρηματικότητα Δημιουργία αξίας Walt Disney founded the first multimedia empire built on animation and also Disneyland

Τι αξία δημιούργησε η Apple με το iPod? TEST! Τι αξία δημιούργησε η Apple με το iPod? 12

Design, User Satisfaction Innovation? Source: Marianna Mazzucato, 2013 Design, User Satisfaction Innovation? ability to identify and integrate emerging technologies with great prospects. business model innovation. It included music distribution as an activity, linking it to the development of the iPod hardware and software. It thus linked the music label owners with end users and transformed music distribution. 13

“Entrepreneurship” από: “entreprendre” = “undertake”, “αναλαμβάνω” Επιχειρηματικότητα “Entrepreneurship” από: “entreprendre” = “undertake”, “αναλαμβάνω” Ο όρος “επιχειρηματικότητα” εμπεριέχει τις έννοιες: δημιουργία αφοσίωση: χρόνο και προσπάθεια ανάληψη ρίσκου ανταμοιβή: ανεξαρτησία, ικανοποίηση, χρήματα 3 3 3

Επιχειρηματικότητα …είναι η συνολική διαδικασία δημιουργίας μιας νέας δραστηριότητας με αξία. Προϋποθέτει χρόνο και προσπάθεια. Εμπεριέχει οικονομικά, φυσικά και κοινωνικά ρίσκα. Ανταμείβει με οικονομικά οφέλη, προσωπική ικανοποίηση και ανεξαρτησία. …αναγνώριση ευκαιριών …δημιουργία αξίας και ανάπτυξη μέσω καινοτομίας ανεξαρτήτως προσωπικής οικονομικής κατάστασης 4 4 4

Corporate Entrepreneurship Ενδο-επιχειρηματικότητα …είναι η επιχειρηματικότητα μέσα σε υπάρχουσα επιχείρηση Δημιουργία νέας επιχείρηση (venturing) Ανανέωση (renewal) Καινοτομία (innovation) Zahra, 1996

Corporate Entrepreneurship Ενδο-επιχειρηματικότητα …δημιουργία ενδο-επιχειρηματικής κουλτούρας για καινοτομία και ανάπτυξη, μέσω: διασφάλισης αφοσίωσης ανώτατων, ανώτερων και μεσαίων διοικητικών στελεχών ανάπτυξης δημιουργικότητας αναγνώρισης ιδεών χρήσης τεχνολογίας για μεγαλύτερη ευελιξία δημιουργίας ομάδων εργασίας στενής επαφής με τους πελάτες

e-επιχειρηματικότητα; …είναι η διαδικασία δημιουργίας μιας επιχείρησης ηλεκτρονικού εμπορίου Μιας μονάδας ή θυγατρικής ηλεκτρονικού εμπορίου σε υπάρχουσα επιχείρηση … με αξία Ένας επιχειρηματίας που δημιουργεί μια επιχείρηση στο δια-δίκτυο έχει να αντιμετωπίσει τα ίδια στρατηγικά και τακτικά θέματα με οποιονδήποτε άλλο επιχειρηματία

Δημιουργία αξίας σε e-επιχείρηση Νεωτερισμός Αποδοτικότητα Αξία «Κλείδωμα» Lock-in Amit & Zott, 2001, SMJ Συμπληρωματικότητα

Κοινωνική επιχειρηματικότητα Συνίσταται στην αναγνώριση από τον κοινωνικό επιχειρηματία ενός κοινωνικού προβλήματος και στη χρήση επιχειρηματικών αρχών για την ίδρυση και ανάπτυξη μιας επιχείρησης που θα δημιουργήσει κοινωνική αλλαγή Wikipedia

Επιχειρηματικότητα: Πως μετριέται; Πως μετριέται η επιχειρηματική ένταση; Ή Ποιά είναι τα συστατικά της επιχειρηματικότητας; Πώς θα αναγνωρίσετε τον επιχειρηματικό προσανατολισμό (entrepreneurial orientation);

Amazon.com Ο Jeff Bezos είναι ο ιδρυτής και ΔΣ της Amazon.com που ιδρύθηκε τον Ιούλιο 1995 Εισήγαγε νέους τρόπους αγοράς βιβλίων, CD κλπ. (on-line, product review info, email alerts κλπ.) Η εταιρεία πήρε ρίσκο στον κλάδο του e-commerce χωρίς προηγούμενη εμπειρία στο λιανεμπόριο Ήταν το πρώτο on-line βιβλιοπωλείο

APIVITA

Επιχειρηματικός προσανατολισμός Σε μια ανασκόπηση της βιβλιογραφίας, οι Zahra, Jennings & Kuratko (1999) αναφέρουν ότι... ... η επιχειρηματικότητα για μια εταιρεία περιλαμβάνει: Καινοτομικότητα Ανάληψη ρίσκου Προδραστικότητα (proactiveness) έναντι ανταγωνιστών

Επιχειρηματικός προσανατολισμός Καινοτομικότητα: Η εταιρεία ευνοεί την Ε&Α και τις καινοτομίες και όχι το μάρκετινγκ δοκιμασμένων προϊόντων Η εταιρεία ευνοεί πολλές και όχι λίγες εισαγωγές νέων προϊόντων Η εταιρία ευνοεί σημαντικές και όχι επουσιώδεις αλλαγές στα προϊόντα

Επιχειρηματικός προσανατολισμός Ανάληψη ρίσκου: Η εταιρία ευνοεί έργα υψηλού παρά χαμηλού ρίσκου Ευνοεί απότομη παρά σταδιακή συμπεριφορά Ευνοεί τολμηρές παρά συντηρητικές αποφάσεις Προδραστικότητα έναντι του ανταγωνισμού: Η εταιρία εγκαινιάζει παρά ακολουθεί ανταγωνιστικές κινήσεις Συγκριτικά με τον ανταγωνισμό, εισάγει συχνά παρά σπάνια νέα προϊόντα Υλοποιεί μια ‘νίκησε τους ανταγωνιστές’ παρά μια ‘ζήσε και άσε τους να ζήσουν’ στάση

Επιχειρηματικός προσανατολισμός Χρειάζεται ένας καλός (όχι υπέρτατος) συνδυασμός καινοτομικότητας ανάληψης ρίσκου προδραστικότητας .... για να διακρίνουμε ότι μια εταιρία έχει ‘επιχειρηματικό προσανατολισμό’ (entrepreneurial orientation) Μύθος: Μια εταιρεία είναι επιχειρηματική μόνο σε κλάδους υψηλής τεχνολογίας Είναι η καινοτομία το απαραίτητο αποτέλεσμα της επιχειρηματικότητας;

Επιχειρηματικός προσανατολισμός Άλλες πτυχές μιας εταιρίας με επιχειρηματικό προσανατολισμό: Ενδο-επιχειρηματικότητα ενδο-δικτύωση εξωτερική δικτύωση ίδρυση νέων επιχειρήσεων εξαγορές επιχειρηματικά κεφάλαια υψηλού κινδύνου κατάλληλη χρήση ανταμοιβών στήριξη από management οργανωσιακή δομή κλπ.

‘Επιχειρηματικά εγχειρήματα’ Διάσταση Στρατηγικός προσανατολισμός Αφοσίωση στις ευκαιρίες Αφοσίωση στους πόρους Φιλοσοφία ανταμοιβών Διοικητική δομή Ανάπτυξη Επιχειρηματική έμφαση Βασισμένος στην αντίληψη ευκαιριών Επαναστατική με μικρή διάσταση Σε πολλά στάδια με μικρή έκθεση Βασισμένη στη δημιουργία αξίας Επίπεδη, πολλά άτυπα δίκτυα Γρήγορη, αποδοχή κινδύνου για ανάπτυξη Stevenson & Gumpert, 1985, Harvard Business Review

Ολοκληρωμένο μοντέλο επιχειρηματικότητας D. Kuratko & R. Hodgetts, 2004 Ολοκληρωμένο μοντέλο επιχειρηματικότητας Είσοδοι Έξοδοι Επιχειρηματική διαδικασία Επιχειρηματική ένταση Επιχείρηση Δημιουργία αξίας Νέα προϊόντα/ υπηρεσίες Διαδικασίες Τεχνολογία Κέρδη/ οφέλη Απασχόληση, αύξηση εισοδημάτων Περιβάλλον Αναγνώριση ευκαιρίας Απόκτηση πόρων Ίδρυση και ανάπτυξη Βαθμός επιχειρηματικότητας Άτομα Οργανωτικό πλαίσιο pro- activeness Μοναδικά επιχειρηματικά μοντέλα καινοτομία ανάληψη ρίσκου Πόροι

Σύνοψη: Τυπολογία επιχειρηματικότητας Επιχειρηματικότητα Ανανέωση Εταιρική επιχειρηματικότητα Καινοτομία Δημιουργία νέας επιχείρησης εξωτερική: -joint-ventures -alliances -spin-offs εσωτερικήl: -new divisions -new ventures καινοτομία ανάληψη ρίσκου προ-δραστικότητα Start-ups 32 Sharma & Chrisman, 1999

Επιχειρηματικότητα: Η σημασία Βοηθά στην: ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας κάθε χώρας δημιουργία νέων θέσεων εργασίας συνολικότερη οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη καινοτομία

Σχέση επιχειρηματικότητας και ΑΕΠ

Συνεισφορά στην απασχόληση ΜΜΕ Μεγάλες Επιχειρήσεις Αυστρία 65,5% 34,5% Βέλγιο 68,9% 31,1% Γαλλία 66,9% 33,1% Γερμανία 59,8% 40,2% ΕΕ-15 66,3% 33,7% Ελλάδα 86,7% 13,3% ΗΒ 55,3% 44,7% Ιρλανδία 69,6% 30,4% Ισπανία 79,5% 20,5% Ιταλία 80,3% 19,7% Ολλανδία 62,5% 37,5% Πορτογαλία 78,9% 21,1% Σουηδία 61,4% 38,6% Φινλανδία 59,2% 40,8% European SMEs Observatory2002

Δείκτης Συνολικής Επιχειρηματικής Δραστηριότητας (%) Προσδιορίζεται ως το ποσοστό των ατόμων που έχουν ιδρύσει επιχείρηση του τελευταίους 42 μήνες ή βρίσκονται στη διαδικασία ίδρυσης μιας επιχείρησης στο σύνολο του ενεργού εργατικού δυναμικού Σε τυχαίο δείγμα από 1.000 to 15.000 ενήλικες 9-10% του εργατικού δυναμικού παγκοσμίως εμπλέκεται σε κάποιας μορφής επιχειρηματικής δραστηριότητας (~450 εκ. άτομα)

‘Διαφορές’ επιχειρηματικής δραστηριότητας Ιαπωνία, Ρωσία, Γαλλία: κάτω από το 3% των ατόμων ηλικίας 18-64 εμπλέκονται σε επιχειρηματική δραστηριότητα Ινδία, Αργεντινή, Ουγκάντα: πάνω από το 18% των ατόμων ηλικίας 18-64 εμπλέκονται σε επιχειρηματική δραστηριότητα

‘Διαφορές’ επιχειρηματικής δραστηριότητας Τα ποσοστά δημιουργίας επιχειρήσεων και αυτό-απασχόλησης είναι μεγαλύτερα σε λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες. Όμως τα ποσοστά των επιχειρήσεων που επιβιώνουν είναι μεγαλύτερα σε ανεπτυγμένες χώρες. Αποτέλεσμα το πιο οργανωμένου κοινωνικού και οικονομικού περιβάλλοντος και του υψηλότερου μορφωτικού επιπέδου Η Παιδεία βοηθά στην επιχειρηματικότητα

Ναι στην επιχειρηματικότητα. Όμως… Επιχειρήσεις που επιβιώνουν Έτη Μόνο 76% των νέων επιχειρήσεων επιβιώνουν το 2ο χρόνο 49% τα καταφέρνουν μέχρι το 4ο έτος 37% τα καταφέρνουν μέχρι το 6ο έτος

«Δικαίωμα στην αποτυχία» Πετυχημένοι επιχειρηματίες είχαν πολλές αποτυχημένες προσπάθειες (1/2) Μάθηση από αποτυχίες Όταν επιτύχεις έχεις να χάσεις πολλά, όχι στο ξεκίνημα! Τα εκπαιδευτικά Ιδρύματα ενθαρρύνουν την κουλτούρα του επιχειρείν

Επιχειρηματίας: Τύποι «Αρχάριος» (Novice Entrepreneur) Δεν έχει προηγούμενη εμπειρία Δεν έχει ιδρύσει, κληρονομήσει ή αγοράσει «Συνηθισμένος» (Habitual Entrepreneur) Έχει προηγούμενη εμπειρία «Αναπτυσσόμενος» (Nascent Entrepreneur) Στη φάση δημιουργίας Μπορεί να είναι ‘αρχάριος’ ή ‘συνηθισμένος’

Επιχειρηματίας: Τύποι «Σειριακός» (Serial Entrepreneur) Έχει ήδη μεταβιβάσει (ή κλείσει) μια επιχείρηση και ιδρύει μια νέα Επαναλαμβάνει τον κύκλο μεταβίβασης και ίδρυσης «Χαρτοφυλακίου» (Portfolio Entrepreneur) Διατηρεί την αρχική του επιχείρηση και δημιουργεί χαρτοφυλάκιο νέων επιχειρήσεων Μέσω κληρονομιάς, ανάπτυξης, εξαγοράς

Επιχειρηματίας: Απαραίτητες ικανότητες Τεχνικές Διαχειριστικές Προσωπικές Γραπτή επικοινωνία Σχεδιασμός Εσωτερικός έλεγχος Προφορική επικοινωνία Λήψη αποφάσεων Ανάληψη ρίσκου Παρακολούθηση περιβάλλοντος Ανθρώπινες σχέσεις Δημιουργικότητα Χρήση τεχνολογίας Μάρκετινγκ - Πωλήσεις Όραμα - Αλλαγή

Επιχειρηματίας: Απαραίτητες ικανότητες Συνταγή επιτυχίας; Commitment, determination Drive to achieve Opportunity orientation Initiative and responsibility Persistent problem solving Seeking feedback Internal locus of control Tolerance for ambiguity Calculated risk taking Tolerance for failure High energy level Creativity and innovativeness Vision Self-confidence and optimism Independence Team building, political competence © Kuratko, 2009 South-Western, a part of Cengage Learning. All rights reserved. 44

Επιχειρηματίας: Υπόβαθρο Υποστήριξη από το οικογενειακό περιβάλλον Επιχειρηματικά πρότυπα στην οικογένεια Καλή εκπαίδευση Ηλικία: 22-45 Επαγγελματική ιστορία: έλλειψη ικανοποίησης στην εργασία, υψηλές τεχνικές γνώσεις Bill Gates

Επιχειρηματικότητα: Η διαδικασία Εμπεριέχει: εύρεση, αξιολόγηση και ανάπτυξη μιας ευκαιρίας και ταυτόχρονη δύναμη για καταπολέμηση όλων των δυσκολιών και απειλών που αντιτίθενται στη δημιουργία της νέας επιχειρηματικής δραστηριότητας

Επιχειρηματική διαδικασία Causal Process? Vision driven «Do what it takes to get there» Or Effectuation Process? Resource driven «Take what you have and build as you go»

Effectuation vs causation a focus on short-term experiments to identify business opportunities in an unpredictable future a focus on projects where the loss in a worst-case scenario is affordable an emphasis on pre-commitments and strategic alliances to control an unpredictable future contingencies by remaining flexible Causation prediction of an uncertain future by defining the final objective up front maximization of expected returns business planning and competitive analyses to predict an uncertain future exploitation of pre-existing capabilities and resources Chandler et al., 2011

Επιχειρηματική διαδικασία: Στάδια Αναγνώριση και αξιολόγηση της ευκαιρίας/ σύλληψη της ιδέας Αποσαφήνιση επιχειρηματικού μοντέλου Ανάπτυξη επιχειρηματικού σχεδίου (;) Εύρεση και απόκτηση πόρων Ίδρυση της επιχείρησης και ανάπτυξη της Έξοδος

Επιχειρηματική διαδικασία ΚΟΡΡΕΣ ΦΥΣΙΚΑ ΠΡΟΙΟΝΤΑ

Αξιολόγηση της ευκαιρίας Ποιες είναι οι υφιστάμενες κοινωνικές συνθήκες; Τι προσωπικές παρατηρήσεις έχουν γίνει; Ποια ανάγκη της αγοράς καλύπτεται; Έρευνα αγοράς. Αποτίμηση ανταγωνισμού. Υπάρχουν πατέντες; Ποιο είναι το μοντέλο; Από που θα δημιουργηθούν έσοδα;

Πηγές ιδεών Πελάτες: Υπάρχουσες επιχειρήσεις: Κανάλια διανομής: R&D: Αξιολόγηση των επιθυμιών/ αναγκών τους Υπάρχουσες επιχειρήσεις: Αναγνώριση τρόπων να βελτιωθούν υπάρχοντα προϊόντα και υπηρεσίες Κανάλια διανομής: Προσοχή στις υποδείξεις των συνεργατών R&D: Προσωπική έρευνα και ανάπτυξη

Επιχειρηματικό μοντέλο Το επιχειρηματικό μοντέλο δείχνει πώς η εταιρία/ οργανισμός χρησιμοποιεί τους πόρους του για να προσφέρει στους πελάτες μεγαλύτερη αξία από τους ανταγωνιστές της και να εξασφαλίσει χρήματα από αυτό ποια είναι η πρόταση αξίας, σε ποιους απευθύνεται, ποιοι πληρώνουν, πόσο συχνά, με ποιο τρόπο; Μερικά παραδείγματα επιχειρηματικών μοντέλων: Brick & mortar, click & mortar, click and click Απ’ ευθείας στους καταναλωτές/ επιχειρήσεις, μεσάζοντες, συνεργάτες, franchising, κ.τ.λ. 53

Επιχειρηματικό σχέδιο Προετοιμάζεται κυρίως από τον επιχειρηματία Περιγράφει όλα τα σχετικά με τη δημιουργία της νέας επιχειρηματικής δραστηριότητας στοιχεία Αποτελείται από πολλά λειτουργικά σχέδια μάρκετινγκ, οικονομικό,...

Πηγές χρηματοδότησης Προσωπικά κεφάλαια Οικογένεια και φιλικό περιβάλλον Τράπεζες Επενδυτές ...προσφέρουν χρηματοδότηση με τη μορφή συμμετοχής στο κεφάλαιο της επιχείρησης Ιδιώτες επενδυτές: συγγενείς, φίλοι, άλλα άτομα επιχειρηματικοί άγγελοι Κεφάλαια επιχειρηματικού κινδύνου (VC)

Ίδρυση επιχείρησης Δημιουργία, εξαγορά ή Franchising; Νομική μορφή;

Ίδρυση επιχείρησης: Πρώτες διοικητικές αποφάσεις Ίδρυση επιχείρησης: Πρώτες διοικητικές αποφάσεις Εργαζόμενοι διαδικασίες πρόσληψης Προμηθευτές έλεγχος προμηθειών και αποθεμάτων Πελάτες αποτελεσματική προώθηση, ανάπτυξη web site Διατήρηση αρχείων πωλήσεις, κόστος εργαζόμενοι “Αν δεν διαφημιστείς δεν θα έρθουν πελάτες”

Αρχική ανάπτυξη Όλες οι επιχειρήσεις δεν αναπτύσσονται γρήγορα πόσο κεφάλαιο χρειάζεται για να υποστηρίξει τις πωλήσεις της επόμενης περιόδου? Δημιουργία κουλτούρας που να υποστηρίξει την ανάπτυξη Δημιουργία μακροπρόθεσμου στρατηγικού σχεδίου Σωστή διαχείριση χρόνου Έμφαση στην ικανοποίηση του πελάτη Αν όχι, στροφή στην αλλαγή

Στρατηγικές ανάπτυξης Ανάπτυξη βασισμένη σε ίδιους πόρους ή Ανάπτυξη της επιχείρησης μέσω: συνεργασιών εξαγορών συγχωνεύσεων franchising

Εισαγωγή στο χρηματιστήριο Είναι η κατάλληλη στιγμή; Είναι η επιχείρηση αρκετά μεγάλη; Διασφαλίζουν τα έσοδα της επιχείρησης τη δυνατότητα εισαγωγής της στο χρηματιστήριο; Είναι ευνοϊκές οι συνθήκες της αγοράς; Χρειάζεται επειγόντως κεφάλαιο; Ποιες είναι οι ανάγκες κα επιθυμίες των ιδιοκτητών;

Στρατηγικές Εξόδου Μεταφορά ιδιοκτησίας μέσω... Χρεοκοπία: Αποτυχία;

http://www.ted.com/talks/richard_st_john_success_is_a_continuous_journey.html Richard St. John achieved success after starting The St. John Group, an innovative marketing communications company that has been at the forefront of evolving technology for over three decades. He did what he loved and became a millionaire.

Λοιπόν νιώθετε έτοιμοι να γίνετε επιχειρηματίες;

Αυτο-αξιολόγηση

Ενδεικτική βιβλιογραφία Amit R. & Zott C., 2001, “Value creation in E-business”, Srategic Management Journal, 22(6-7), 493-520. Chandler, G.N., DeTienne, D.R., McKelvie, A., Mumford, T.V., 2011. Causation and effectuation processes: A validation study. Journal of Business Venturing, 26(3), 375-390. Kuratko D. & Hodgetts R. 2004, Entrepreneusrhip: Theory, Process, Practice, 6th ed., Thomson South-Western. Schumpeter, J. A., 1934, The theory of economic development (R. Opie: Translator). Cambridge, MA: Harvard University Press. Shook, C. L., Priem, R. L., & McGee, J. E., 2003, “Venture creation and the enterprise individual: A review and synthesis”, Journal of Management, 29, 379-400. Stevenson H. & Gumpert D., 1985, “The heart of entrepreneurship”, Harvard Business Review, 63(2), 85-94. Zahra, S. A., Jennings D. F., & Kuratko D. F., 1999, “The antecedents and consequences of firm-level entrepreneurship: The state of the field”. Entrepreneurship Theory and Practice, 24(2), 45-63.

Ερωτήσεις;