ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΚΑΙ ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΜΕ ΘΡΕΠΤΙΚΑ ΑΣΚΗΣΗ ΠΡΑΞΗΣ 4 ΘΡΕΠΤΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ - ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ

Πρόσληψη μικροθρεπτικών http://projecthealthychildren.org/why-food-fortification/fortification-overview/

Συμπλήρωση της θρεπτικής αξίας Η συμπλήρωση ή εμπλουτισμός αναφέρεται στην προσθήκη ενός ή περισσότερων θρεπτικών στοιχείων σε ένα τρόφιμο (supplementation). Ίσως η πρώτη φορά που χρησιμοποιήθηκε ο εμπλουτισμός ήταν το 1833 στην Νότιο Αμερική και αφορούσε την προσθήκη ιωδίου στο επιτραπέζιο αλάτι για την καταπολέμηση νόσων του θυρεοειδούς. Αργότερα σε διάφορα τρόφιμα έγινε προσθήκη βιταμινών Α και D. Κατά την διάρκεια του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου χρησιμοποιήθηκαν βιταμίνες και σίδηρος. (1)

Όταν η προσθήκη έχει σαν σκοπό τη συμπλήρωση των θρεπτικών στοιχείων που χάνονται κατά τη διαδικασία παραγωγής ονομάζεται «αποκατάσταση». Όταν προστίθενται στοιχεία σε επίπεδο μεγαλύτερο από ότι περιείχε το τρόφιμο πριν από την επεξεργασία η προσθήκη ονομάζεται «ενίσχυση». Όταν προστίθενται θρεπτικά στοιχεία έτσι ώστε το τελικό προϊόν να ανταποκρίνονται σε συγκεκριμένες προδιαγραφές, ονομάζεται «εμπλουτισμός». Σήμερα, πολλά τρόφιμα συμπληρώνονται, ως προς τη θρεπτική αξία, με την προσθήκη ενός ή περισσοτέρων θρεπτικών στοιχείων.

Συμπλήρωση της θρεπτικής αξίας Από την εισαγωγή της ιωδίωσης του άλατος το 1922, η ορεινή Ελβετία έχει μειώσει δραματικά τον υψηλή συχνότητα βρογχοκήλης και σήμερα διατηρεί ένα επαρκές επίπεδο πρόσληψης στον πληθυσμό. (2) Παρόμοιες προσπάθειες, με πετυχημένες παρεμβάσεις, αφορούν τον εμπλουτισμό του γάλακτος με βιταμίνη D, που σχεδόν εξάλειψε την παιδική ραχίτιδα στις χώρες που τον εφάρμοσαν. (3)

Απαραίτητα επίπεδα βιταμίνης D στον ορό Recommended Vitamin D Intake in Children: Reasons for the Recent Increase. Consultant for Pediatrics, Volume 8 - Issue 9 - Sept. 2009, Frank R. Greer.

Τρόφιμα εμπλουτισμένα με βιταμίνη D

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΑ ΠΡΟΣΘΕΤΑ Βιταμίνες (4), μεταλλικά στοιχεία, αμινοξέα, φυτικές ίνες Βιταμίνες. Ασκορβικό, Β1, Β2, Β6, Β12, φολικό οξύ, Βιτ. (Α, D, E, K). Μέταλλα. Σίδηρος, χαλκός, ψευδάργυρος με μορφή συμπλόκων. Αμινοξέα σε μορφή L, π.χ. το αμινοξύ Λυσίνη στα προϊόντα των σιτηρών για την ενίσχυση της βιολογικής αξίας των πρωτεϊνών τους. Πρωτεΐνη σόγιας και πρωτεΐνες ορού γάλακτος. Φυτικές ίνες. Ω-3 λιπαρά οξέα. FOOD TODAY 09/2011, EUFIC Εμπλουτισμός τροφίμων – μεγιστοποιώντας τα οφέλη των τροφίμων http://www.eufic.org/article/el/nutrition/functional-foods/artid/Food-fortification-optimising-foods-goodness/

Εμπλουτισμός τροφίμων παγκόσμια

LIBERATO, Selma Coelho and PINHEIRO-SANT'ANA, Helena Maria LIBERATO, Selma Coelho and PINHEIRO-SANT'ANA, Helena Maria. Fortification of industrialized foods with vitamins. Rev. Nutr. [online]. 2006, vol.19, n.2 [cited 2014-03-27], pp. 215-231 . http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S1415-52732006000200009&lng=en&nrm=iso

Compulsory fortification of wheat flour in different countries (mg/kg) Country Vitamin B1 Vitamin B2 Niacin Folic acid Iron Canada 4.4-7.7 2.7-4.8 35-64 0.4-0.5 29-43 Chile 6.3 1.3 13 30 Costa Rica 4.4-5.5 2.6-3.3 35.2-44 28.7-36.4 Dominican Republic 4.45 2.65 35.62 29.29 El Salvador 4.41 35.3 28.7 Guatemala 4-6 2.5-3.5 35-40 0.35-0.45 55-65 Honduras 4.4 2.6 35.2 Nigeria 4.5-5.5 2.7-3.3 35.5-44.4 28.9-36.7 Panama Saudi Arabia > 6.38 > 3.96 > 52.91 > 36.3 United Kingdom > 2.4 > 16 > 16.5 United States 6.4 4 52.9 44.1 Venezuela 1.5 2 20 Food fortification: A tool for fighting hidden hunger, Alberto Nilson and Jaime Piza, http://archive.unu.edu/unupress/food/V191e/ch10.htm

Εμπλουτισμός τροφίμων – μεγιστοποιώντας τα οφέλη Μια πιο πρόσφατη στρατηγική εμπλουτισμού αφορά την προσθήκη φυλλικού οξέος στο αλεύρι, κυρίως σε μια προσπάθεια για μείωση των ανωμαλιών του νευρικού σωλήνα. Ο εμπλουτισμός αυτός έγινε υποχρεωτικός στις ΗΠΑ το 1998, αλλά είναι εθελοντικός στην Ευρώπη. Ο υποχρεωτικός εμπλουτισμός είναι αμφιλεγόμενος, εξαιτίας ανησυχιών για δυνητικά αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου. (5)

Number of births affected by a neural tube defect --- worldwide, 1998 Shibuya K, Murray CJ. Congenital anomalies. In: Health dimensions of sex and reproduction: the global burden of sexually transmitted diseases, HIV, maternal conditions, perinatal disorders, and congenital anomalies. Murray CJ, Lopez AD, eds. Boston, Massachusetts: the Harvard School of Public Health on behalf of the World Health Organization and the World Bank; 1998:455--512.

Countries (N = 53) with regulations for fortification of wheat flour with folic acid, by program status --- worldwide, June 2010 Flour Fortification Initiative. Map of global progess, http://www.sph.emory.edu/wheatflour/globalmap.php

Daniel J. Ricks et al. Revista Panamericana de Salud Pública Peru's national folic acid fortification program and its effect on neural tube defects in Lima Vol.32 n.6 Washington Dec. 2012, http://dx.doi.org/10.1590/S1020-49892012001400001

Εμπλουτισμός τροφίμων – μεγιστοποιώντας τα οφέλη Ένα από τα μειονεκτήματα του εμπλουτισμού είναι η πιθανότητα υπερκατανάλωσης ενός θρεπτικού συστατικού από συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού. (6) Συνεπώς, ένα κύριο χαρακτηριστικό του εμπλουτισμού είναι ο υπολογισμός της βέλτιστης ποσότητας, ώστε να μην δημιουργείται κίνδυνος διατροφικής επιβάρυνσης.

Safety levels of micronutrients RDA No. of times the RDA NOAEL LOAEL Vitamin A 3,333 IU 3 6.5 Vitamin D 200 IU 4 10 Vitamin E 15 IU 80 NE Vitamin K 80 µg 375 Vitamin C 60 mg > 17 Vitamin B1 1.5 mg 33 Vitamin B2 1.7 mg 118 Niacin 19 mg 79 158 Vitamin B6 2 mg 100 250 Folate 200 µg 5 Vitamin B12 2 µg 1,500 Biotin 100 µg 25 Pantothenates 7 mg 143 RDA, Recommended dietary allowance; NOAEL, non-observed adverse effect level; LOAEL, lowest observed adverse effect level; NE, not established. Food fortification: A tool for fighting hidden hunger, Alberto Nilson and Jaime Piza, http://archive.unu.edu/unupress/food/V191e/ch10.htm

Safety levels of micronutrients RDA No. of times the RDA NOAEL LOAEL Ca 800 mg 1.9 >3.1 P 900 mg Mg 350 mg 2 NE Cu 3 mg 3 I 150 µg 6.7 Fe 10 mg 6.5 10 Se 70 µg 2.9 13 Zn 15 mg 4 RDA, Recommended dietary allowance; NOAEL, non-observed adverse effect level; LOAEL, lowest observed adverse effect level; NE, not established. Food fortification: A tool for fighting hidden hunger, Alberto Nilson and Jaime Piza, http://archive.unu.edu/unupress/food/V191e/ch10.htm

Εμπλουτισμός τροφίμων – μεγιστοποιώντας τα οφέλη Η διατροφική πρόσληψη από συμπληρώματα και εμπλουτισμένα τρόφιμα διαφέρει σημαντικά από χώρα σε χώρα της Ευρώπης, και οι διατροφικές ανεπάρκειες που εμφανίζονται (π.χ. στα παιδιά) χρήζουν περαιτέρω συστηματικής διερεύνησης ως προς τον εμπλουτισμό τροφίμων με επιλεγμένα θρεπτικά συστατικά. (7,8,9).

Τιμές βιταμίνης D στον ορό των παιδιών σε Ευρωπαϊκές χώρες VALTUENA, J.; BREIDENASSEL, C.; FOLLE, J. y GONZALEZ-GROSS, M.. Retinol, β-carotene, α-tocopherol and vitamin D status in European adolescents; regional differences an variability: A review. Nutr. Hosp. [online]. 2011, vol.26, n.2 [citado 2014-03-27], pp. 280-288 .

Εμπλουτισμός τροφίμων – μεγιστοποιώντας τα οφέλη Οι ουσίες που χρησιμοποιούνται για τον εμπλουτισμό πρέπει να είναι σε μορφή χρησιμοποιή-σιμη. Ο σίδηρος αποτελεί σχετικό παράδειγμα. Βρίσκεται σε δύο μορφές: τον αιμικό (πηγές ζωικής προέλευσης) και τον μη-αιμικό (ζωικής και μη ζωικής προέλευσης). Από τα ζωικά προϊόντα απορροφάται πολύ καλύτερα από ότι από μη-ζωικές πηγές. Ως ουσία εμπλουτισμού είναι στη μορφή του μη αιμικού σιδήρου, αλλά η χρήση του μπορεί να βελτιωθεί. Η βιταμίνη C (π.χ. από εσπεριδοειδή) και οι ζωικές πρωτεΐνες (κρέας/ ψάρι/ πουλερικά) βελτιώνουν την απορρόφηση του μη-αιμικού σιδήρου.

Relative cost per unit of irona Iron content and relative cost of typical forms of iron used to fortify foods Form of iron Iron content (%) Relative cost per unit of irona Iron reduced with H, 98.0 1 Reduced iron, electrolytic 3 Ferrous sulphate, anhydrous 31.6 2.6 Ferrous fumarate 30.6 3.4 Ferric orthophosphate 26.0 5.9 Ferric lactate 20.5 22.8 Ferrous gluconate 12.5 26.2 Fe/Na EDTA + 3H2O 50.4 a. Iron reduced with H2 is the reference substance. Relative cost considers cost and iron content, as multiples of the RDA Food fortification: A tool for fighting hidden hunger, Alberto Nilson and Jaime Piza http://archive.unu.edu/unupress/food/V191e/ch10.htm

Εμπλουτισμός τροφίμων – μεγιστοποιώντας τα οφέλη Τα εμπλουτισμένα τρόφιμα μπορεί να καλύπτουν συγκεκριμένα διατροφικά κενά, αλλά δεν μπορούν να υποκαταστήσουν την ανάγκη για μια υγιεινή δίαιτα, αποτελούμενη από μια ποικιλία τροφίμων. Ο εμπλουτισμός μπορεί να είναι αυτοπεριοριστικός, εξαιτίας του υψηλού επιπέδου των θρεπτικών συστατικών που προστίθενται, τα οποία ενίοτε αλλάζουν τη γεύση και την εμφάνιση του τροφίμου.

Επίδραση άλατος ασβεστίου στη γεύση και εμφάνιση χυμού μήλου Process for the fortification of a fruit based food product with calcium Pat. WO 2003024250 A1, CN1556678A, CN100536694C, US20040161496

Εμπλουτισμός τροφίμων – μεγιστοποιώντας τα οφέλη Ενώ εκτεταμένα προγράμματα εμπλουτισμού έχουν αποδειχθεί επιτυχή σε επίπεδο πληθυσμού, μια στοχευμένη προσέγγιση για όσους έχουν συγκεκριμένες διατροφικές απαιτήσεις μπορεί να είναι χρήσιμη, ενώ παράλληλα μειώνει τον κίνδυνο υπερφόρτωσης με θρεπτικά συστατικά εκείνων που δεν έχουν αυξημένες ανάγκες. Οι ετικέτες τροφίμων μπορούν να παρέχουν καθοδήγηση ως προς την ποσότητα συγκεκριμένων συστατικών που περιέχεται σε κάθε τρόφιμο.

Samaniego-Vaesken ML, Alonso-Aperte E, Varela-Moreiras G Samaniego-Vaesken ML, Alonso-Aperte E, Varela-Moreiras G. Folic acid fortified foods available in Spain: type of products, level of fortification and target population groups. Nutr Hospi 2009; 24: 459–66.

Οι ετικέτες τροφίμων

Εμπλουτισμός τροφίμων – μεγιστοποιώντας τα οφέλη Η σταθερότητα των θρεπτικών συστατικών και η απορρόφησή τους στα εμπλουτισμένα τρόφιμα συνεχώς βελτιώνονται. Μαζί με σύγχρονες και τυποποιημένες μεθόδους για την αξιόπιστη αξιολόγηση της διατροφικής πρόσληψης, προετοιμάζουν το έδαφος για μια εξατομικευμένη προσέγγιση στη βελτιστοποίηση της πρόσληψης των θρεπτικών συστατικών.

Προϋποθέσεις επιτυχίας παρεμβάσεων ενίσχυσης/εμπλουτισμού τροφίμων http://projecthealthychildren.org/why-food-fortification/faq/

Βιβλιογραφία 1. WHO/FAO (2006). Guidelines on food fortification with micronutrients. Geneva, Switzerland. 2. Zimmermann MB et al. (2008). Iodine-deficiency disorders. Lancet 372 (9645):1251-1262. 3. Gordon CM et al. (2008). Prevalence of vitamin D deficiency among healthy infants and toddlers. Arch Pediatr Adolesc Med 162:505-512. 4. Piirainen TK et al. (2007). Impact of national fortification of fluid milks and margarines with vitamin D on dietary intake and serum 25-hydroxyvitamin D concentration in 4-year-old children. Eur J Clin Nutr 61:123-128. 5. Kim YI. (2007). Folate and colorectal cancer: an evidence-based critical review. Mol Nutr Food Res 51(3):267-292. 6. EFSA (2009). Folic acid: an update on scientific developments. EFSA Meeting Summary Report 3, doi: 10.2805/21712 7. Flynn A et al (2009). Intake of selected nutrients from foods, from fortification and from supplements in various European countries. Food Nutr Res 53:1-51. 8. Serra-Majem L. (2001). Vitamin and mineral intakes in European children. Is food fortification needed? Public Health Nutr 4(1A):101-107. 9. Κανονισμός (ΕΚ) Αριθ. 1925/2006 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Δεκεμβρίου 2006, σχετικά με την προσθήκη βιταμινών και ανόργανων συστατικών και ορισμένων άλλων ουσιών στα τρόφιμα. OJ L 404, 30.12.2006, p. 26–38. Διαθέσιμο στο: http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:32006R1925:EL:NOT