Μελέτες «κοινής γνώμης» Ή ΔΗΜΟΣΚΟΠΗΣΕΙΣ

Δημοσκοπήσεις Έρευνες γνώμης που διενεργούνται από Ινστιτούτα Δημοσκοπήσεων με την ευθύνη ειδικών («πολιτολόγων στην περίπτωση της Γαλλίας)

Δημοσκοπήσεις Κατέχουν σημαντική θέση στην πολιτική ζωή Αποτελούν δημοσιογραφικό πρόϊόν Παρατηρούνται σε όλες τις δημοκρατικές χώρες (στην Γαλλία έχουν εξέχοντα ρόλο)

Δημοσκοπήσεις Βοήθησαν να γνωρίσουμε με μεγαλύτερη ακρίβεια ορισμένες αντικειμενικές ιδιότητες που συνδέονται με την πολιτική ψήφο, κυρίως κάποια κοινωνικά χαρακτηριστικά διαφορετικών ομάδων ψηφοφόρων. Ωστόσο την δεκαετία του 70 αμφισβητήθηκαν

Προεκλογικές έρευνες και έρευνες γνώμης; Προεκλογικές έρευνες οργανώνουν σε μειωμένη κλίμακα μια «πρόωρη» ψήφο. Προηγούνται μιας προεκλογικής αναμέτρησης ή την προοικονομούν. Έρευνες γνώμης που διεξάγουν τα Ινστιτούτα Δημοσκοπήσεων δημιουργούν καταστάσεις που στην πολιτική πραγματικότητα δεν υφίστανται ως τέτοιες. Συνεπώς δεν είναι δυνατό να συγκριθούν τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων με εκείνα που θα έδιναν οι πραγματικές εκλογικές αναμετρήσεις.

«Πολιτολόγος» Λέξη που δημιουργήθηκε το 60 από τα ΜΜΕ για να δηλώσει τους νέους ειδήμονες της πολιτικής επιστήμης που σχολίαζαν στο ραδιόφωνο ή στην τηλεόραση τις δημοσκοπήσεις που είχαν διενεργήσει με αφορμή τις εκλογές.

«Πολιτολόγοι» Υποβάλλονται ολοένα και περισσότερο στο διπλό εξαναγκασμό του πολιτικού και οικονομικού πεδίου. Υπηρετούν την «επιστήμη για τη δράση» που δεν αφήνει χώρο για βαθυστόχαστη και κριτική ανάλυση Χρέος τους να υπακούνε στις διαταγές της δημοσιογραφίας ή της πολιτικής: να διενεργούν έρευνες όσο γίνεται πιο γρήγορα

Οι δημοσκοπήσεις των «πολιτολόγων» Αποτελούν μέρος του πολιτικού παιχνιδιού Προορίζονται για διάφορους παράγοντες του πολιτικού πεδίου και σχολιάζονται από αυτούς Παραμένουν στη σύλληψη και στην ανάλυσή τους συγκυριακά προϊόντα, έντονα σημαδεμένα από την εκάστοτε πολιτική προβληματική της στιγμής.

Δημοσκόποι Έχουν την τάση να αντιλαμβάνονται τις έρευνες τους σε συνάρτηση με την άμεση πολιτική επικαιρότητα και δεν επιδιώκουν να καταλάβουν τις πολιτικές συζητήσεις, όσο να τις διεκπεραιώσουν με φαινομενικά αναμφισβήτητο και αντικειμενικό τρόπο. Ο οικονομικός ανταγωνισμός ανάμεσα στα διάφορα ινστιτούτα δημοσκοπήσεων τους δεσμεύει σε ένα είδος μόνιμου «μιντιακού» πλειστηριασμού. Προωθούν τον πολλαπλασιασμό των ερευνών.

Νόμος περί δημοσκοπήσεων 1977 Απαγόρευε κάθε δημοσίευση και σχολιασμό δημοσκοπήσεων αλλά μόνο την εβδομάδα που προηγούνταν κάθε γύρου των εκλογών.

Κριτική για τις δημοσκοπήσεις Στερούνται σοβαρότητας και αξιοπιστίας Επικίνδυνες πολιτικές επιδράσεις των δημοσκοπήσεων στο πολιτικό παιχνίδι Ερωτήσεις παράλογες ή πολιτικά χρωματισμένες Ψεύτικες ή ατελείς τεχνικά δημοσκοπήσεις Έλκουν την προσοχή στην λεπτομέρεια και απομακρύνονται από την ουσία Αβέβαια αποτελέσματα και δύσκολες στην διενέργεια τους

Τα πιο ορατά κοινωνικά φαινόμενα δεν είναι κατ’ ανάγκην τα σημαντικότερα

Οι δυσκολίες της έρευνας μέσω ερωτηματολογίου Οι κοινωνικοί δρώντες δε λένε πάντα αυτό που κάνουν και δεν κάνουν πάντα αυτό που λένε. Οι απαντήσεις που προκύπτουν από αυτές τις έρευνες είναι ακατέργαστα υλικά που θα πρέπει να αποτελούν αντικείμενο κριτικής ανάλυσης. Η έρευνα με ερωτηματολόγιο θα πρέπει να συνοδεύεται και από άλλες ερευνητικές μεθόδους (εθνογραφική παρατήρηση, εκτενείς συζητήσεις κλπ) «Σωστά» ερωτήματα είναι τα ουδέτερα ερωτήματα; Η υπερβολική αστάθεια των «γνωμών» αυτών μπορούν το ίδιο εύκολα να μεταβληθούν ανάλογα με τη σύνταξη της ερώτησης ή τη θέση της στο ερωτηματολόγιο. Ανάγει την επιστημονική έρευνα σε μια απλή στατιστική τυπολογία απαντήσεων που φαίνονται επαρκείς από μόνες τους.

Το φαινόμενο επιβολής των ερωτήσεων Υπερβολικά δύσκολο να θέτουμε το ίδιο ερώτημα σε έναν ετερόκλητο κοινωνικά και πολιτισμικά πληθυσμό και να διασφαλιστεί πως το ερώτημα θα το κατανοήσουν όλοι με τον ίδιο τρόπο. Η τεχνική των κλειστών ερωτήσεων αυξάνει τους κινδύνους παρανοήσεων (π.χ. τυχαίες απαντήσεις) Η καθαρά γλωσσική κατανόηση ενός ερωτήματος δεν συνεπάγεται την πρακτική κατανόηση του προβλήματος, ούτε την αναγνώριση του προβλήματος ως τέτοιου, ούτε και τη γνώση των πολιτικών διακυβευμάτων που μπορεί αυτή να εμπεριέχει.

Το φαινόμενο επιβολής των ερωτήσεων Οι δημοσκόποι θα έπρεπε να παίρνουν περισσότερο στα σοβαρά τις απαντήσεις που λαμβάνουν στις σπάνια ανοιχτές ερωτήσεις καθώς και σε αυτές που απλούστατα ελέγχουν γνώσεις. Τα Ινστιτούτα Δημοσκοπήσεων απέχουν πολύ από το να καταγράφουν τις «καταστάσεις γνώμης». Συμβάλλουν στο να πιστεύουμε πως για όλα τα πράγματα υπάρχει μια «κοινή γνώμη» που είναι διαρκώς μετακινούμενη και ρευστή.

Συμπερασματικά Σύμφωνα με τον Pierre Bourdieu «η κοινή γνώμη δεν υπάρχει» Διαφορά μεταξύ δημοσκόπων και κοινωνιολόγων. Οι μεν πιστεύουν στην ύπαρξη «κοινής γνώμης» καθ’αυτής ενώ οι δε πιστεύουν πως είναι μια συλλογική πεποίθηση που η λειτουργία της είναι να εξασφαλίσει στα δημοκρατικά καθεστώτα ένα είδος ρύθμισης της πολιτικής πάλης.

Συμπερασματικά Δεν υπάρχει «αληθινή κοινή γνώμη» παρά μόνο πεποιθήσεις γύρω από τον σωστό τρόπο να την αντιλαμβανόμαστε και να τη μετρούμε. Το μόνο που μπορεί να υπάρχει είναι ένας κοινωνικός ορισμός της που είναι εκ φύσεως ιστορικά μεταβλητός και ουσιαστικά παραπέμπει στο κοινωνικό πεδίο των δρώντων που έχουν συμφέρον να την επικαλούνται, να τη χειραγωγούν ή να επενεργούν σε αυτό που ονομάζεται έτσι κοινωνικά.