Σχολείο και εκπαίδευση μειονοτικών ομάδων Εργασία στα πλαίσια του μαθήματος : “Κοινωνιολογία της εκπαίδευσης’’ Χασαλεύρη Αγγελική Συκώκη Σταυρούλα Γκόγκα Χριστίνα

Υποενότητες παρουσίασης: 1.Σχολείο και εκπαίδευση των Ρομά 2.Σχολείο και εκπαίδευση των Προσφύγων 3.Σχολείο και εκπαίδευση των Αλλόθρησκων

1.Σχολείο και εκπαίδευση των Ρομά Οι Ρομά, γνωστοί και ως Τσιγγάνοι, Ατσίγγανοι, Αθίγγανοι, Κατσίβελοι κ.α αποτελούν κατά βάση ένα νομαδικό λαό με ινδική καταγωγή. Οι γενικότερα αποδεκτές θεωρήσεις υποθέτουν ότι οι Ρομά προέρχονται από τη Β. Ινδία. Μετακινήθηκαν στη Μέση Ανατολή και στην Ευρώπη πριν από το 500 έως το 1000, πιθανώς εξαιτίας της επέκτασης του Ισλάμ και της απειλής πολέμου στην περιοχή.

«Η Ελληνική στρατηγική για την ένταξη των παιδιών Ρομά στην εκπαίδευση» Στόχοι του προγράμματος 1)Επιχειρησιακό Πρόγραμμα του Υπουργείου Παιδείας για την εκπαίδευση(ΕΠΕΑΚΕ, 1994-1999). -Συγκρότηση μιας στερεάς γνωστικής υποδομής σχετικά με τις συνθήκες ζωής των παιδιών, τα πολιτιστικά τους στοιχεία, τα κίνητρα μάθησης, τις αιτίες παράκαμψης του σχολείου. -Αξιολόγηση του διδακτικού υλικού για την παραγωγή νέου σε πιλοτικό επίπεδο, όπως εναλλακτικά αναλυτικά προγράμματα, επιμορφωτικά σεμινάρια κ.α -Προγραμματισμός ειδικού γλωσσικού υλικού για την διδασκαλία της ελληνικής(βοηθήματα ,λεξικό ελληνο-ρομανι) Αποτελέσματα:μείωση της σχολικής διαρροής των παιδιών ρομά στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση από 75% το 1997 σε 26% το 2001 Από το 1997 έως σήμερα εφαρμόζονται στην Ελλάδα σειρά προγραμμάτων επικεντρωμένα στην ένταξη των παιδιών Ρομά στην εκπαίδευση: Προσπάθεια στήριξης μέσω του Β’ κοινοτικού πλαισίου στήριξης της επιχείρησης ένταξης παιδιών με διαφορετική πολιτιστική, θρησκευτική και εθνική καταγωγή .Έτσι υλοποιήθηκε από το 1997 «το πρόγραμμα εκπαίδευσης τσιγγανόπαιδων» από το πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.

«Πρόγραμμα εκπαίδευσης παιδιών Ρομά 2007-2013, UNESCO»: Συνάντηση Ε.Σ με UNESKO-Συμπεράσματα -Έως το 2007 παιδιά ηλικίας 6-12 που δεν ήταν εγγεγραμμένα στο σχολείο άγγιζαν τα 72 εκατ..Ανάμεσα τους και ένας μεγάλος αριθμός ρομά -Περισσότερο από το 50% των παιδιών ρομά στην Ευρώπη δεν καταφέρνει να ολοκληρώσει το δημοτικό - ‘Έρευνα το 2011, απέδειξε τα ελλιπή αποτελέσματα των προηγούμενων δράσεων:το 40% δεν είχε πάει ποτέ σχολείο, ενώ το 52% όσων φοίτησαν σταμάτησε πριν τα 16 έτη

ΕΣΠΑ 2007-2013 «Πρόγραμμα εκπαίδευσης των παιδιών Ρομά» υπό την αιγίδα του εθνικού και καποδιστριακού πανεπιστημίου Αθηνών και το «Πρόγραμμα τα παιδιά ρομά στη Μακεδονία και τη Θράκη» υπό τη αιγίδα του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ενταγμένα στο επιχειρησιακό πρόγραμμα «Δια βίου μάθησης» Το ελληνικό Υπουργείο Παιδείας: κάλεσε τους περιφερικούς διευθυντές εκπαίδευσης, σχολικούς διευθυντές και προϊστάμενους σχολικών μονάδων της χώρας να προβούν σε εγγραφή ρομά μαθητών σε κάθε περίπτωση. Έτσι, ενισχύθηκε η απεμπλοκή από τα εμπόδια που έθεταν οι γραφειοκρατικές διαδικασίες χωρίς τα απαραίτητα δικαιολογητικά.

Σειρά βιβλίων «γεια σας» για παιδιά Ρομά: - διασφάλιση της αποδοχής των παιδιών αυτών από το εκπαιδευτικό προσωπικό, τους γονείς και την ευρύτερη κοινότητα. - παροχή στους εκπαιδευτικούς εξειδικευμένης ενημέρωσης και κατάλληλου εκπαιδευτικού υλικού - υποστήριξη των οικογενειών με πολιτισμικές ιδιαιτερότητες, ώστε να είναι σε θέση να βοηθήσουν αποτελεσματικά τα παιδιά τους - ευαισθητοποίηση της διοικητικής μηχανής της εκπαίδευσης και της τοπικής κοινωνίας.

«Τα αθέατα εμπόδια στην πολιτική ένταξης των παιδιών ρομά στην εκπαίδευση» -Ο φόβος της διαφορετικότητας - Στερεότυπα: προσδοκίες για το ποια είναι η συμπεριφορά του άλλου (Αυτοεκπληρούμενη προφητεία) -Αντίστροφος ρατσισμός: η καταπιεσμένη από το κοινωνικό περιβάλλον ομάδα, αναπτύσσει μέσω του άγχους της κατωτερότητας στοιχεία αμυντικής φύσης , που ίσως εξελιχθούν σε επιθετικής φύσης

«Η εκπαίδευση ως εισιτήριο για την ένταξη» 1.Η μόρφωση αποτελεί ένα αναφαίρετο ανθρώπινο δικαίωμα, που φέρει καταλυτική σημασία για την πορεία της ζωής του καθενός. 2.Καταστέλλονται οι ρατσιστικές αντιλήψεις. 3.Τα παιδιά Ρομά αποκτούν γερές βάσεις για την μετέπειτα εργασιακή, κοινωνική και πολιτική τους ζωή. 4.Το πιο σημαντικό, είναι η παιδεία που σμιλεύει η εκπαίδευση, καθώς ο εσωτερικός κόσμος και η συνείδηση του ατόμου τρέφονται τόσο ώστε να παίρνουν την καλύτερη τους μορφή.

ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΣΥΚΩΚΗ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ Η εκπαίδευση αποτελεί θεμελιώδες δικαίωμα όλων και επομένως πρέπει να παρέχεται δωρεάν και δημόσια σε όλα τα παιδιά που διαβιώνουν στην Ελλάδα συμπεριλαμβανομένων και των παιδιών των προσφύγων . Το κράτος είναι υποχρεωμένο να διευκολύνει όλα τα παιδιά και όλες τις ομάδες πολιτών να ξεπεράσουν τυχόν δυσκολίες και να κάνει την εκπαίδευση προσιτή και άμεση σε όλες και όλους και τα δημόσια σχολεία χώρο κάλυψης των εκπαιδευτικών αναγκών κάθε μαθητή

ΓΙΑΤΙ ΑΞΙΖΕΙ ΝΑ ΑΣΧΟΛΗΘΟΥΜΕ Η ύπαρξη πολλών εκατομμυρίων προσφύγων στον κόσμο Η μεγάλη εισροή προσφύγων τα τελευταία χρόνια λόγω συγκεκριμένων ιστορικών- πολιτικών συγκυριών στην Ευρώπη και γενικά στην υφήλιο Η ύπαρξη προσφύγων και στο σχολείο Η σύγχυση - ασάφεια του όρου πρόσφυγας που προκαλεί λανθασμένη αντιμετώπιση Είναι θέμα με κοινωνικές προεκτάσεις, που καλύπτει αρκετές θεματικές ενότητες: επικοινωνία με τον συνάνθρωπο, καταπολέμηση φόβου ή αδιαφορίας για τον «άλλο», τον «διαφορετικό», αντί- ρατσιστική συμπεριφορά, κοινωνική προσφορά (οικονομική, ηθική, συναισθηματική υποστήριξη), αντί- πολεμική αγωγή (αίτια- επιπτώσεις πολέμου), έννοια «πατρίδα».

ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΣΗΜΕΡΑ –ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ Οικονομική-πολιτική –αξιακή κρίση στην Ελλάδα –δυσκολίες για ντόπιους και πρόσφυγες Ρατσισμός –ξενοφοβία Επιθετικότητα Οι Μεγάλες Δυνάμεις της ΕΕ δεν βοηθούν ,δεν δέχονται τους πρόσφυγες και δημιουργούνται προβλήματα εντός της Ευρώπης Ελλάδα –Μεγάλη εισροή προσφύγων Δεν υπάρχουν τα κατάλληλα υλικοτεχνικά μέσα για τη στήριξη των προσφύγων

Προβλήματα στην εκπαίδευση Πρόσφυγες –προσπάθεια ένταξης παιδιών προσφύγων στα σχολεία –δυσκολία επίτευξης προγραμμάτων ΛΟΓΩ άγνοιας γλώσσας ,ψυχολογικού σοκ λόγω της προηγούμενης εμπόλεμης κατάστασης που βίωσαν ,τραυματικές εμπειρίες Οι εκπαιδευτικοί δεν είναι απόλυτα προετοιμασμένοι για την υποδοχή των προσφύγων Το κράτος διαχειρίζεται τα θέματα των προσφύγων σ’ένα γενικό πλαίσιο κ δεν εντρυφεί σ’ αυτά

ΑΛΛΑΓΕΣ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΑΛΛΑΓΕΣ Σ ΕΝΑ ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Η Ελλάδα είναι μια χώρα που πλέον διέρχεται μία σοβαρή οικονομική κρίση .Παρ’όλα αυτά είναι η πρώτη χώρα που παρέχει με όποιον τρόπο μπορεί τα ίδια βιβλία σε όλα τα παιδιά προσφύγων και τα δέχεται σε σχολεία .Υπάρχει ειδικό κονδύλιο που προέρχεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση σύμφωνα με το οποίο η πολιτεία οφείλει να παρέχει το 25% των χρημάτων ενώ η ΕΕ παρέχει ένα σημαντικό 75% για την κάλυψη των υλικών αναγκών των σχολείων .Παρ’όλα αυτά χρειάζεται να γίνουν πάρα πολλές αλλαγές σε κτηριακές υποδομές και στην υλικοτεχνική υποδομή ειδικότερα στα σχολεία της επαρχίας που δεν έχουν τα ίδια μέσα που διαθέτει κάθε σύγχρονο σχολείο της πρωτεύουσας .Ακόμη είναι αναγκαία η πρόσληψη ειδικών ανθρώπων που θα γνωρίζουν τη γλώσσα των προσφύγων ,θα έχουν σχέση με την αντίστοιχη πρεσβεία στην Ελλάδα ενώ φυσικά θα πρέπει να είναι σχετικοί με την εκπαίδευση

ΣΥΝΕΧΕΙΑ.. ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ Ένας εκπαιδευτικός δεν μπορεί να αρνηθεί τη μόρφωση σε κανένα μαθητή που του το ζητά. Το δημόσιο σχολείο δεν έχει τίποτα να φοβηθεί, όπως άλλωστε και η εμπειρία χρόνων έχει να αποδείξει. Οι εκπαιδευτικοί ως ‘δρώντες ‘ λειτουργοί που έρχονται σε επαφή με τα προσφυγόπουλα οφείλουν να αποκτήσουν την αντίστοιχη κατάρτιση για να γίνει το έργο τους όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματικό και να επιτευχθεί ο στόχος τους που είναι η μόρφωση των παιδιών αυτών .Είναι λοιπόν πολύ σημαντική η επιμόρφωση των δασκάλων και καθηγητών μέσω σεμιναρίων από κοινωνιολόγους και ψυχολόγους ώστε να υπάρχει μία ομαλή ένταξη των προσφύγων από την από την πλευρά των εκπαιδευτικών ώστε να αποφύγουν ορισμένα λάθη που μπορεί να κάνουν άθελα τους .Έτσι επωμίζονται ο χρέος και την ευθύνη να διαμορφώσουν πολίτες που δεν θα είναι δέσμιοι ξεπερασμένων αντιλήψεων και προσεγγίσεων 

ΑΝΑΓΚΗ ΥΠΑΡΞΗΣ ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Ως βασικά χαρακτηριστικά της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης αναφέρονται στην έκθεση ότι: Αποτελεί βασική αρχή και στόχο που διέπει κάθε σχολική δραστηριότητα Πεδίο αναφοράς της είναι η άμεση εμπειρία των παιδιών στις χώρες υποδοχής Διευρύνει τους υφιστάμενους εκπαιδευτικούς στόχους του σχολείου Προκαλεί την αμοιβαία επίδραση των πολιτισμών των χωρών καταγωγής και υποδοχής Δημιουργεί προϋποθέσεις για αποδοχή της νέας πολιτισμικής πραγματικότητας και της δυναμικής της στις χώρες υποδοχής Προξενεί επανεξέταση, αναθεώρηση και διεύρυνση των κοινωνικοκεντρικών και εθνοκεντρικών κριτηρίων του σχολείου Διευρύνει την οπτική μέσα από την οποία βλέπεται η εκπαίδευση, ο πολιτισμός, τα παιδιά και οι ενήλικες Αποτελεί μέσο για την αξιολόγηση των ευκαιριών στη ζωή και για την επίτευξη της μέγιστης δυνατής κοινωνικής και οικονομικής ένταξης

Καταλήγοντας Μέσα από την εκπαίδευση να γίνει πασιφανές ότι οι πρόσφυγες αποτελούν κομμάτι της σύγχρονης κοινωνίας που όσο πιο γρήγορα ενταχθούν στο κοινωνικό σύνολο ,όσο πιο ομαλή είναι η μετάβαση τους τόσο πιο καλά αποτελέσματα θα υπάρχουν για το κοινωνικό σύνολο γιατί η εκπαίδευση διαμορφώνει τους εν δυνάμει μελλοντικούς ενήλικες που με τις αποφάσεις τους θα χρωματίσουν το κοινωνικό τοπίο .Γι’ αυτό είναι αναγκαίο να σταματήσουν να υπερτονίζονται οι διαφορές μας με τους πρόσφυγες και το θέμα να πάψει να αποτελεί ταμπού αφού όλοι είμαστε ίσοι και έχουμε τα ίδια δικαιώματα και τις ίδιες απαιτήσεις από την κοινωνία .

Προσφυγόπουλα στα σχολεία –δικαίωμα στην εκπαίδευση

Πρόσφυγες στα σχολεία –ένταξη

EKΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΑΛΛΟΘΡΗΣΚΟΙ ΓΚΟΓΚΑ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΞΕΚΙΝΩΝΤΑΣ… Η συστηματική παρουσία πολιτισμικά διαφορετικών (αλλόγλωσσων, αλλόθρησκων ή/και με διαφορετικό εθνικό υπόβαθρο) μαθητών στο σύγχρονο ελληνικό σχολείο από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 και μετά, επιβεβαιώνει με τον πιο άμεσο τρόπο, την σημαντική αλλαγή της ελληνικής κοινωνίας σε μια σειρά από τομείς που σχετίζονται με το περιεχόμενο του έθνους και της εθνικής παιδείας Το εκπαιδευτικό σύστημα, ήδη από τη βαθμίδα της προσχολικής εκπαίδευσης, έρχεται «αντιμέτωπο» με τάξεις μαθητών οι οποίες παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλομορφία ως προς τα κοινωνικά και κυρίως πολιτισμικά χαρακτηριστικά τους

ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ ΚΑΙ ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΟΥΣ ΑΛΛΟΘΡΗΣΚΟΥΣ Ο θρησκευτικός ρατσισμός είναι η αντίληψη ότι μία θρησκεία είναι η μόνη αληθινή και ότι πρέπει να επικρατήσει έναντι των υπολοίπων Οι αντιπαλότητες μεταξύ των διαφόρων θρησκευτικών δογμάτων παίρνουν τη μορφή ρατσιστικής προκατάληψης , φαινόμενο που αρχίζει να κάνει την εμφάνισή του και στα σχολεία τα τελευταία χρόνια.

Η ΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ Ένα σημαντικό ποσοστό ευθύνης επιβαρύνει τους εκπαιδευτικούς οι οποίοι καλούνται να αντιμετωπίσουν τους αλλόθρησκους μαθητές ισάξια με τους υπόλοιπους μαθητές. Αυτό μάλιστα είναι και ένας σημαντικός παράγοντας που συμβάλλει στη σχολική τους επίδοση Στo μάθημα των Θρησκευτικών παρέχεται η δυνατότητα σε μη χριστιανούς ορθόδοξους μαθητές, δηλαδή αλλόθρησκους ή ετερόδοξους ή άθρησκους, που επικαλούνται λόγους θρησκευτικής συνείδησης, να απαλλαγούν από την παρακολούθησή του. Συνεπώς, η απαλλαγή από το μάθημα των Θρησκευτικών παρέχεται νόμιμα, αποκλειστικά και μόνο για την προάσπιση της ελευθερίας της θρησκευτικής συνείδησης, όπως προβλέπεται από το Σύνταγμα .

ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΛΛΟΘΡΗΣΚΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ το 1992 ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ), ενέκρινε τη Διακήρυξη για τα Δικαιώματα των Ατόμων που ανήκουν σε εθνικές, θρησκευτικές και γλωσσικές μειονότητες, η οποία επικεντρωνόταν αποκλειστικά στα μειονοτικά δικαιώματα. Σύμφωνα με τη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, αναγνωρίζεται ότι όλα τα παιδιά είναι ίσα ανεξαρτήτως φυλής, χρώματος, γλώσσας, θρησκείας ή καταγωγής και έχουν το δικαίωμα στην εκπαίδευση σύμφωνα με τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητές τους.

. Το μάθημα των Θρησκευτικών είναι υποχρεωτικό για όλους τους μαθητές (άρ.16, παρ.2 του Συντάγματος) και διδάσκεται στις σχολικές μονάδες Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, σύμφωνα με τα επίσημα υποχρεωτικά αναλυτικά και ωρολόγια προγράμματα, ακολουθεί τους γενικούς σκοπούς της εκπαίδευσης και απευθύνεται σε όλους τους μαθητές. Ωστόσο, παρέχεται η δυνατότητα σε μη χριστιανούς ορθόδοξους μαθητές, δηλαδή αλλόθρησκους ή ετερόδοξους ή άθρησκους, που επικαλούνται λόγους θρησκευτικής συνείδησης, να απαλλαγούν από την παρακολούθησή του.   Συνεπώς, η απαλλαγή από το μάθημα των Θρησκευτικών παρέχεται νόμιμα, αποκλειστικά και μόνο για την προάσπιση της ελευθερίας της θρησκευτικής συνείδησης, όπως προβλέπεται από το Σύνταγμα και περιγράφεται στους οικείους νόμους και στις αποφάσεις των διεθνών και ελληνικών δικαστηρίων.

. Με το νόμο 2413/96, καθορίστηκε ο σκοπός της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης για τους αλλόθρησκους μαθητές και θεσμοθετήθηκε η ίδρυση και η λειτουργία σχολείων διαπολιτισμικής εκπαίδευσης. Συγκεκριμένα, το άρθρο 34 του νόμου ορίζει ότι: «Σκοπός της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης είναι η οργάνωση και λειτουργία σχολικών μονάδων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης για την παροχή εκπαίδευσης σε νέους με εκπαιδευτικές, κοινωνικές, πολιτιστικές ή μορφωτικές ιδιαιτερότητες,

ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, αφορμώμενο από τις εκπαιδευτικές και κοινωνικές ανάγκες των αλλόγλωσσων μαθητών, διαμόρφωσε επίσημη πολιτική για θέματα Διαπολιτισμικής Αγωγής και Εκπαίδευσης, όπου το μαθησιακό περιβάλλον θα διαμορφώνεται από τους εκπαιδευτικούς, με βάση την κουλτούρα και τον πολιτισμό όλων των μαθητών. Σε αυτό το σημείο, θα πρέπει να τονιστεί ότι βασική προϋπόθεση για μια επιτυχημένη διαπολιτισμική εκπαίδευση, είναι η συνεχής επιμόρφωση των εκπαιδευτικών πάνω σε αυτό το ζήτημα, ώστε να καταφέρει να καταρρίψει τις ανισότητες και να διαμορφώσει νέες προοπτικές σε ένα πολύγλωσσο και πολύθρησκο εκπαιδευτικό περιβάλλον (Αθανασάκης, 2006· Διακοφωτάκης, 2001).

ΚΑΤΑΛΗΓΟΝΤΑΣ… Όπως είναι γνωστό, ο θρησκευτικός ρατσισμός υπάρχει σε πολλές εκδοχές ,αυτό που θα πρέπει να κατανοήσουμε όλοι μας είναι πως όλοι έχουν δικαίωμα να πιστεύουν στον δικό τους θεό. Και πιο ειδικά,στην εκπαίδευση θα πρέπει να καταρριφθούν οι δογματικές αντιλήψεις απέναντι στα παιδιά δημιουργώντας ένα κατάλληλο και φιλικό περιβάλλον για τη μόρφωση τους και την εναρμονισμένη συμβίωση τους με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΠΟΛΎ!