ΔΙΑΛΕΞΗ 9 ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ

ΚΑΡΚΙΝΟΣ Αποτελεί την δεύτερη σε συχνότητα αιτία θανάτου στον κόσμο και στην Ελλάδα μετά τις παθήσεις του καρδιαγγειακού συστήματος Σύμφωνα με επιδημιολογικές μελέτες 1 στους 3 θα νοσήσει κάποια στιγμή στη ζωή του Χαρακτηρίζεται από ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό κυττάρων Μπορεί να προσβάλει κάθε ιστό και όργανο του σώματος Έχουν καταγραφεί περίπου150-200 διαφορετικές παθήσεις

ΤΟ ΚΑΡΚΙΝΙΚΟ ΚΥΤΤΑΡΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Αντίσταση στην απόπτωση Απώλεια ελέγχου διακοπής κυτταρικού κύκλου Απώλεια διαφοροποίησης Αύξηση διηθητικής ικανότητας Μειωμένη ευαισθησία στα φάρμακα Δεν πολλαπλασιάζονται κατ’ ανάγκη γρηγορότερα από τα φυσιολογικά κύτταρα

Καλοήθεις Νεοπλάσματα Πολλαπλασιάζονται και αναπτύσσονται με αργούς ρυθμούς Δεν είναι επεκτατικοί Δεν έχουν διηθητικές ιδιότητες Κάποιες φορές μπορούν να μετατραπούν σε κακοήθεις Μπορεί να δημιουργηθούν σε σημεία εξαιρετικά σημαντικά για την ζωή

Κακοήθεις Νεοπλάσματα Πολλαπλασιάζονται και αναπτύσσονται με γρήγορους ρυθμούς Εισβάλλουν στους γύρω ιστούς και μπορεί να εξαπλωθούν σαν τις δαγκάνες ενός κάβουρα Έχουν διηθητικές ιδιότητες Αγγειογένεση (ανάπτυξη τροφικών αγγείων)

Είδη Κακοήθων Νεοπλασμάτων Καρκίνωμα: νεοπλάσματα του επιθηλιακού ιστού (μαστού, εντέρου, στομάχου) Σαρκώματα: νεοπλάσματα συνδετικού ιστού μυών και οστών (οστεοσάρκωμα, λειομυοσάρκωμα, ινοσάρκωμα) Λεμφώματα: νεοπλάσματα του λεμφικού ιστού Μελανώματα: νεοπλάσματα των μελανοκυττάρων (μελάνωμα δέρματος) Λευχαιμίες: νεοπλασίες που αναπτύσσονται από τα έμμορφα στοιχεία του αίματος Γλοιώματα: νεοπλάσματα του εγκεφάλου που προέρχονται από τη νευρογλοία

Διατροφή και πρόληψη του καρκίνου Έχει εκτιμηθεί ότι η διατροφή μπορεί να είναι αιτία πρόκλησης καρκίνου σε ποσοστό 30% στις δυτικές χώρες Φρούτα, λαχανικά και σιτηρά ολικής αλέσεως Κατανάλωση κρέατος και λίπους Αλκοόλ Διατήρηση υγιούς σωματικού βάρους

Φρούτα, λαχανικά και σιτηρά ολικής αλέσεως Πολυάριθμες επιδημιολογικές μελέτες προτείνουν ότι η κατανάλωση λαχανικών και φρούτων μειώνει των κίνδυνο καρκίνου της στοματικής κοιλότητας, του οισοφάγου, του στομάχου και του παχέος εντέρου Περιέχουν ουσίες όπως βιταμίνες C, E, καροτενοειδή, φλαβονοειδή κ.α. οι οποίες έχουνε αντιοξειδωτική, αντιφλεγμονώδη και ανοσοδιεγερτική δράση Τα σιτηρά ολικής αλέσεως έχουν συσχετισθεί με μειωμένο κίνδυνο του παχέος εντέρου, του γαστρεντερικού σωλήνα και του ενδομητρίου

Παχυσαρκία και κατανάλωση λίπους Η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του οισοφάγου, του μαστού, του παχέoς εντέρου και του ενδομητρίου Η κεντρική παχυσαρκία έχει συσχετισθεί με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του μαστού και του παχέος εντέρου Υπάρχουν αρκετά στοιχεία ότι η αυξημένη κατανάλωση ζωικού λίπους μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο για καρκίνο του παχέος εντέρου και του προστάτη

Αλκοόλ και Νάτριο Η υψηλή κατανάλωση οινοπνευματωδών αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου της στοματικής κοιλότητας, του φάρυγγα και του οισοφάγου Η κατανάλωση καφέ δεν έχει συσχετιστεί με κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου H υψηλή κατανάλωση άλατος και αλατισμένων τροφίμων συνδέονται με υψηλό κίνδυνο καρκίνου του στομάχου και του παχέος εντέρου

Μεταβολικές συνέπειες των Νεοπλασμάτων Καρκινική Καχεξία (Προσβάλλει τα 2/3 των καρκινοπαθών) Εύκολος κορεσμός και ναυτία Διαταραχές όσφρησης και γεύσης Πόνος Κόπωση Ψυχολογική φόρτιση Απόφραξη Κατανάλωση θρεπτικών ουσιών από τον ίδιο τον όγκο Απώλεια βάρους= Μικρότερη επιβίωση Η διατροφική κατάσταση σχετίζεται με την έκβαση της κακοήθειας

Μεταβολικές Διαταραχές Οι όγκοι χαρακτηρίζονται από αυξημένες ανάγκες σε γλυκόζη Διαταραχές στο μεταβολισμό των πρωτεϊνών Αυξημένη κινητοποίηση των ελεύθερων λιπαρών οξέων Κυτταροκίνες του ανοσοποιητικού συστήματος επηρεάζουν τον μεταβολισμό

Αντικαρκινική Αγωγή και Συνέπειες Διατροφικής Κατάστασης Χημειοθεραπεία 1) Ναυτία και έμετοι 2) Μεταβολή Γεύσης 3) Βλεννογονίτιδες Στοματοφαρυγγικής Κοιλότητας 4) Διάρροια, Παραλυτικός ειλεός 5) Δυσαπορρόφηση

Ακτινοθεραπεία Ακτινοθεραπεία κεφαλής και τραχήλου Ακτινοθεραπεία θώρακος Ακτινοθεραπεία Κοιλιά+ Πύελο Βλάβες οδόντων - Βλεννογονίτιδα Διαταραχές της γεύσης Μείωση ή απουσία σιέλου Ανορεξία, ναυτία, εμέτους Δυσφαγία Διάρροια, ακτινική εντερίτιδα Δυσαπορρόφηση 70-80%

Ακτινοθεραπεία Λεπτού και Παχέος εντέρου 1) Δυσαπορρόφηση λίπους 2) Δυσαπορρόφηση γλυκόζης 3) Δυσαπορρόφηση ηλεκτρολυτών 4) Δυσαπορρόφηση πρωτεϊνών 5) Αποκατάσταση σε 2-3 εβδομάδες 6) 1/3 των ασθενών η οξεία ακτινική εντερίτιδα θα μετατραπεί σε χρόνια εντερίτιδα

Χειρουργική Θεραπεία Χειρουργικές επεμβάσεις γλώσσας-φάρυγγα προκαλούν δυσκολίες στην πρόσληψη της τροφής (δυσφαγία) Μερική ή ολική εκτομή του οισοφάγου μπορεί να προκαλέσουν γαστρική στάση και δυσσαπορόφηση Χειρουργική επέμβαση στο δωδεκαδάκτυλο μπορεί να προκαλέσει διαταραχές στα χοληφόρα και στο πάγκρεας Χειρουργική εκτομή της νήστιδας (έως 120cm) μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη απορρόφηση γλυκόζης, λιπών και πρωτεϊνών Μερική ή ολική αφαίρεση του παχέος εντέρου θα προκαλέσει απώλεια ηλεκτρολυτών

Διατροφική Υποστήριξη Το 20-40% των σχετικών με τον καρκίνο θανάτων μπορεί να είναι αποτέλεσμα της κακής θρέψης Οι ασθενείς με κακή θρέψη είναι πιθανότερο να υποφέρουν από λοιμώξεις, κακή αντίδραση στη θεραπεία, μακροχρόνιες νοσοκομειακές νοσηλείες και μειωμένη επιβίωση Απώλεια βάρους μεγαλύτερη του 10% σε 6 μήνες έχει συσχετιστεί με χαμηλότερα ποσοστά επιβίωσης H απώλεια βάρους είναι αποτέλεσμα μείωσης του μυϊκού ιστού που συμβάλει στην αδυναμία και μειωμένη επούλωση των ουλών και τραυμάτων

Διατροφικές Ανάγκες Οι ενεργειακές ανάγκες μπορούν να υπολογιστούν με τις τυποποιημένες εξισώσεις υπολογισμού Schofield BMR=βασικός μεταβολικός ρυθμός (basal metabolic rate) Άνδρες (Ηλικία) BMR (kcal/ day) Γυναίκες (Ηλικία) 10-17 17,7 x Βάρος + 657 13,4 x Βάρος + 692 18-29 15,1 x Βάρος + 692 14,8 x Βάρος + 487 30-59 11,5 x Βάρος + 873 8,3 x Βάρος + 846 60-74 11,9 x Βάρος + 700 9,2 x Βάρος + 687 75+ 8,7 x Βάρος + 821 9,8 x Βάρος + 624

H θεραπεία χειρουργικών επεμβάσεων και ο υπερκαταβολισμός αυξάνουν τις ενεργειακές ανάγκες κατά 20-40% Κλινική Κατάσταση Παράγοντας στρες Μικρή εγχείρηση 1,0-1,1 x BMR Πολλαπλά τραύματα 1,4 x BMR Σοβαρή λοίμωξη 1,2 -1,6 x BMR Περιτονίτιδα 1,05-1,25 x BMR Πολλαπλά κατάγματα 1,1- 1,3 x BMR Σηπτική κατάσταση 1,2-1,4 x BMR Εγκαύματα 1,5-2,1x BMR Καρκίνος 1,1-1,45 x BMR Πυρετός 1,2 x BMR ανά 10 C > 370 C

Πρωτεϊνικές Ανάγκες Ενεργειακή Κατάσταση Άζωτο (g/kg/ημέρα) Οι ανάγκες σε πρωτεΐνη-άζωτο αυξάνονται για τους ασθενείς με καρκίνο σε 1,5-2γρ/κιλό σωματικού βάρους Πρωτεϊνικές Ανάγκες Ενεργειακή Κατάσταση Άζωτο (g/kg/ημέρα) Φυσιολογική 0,17 Υπερ-μεταβολική 0,20-0,30 Μειωμένη 0,30

Συμπληρώματα Διατροφής Η κατανάλωση συμπληρωμάτων διατροφής συστήνεται στους ασθενείς με καρκίνο για την αποφυγή κακής θρέψης Η ικανοποίηση της Διατροφικής Αναφοράς Πρόσληψης (DRI) είναι απαραίτητη Ειδικά πυκνωτικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε περίπτωση δυσφαγίας: 1) λεπτόρρευστα υγρά 2) παχύρευστα υγρά 3) πολτοποιημένη τροφή 4) μαλακιά τροφή 5) στερεά τροφή

H εντερική σίτιση κρίνεται απαραίτητη σε αρκετούς καρκίνους του γαστρεντερικού σωλήνα Εάν το έντερο δεν είναι λειτουργικό η χρήση της παρεντερικής σίτισης ενδείκνυται Συγκριτικά με την παρεντερική σίτιση, η εντερική σίτιση είναι λιγότερο δαπανηρή, διατηρεί την ακεραιότητα του εντέρου και μειώνει τον κίνδυνο λοιμώξεων Κάποια φάρμακα χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της ανορεξίας (megestrol, κορτικοστεροειδή)

Διατροφική συμβουλευτική για το άτομο με καρκίνο Αξιολογείτε η διατροφική του κατάσταση, οι γνώσεις του για τις πιθανές παρενέργειες της θεραπείας και οι γνώσεις του για την πρόσληψη θρεπτικών συστατικών Υπολογισμός των ενεργειακών αναγκών και τις ανάγκες σε θρεπτικά συστατικά Ενθάρρυνση των ασθενών να σκέφτονται θετικά Καλή επικοινωνία με τους ασθενείς Είναι χρήσιμο οι ασθενείς να διατηρήσουν ένα ημερολόγιο αναφοράς με τα διατροφικά προβλήματα Επαναξιολογούνται περιοδικά κατά τη διάρκεια της θεραπείας καρκίνου (σωματικό βάρος, διατροφή)

Ασθενής σε προχωρημένο καρκίνο Η διατροφή και η σωματική δραστηριότητα είναι σημαντικοί καθοριστικοί παράγοντες για την ποιότητα της ζωής τους Η μέση πρόσληψη θρεπτικών συστατικών είναι χαμηλή (2600 kcal/kg/ημέρα) Το 43% των ασθενών έχει απώλεια βάρους 10% Τα διατροφικά σκευάσματα σε υγρή μορφή παρέχουν ενέργεια και θρεπτικά συστατικά Συνταγογραφούνται φάρμακα που αυξάνουν την όρεξη Η χρήση ω-3 λιπαρών οξέων βελτιώνει την όρεξη και το σωματικό βάρος

ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ