¨Διαθεματικότητα – Συνεργατική μάθηση – Αναλυτικό πρόγραμμα¨ Γιάννης Σκαράκης, σύμβουλος εικαστικών

Η εισήγηση διερευνά τη σχέση της διαθεματικότητας με τις σύγχρονες παιδαγωγικές αντιλήψεις και τις νέες τεχνολογίες σε μια προσπάθεια αποτύπωσης των δυσκολιών ένταξης όλων των καινοτόμων δράσεων που εισηγείται η πολιτεία στο ισχύον αναλυτικό σύστημα.

Στην παρούσα εισήγηση θα προσπαθήσω να παραθέσω κάποιες σκέψεις για τα δρώμενα στο εκπαιδευτικό μας σύστημα με όσο το δυνατόν πιο απλό και φυσικό τρόπο σκέψης. Έτσι λοιπόν δεν θα ήθελα να επικαλεστώ κανενός είδους ¨αυθεντία¨ για αυτό και δεν χρησιμοποίησα βιβλιογραφικές αναφορές και παραπομπές.

Χρόνια τώρα η πολιτεία έχει εισάγει νέους θεσμούς στην εκπαίδευση όπως η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, η Αγωγή Υγείας, η Ευέλικτη Ζώνη και η Διαθεματικότητα. Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, η Αγωγή Υγείας, η Ευέλικτη Ζώνη και η Διαθεματικότητα έχουν ως κοινό παρονομαστή τη συνεργατική μάθηση, τη βιωματική προσέγγιση και την αναβάθμιση του ρόλου του εκπαιδευτικού σε συντονιστή και εμψυχωτή των μαθητικών προσπαθειών.

Είναι γεγονός όμως ότι όλοι αυτοί οι θεσμοί λειτουργούν αποσπασματικά και δεν έχουν επηρεάσει σημαντικά ούτε την ουσία των εκπαιδευτικών διαδικασιών ούτε τη νοοτροπία της εκπαιδευτικής κοινότητας. Παράλληλα δεν φαίνεται να λειτουργούν έστω συμπληρωματικά με το άλλο κομμάτι του εκπαιδευτικού μας συστήματος που αποτελεί και την σχολική καθημερινότητα.

Οφείλουμε εδώ να πούμε ότι η πολιτεία θεσμοθέτησε με σαφήνεια όλες αυτές τις καινοτομίες. Η εισαγωγή των καινοτομιών αυτών με τις πλέον σύγχρονες εκπαιδευτικές μεθοδολογίες ήταν και μια παραδοχή των προβλημάτων του παραδοσιακού συστήματος Ποιες όμως ήταν οι αιτίες που ανάγκασαν την ατροφία ή την απόρριψη αυτών των καινοτομιών;

Οι νέες εκπαιδευτικές προσεγγίσεις έρχονται σε ευθεία ρήξη με το υπάρχον αναλυτικό πρόγραμμα και κυρίως με τον τρόπο που αυτό εφαρμόζεται στους μαθητές. Οι εκπαιδευτικοί δεν κατανόησαν τις δυνατότητες αυτών των καινοτομιών. Από μέρους της πολιτείας δεν υπάρχει ακόμη ένα εκφρασμένο οραματικό πλαίσιο για το μέλλον της εκπαιδευτικής πορείας στη χώρα μας.

Το δασκαλοκεντρικό σύστημα θέλει τον καθηγητή να προσπαθεί να μεταδώσει ένα συγκεκριμένο όγκο γνώσης. Του προσδίδει το ρόλο της αυθεντίας. Δεν μπορεί να παρακολουθήσει τις αλλαγές. Είναι πολύ στατικό ως προς το χώρο μαθητείας (τάξη) και τα μέσα (βιβλίο). Ο μαθητής είναι παθητικός δέκτης. Ο μαθητής αγωνίζεται μόνος του να ανταπεξέλθει απέναντι σε κάθε δυσκολία.

Τα μαθητοκεντρικά συστήματα δίνουν στον καθηγητή ένα φυσικότερο ρόλο αφού ζητούν από αυτόν να είναι απλώς είναι ο εαυτός του. Μαθαίνει μαζί με τους μαθητές του. Είναι εμψυχωτής και συντονιστής. Τα συστήματα αυτά είναι ευέλικτα και παρακολουθούν τις αλλαγές. Είναι ενεργητικά χρησιμοποιώντας την έρευνα και τη βιωματικότητα στοχεύοντας παράλληλα στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων.

Χρησιμοποιούν μια ποικιλία εκπαιδευτικών μέσων. Οδηγούν τις μαθητικές ομάδες στη συνεργασία και στην κοινωνικοποίηση. Έχουν ανάγκη της κριτικής και της πρωτοβουλίας των μαθητών.

Αν θεωρήσουμε υποθετικά ότι βαδίζουμε προς αλλαγή της εκπαίδευσής μας από δασκαλοκεντρική σε μαθητοκεντρική, όπως αυτό διαφαίνεται και από τις πρόσφατες αλλαγές των βιβλίων και τους νέους θεσμούς (Π.Ε., Α.Υ. Διαθεματικότητα κλπ.) τότε θα μπορούσαμε να προσδιορίσουμε τους τομείς που θα επηρέαζε ή θα έπρεπε να επηρεάσει η αλλαγή αυτή.

Έτσι θα έπρεπε να προχωρήσουμε σε δραστικές τομές που θα σχετίζονταν με το περιεχόμενο της εκπαίδευσης, το νομικό πλαίσιο, τα βιβλία, την ανάγκη ύπαρξης νέου εκπαιδευτικού υλικού εκτός βιβλίων (ντοκιμαντέρ, ταινίες κλπ.), τα ωράρια και την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, τις υποδομές και γενικότερα την αλλαγή νοοτροπίας σε κάθε έκφανση της εκπαιδευτικής μας δραστηριότητας.

Προσδιορίζοντας κάποιες από τις αλλαγές αυτές θα λέγαμε ότι: Θα έπρεπε να επανεξετάσουμε το περιεχόμενο της εκπαίδευσης και τον όγκο και το περιεχόμενο των βιβλίων. Να αναγνωρίσουμε την πραγματική θέση του βιβλίου ως ένα από τα πολλά εκπαιδευτικά μέσα και όχι το μοναδικό. Να ξεφύγουμε από τον απόλυτο χώρο της τάξης Να χαρίσουμε την ποθητή αυτονομία του Λυκείου.

Να δώσουμε ουσιαστικούς στόχους στην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών. Να αλλάξουμε ριζικά το ρόλο και τα ωράρια των εκπαιδευτικών. Να δημιουργήσουμε νέες υποδομές στα σχολεία ώστε να διευκολύνουμε την μεγάλη ποικιλία εκπαιδευτικών μέσων. Να συντάξουμε μια νέα νομοθεσία σχετικά με τις εξόδους των μαθητών από το σχολείο

Να προσδώσουμε ουσιαστικούς ρόλους στα στελέχη της εκπαίδευσης. Οι νέοι ρόλοι Συμβούλων, Διευθυντών σχολείων και εκπαιδευτικών θα οδηγούσαν στην αυτονομία των σχολικών μονάδων και στη δυνατότητα προγραμματισμού σύμφωνα με τις ανάγκες τους.

Οι μαθητοκενρικές διαδικασίες οδηγούν σε ανοικτά δημοκρατικά συστήματα Οι μαθητοκενρικές διαδικασίες οδηγούν σε ανοικτά δημοκρατικά συστήματα. Σύμφωνα με ένα ευρύ αλλά σαφές πλαίσιο όλα διευκολύνονται και ενορχηστρώνονται με μεγαλύτερη ευκολία. Μπορούν να τεθούν πλέον οι σκοποί και με τη σειρά τους να δημιουργήσουν μια σειρά στόχων και εναλλακτικών τρόπων προσέγγισης αυτών των στόχων.

Ένας από τους μεγάλους στόχους των μαθητοκεντρικών διαδικασιών είναι η αυτομόρφωση.

Η διαθεματικότητα επομένως είναι μια ακόμη από τις ευκαιρίες που δίνει η πολιτεία σε μια προσπάθεια ανανέωσης και αλλαγής του παραδοσιακού μας συστήματος. Είναι μια έμμεση παραδοχή μιας ακόμη αδυναμίας του σημερινού σχολείου που κατακερματίζει και χωρίζει τον κόσμο σε μικρά ερμητικά δωμάτια. Είναι ένα βήμα που αν υιοθετηθεί από τις σχολικές κοινότητες μπορεί να επιφέρει σπουδαίες μελλοντικές αλλαγές.

Ίσως έχουν ωριμάσει πλέον οι συνθήκες: -για τη δημιουργία ενός μελλοντικού εκπαιδευτικού οράματος όπως αυτό αρχίζει να αναδύεται και από τα νέα βιβλία και τις καινοτόμες δράσεις. -για τον καθορισμό του σκοπού και των στόχων αυτών των αλλαγών. -για το πλαίσιο της ελευθερίας των σχολικών μονάδων στην κατάρτιση του προγραμματισμού τους.

Η εκπαιδευτική κοινότητα μπορεί να επηρεάσει και να επιταχύνει όλες τις νέες και αναγκαίες προσαρμογές. Ο εκπαιδευτικός είναι η μονάδα εκείνη που έχει τη δύναμη να προτείνει, να συζητήσει, να μεταβάλει. Με τη δραστηριότητα όλων των εμπλεκομένων στην εκπαίδευση μπορούμε να εξασφαλίσουμε μια διαδραστική σχέση με την πολιτεία.