Δραστηριότητες από τον Κόσμο της Φυσικής για το Νηπιαγωγείο Υπεύθυνος Καθηγητής: Κωνσταντίνος Ραβάνης Λαουρδέκη Αγγελική Α.Μ. 5668, Γ΄ Έτος Παπαδημητρίου Χαρίκλεια, Α.Μ. 5288, Γ΄ Έτος

Διδακτικό Αντικείμενο: Το φως είναι μια μορφή ενέργειας εκπέμπεται από τις φωτεινές πηγές, διαδίδεται στο χώρο αλληλεπιδρά με τα διάφορα αντικείμενα με τα οποία έρχεται σε επαφή. Φαινόμενα τα οποία σχετίζονται με τη διάδοση και τις αλληλεπιδράσεις του φωτός με την ύλη τα εξετάζει η Οπτική. Προσχολική αγωγή αξιοποιούμε το μοντέλο της Γεωμετρικής Οπτικής Κεντρική έννοια στο μοντέλο: φωτεινή ακτίνα και η φωτεινή δέσμη.

Οι φωτεινές ακτίνες και οι φωτεινές δέσμες αποτελούν ανεξάρτητες οντότητες σε σχέση με τις φωτεινές πηγές από τις οποίες παράγονται. Η αυτονομία άλλωστε του φωτός αποτελεί την αναγκαία και ικανή συνθήκη για την κατανόηση των αποτελεσμάτων και των συνεπειών της αλληλεπίδρασής του με την ύλη. Αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης είναι και η αίσθηση της φωτεινής δέσμης την οποία αξιοποιούμε στις δραστηριότητες με τα παιδιά. Για διδακτικούς λόγους γίνεται μεταξύ σημειακών και εκτεταμένων φωτεινών.

Εμπόδια που συναντάμε στη σκέψη των παιδιών Στο συγκεκριμένο διδακτικό αντικείμενο τα εμπόδια είναι τα εξής: Αδυναμία διάκρισης του φωτός ως αυτόνομης οντότητας στο χώρο που παράγεται από τις ίδιες τις φωτεινές πηγές. Προσκόλληση στα φυσικά ή τεχνολογικά αντικείμενα από τα οποία παράγεται το φως. Ορισμένα παιδιά επισημαίνουν ως περιοχές που υπάρχει φως, ορισμένες περιοχές με έντονη κηλίδα φωτός.

Στρατηγική που θα χρησιμοποιηθεί Αφού γνωρίζουμε τις δυσκολίες στη σκέψη των παιδιών για το συγκεκριμένο αντικείμενο, θα τις θέσουμε ως στόχους των δραστηριοτήτων μας. Στρατηγική των στόχων- εμποδίων

τους στόχους- εμπόδια: Προσδιορίζοντας τους στόχους- εμπόδια: Διάκριση φυσικών και τεχνητών φωτεινών πηγών με ταυτόχρονη αναφορά σε ομοιότητες (πρόκειται για πηγές φωτός) και σε διαφορές που εμφανίζουν (π.χ. εμβέλεια στην οποία φωτίζουν). Οικοδόμηση της έννοιας φως ως ανεξάρτητη οντότητα από τις φωτεινές πηγές από τις οποίες αυτό παράγεται. Αναγνώριση του φωτός ως οντότητα η οποία διαδίδεται, υπάρχει στο χώρο και αλληλεπιδρά με τα αντικείμενα που συναντά.

Δραστηριότητες αντιμετώπισης των εμποδίων:

Επικοινωνιακό Πλαίσιο: Μία παρέα παιδιών που αγαπά τις περιπέτειες ανεξερεύνητων σημείων του χωριού τους. Στην τελευταία τους περιπέτεια καλούνται να λύσουν «το μυστήριο του σκοτεινού πύργου». Μπαίνουν μέσα και ξεκινούν την εξερεύνηση των τεράστιων δωματίων. Κάποια στιγμή όμως μπερδεύονται και τελικά χάνονται μέσα στους τεράστιους διαδρόμους. Η ώρα περνά και αρχίζει να νυχτώνει. Τα παιδιά δεν έβρισκαν την έξοδο και αναγκαστικά έμειναν μέσα στον πύργο. Όλα όμως γύρω τους φάνταζαν τρομακτικά! Όλα ήταν τόσο σκοτεινά! Έπρεπε λοιπόν να βρεθεί μία λύση το σκοτάδι να καταπολεμηθεί.

1η Δραστηριότητα: « Ο σκοτεινός πύργος» Είδος Δραστηριότητας: Ανίχνευσης Ρόλος Εκπαιδευτικού: Συνερευνητικός

Περιγραφή: Αφηγούμαστε στα παιδιά την ιστορία και τους θέτουμε το ερώτημα: «ποια λύση μπορεί να σκέφτηκαν τα παιδιά της ιστορίας για να δουν μέσα στο σκοτεινό δωμάτιο;» Επιδιώκουμε να ανιχνεύσουμε: τι αναγνωρίζουν τα παιδιά ως φωτεινή πηγή τις αρχικές ιδέες τους αναφορικά με τη χρήση και τον τρόπο λειτουργίας των διάφορων φωτεινών πηγών.

2η Δραστηριότητα: «Δημιουργώντας ομάδες» Υλικά: διάφορες τεχνητές πηγές (φακός, επιτραπέζια λάμπα, κερί) κάρτες που απεικονίζουν φυσικές φωτεινές πηγές (ήλιος, φωτιά) κάρτες πού απεικονίζουν τις τεχνητές φωτεινές πηγές που χρησιμοποιούμε και ως φυσικά αντικείμενα στεφάνια γυμναστικής Είδος Δραστηριότητας: Διδασκαλίας μέσω της υλοποίησης πειράματος Ρόλος Εκπαιδευτικού: Συνερευνητικός

Περιγραφή: παρουσιάζουμε στα παιδιά διάφορες φωτεινές πηγές ζητάμε τις υποθέσεις των παιδιών αναφορικά με: τον τρόπο λειτουργίας τους τη χρησιμότητα που έχουν για την καθημερινή μας ζωή η διαδικασία του πειραματισμού Συζήτηση εστιασμένη: στα αποτελέσματα της λειτουργίας τους (φωτισμός του δωματίου, όραση όσων υπάρχουν γύρω μας) στις ομοιότητες και διαφορές των φωτεινών πηγών Κατηγοριοποίηση με στεφάνια γυμναστικής

3η Δραστηριότητα: «Το κυνήγι του φωτός» Συνέχεια ιστορίας: «Τα παιδιά σκέφτηκαν και βρήκαν τη λύση που έψαχναν! Μα πώς είχαν ξεχάσει τα σακίδια της περιπέτεια που έχουν πάντα μαζί τους σε κάθε εξερεύνηση. Μέσα εκεί έχουν τα απαραίτητα για έναν εξερευνητή εργαλεία. Ψάχνοντας λοιπόν βρήκαν τους φακούς τους. Πάτησαν το διακόπτη του φακού και αμέσως φωτίστηκε το δωμάτιο. Τώρα δεν φοβόντουσαν, καθώς έβλεπαν γύρω τους αλλά είχαν αρχίσει να βαριούνται. Είδος Δραστηριότητας: Διδασκαλίας/ Παιχνίδι Υλικά: φακοί Ρόλος Εκπαιδευτικού: Συνερευνητικός

Περιγραφή: Με τη δραστηριότητα αυτή προσπαθούμε να καταστήσουμε ορατή στα παιδιά την παρουσία του φωτός στο χώρο. Τα παιδιά ξαπλώνουν στο πάτωμα της τάξης Καλούνται να μετακινούν τις φωτεινές δέσμες που βγαίνουν από τους φακούς προς διάφορες διευθύνσεις κατά μήκος του ταβανιού. Στόχος του παιχνιδιού είναι οι φωτεινές δέσμες να συναντιούνται μεταξύ τους σε συγκεκριμένα σημεία τα οποία εμείς ορίζουμε κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού. Συζήτηση για το ταξίδι που κάνουν φεύγοντας από το φακό μέχρι να φτάσουν και να σταματήσουν στο ταβάνι.

4η Δραστηριότητα: « Αγάλματα στο φως» 4η Δραστηριότητα: « Αγάλματα στο φως» Υλικά: φακοί Είδος δραστηριότητας: Διδασκαλίας/ Παιχνίδι Ρόλος Εκπαιδευτικού: Συνερευνητικός

Περιγραφή: Χωρίζουμε τα παιδιά του τμήματος σε δύο ομάδες. Ορισμένα από τα μέλη κάθε ομάδας έχουν στη διάθεση τους από ένα φακό (σβηστό) απαραίτητες συνθήκες συσκότισης Τάξη κάποιες χαραμάδες στα παράθυρα Τα παιδιά κινούνται ελεύθερα στο χώρο προσπαθώντας να αποφύγουν είτε να «μπουν μέσα» σε κάποια από τις φωτεινές δέσμες είτε να σταματήσουν στην περιοχή/σημείο όπου σταματά η φωτεινή ακτίνα. Θέτουμε σε λειτουργία τους φακούς δυσκολότερο το παιχνίδι

οι παίκτες κάθε ομάδας καλούνται να αποφεύγουν τις φωτεινές δέσμες που προέρχονται από τον ήλιο και αφετέρου τις φωτεινές δέσμες που βγαίνουν από τους φακούς Αν κάποιος από τους παίκτες κάποιας ομάδας: «μπει μέσα» σε κάποια φωτεινή δέσμη που προέρχεται από τον ήλιο ή χτυπηθεί από φωτεινή δέσμη από φακό αντίπαλης ομάδας ακινητοποιείται και γίνεται άγαλμα Νικήτρια ομάδα είναι αυτή της οποίας οι παίχτες θα καταφέρουν να έχουν τις λιγότερες απώλειες .

5η Δραστηριότητα: «Το ταξίδι του φωτός» Είδος Δραστηριότητας: Διδασκαλίας/ κινητικό παιχνίδι Ρόλος Εκπαιδευτικού: Συνερευνητικός

Περιγραφή: Στόχος: να αναγνωρίσουν τα παιδιά το φως ως οντότητα που υπάρχει στο χώρο και αλληλεπιδρά με τα αντικείμενα που συναντά. 1Η φάση: παρεμπόδιση του φωτός λόγω κάποιου αδιαφανούς αντικειμένου. «φως σταματά σε κάποιο σημείο» Χωρίζουμε τα παιδιά του τμήματος σε δύο ομάδες Ταξίδι του φωτός που προέρχεται από τον ήλιο Ταξίδι του φωτός που «βγαίνει» από το φακό. Αναθέτουμε στα παιδιά ρόλους (φωτεινή πηγή, εμπόδια, φωτεινές δέσμες) Το συγκεκριμένο παιχνίδι θα μπορούσε να ξαναπαρουσιαστεί στα παιδιά έπειτα από την ενασχόληση της τάξης με τη διάκριση διαφανών και αδιαφανών αντικειμένων.

Επισημάνσεις: Στο παιχνίδι αυτό χρησιμοποιούμε ως φωτεινές πηγές τόσο τον ήλιο όσο και το φακό, θέλοντας να επικεντρώσουμε το ενδιαφέρον των παιδιών στο κοινό ταξίδι του φωτός Κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού αξιοποιούμε δυναμικά ρήματα (βγαίνει, περνάει, συνεχίζει, φτάνει) για να περιγράψουμε το ταξίδι του φωτός. Τέλος αναθέτουμε σε διαφορετικά παιδιά να υποδυθούν το ρόλο της φωτεινής πηγής και σε άλλα τις φωτεινές δέσμες επιδιώκοντας τα παιδιά να οικοδομήσουν την έννοια του φωτός ως ανεξάρτητης οντότητας από τις φωτεινές πηγές από τις οποίες αυτό παράγεται.

6η Δραστηριότητα: «Παιχνίδι με κάρτες» Υλικά: κόλλες Α4 (χωρισμένες στη μέση) μαρκαδόροι Είδος δραστηριότητας: Δραστηριότητα Αξιολόγησης

Περιγραφή: Δίνουμε σε κάθε παιδί από μία κόλλα Α4 και μαρκαδόρους. Τεχνητή φωτεινή πηγή (σβηστή) Καλούνται να ζωγραφίσουν Την ίδια πηγή σε λειτουργία . Προτρέπουμε τα παιδιά να συμπεριλάβουν στα σχέδιά τους και τις «ακτίνες που βγαίνουν» από τις φωτεινές πηγές. Αναφορικά με το φως που προέρχεται από τον ήλιο, δίνουμε εμείς στα παιδιά σχέδια που απεικονίζουν το εσωτερικό κάποιου δωματίου και καλούμε τα παιδιά να μας αποτυπώσουν στο χαρτί την πορεία των «ακτίνων» του ήλιου

Βιβλιογραφία: Ραβάνης, Κ. (2005) «Οι φυσικές επιστήμες στην προσχολική εκπαίδευση» Οι διαφάνειες του μαθήματος.

Σας ευχαριστούμε!!!