Σχολικη Συμβουλευτικη Σχολικη Συμβουλευτικη. Ολιςτικα μοντελα παρεμβαςης ςτο πλαιςιο του ςχολειου για παιδια με ιδιαιτερες δυςκολιες ψυχοκοινωνικης/μαθηςιακης προςαρμογης/ ενταξης Συμβουλευτική Ψυχολογία κι Επαγγελματικός Προσανατολισμός Μάθημα 9ο ΕΠΠΑΙΚ -2017 ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ: Αγορίτσα Ψύλλου

Βασικές αρχές/ Στόχοι της Συμβουλευτικής Παρέμβασης στα Σχολεία Απευθύνεται σε όλες τις ομάδες μαθητών με δυσκολίες (με ή χωρίς ΕΕΑ) Απευθύνεται στους εκπαιδευτικούς και στους γονείς που συναντούν δυσκολίες Να βοηθήσει τα παιδιά με ΕΕΑ (αλλά και χωρίς ΕΕΑ) να ενταχθούν ισορροπημένα και να εξελιχθούν ομαλά στο συνηθισμένο ή και στο «ειδικό» σχολικό σύστημα Να διευκολύνει εκπαιδευτικούς/γονείς να χειριστούν πιο αποτελεσματικά και με τρόπο παραγωγικό (να αποφύγουν λανθασμένες αντιλήψεις, στάσεις, συμπεριφορές, πρακτικές,) Αναγνώριση δυσκολιών σε ατομικό, διαπροσωπικό, οικογενειακό, σχολικό-μαθησιακό επίπεδο Να βοηθήσει εκπαιδευτικούς να ανακαλύψουν νέους εναλλακτικούς μεθόδους διδασκαλίας, ανάλογα με την ομάδα και τις περιπτώσεις των παιδιών, το είδος των δυσκολιών, κοκ.

Να αξιολογήσει και να «αναγνωρίσει» τις αντοχές, όρια, δυσκολίες, ανάγκες, και τις δυνατότητες του παιδιού με ΕΕΑ Να βοηθήσει εκπαιδευτικούς/ γονείς να κατανοήσουν τις δυσκολίες, τη ψυχολογία, την αναπτυξιακή φάση, τις δυνατότητες, τα όρια των παιδιών και να τα ενισχύσουν με αποτελεσματικό τρόπο Να διευκολύνει την έκφραση προσωπικών ζητημάτων, συναισθηματικών φορτίσεων με αρνητικό χαρακτήρα και την επεξεργασία βιωμάτων που εκφράζονται μέσα από «προβληματικές», δυσλειτουργικές συμπεριφορές, ή πράξεις που αποπροσανατολίζουν το ίδιο το παιδί και τον περίγυρο μεταφέρονται με προβληματικούς τρόπους τις εσωτερικές δυσκολίες/ περιορισμούς, αλλά και τις αρνητικές εμπειρίες στο σχολείο Να καλλιεργήσει νέες δεξιότητες έκφρασης και επικοινωνίας/ σχέσεων για όλους

Βασική ιδέα: οι εσωτερικές αλλαγές φέρνουν και τις εξωτερικές, καλύτερη διαχείριση των προβληματικών καταστάσεων, η μείωση των συναισθηματικών εντάσεων, ανασφάλειας, αμφιβολιών, η καλύτερη κατανόηση της ατομικής- ψυχικής λειτουργίας επιφέρει καλύτερη αντίληψη της πραγματικότητας, μείωση του άγχους για τον εξωτερικό κόσμο και αλλαγές στην πραγματική ζωή (περίπτωση Βασίλη, Γιώργου) Πίστη στη δυνατότητα των ατόμων/παιδιών/ γονέων να αλλάξουν, να αναδείξουν τις δυνατότητες τους μέσα από απεγκλωβισμό συναισθηματικές αγκυλώσεις, προσκολλήσεις, στερεότυπες ή εξωπραγματικές/ διαστρεβλωμένες ιδέες/αντιλήψεις όλων (μαθητών, γονέων, εκπαιδευτικών) για τον εαυτό και τον άλλον ( παιδί, γονέα, εκπαιδευτικό) Απεγκλωβισμός από μοντέλα λειτουργίας (συμπεριφορών, πράξεων, σκέψεων-αντιλήψεων) και σχέσεων «δυσλειτουργικά», συχνά, «παθολογικά» και αυτοκαταστροφικά (π.χ. περιπτώσεις αντικοινωνικών εφήβων που είναι σ πόλεμο με γονείς, σχολείο και τον ίδιο τον εαυτό τους)

Ομάδες παιδιών κατηγοριοποιούνται ως παιδιά με Ε.Ε. Α. Παιδιά Με Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες, με ή χωρίς ψυχοσυναισθηματικά και συμπεριφορικά/κοινωνικά προβλήματα Παιδιά με συναισθηματικά προβλήματα/αγχώδεις δυσκολίες/διαταραχές και Μ.Π. Παιδιά με συμπεριφορικά προβλήματα/διαταραχές και ΜΠ Παιδιά με αντικοινωνικές /παραβατικές συμπεριφορές Παιδιά-θύματα ενδοοικογενειακής βίας/κακοποιημένα παιδιά με ακαδημαϊκά και ψυχοκοινωνικά προβλήματα Παιδιά με αναπτυξιακές διαταραχές (αυτισμό, Asperger, κλπ.)

Παιδιά με Νοητικές /Γνωστικές ανεπάρκειες (Ν. Κ Παιδιά με Νοητικές /Γνωστικές ανεπάρκειες (Ν.Κ., Σύνδρομο Down, Οριακή Νοημοσύνη) Παιδιά με ιατρικά προβλήματα /χρόνιες ασθένειες Παιδιά με αισθητηριακές διαταραχές /δυσκολίες (βαρηκοΐα, κώφωση, τυφλότητα) Παιδιά με φυσικές ανεπάρκειες (κινητικά προβλήματα) Παιδιά με εγκεφαλική παράλυση

Συμβουλευτική Διαδικασία στο πλαίσιο του Σχολείου για Παιδιά με Προβλήματα/ ΕΕΑ Εμπνέεται από τη Συμβουλευτική Ψυχολογία Εξελίσσεται ως εφαρμογή στο χώρο της Εκπαίδευσης εντάσσοντας στοιχεία της Κλινικής και Σχολικής Ψυχολογίας, Ειδικής Παιδαγωγικής, Θεραπευτικής Αγωγής Αφορά τον Σχολικό Ψυχολόγο, το Σχολικό Σύμβουλο, τον Εκπαιδευτικό της τάξης, τον Ειδικό Παιδαγωγό (Τμ. Ένταξης), το Διευθυντή, το Μαθητή με προβλήματα/ δυσκολίες/ ΕΕΑ, το Γονέα, την Οικογένεια

Σχολική Συμβουλευτική Μαθητών, Γονέων, Εκπαιδευτικών: Διεπιστημονική προσέγγιση και Διεπιστημονική Ομάδα Σχολικός Ψυχολόγος Κοινωνικός Λειτουργός Ειδικός Παιδαγωγός (Βασική Ομάδα) Εκπαιδευτικός Διευθυντής Εποπτική Υποστήριξη των Δασκάλων, Γονέων και Μαθητών

Χαρακτηριστικά της στάσης σχολικού ψυχολόγου /συμβούλου /εκπαιδευτικού Ευαισθητοποίηση στα προβλήματα του παιδιού Δυνατότητα αναγνώρισης και πρώτης αξιολόγησης /εκτίμησης Υπέρβαση της διδακτικής δραστηριότητας (εκπαιδευτικός) Υπέρβαση της κλασσικής κλινικής ατομικής προσέγγισης (ψυχολόγος) Ενσωμάτωση της ψυχοκοινωνικής παρέμβασης στην τάξη και στις ατομικές παρεμβάσεις Συνδυασμός ατομικών και ομαδικών παρεμβάσεων/ δράσεων

Εκδήλωση ενδιαφέροντος, προσπάθεια μαθησιακής υποστήριξης Έμφαση στη θετική σχέση με το μαθητή, με τους γονείς, στη βελτίωση της σχέσης του παιδιού με τους συνομηλίκους Αλλαγές στη θέση και στο ρόλο του μαθητή μέσα στην τάξη Αλλαγή της εξωτερικής εικόνας εαυτού του παιδιού Αλλαγή της εσωτερικής εικόνας εαυτού μέσω της ενεργητικής ενασχόλησης του εκπαιδευτικού, του συμβούλου, του γονέα

Ενεργητική ακρόαση Επαφή με γονείς Συνάντηση με σύμβουλο Συνεργασία με άλλους εκπαιδευτικούς Διεπιστημονική προσέγγιση και συνεργασία (Δάσκαλος, Σχολικός Σύμβουλος, Σχολικός Ψυχολόγος, Ειδικός Παιδαγωγός, Λογοθεραπευτής)

Οφέλη της ενεργητικής ακρόασης (ΕΑ) Οφέλη της ενεργητικής ακρόασης (ΕΑ) Βοηθά τους μαθητές να αντιμετωπίσουν ακόμη και ισχυρά συναισθήματα και να τα επεξεργαστούν/ εξουδετερώσουν Βοηθά και τους ίδιους να ακούσουν καλύτερα τον εαυτό τους (ειδικά τους εφήβους) Να αντιληφθούν ότι πολλές φοβίες και ανασφάλειες είναι διογκωμένες επειδή τις «κρατούν μέσα τους» Να επικοινωνήσουν ζητήματα που τους απασχολούν(εικόνα σώματος, άγχη με τη σεξουαλική ζωή, θυματοποίηση, κοκ.) Καθιστά μαθητές, εκπαιδευτικούς και γονείς πιο υπευθύνους Μαθαίνει στους μαθητές να ακούν τους άλλους και οδηγεί σε καλύτερες σχέσεις εμπιστοσύνης, αφού μέσα από την ΕΑ μαθαίνουν να μοιράζονται τα προβλήματα τους και τον εαυτό Προϋποθέτει και μία εμπειρική -θεωρητική γνώση- εκπαίδευση

Βασικές υποχρεώσεις προτεραιότητες του Εκπαιδευτικού σε σχέση με ευάλωτους μαθητές Από-Ψυχιατρικοποίηση-/απο- Παθολογικοποίηση των δυσκολιών των παιδιών Προσανατολισμός στις πραγματικές ανάγκες (όλων) των μαθητών (αναπτυξιακές, μαθησιακές, ψυχο - συναισθηματικές) Προσφορά στους μαθητές τη χαρά της «αποκαλυπτικής μάθησης» Δυναμική αλληλεπίδραση και συναισθηματικές συνδιαλλαγές (αναπόφευκτες) Όχι κηρυγματική διδασκαλία/ νουθεσίες, αλλά «δράση, δια- δράση, και παράδειγμα»

Βιωματικές πρακτικές αλληλεπίδρασης Χρόνος και χώρος για άλλου τύπου πρακτικές σε σχέση με την κατάκτηση της γνώσης Χρήση εναλλακτικού υλικού, /ενεργητική εμπλοκή του μαθητή σε λεκτικό και σωματικό επίπεδο Περιορισμός του άγχους της μάθησης Αποφυγή στιγματισμού των «ευάλωτων/ δύσκολων» μαθητών Διδασκαλία ψυχοκοινωνικών δεξιοτήτων/ επίλυσης συγκρούσεων/ διαχείρισης άγχους/ θυμού Συνεργατικό κλίμα/κλίμα συλλογικής δράσης και αλληλο- υποστήριξης (υποστήριξη ευάλωτων μαθητών από «καλούς», πρόγραμμα διαμεσολάβησης ομηλίκων για τις συγκρούσεις, κοκ.)

Άνοιγμα του σχολείου σε δράσεις εντός κοινωνίας με τρόπο ουσιαστικό Σύνδεση με φορείς της κοινωνίας για επαφή με την επαγγελματική δραστηριότητα /πραγματικότητα Εισαγωγή της επιστημονικής γνώσης (ιντερνέτ, μπούλινγκ, σεξουαλικότητα, συναισθηματική εκπαίδευση, συναισθηματική νοημοσύνη, κλπ.) Άρτια παιδαγωγική, ψυχοπαιδαγωγική /ψυχολογική εκπαίδευση, γνώσεις για τις ιδιαιτερότητες των ευάλωτων μαθητών, αλλά και τις αναπτυξιακές ανάγκες της κάθε ηλικίας (παιδική ηλικία, εφηβεία, κλπ.)

Στόχοι Σχολικής Συμβουλευτικής και Ψυχοπαιδαγωγικής Παρέμβασης σε σχέση με μαθητές με ΕΕΑ Βραχυπρόθεσμοι στόχοι Απόκτηση σχέσης εμπιστοσύνης με το παιδί Αλλαγή της λειτουργίας του και συμπεριφοράς μέσα στη τάξη μέσα από τη μαθησιακή/ψυχοκοινωνική ενίσχυση Ενίσχυση της αυτοπεποίθησης και της αυτοεκτίμησης Ενίσχυση της θετικής εξωτερικής σε σχέση με τους συμμαθητές Μακροπρόθεσμοί Στόχοι Διευκόλυνση ανάπτυξης και κινητοποίηση του έμφυτου δυναμικού του παιδιού Καλλιέργεια συναισθηματικής/κοινωνικής έκφρασης Καλλιέργεια διαπροσωπικών δεξιοτήτων Ενίσχυση του μαθησιακού δυναμικού/ απόκτησης δεξιοτήτων «καλής μελέτης» και κατανόησης υλικού

Λειτουργίες της συμβουλευτικής δράσης Χώρος συμβουλευτικής παιδιών εκπαιδευτικών & γονέων λειτουργεί σε συμβολικό & πραγματικό επίπεδο «Διαμεσολαβητική δομή» για την επίλυση των συγκρούσεων/εντάσεων/κρίσεων «Ενδιάμεσος» χώρος (transitional space) επικοινωνίας και επεξεργασίας συναισθημάτων /εντάσεων/καταστάσεωνν κρίσης

Κατευναστική λειτουργία σε σχέση με τις αντιδράσεις γονέων, παιδιών & εκπαιδευτικών Επεξεργασία λύσεων διδακτικού & ψυχοπαιδαγωγικού περιεχομένου Ενδοσχολική επιμόρφωση εκπαιδευτικών

Βασικά βήματα της Ολιστικής (ψυχοδυναμική/ συστημική / ενταξιακή/ resilient) Ψυχοπαιδαγωγικής Αναγνώριση της προβληματικής κατάστασης (αγχώδεις, φοβικές, διαταρακτικές /προκλητικές συμπεριφορές, κλπ.) αναγνώριση των παραμέτρων που πιθανόν σχετίζονται με τις προβλήματα του παιδιού ακριβής εντοπισμός των πηγών άγχους στη ζωή του παιδιού εντοπισμός των βασικών συγκρούσεων στην οικογένεια & στο σχολείο

Εξειδικευμένες παρεμβάσεις Ανίχνευση & επεξεργασία των βαθύτερων συναισθημάτων /σκέψεων του παιδιού ανίχνευση & επεξεργασία των οικογενειακών σχέσεων σε ένα βαθύτερο επίπεδο άμεση ή έμμεση εμπλοκή της οικογένειας χρήση τεχνικών ενίσχυσης της αυτοπεποίθησης του παιδιού ενίσχυση των επικοινωνιακών δεξιοτήτων του παιδιού

χρήση τεχνικών ενίσχυσης των διαπροσωπικών /ψυχοκοινωνικών δεξιοτήτων του παιδιού επεξεργασία στρατηγικών αντιμετώπισης των συγκρούσεων /προβλημάτων

Συμβουλευτική εργασία με δασκάλους Αναγνώριση σημαντικού και ισότιμου ρόλου δασκάλου στην παρέμβαση Αναγνώριση των αρνητικών συναισθημάτων /προβλημάτων των δασκάλων σε σχέση με το συγκεκριμένο παιδί Επεξεργασία των αρνητικών /στερεότυπων αναπαραστάσεων /συναισθημάτων των δασκάλων σε σχέση με το παιδί Βοήθεια στους δασκάλους να κατανοήσουν την ψυχολογία του παιδιού και να διευρύνουν την αντίληψη τους για αυτό Ενίσχυση των διαισθητικής τους γνώσης για το παιδί

Συμβουλευτική εργασία με δασκάλους ΙΙ Έμφαση στην επεξεργασία συγκεκριμένων τεχνικών /στάσεων για την αντιμετώπιση του παιδιού στην τάξη Σταθερή συναισθηματική υποστήριξη του εκπαιδευτικού Ενσωμάτωση των δασκάλων στις οικογενειακές παρεμβάσεις Βοήθεια στους δασκάλους να κατανοήσουν την οικογενειακή δυναμική Σταθερή εποπτεία για να κατανοούν τις αλλαγές, την εξέλιξη και τις αντιδράσεις του παιδιού

Συμβουλευτική εργασία με δασκάλους ΙΙΙ Εμβάθυνση και καλύτερη κατανόηση της εσωτερικής δυναμικής προβληματικών παιδιών Αναγνώριση επιμέρους ή αγνοημένων δεξιοτήτων Συνειδητοποίηση των προσωπικών στάσεων απέναντι στα παιδιά με συναισθηματικά και συμπεριφορικά προβλήματα

Δυσκολίες σε σχέση με τις συμβουλευτικές παρεμβάσεις σε εκπαιδευτικούς Στερεότυπες πεποιθήσεις σε σχέση με τις προβληματικές συμπεριφορές- δυσλειτουργίες του παιδιού Κυριαρχία της ιατρικής προσέγγισης/ εγκλωβισμός στις διαγνώσεις Αντιστάσεις προερχόμενες από αρνητικά συναισθήματα-τραυματικές εμπειρίες Φόβοι παρέμβασης Αδυναμία διασφάλισης σταθερής συνεργασίας- σταθερών θετικών στάσεων απέναντι στο μαθητή

Κλινική περίπτωση /Παράδειγμα Παρέμβασης Δ. 11 ετών, Αγόρι προβληματική προσαρμογή στο σχολείο, διασπαστικές συμπεριφορές /έλλειψη αυτοσυγκέντρωσης μαθησιακές δυσκολίες ανυπακοή απέναντι στους εκπαιδευτικούς έλλειψη συνεργασίας με τους συμμαθητές, συστηματικές παρενοχλήσεις των άλλων

αδυναμία συμμετοχής στα παιγνίδια, απόρριψη από τους άλλους, απόρριψη από τους δασκάλους κακή σχέση με τον δάσκαλο αρνητικές /τιμωρητικές συμπεριφορές από την πλευρά του & προσβολές (τραυματικό χαρακτήρα) προσβολές από τον δάσκαλο (τραυματικό χαρακτήρα) Οι εκπαιδευτικοί «εγκλωβισμένοι» σε αντιφατικές συμπεριφορές: (α) (κυρίως) τιμωρητικές –απειλές κλπ. (β) προσέγγισης (διαψεύδονται)

Συνεδρία με την οικογένεια (μητέρα) σοβαρά προβληματικό κλίμα: έντονες επιθετικές συμπεριφορές και προσβολές του πατέρα απέναντι στο παιδί, αλά και απέναντι στην μητέρα ακραίες τιμωρητικές συμπεριφορές απέναντι στο Δ. η σχέση με την μητέρα: είναι πιο θετική, πιο συναισθηματική- συναισθηματική φόρτιση της μητέρας για τα όσα έχουν γίνει στο σχολείο εμμονή της μητέρας για τα μαθήματα, πίεση απέναντι στο Δ. και συστηματικά επικριτικά σχόλια (απειλές, κλπ.) Η μητέρα ανοίχτηκε πολύ συναισθηματικά (έκλαψε κλπ.) και μίλησε για όλες τις τραυματικές εμπειρίες που είχε ο Δ. με το δάσκαλο του, αλλά και με το πατέρα του, επιμένοντας για το «πόσο καλό παιδί είναι κατά βάθος»

Συνεδρία με τον Δ. Η σχέση έγινε με τον Δ. έγινε γρήγορα μία δεκτική σχέση εμπιστοσύνης, όπου ο ειδικός του επέτρεψε να εκφράσει όλα τα συναισθήματα, φαντασιώσεις και συγκρούσεις που βίων: απόρριψη του πατέρα (έντονα αρνητική και τραυματική μορφή) συγκρουσιακές καταστάσεις και με την μητέρα απόρριψη της μητέρας φοβέρα συναισθήματα θυμού και οργής /μίσους ενάντια στο δάσκαλο της τάξης που τον προσέβαλε πολλές φορές, αλλά και χειροδίκησε εναντίον του

αντιδραστικότητα στην οικογένεια - σχολείο παρόμοια αντίδραση και απόρριψη του σχολείου, αρνητισμός απέναντι στους δασκάλους επανάληψη των βιωμάτων απόρριψης και στο σχολείο φαύλο κύκλο επαναλαμβανόμενων αρνητικών συμπεριφορών επιβεβαιώνονται οι πεποιθήσεις /αναπαραστάσεις για τους άλλους (οι άλλοι είναι άδικοι, κακοί, απορριπτικοί, κοκ., όπως και ο πατέρας) Αύξηση της έντασης θυμού- επανάληψη αρνητικών συμπεριφορών Ταύτιση με το ρόλο του προβληματικού παιδιού- αποδιοπομπαίος τράγος

Αλληλεπίδραση μεταξύ σχολείου-οικογένειας βιώματα οικογένειας σχολείο γονείς, αδέλφια =Δάσκαλος, συμμαθητές

Αλλαγές /επιπτώσεις της παρέμβασης Διάρκεια παρέμβασης: 3 μήνες 7 συναντήσεις με τον Δ. , 3 συναντήσεις με τη μητέρα 10 συναντήσεις με τη δασκάλα 4 συναντήσεις με άλλους εκπαιδευτικούς Αλλαγές στην συμπεριφορά του Δ. καλύτερη συμπεριφορά μέσα στην τάξη μεγαλύτερη αυτοσυγκράτηση & αυτοέλεγχος