Ψυχοπαιδαγωγική Παιδιών με διαταραχές συμπεριφοράς

Παρουσίαση με θέμα: "Ψυχοπαιδαγωγική Παιδιών με διαταραχές συμπεριφοράς"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Ψυχοπαιδαγωγική Παιδιών με διαταραχές συμπεριφοράς
Η. Ε. ΚΟΥΡΚΟΥΤΑΣ Επικ. Καθηγητής Ψυχοπαθολογίας & Ειδικής Αγωγής

2 Έννοια και ορισμοί των παρεκκλινόντων (προβληματικών) συμπεριφορών
Ερωτήματα που τίθενται από /ειδικούς: Πότε μία συμπεριφορά είναι προβληματική Πότε μία συμπεριφορά μπορεί να θεωρηθεί ως παρεκκλίνουσα Πότε ένα παιδί μπορεί να θεωρηθεί ως επιθετικό Σε ποιες περιπτώσεις μία συμπεριφορά μπορεί να θεωρηθεί ως παθολογική Σε ποιες περιπτώσεις πρέπει να παραπέμψουμε ένα παιδί για αξιολόγηση

3 Απαντήσεις Μη σαφή όρια μεταξύ παθολογίας & συμπεριφορών που παρεκκλίνουν Ευρύ φάσμα συμπεριφορών: δεν υπάρχει απόλυτος διαχωρισμός φυσιολογικό Vs παθολογικό Η δυναμική της ανάπτυξης παιδιού περιλαμβάνει και την επιθετικότητα Τα βρέφη & τα νήπια μπορεί να γίνουν επιθετικά, έλλειψη άλλων δεξιοτήτων, στην προσπάθεια διεκδίκησης και επιβολής των επιθυμιών τους,

4 Τα βρέφη & τα νήπια δεν μπορούν να ελέγξουν την επιθετικότητα τους
Η προσχολική αγωγή & στο πλαίσιο της οικογένειας & των εκπαιδευτικών δομών εστιάζει στον έλεγχο των παρεκκλίνουσων συμπεριφορών & στην μετατροπή τους σε αποδεκτές συμπεριφορές επικοινωνίας & συνδιαλλαγών Κοινωνικοποίηση του παιδιού & νοηματοδότηση των συμπεριφορών Επιβάλλεται από το πλαίσιο: Πρότυπα καλής, κακής, αποδεκτής, μη αποδεκτής συμπεριφοράς

5 Μετατροπή της επιθετικότητας σε κοινωνικοποιημένη συμπεριφορά
Ανάπτυξη των γνωστικών δομών Απόκτηση ελέγχου, αυτοσυνειδησίας & ωρίμανση των συναισθημάτων Μηχανισμοί: Μίμηση, Αφομοίωση, Αναπαραγωγή ή Εσωτερίκευση πρότυπων συμπεριφοράς Επιθετικότητα: αποτυχία μίας ομαλής, ισορροπημένης κοινωνικοποίησης

6 Ποια παιδιά δεν κοινωνικοποιούνται ομαλά;
Ποια παιδιά δεν καταφέρνουν να αναπτύξουν ομαλές συμπεριφορές; Ποια παιδιά δεν καταφέρνουν να αναπτύξουν ένα εσωτερικό σύστημα αυτοελέγχου της επιθετικότητας; Ποια παιδιά δεν αναπτύσσουν ώριμες γνωστικο /συναισθηματικές δομές; Επιθετικά παιδιά δεν έχουν αναπτύξει ανάλογες ψυχικές δομές;

7 Επιθετικότητα συνδέεται αποκλειστικά με ψυχοκοινωνικούς παράγοντες;
Υπάρχουν παράγοντες άλλης φύσεως (π.χ. γενετικοί) που να συσχετίζονται με την εκδήλωση επιθετικής συμπεριφοράς ή /και διαταραχών συμπεριφοράς

8 Επιθετικότητα ως δυναμική παράμετρος της συμπεριφοράς εξαλείφεται με την ωρίμανση;
Για ποιους λόγους δεν εξαλείφεται; Παίρνει άλλες μορφές; Έχει κάποιο νόημα, κάποια χρησιμότητα, κάποιο συγκεκριμένο σκοπό ψυχοκοινωνικής εξέλιξης; Με ποιες άλλες ψυχικές δομές ή πλευρές της λειτουργίας του παιδιού & του ενήλικου συνδέεται;

9 Είδη επιθετικότητας Ανοιχτή, άμεση Έμμεση (απόρριψη) Συγκαλυμμένη (κλοπή, υπονόμευση) Λεκτική Σωματική Ψυχολογική

10 Βασικές εννοιολογικές αποσαφηνίσεις σε σχέση με τα είδη επιθετικότητας
Επιθετικότητα με λεκτικό τρόπο Επιθετικότητα με χρήση φυσικής βίας Επιθετικότητα με ευκαιριακό χαρακτήρα (επιθετικές συμπεριφορές /αντιδράσεις) Επιθετικότητα με σταθερό χαρακτήρα (μόνιμες επιθετικές συμπεριφορές /αντιδράσεις) Η Επιθετικότητα ως αντίδραση σε σχέση με πολύ συγκεκριμένα πλαίσια /καταστάσεις (πιέσεις στην τάξη, μαθησιακές δυσκολίες)

11 Η Επιθετικότητα ως άμυνα απέναντι σε ψυχολογικές & σωματικές απειλές
Η Επιθετικότητα ως χαρακτηριολογικό /νευρωτικό χαρακτηριστικό (μαθημένος τρόπος αντίδρασης μέσα από αρνητικά βιώματα /καταστάσεις στην οικογένεια) Η παθητική επιθετικότητα (άρνηση, έμμεση ανυπακοή, κλπ.) Η σκόπιμη συστηματική επιθετικότητα (θυματοποίηση και σκόπιμη πρόκληση κακού στον άλλο) Ανοιχτή (σωματική, λεκτική), Συγκαλυμμένη (κλοπές, ψέματα, συκοφαντίες)

12 Βασικές έννοιες για την εκτίμηση της σοβαρότητας του προβλήματος
Βασικές έννοιες για την εκτίμηση της σοβαρότητας του προβλήματος Η ένταση Η διάρκεια Η συχνότητα Ο στόχος Η παρουσία της σε όλα τα πλαίσια Η παρουσία και άλλων σοβαρών προβλημάτων

13 Ο βαθμός συνολικής δυσλειτουργίας
Το είδος & ο βαθμός των προβλημάτων που δημιουργούνται στο παιδί εξ αιτίας αυτής της συμπεριφοράς Η αδυναμία αποφυγής της επιθετικής αντίδρασης Η αδυναμία χρήσης άλλων συμπεριφορών Τα συνοδά αισθήματα: αρνητικά συναισθήματα, θυμός, εκδίκηση, καταστροφικότητα

14 Γενικοί παράγοντες εκδήλωσης διαταραχών συμπεριφοράς/επιθετικότητας
Γενικές προδιαθέσεις Οικογενειακοί Ενδοψυχικοί Κοινωνικοί

15 Παράγοντες με τους οποίους μπορεί να συνδέεται η επιθετική συμπεριφορά
Ατομικοί (βιολογικοί, ψυχολογικοί) Οικογενειακοί (σχέσεις γονέων μεταξύ τους, οικογενειακό κλίμα, στάσεις γονέων απέναντι στα παιδιά κλπ.) Εξωγενείς/Κοινωνικοί (βεβαρυμμένος κοινωνικός περίγυρος, κοινωνική βία, υποβαθμισμένο σχολικό πλαίσιο, σχολεία με σαφή τιμωρητική /περιθωριοποιητική πολιτική, απουσία ενταξιακών πρακτικών, κλπ.)

16 Παράγοντες με τους οποίους μπορεί να συνδέεται η επιθετική συμπεριφορά
Προβλήματα σε σχέση με τα πλαίσια ζωής: Οικογένεια, Σχολείο Προβλήματα σε σχέση με τις ατομικές ψυχοκοινωνικές δεξιότητες/δεξιότητες προσαρμογής

17 Παράγοντες με τους οποίους μπορεί να συνδέεται η επιθετική συμπεριφορά
Πλαίσιο ζωής -λειτουργίας /εξωτερικό περίγυρο (αρνητικό, στερητικό, καταπιεστικό πλαίσιο ζωής –σχολείο-οικογένεια-κοινωνικέςο περίγυρος- π.χ. γειτονιά με υψηλή παραβατικότητα) Συναισθήματα (έντονα αρνητικά συναισθήματα που οφείλονται σε διάφορες αιτίες) Αυτό-εικόνα, αυτοεκτίμηση, αίσθημα αυταξίας (χαμηλή Με τις αντιλήψεις /αναπαραστάσεις σε σχέση με τους άλλους (π.χ. οι άλλοι είναι επιθετικοί, θέλουν πάντα το κακό σου) Με μαθημένες από την οικογένεια συμπεριφορές /περιορισμένο φάσμα των αντιδράσεων

18 Έλελιψη ψυχοκοινωνικών δεξιοτήτων & προβλήματα αποδοχής από συνομηλίκους
Με την ποιότητα της ψυχοκοινωνικής προσαρμογής & τις επιδόσεις στο σχολείο Με προβλήματα σε βασικές σχέσεις (π.χ. δάσκαλο, συνομήλικοι) /με τωρινά σοβαρά οικογενειακά προβλήματα Θυματοποίηση από άλλα παιδιά και εμπλοκή σε κατατάσσεις σύγκρουσης Συνδυασμός πολλών από τους προαναφερθέντες παράγοντες /παραμέτρους

19 Επαγγελματικές /παιδαγωγικές και ηθικές επιταγές σε σχέση με την αντιμετώπιση της επιθετικότητας
Η ψυχοπαιδαγωγική αντιμετώπιση των προβληματικών συμπεριφορών αποτελεί ηθική και νομική υποχρέωση του παιδαγωγού και των άλλων ειδικών Αποφυγή «ψυχ-ιατρικοποίησης» και «παθολογικοποίησης» του προβλήματος Αποφυγή στιγματισμού /περιθωριοποίησης /αποκλεισμού του παιδιού με προβλήματα. Οι προβληματικές συμπεριφορές στην παιδική ηλικία πρέπει να αντιμετωπίζονται ως συμπτώματα: εκφράσεις εσωτερικών και εξωτερικών προβλημάτων του παιδιού και αδυναμίας χειρισμού τους

20 Βασικά ερωτήματα που θέτουν οι ειδικοί
Ποια η έννοια του συμπτώματος; Ποια η λειτουργία της επιθετικότητας για την ψυχική οικονομία & την ψυχοκοινωνική προσαρμογή του παιδιού

21 Βασικά χαρακτηριστικά της επιθετικής πράξης ως «σύμπτωμα»
Εκφράζει μία εσωτερική ανεπίλυτη σύγκρουση Εκφράζει αδυναμία χειρισμού έντονων συναισθημάτων Εκφράζει αδυναμία διαχείρισης συγκρούσεων /διαπροσωπικών προβλημάτων (εξωτερική ανεπίλυτη σύγκρουση) Μετάθεση ενός σοβαρότερου προσωπικού προβλήματος Εκφράζει ένα μόνιμο ή επίκαιρο (σοβαρό) οικογενειακό πρόβλημα

22 Λειτουργίες της επιθετικότητας
Συναισθηματική αποφόρτιση Επίδειξη δύναμης (ενίσχυση αυτοεικόνας, αυτοσυναισθήματος, κοκ.) Επιβολή στους άλλους ως τρόπος διαχείρισης των προβλημάτων & αποδοχής από τους άλλους Η διεκδίκηση δικαιωμάτων /πραγμάτων Αποφυγή δύσκολων καταστάσεων, δοκιμασιών, λόγω φόβου αποτυχίας, κλπ. Έκφραση προσωπικών ελλείψεων στο γνωστικό, συμπεριφορικό, συναισθηματικό τομέα

23 Λειτουργίες των παρεκκλινόντων /προβληματικών συμπεριφορών
Το παιδί χρησιμοποιεί την προκλητική /προβληματική συμπεριφορά για να τραβήξει τη προσοχή ως διέξοδο για κάποιο είδος ματαίωσης που έχει υποστεί ως αντίδραση σε κάποια ματαίωση που έχει υποστεί (δάσκαλο, γονέα, αδελφό, φίλο) ως εκδίκηση σε συγκεκριμένα πρόσωπα /καταστάσεις

24 επειδή δεν έχει την εξελικτική ικανότητα (ωριμότητα) να αναπτύξει κάποιου άλλου είδους συμπεριφορές
για να εκτονώσει /εκδραματίσει εντάσεις, άγχος ή αρνητικά συναισθήματα ως άμυνα ενάντια σε φόβους και ανασφάλειες ή αίσθημα αδυναμίας (αντι-φοβική αντίδραση) για να αποφύγει κάποιες επίπονες, επώδυνες, πληκτικές δοκιμασίες /υποχρεώσεις αποτελεί μέρος της ψυχοκοινωνικής του ταυτότητας (π.χ. ταύτιση με ένα επιθετικό μεγαλύτερο αδελφό /πατέρα, κλπ.)

25 θεωρεί ή έχει μάθει από τη εμπειρία του ότι με την επιθετικότητα μπορεί να πετύχει πολλά
επειδή θεωρεί ότι η επιθετικότητα είναι αποδεκτή ή ότι επιβραβεύεται από τους άλλους ή ότι έτσι γίνεται δημοφιλής για να αποκτήσει κύρος /εξουσία πάνω στους άλλους επειδή βρίσκει διασκεδαστικό να επιβάλλεται και να φοβίζει τους άλλους ή να προκαλεί κάποιο είδος αναταραχής στην τάξη /σχολείο

26 επειδή δεν έχει διδαχτεί με ένα τρόπο εποικοδομητικό άλλου είδους συμπεριφορές
επειδή η εμπειρία του παραπέμπει σε ανάλογα περιβάλλοντα όπου κυριαρχούν αρνητικές συμπεριφορές /αρνητικές τιμωρίες /ένταση /ή επιθετικότητα επειδή δεν έχει μάθει ή δεν εμπιστεύεται τους άλλους ως «τεστ» για να ελέγξει τις προθέσεις των άλλων (την καλοσύνη τους, την φερεγγυότητα τους)

27 εκφράζει τις αδυναμίες του, τα αισθήματα ανεπάρκειας, την χαμηλή αυτοπεποίθηση
ως αντίδραση στις μαθησιακές ανεπάρκειες, σχολική αποτυχία, ψυχοκοινωνική /σχολική προσαρμογή εκφράζει συγκεκριμένο οικογενειακό πρόβλημα εκφράζει γενικότερα οικογενειακά προβλήματα

28 Χαρακτηριστικά παιδιών με ισορροπημένες συμπεριφορές & ικανότητες προσαρμογής
συναισθηματική σταθερότητα ενεργητική διάθεση για παιγνίδι στοιχειώδη θετικά συναισθήματα για τους άλλους ικανότητα αποδοχής και σεβασμού των κανόνων ικανότητα αυτοελέγχου της συμπεριφοράς

29 ικανότητα αυτοελέγχου της συμπεριφοράς
ικανότητα (αυτό)συγκέντρωσης στοιχειώδης ικανότητα (αυτό)επίγνωσης /ενδοσκόπησης ικανότητα να εξελίσσονται, να μαθαίνουν από την εμπειρία τους καλλιέργειας των σχετικών με την δραστηριότητα δεξιοτήτων

30 Χαρακτηριστικά λειτουργίας παιδιών με ψυχοκοινωνικά προβλήματα
αδυναμία να δημιουργεί ή /και να διατηρεί ικανοποιητικές διαπροσωπικές σχέσεις με συμμαθητές και δασκάλους ακατάλληλες μορφές συμπεριφοράς ή συναισθηματικών αντιδράσεων κάτω από φυσιολογικές συνθήκες αλληλεπίδρασης με τους άλλους γενικευμένο και επίμονο αίσθημα δυσφορίας, δυστυχίας, ή /και καταθλιπτική διάθεση

31 μία τάση να εκδηλώνουν «φυσιολογικά» συμπτώματα /φόβους που σχετίζονται με προσωπικά ή σχολικά προβλήματα ένα γενικότερο αρνητισμό /αντιδραστικότητα αδυναμία συνεργασίας ανώριμες μορφές σκέψης έντονο εγωκεντρισμό

32 έλλειψη προοπτικής στο μέλλον (αδυναμία να σχεδιάζουν και να προβάλλουν τις επιθυμίες τους στο μέλλον) καθυστερήσεις στη γλωσσική ανάπτυξη και γενικά στην γνωστική λειτουργία περιορισμένες ικανότητες εσωτερίκευσης των κανόνων και των κοινωνικών πρότυπων περιορισμένες λεκτικές ικανότητες

33 Χαρακτηριστικά παιδιών με επιθετικές /προβληματικές συμπεριφορές
χαμηλή αυτοπεποίθηση υψηλή υπερτροφική/μη ρεαλιστική αυτοπεποίθηση συναισθηματικές εντάσεις φόβοι, ανασφάλειες, άγχος αγχώδη και ανασφαλή /αποφευκτικά πρότυπα δεσμού /σχέσεων Συναισθήματα: θυμός, οργή, μίσος, αρνητικότητα, τάσεις εκδίκησης

34 ανώριμες μορφές σκέψης και έντονος εγωκεντρισμός
έλλειψη προοπτικής στο μέλλον αδυναμία να μαθαίνουν από τις συνέπειες των πράξεων περιορισμένες ικανότητες εσωτερίκευσης των κανόνων και των κοινωνικών πρότυπων καθυστερήσεις στη γλωσσική ανάπτυξη και γενικά στην γνωστική λειτουργία περιορισμένες ικανότητες εξωτερίκευσης των (αρνητικών) συναισθημάτων μέσω της γλώσσας τάσεις εξωτερίκευσης των (αρνητικών) συναισθημάτων μέσω αρνητικών/παρορμητικών πράξεων

35 μειωμένες ικανότητες για δημιουργικό παιχνίδι
έλλειψη διάθεσης για κοινωνική προσέγγιση και θετική συνδιαλλαγή περιορισμένες θετικές διαπροσωπικές δεξιότητες-ανικανότητα «ενσυναίσθησης» (να μπαίνει στη θέση του άλλου) φτωχές έως ανύπαρκτες κοινωνικές σχέσεις αδυναμία χρήσης εναλλακτικών τρόπων προσέγγισης των άλλων, επίλυσης συγκρούσεων /προβλημάτων στην καθημερινότητα ερμηνεία των ουδέτερων ερεθισμάτων, ως επιθετικά γνωστική και συναισθηματική ακαμψία

36 υψηλά ποσοστά συναισθηματικών δυσκολιών
πολύ χαμηλές εκπαιδευτικές επιδόσεις (και δυσκολίες μάθησης) υψηλά ποσοστά σχολικής αποτυχίας και σχολικής εγκατάλειψης συγκρούσεις με τους γονείς και τους δασκάλους κοινωνική απόρριψη ή απομόνωση

37 Μορφές διαταρακτικών συμπεριφορών στο πλαίσιο σχολείου
  Μορφές διαταρακτικών συμπεριφορών στο πλαίσιο σχολείου άρνηση, παθητική ανυπακοή προκλητικές τάσεις & αντιδραστικότητα απέναντι στους εκπαιδευτικούς Συστηματική απειθαρχία/ανυπακοή σε κανόνες προκλητικές τάσεις & επιθετικότητα απέναντι σε συμμαθητές άμεσες ή έμμεσες απειλές, οι εκφοβισμοί-σωματικές παρενοχλήσεις (σπρωξίματα, τραβήγματα μαλλιών, κλπ.)

38 συστηματική υπονόμευση του παιγνιδιού των άλλων
επιθετικά πειράγματα με σκοπό την πρόκληση/γελοιοποίηση /στιγματισμό των άλλων συχνή εμπλοκή σε καυγάδες με χρήση ή όχι σωματικής βίας χρήση σωματικής βίας εναντίον προσώπων ή αντικειμένων, χωρίς εμφανή λόγο κλοπές βανδαλισμοί, καταστροφές αντικειμένων

39 Κουτσομπολιά, αρνητικά σχόλια
κοινωνική απομόνωση, κοινωνική απόρριψη, κοινωνική υπονόμευση των άλλων Συστηματικοί, καοήθεις ανταγωνισμοί

40 Χαρακτηριστικά οικογενειών παιδιών με προβλήματα συμπεριφοράς
αρνητικές εμπειρίες των γονέων στη δικιά τους παιδική ηλικία συναισθηματική και συμπεριφορική ασυνέπεια /αστάθεια των γονέων (σκληρές τιμωρίες & υπερ-χαλαρότητα) αδυναμία να εκφράσουν σαφείς προσδοκίες ανικανότητα επιβολής σαφών ορίων

41 υπερβολικά αυστηρές ή ακατάλληλες τιμωρίες (συστηματικά)
ασταθείς & αντιφατικές συμπεριφορές επίπληξης σκληρές πρακτικές πειθαρχίας συστηματική σωφρονιστική & σκληρή πειθαρχία κατάργηση αίσθησης αγάπης & προστασίας Κίνδυνος αυτό-καταστολής ή αντιδραστικότητας Περίπτωση Νίκου 33 ετών

42 χαμηλή συναισθηματική εμπλοκή των γονέων
χαμηλή υποστηρικτική στάση + επιθετικότητα υπερκινητικότητα /διαταρακτικές συμπεριφορές έλλειψη σταθερής συναισθηματικής υποστήριξης η επικριτική γονική στάση η μητρική απόρριψη (ο πιο σταθερός προβλεπτικός παράγων των διαταραχών συμπεριφοράς στην προσχολική ηλικία) αρνητικότητα των γονέων (υψηλός παράγων κινδύνου)

43 Συχνές οικογενειακές συγκρούσεις
περιορισμένες ή φτωχές δεξιότητες στην επίλυση της συζυγικών συγκρούσεων Αρνητικό συναισθηματικό κλίμα Έλλειψη εμπλοκής του πατέρα-έντονα συζυγικά προβλήματα-επιθετικότητα Αδυναμία επίλυσης προβλημάτων παιδιών Αδυναμία ενσυναίσθησης-επιθετικές λύσεις

44 γονική ψυχοπαθολογία ύπαρξη αντικοινωνικών αξιών στην οικογένεια Έλλειψη ελέγχου, καθοδήγησης Εγκατάλειψη,έλλειψη υποστήριξης Συστηματική έκθεση σε συζυγικές συγκρούσεις Κακοποίηση (υψηλός παράγων κινδύνου) Περίπτωση του νεότερου δολοφόνου

45 συζυγική αστάθεια (υψηλά ποσοστά χωρισμών, διαζυγίων)
προβλήματα στη διατήρηση αρμονικών και ισορροπημένων σχέσεων με συντρόφους, συναδέλφους, συνεργάτες σοβαρές πιθανότητες εκδήλωσης τάσεων προς τη ομαδική βία πιθανότητες εκδήλωσης αντικοινωνικής βίας

46 Παιδιά μικρότερης ηλικίας
Ανωριμότητα Έλλειψη εσωτερίκευσης κανόνων Προβλήματα ελέγχου συμπεριφοράς /υπερκινητικότητα Οικογενειακά προβλήματα με άμεση επιρροή στην συμπεριφορά του παιδιού

47 Χαρακτηριστικά παιδιών με επιθετικές συμπεριφορές στην εφηβική/ενήλικη ζωή
παραβατικές αντικοινωνικές συμπεριφορές, ψυχολογικά συμπτώματα, εγκατάλειψη του σχολείου υψηλά ποσοστά αντικοινωνικής διαταραχής της προσωπικότητας, επαγγελματική αστάθεια, υψηλές πιθανότητες ανεργίας στην ενήλικη ζωή

48 υπονόμευση της εμπιστοσύνης στην γονεϊκή φιγούρα
αδυναμία ταύτισης του παιδιού με τον γονέα κυριαρχία συναισθήματος φόβου τάση αναπαραγωγής & εκδραμάτισης επιθετικότητας στο σχολείο επιβολή φόβου στους άλλους χρήση επιθετικότητας= τεχνική αυτοπροστασίας, αντιφοβική στρατηγική

49 Σχολείο: βελτίωση ή την επιδείνωση των προβληματικών συμπεριφορών
Απόρριψη από μη επιθετικούς συμμαθητές Απόρριψη από εκπαιδευτικούς Απόρριψη:συγκαλυμμένη ή ανοιχτή Συγκαλυμμένη: χαμηλές προσδοκίες, ελλιπής ενίσχυση /ενθάρρυνση, περιορισμένη ενασχόληση από δασκάλους Ανοιχτή: επιθετική τιμωρητική, επικριτική στάση, λεκτική, μη λεκτική

50 Οικογενειακή δυναμική & μορφές επιθετικών διαταραχών
Συνδυασμός οικογενειακών & κοινωνικών παραγόντων Κακοποίηση, συστηματική χρήση βίας σοβαρή διαταραχή συμπεριφοράς Ανταγωνισμοί, συγκρούσεις, παραμέληση ήπιες μορφές επιθετικότητας /προκλητικότητας, έλλειψη αυτοελέγχου στην συμπεριφορά

51 Προβλήματα επικοινωνίας, έλλειψη σαφών ορίων, έλλειψη σταθερού πλαισίου /προγράμματος
μορφές ανυπακοής, έλλειψη σταθερότητας /αυτοελέγχου στην συμπεριφορά, αντικοινωνικές συμπεριφορές (μέλλον)

52 Παράγοντες επικινδυνότητας στο σχολείο για παιδιά με προβλήματα συμπεριφοράς
οι εκπαιδευτικοί σημαντικό ρόλο στην αναγνώριση των ψυχικών δυσκολιών & των προβλημάτων συμπεριφοράς Σχολείο: παραπληρωματικά στην διαμόρφωση της ταυτότητας & προσωπικότητας του παιδιού

53 Παιδιά με αντικοινωνική συμπεριφορά, ιδιαίτερα αγόρια & μαθητές μειονοτήτων, "είναι πολύ πιθανότερο
να τιμωρηθούν & να αποκλειστούν από το να βοηθηθούν ή να υποστηριχθούν στην επίλυση των προβλημάτων τους κατά τρόπο θεραπευτικό (Walker et al.,1996:197)

54 «επιθετικά παιδιά» τείνουν στο πλαίσιο του σχολείου να προκαλούν αρνητικές στάσεις & επιθετικές αντιδράσεις την κλιμάκωση των διαταρακτικών συμπεριφορών (αλλά και των ψυχικών δυσκολιών) την αναπαραγωγή των αρνητικών «προτύπων σχέσεων» που είχαν αναπτυχθεί στην οικογένεια.

55 Απόρριψη της μαθησιακής διαδικασίας /σχολείου /απόσυρση ενδιαφέροντος μαθήματα /σχολική ζωή
Επένδυση των εξωσχολικών δραστηριοτήτων Ανάπτυξη αρνητικών συναισθημάτων /επιθετικών φαντασιώσεων ενάντια στο σχολείο Ανάπτυξη άλλων τρόπων (π.χ. παρεκκλινόντων) για την έλξη του ενδιαφέροντος /ενίσχυση της αυτοεικόνας /ταυτότητας του παιδιού

56 Πρόωρη απόρριψη από συμμαθητές: σημαντικός παράγων κινδύνου
Η αποδοχή από συνομηλίκους των παιδιών που διατρέχουν τον κίνδυνο να εμφανίσουν προβλήματα συμπεριφοράς ή αντικοινωνικές τάσεις, είναι ένας ιδιαίτερα προστατευτικός παράγοντας Χρήση αυτών των τεχνικών με συστηματικό τρόπο (ενίσχυση διαπροσωπικών σχέσεων)

57 Σύνοψη παραγόντων κινδύνου
κίνδυνο απομόνωσης & απόρριψης των παιδιών με παρεκκλίνουσες συμπεριφορές, απόρριψη που συνήθως αυξάνει την ένταση των συγκεκριμένων συμπεριφορών κίνδυνο η αποτυχία σχολικής προσαρμογής να οδηγήσει σε σοβαρές μαθησιακές δυσκολίες με όλες τις δευτερογενείς συνέπειες για την αυτοεκτίμηση των παιδιών

58 κίνδυνο θυματοποίησης των πιο ευάλωτων ομάδων παιδιών που παρουσιάζουν παρεκκλίνουσες ή περιθωριακές τάσεις & προβληματική ενσωμάτωση κίνδυνο η σχολική αποτυχία & η μειωμένες επιδόσεις να αυξήσουν την απόρριψη τους από τους εκπαιδευτικούς στα πιο επιθετικά παιδιά επιδεινώνει τα ψυχικά τους προβλήματα & τη τάση τους να απαντούν με αντιδραστικότητα και προκλητικότητα απέναντι στους ενηλίκους

59 κίνδυνος να παγιωθούν οι προβληματικές συμπεριφορές
κίνδυνος να μην αναπτυχθεί επαρκώς η ψυχοκοινωνική /συναισθηματική αυτονομία /ικανότητα: σοβαρές παρενέργειες στην μελλοντική ενήλικη ζωή Γενικό συμπέρασμα: Επιθετικά παιδιά μικρής σχολικής ηλικίας: θύτες & θύματα Παράδειγμα του Δ. 6 ετών

60 Γενικές παιδαγωγικές στρατηγικές πρόληψης προβλημάτων συμπεριφοράς
πρόγραμμα σπουδών που είναι σχετικό & άμεσα συνδεμένο με την κοινωνικές εμπειρίες (ζωή) των παιδιών με ρποβλήματα & τις επί μέρους ψυχοκοινωνικές δυσκολίες τους διδακτικές προσεγγίσεις που ανταποκρίνονται στο ύφος & στις δυνατότητες μάθησης, αλλά & στην προηγούμενη εμπειρία των παιδιών

61 δυνατότητες διαφοροποίησης του σχολικού προγράμματος & της σχολικής ύλης,
εξατομικευμένο -προσωποποιημένο πρόγραμμα δυνατότητες μέσα από μη γνωστικές ψυχοπαιδαγωγικές δραστηριότητες (π.χ. κοινωνικές δραστηριότητες, ομάδες αυτό-έκφρασης) να κοινοποιούνται & να συζητιούνται τα προβλήματα των παιδιών πριν αυτά εκφρασθούν /εκτονωθούν με εντάσεις & παρεκκλίνουσες πράξεις ευκαιρίες ανάπτυξης της αναστοχαστικής /κριτικής σκέψης, ανάπτυξης δεσμών μέσα από ομαδικές δραστηριότητες

62 ευκαιρίες διαχείρισης των διαπροσωπικών-ενδοπροσωπικών κρίσεων,-δυσκολιών συγκρούσεων προστριβών με τους άλλους μέσα από εποπτευόμενες ψυχοκοινωνικές δραστηριότητες (π.χ. πρόγραμμα διαχείρισης θυμού, διαχείρισης συγκρούσεων) θετικό /ήρεμο /ελεγχόμενο κλίμα τάξης ενίσχυση των διαπροσωπικών σχέσεων μέσα από διάφορες δραστηριότητες , αλλά και μέσα από τη στάση του δασκάλου

63 ευκαιρίες στα παιδιά με προβλήματα να αναπτύξουν τις αφανείς ικανότητες τους μέσα από διάφορες δραστηριότητες μέσα ή έξω από την τάξη και με τη βοήθεια του δασκάλου ευκαιρίες στα παιδιά με προβλήματα να αναγνωριστούν και από τους συμμαθητές τους ότι έχουν κάποια αξία και δεν ταυτίζονται αποκλειστικά με τις προβληματικές συμπεριφορές και τη μειωμένη απόδοση σε μαθησιακό επίπεδο

64 Βασικοί παράγοντες για θετική λειτουργία της τάξης
Σαφείς κανόνες Θετική & άμεση ανταπόκριση Επαρκής χρόνος ενασχόλησης με τα προβλήματα παιδιών Επαρκής χρόνος για ανάπτυξη σχέσεων Παιγνιώδεις μορφές μάθησης Υψηλά ποσοστά αλληλεπίδρασης

65 Παράγοντες που σχετίζονται με αποτυχημένες στρατηγικές ενσωμάτωσης παιδιών με προβλήματα συμπεριφοράς αδυναμία από την πλευρά του σχολείου & των δασκάλων να αποσαφηνίσουν και να επιβάλλουν ξεκάθαρους κανόνες & όρια αδυναμία να αποσαφηνίσουν τις προσδοκίες τους σε σχέση με την επιθυμητή συμπεριφορά & την επιθυμητή απόδοση του παιδιού σε ακαδημαϊκό επίπεδο

66 ακατάλληλες ή μη συμβατές με τις ικανότητες του παιδιού προσδοκίες, που οφείλονται σε στερεότυπες ή παραμορφωμένες αντιλήψεις του δασκάλου αποτυχία από την πλευρά του σχολείου και των εκπαιδευτικών να προσαρμόσουν τις απαντήσεις τους στις ιδιαίτερες ανάγκες των παιδιών

67 στερεότυπη, άκαμπτη & μονολιθική αντιμετώπιση των μαθητών και των προβλημάτων τους ειδικότερα
μη σταθερή & αντιφατική διαχείριση των συμπεριφορών αποτυχία κατάλληλης πλαισίωσης του παιδιού σε ακαδημαϊκό επίπεδο

68 φόβος ότι ο εκπαιδευτικός θα κριθεί ή θα επικριθεί για τους χειρισμούς του απέναντι σε αυτά τα παιδιά αδυναμία επεξεργασίας μία στρατηγικής /φόβος λόγω έλλειψης γνώσεων απουσία εμπειρίας θετικής συνεργασίας & ικανοποιητικής επαγγελματικής υποστήριξης από τους ειδικούς (απογοήτευση σχολικούς συμβούλους) απουσία μίας σταθερής συμβουλευτικής (διεπιστημονικής) υποδομής

69 Βασικές αρχές φιλοσοφία των θετικών ολιστικών /οικοσυστημικών παρεμβάσεων
Βασικές ανάγκες κοινές σε όλα τα παιδιά Προβληματικές συμπεριφορές σημαίνουν αποτυχία στην αντιμετώπιση αναγκών /αρνητικές εμπειρίες /αρνητικά βιώματα /λανθασμένη αντιμετώπιση του παιδιού Αλλαγή στάσης /σχέσης εκπαιδευτικού βοηθά στην αποδοχή του παιδιού από τους συνομηλίκους /αλλαγή στάσης

70 Βασικοί στόχοι σε σχέση με τον δάσκαλο
Απαλλαγή φόβου παρέμβασης Εμπλουτισμός γνώσεων ψυχολογίας παιδιών με προβλήματα Απαλλαγή από στερεότυπες αντιλήψεις Ενίσχυση της διαίθσησης του

71 Στοιχειώδεις στόχοι για μία αποτελεσματική παρέμβαση
Πρώτοι στόχοι ένα αίσθημα εμπιστοσύνης στο δάσκαλο μία αίσθηση αυτοελέγχου & αποτελεσματικότητας στο παιδί προαγωγή /κατάκτηση θετικών προτύπων συμπεριφοράς

72 Τα αποτελέσματα στην αλλαγή ψυχολογίας δεν είναι πάντοτε εμφανή στην συμπεριφορά
Τα παιδιά συχνά εκτιμούν την αλλαγή στάσης /την αποδοχή /ευαισθησία εκπαιδευτικού Κίνδυνος: να επαναλάβουν αρνητικές συμπεριφορές

73 Βασικές στάσεις /τεχνικές για την αντιμετώπιση προβλημάτων στο πλαίσιο της τάξης
Δημιουργία ενός δεκτικού και ενισχυτικού κλίματος μέσα στην τάξη Δυναμισμός & ευαισθησία Προώθηση & ενίσχυση των κοινωνικών /διαπροσωπικών /συναισθηματικών σχέσεων μεταξύ των παιδιών

74 Εγκαθίδρυση μίας θετικής οικολογίας μέσα στη τάξη, εστιασμένη στην ένταξη & υποστήριξη όλων των παιδιών, ανεξάρτητα από τα μαθησιακά & συμπεριφορικά τους χαρακτηριστικά Οριοθέτηση κανόνων /σταθερή αναφορά στους κανόνες Χρήση εναλλακτικών παιδαγωγικών τεχνικών Έμφαση στις σχέσεις μεταξύ μαθητών, μεταξύ μαθητών-δασκάλου

75 Ολοκληρωμένη & διαφορετική προσέγγιση του παιδιού & των προβλημάτων του
Τα παιδιά με επιθετικές /διαταρακτικές συμπεριφορές δεν αποτελούν μία ομοιογενή ομάδα με απόλυτα κοινά χαρακτηριστικά Απόρριψη στερεοτύπων σε σχέση με το παιδί Προσέγγιση /γνώση παιδιού χωριστά (εξατομικευμένη γνώση)

76 Επαρκή γνώση /πληροφόρηση προβλήματα του παιδιού στην οικογένεια & στο σχολείο
Πώς αντιμετωπίστηκε το παιδί στο παρελθόν στο σχολείο (ποιες τεχνικές απέτυχαν)

77 Περίπτωση Εμμανουέλλας 11 χρονών
Κλοπές Απόρριψη από συμμαθητές Αποδιοπομπαίος τράγος Παθητικό /κλειστό στον εαυτό του Απομονωμένο στην τάξη & γενικά στα διαλείμματα

78 Οι δάσκαλοι δεν ασχολιόταν μαζί της, δεν την προωθούσαν
Μαθησιακά κενά, μαθησιακές δυσκολίες

79 Άλλαξε θέση στην Ε. (κοντά στην δασκάλα)
Ενασχόληση μαζί της Μαθησιακή υποστήριξη Συστηματική επιβράβευση Ενίσχυση εμπλοκής /πρωτοβουλιών μέσα στο μάθημα Επαφή μερικές φορές και στα διαλείμματα Κάποιες προσωπικές συζητήσεις μαζί της

80 Σταμάτησαν οι κλοπές Απέκτησε αυτοπεποίθηση Μαθησιακά καλυτέρευσε Άρχισε να συμμετέχει στο μάθημα Ενσωματώθηκε πολύ καλύτερα στην τάξη Έγινε περισσότερο αποδεκτή από τους συμμαθητές

81 Η Δ. θεώρησε ότι το παιδί είναι παραμελημένο
Θεώρησε ότι οι κλοπές δείχνουν περισσότερο ανάγκη έλκυσης προσοχής Η Ε. δεν προκαλούσε αρνητικά /αισθήματα αντιπάθειας

82 Οικοσυστημική Ψυχοδυναμική παρέμβαση (ολιστικού τύπου)
Αποκωδικοποίηση /ερμηνεία των συμπτωμάτων (προσωπική ανάγνωση) Χρήση διαίσθησης Εξατομικευμένη /προσωποποιημένη προσέγγιση και σε μαθησιακό και σε ψυχοκοινωνικό επίπεδο

83 Αλλαγή ρόλου -ταυτότητας της Ε. με την αλλαγή
Επέδρασε στην δυναμική της τάξης Δεν έκανε χρήση τιμωριών Δεν παρενέβη σε επίπεδο συμπεριφοράς: κλοπή ως σύμπτωμα ενός ευρύτερου προβλήματος

84 Βασικά ερωτήματα του εκπαιδευτικού σε σχέση με την προβληματική συμπεριφορά
Ποιο είναι το κίνητρο της συγκεκριμένης συμπεριφοράς του παιδιού; Τι μπορεί να κρύβεται πίσω από την προβληματική συμπεριφορά; Η προβληματική συμπεριφορά είναι προϊόν αλληλεπίδρασης δάσκαλο; Πως αντιδρά η τάξη απέναντι στην συμπεριφορά;

85 Πως αντιδρά το παιδί στις παρατηρήσεις του δασκάλου;
Πως αντιδρά το παιδί στην συζήτηση /προσέγγιση; Τι γνώση έχουμε για την οικογένεια του; Πρόκειται για εγγενές /επίκτητο πρόβλημα; Στο πλαίσιο της τάξης ποιες είναι οι δυνατότητες παρέμβασης; Τι είναι πλέον αποδοτικό: τιμωρίες, αποφασιστική στάση, ευαισθησία-προσέγγιση, συνδυασμός των τελευταίων

86 Βασικές ψυχοπαιδαγωγικές αρχές
γνώση του χαρακτήρα, του τρόπου λειτουργίας και της ψυχολογίας του παιδιού ο εκπαιδευτικός πρέπει να αντιλαμβάνεται το παιδί στην ολότητα του και όχι μόνο μέσα από τις μαθησιακές του επιδόσεις πιθανόν να παρουσιάζουν αυξημένο άγχος, ακόμη και χαμηλή αυτοπεποίθηση

87 αποφυγή ανακριτικής ή δικαστικής προσέγγισης
η στάση του εκπαιδευτικού πρέπει να αντανακλά τη σοβαρότητα της κατάστασης & την υπευθυνότητα του ρόλου του ο εκπαιδευτικός και ο σύμβουλος /ψυχολόγος πρέπει να δώσουν επαρκή χρόνο στον εαυτό τους για να αξιολογήσουν και να κατανοήσουν την κάθε περίπτωση παιδιού ενεργητική ακρόαση των συμβάντων και των κίνητρων των παιδιών, για να μην επιβληθούν λανθασμένες και άδικες τιμωρίες , όταν πρόκειται για συγκρούσεις ή επιθετικές ενέργειες πληροφορίες για την οικογένεια ώστε να γίνει καλύτερα κατανοητή η δυναμική των παρεκκλίνουσων συμπεριφορών του παιδιού

88 Κλινική περίπτωση /Παράδειγμα Παρέμβασης
Δ. 11 ετών, Αγόρι προβληματική προσαρμογή στο σχολείο, διασπαστικές συμπεριφορές /έλλειψη αυτοσυγκέντρωσης Δυσκολίες μάθησης, προβλήματα προσαρμογής στην τάξη (φασαρία) ανυπακοή απέναντι στους εκπαιδευτικούς συστηματικές παρενοχλήσεις των άλλων Εμπλοκή σε καυγάδες

89 αδυναμία συμμετοχής /προβληματική συμμετοχή στα παιγνίδια,
απόρριψη από τους άλλους, απόρριψη από τους δασκάλους Πολύ κακή σχέση με τον δάσκαλο της τάξης αρνητικές /τιμωρητικές συμπεριφορές & προσβολές (με τραυματικό χαρακτήρα), χρήση σωματικών τιμωριών, «ξεσπάσματα βίας» από την πλευρά του δασκάλου Οι εκπαιδευτικοί «εγκλωβισμένοι» σε αντιφατικές συμπεριφορές: (α) (κυρίως) τιμωρητικές –απειλές κλπ. (β) προσέγγισης (διαψεύδονται)

90 Συνεδρία με την οικογένεια (μητέρα)
σοβαρά προβληματικό κλίμα: έντονες επιθετικές συμπεριφορές και προσβολές του πατέρα απέναντι στο παιδί, αλά και απέναντι στην μητέρα ακραίες τιμωρητικές συμπεριφορές απέναντι στο Δ. η σχέση με την μητέρα: είναι πιο θετική, πιο συναισθηματική- συναισθηματική φόρτιση της μητέρας για τα όσα έχουν γίνει στο σχολείο εμμονή της μητέρας για τα μαθήματα, πίεση απέναντι στο Δ. και συστηματικά επικριτικά σχόλια (απειλές, κλπ.) Η μητέρα ανοίχτηκε πολύ συναισθηματικά (έκλαψε κλπ.) και μίλησε για όλες τις τραυματικές εμπειρίες που είχε ο Δ. με το δάσκαλο του, αλλά και με το πατέρα του, επιμένοντας για το «πόσο καλό παιδί είναι κατά βάθος»

91 Συνεδρία με τον Δ. Η σχέση έγινε με τον Δ. έγινε γρήγορα μία δεκτική σχέση εμπιστοσύνης, όπου ο ειδικός του επέτρεψε να εκφράσει όλα τα συναισθήματα, φαντασιώσεις και συγκρούσεις που βίων: απόρριψη του πατέρα (έντονα αρνητική και τραυματική μορφή) συγκρουσιακές καταστάσεις και με την μητέρα απόρριψη της μητέρας φοβέρα συναισθήματα θυμού και οργής /μίσους ενάντια στο δάσκαλο της τάξης που τον προσέβαλε πολλές φορές, αλλά και χειροδίκησε εναντίον του

92 Ανάλυση της δυναμικής της συμπεριφοράς
έλλειψη σταθερού θετικού οικογενειακού κλίματος εσωτερίκευση /αναπαραγωγή των επιθετικών συμπεριφορών δυσκολία να μιμηθεί, να αποκτήσει και να αναπαράγει θετικές δεξιότητες Άρνηση ταύτισης με τον επιθετικό /απορριπτικό πατέρα Αντιδραστικότητα και θυμός απέναντι του (αρνητικά συναισθήματα)

93 αντιδραστικότητα στην οικογένεια  σχολείο
παρόμοια αντίδραση και απόρριψη του σχολείου, αρνητισμός απέναντι στους δασκάλους επανάληψη των βιωμάτων απόρριψης και στο σχολείο φαύλο κύκλο επαναλαμβανόμενων αρνητικών συμπεριφορών επιβεβαιώνονται οι πεποιθήσεις /αναπαραστάσεις για τους άλλους (οι άλλοι είναι άδικοι, κακοί, απορριπτικοί, κοκ., όπως και ο πατέρας) Αύξηση της έντασης θυμού- επανάληψη αρνητικών συμπεριφορών Ταύτιση με το ρόλο του προβληματικού παιδιού- αποδιοπομπαίος τράγος

94 Αλληλεπίδραση μεταξύ σχολείου-οικογένειας
βιώματα οικογένειας  σχολείο γονείς, αδέλφια =Δάσκαλος, συμμαθητές

95 Αλλαγές /επιπτώσεις της παρέμβασης
Διάρκεια παρέμβασης: 3 μήνες 7 συναντήσεις με τον Δ. , 3 συναντήσεις με τη μητέρα 10 συναντήσεις με τη δασκάλα 4 συναντήσεις με άλλους εκπαιδευτικούς Αλλαγές στην συμπεριφορά του Δ. καλύτερη συμπεριφορά μέσα στην τάξη μεγαλύτερη αυτοσυγκράτηση & αυτοέλεγχος

96 πολύ καλύτερη στάση & δεκτικότητα απέναντι στη δασκάλα /θεαματική μείωση αντιδραστικών /διασπαστικών συμπεριφορών δεν υπήρξε σοβαρή βελτίωση σε μαθησιακό επίπεδο, αλλά έπαιρνε πρωτοβουλίες και συμμετείχε, σύμφωνα με τη δασκάλα, περισσότερο στην τάξη η σχέση με τους συμμαθητές του καλυτέρευσε γνώρισε μεγαλύτερη αποδοχή με αυτούς τα προβλήματα στα διαλλείματα με μαθητές άλλων τάξεων συνεχίστηκαν, παρά το γεγονός ότι μειώθηκαν

97 Παράγοντες που συνέβαλαν στη θετική εξέλιξη
Αλλαγή δασκάλας τάξης Συναισθηματική υποστήριξη από τη δασκάλα και θετική προσέγγιση του Δ. ήπια /όχι τιμωρητική στάση απέναντι του /συστηματική ενίσχυση για τις θετικές συμπεριφορές του χρήση αμοιβών /επαίνων αλλαγή θέσης (μπροστινό θρανίο) προσπάθεια κατανόησης των προβλημάτων του και των περίεργων συμπεριφορών που εμφανιζόταν κατά καιρούς

98 Μετακίνηση του πατέρα στην Αθήνα για εργασία
μείωση των εντάσεων /επιθετικών ενεργειών /τραυματικών εμπειριών στο σπίτι Υποστήριξη της δασκάλας από τον ειδικό συχνές συζητήσεις για την κατανόηση και επίλυση καθημερινών δυσκολιών /επιμέρους προβλημάτων που σχετιζόταν με το Δ. & τη δυναμική της τάξης συναισθηματική υποστήριξη /ενίσχυση της δασκάλας πλαισίωση και εποπτεία της δασκάλας για την χρήση και ανάπτυξη κατάλληλων στάσεων απέναντι του

99 Παράγοντες που εμπόδισαν την αποδοτική εφαρμογή της παρέμβασης
Άρνηση συνεργασίας από το δάσκαλο του ολοήμερου Συνέχιση της τιμωρητικής /αρνητικής στάσης απέναντι στο Δ. Φαινόμενα αποδιοπομπαίου τράγου και εμπλοκή του Δ. από μεγαλύτερα παιδιά σε συγκρούσεις Μερική /αποσπασματική βοήθεια από εκπαιδευτικούς άλλων τάξεων Ελλιπής /μη σταθερή συνεργασία /επικοινωνία μεταξύ δασκάλων για την συνολική κατανόηση Απουσία μαθησιακής ενίσχυσης του Δ.

100 Αρχές παρέμβασης προβληματικές συμπεριφορές
Αυτοσυγκράτηση /Έλεγχος των αρνητικών συναισθημάτων του ίδιου του δασκάλου Αποφυγή εντάσεων (φωνές), συνεχών απαγορεύσεων Ήπια επιβολή Ευελιξία /αποδραματοποίηση /χρήση χιούμορ Παρέμβαση στην τάξη Παρέμβαση εκτός τάξης

101 Χρήση συμπεριφορικών μεθόδων (άμεσες επιβραβεύσεις, θετικές τιμωρίες, συζήτηση για τις τιμωρίες, αναγραφή κανόνων στους τοίχους, συλλογή πόντων) Ευελιξία στην χρήση συμπεριφορικών μεθόδων Προσπάθεια εμφύσησης των κανόνων Εμπλοκή των παιδιών σε δημιουργικές δραστηριότητες/ανάληψη (υπευθύνων) ρόλων

102 Ο δάσκαλος πρέπει να αποφεύγει συναισθήματα αντιπαλότητας
Βήματα Προσωπική /διαισθητική κατανόηση του παιδιού (παιδί με σοβαρά προβλήματα επιθετικότητας /αυτοελέγχου, με ήπια, κλπ.) Ο δάσκαλος πρέπει να αποφεύγει συναισθήματα αντιπαλότητας Προσπάθεια επιβολής των κανόνων με ήπιο /αποφασιστικό τρόπο Παρατήρηση του τρόπου αντίδρασης

103 Το παιδί υπακούει /φοβάται /αντιδρά προκλητικά στην επιβολή πειθαρχίας /προσβάλλεται /δεν ανέχεται παρατηρήσεις; Θετική αντιμετώπιση: προσφορά εναλλακτικών λύσεων με μη «τιμωρητική» διάθεση (π.χ. ο Δ. που μιλάει και ενοχλεί τους συμμαθητές του να μας ζωγραφίσει κάτι σχετικό με το μάθημα, να αναλάβει να κάνει κάποια πράγματα για την τάξη, ….) Στόχος: εμπλοκή του παιδιού στην μαθησιακή διαδικασία με τρόπο έμμεσο /απεμπλοκή από την προβληματική «θέση»

104 Ιδιαίτερη προσέγγιση του παιδιού εκτός τάξης
Εφόσον η προβληματική συμπεριφορά συνεχίζεται Περεταίρω διερεύνηση χαρακτηριστικών της συμπεριφοράς & του τρόπου λειτουργίας του παιδιού

105 Προκλητικό στοιχείο Επιθετικό στοιχείο

106 Μικρός αριθμός παιδιών
ΑΡΧΕΣ ΘΕΤΙΚΗΣ /ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΑΞΗΣ Μικρός αριθμός παιδιών Δυνατότητα ατομικής ενασχόλησης/ Εξατομικευμένης προσέγγισης προβλημάτων Εξειδικευμένης διδακτικής παρέμβασης Δόμηση /οργάνωση τάξης με κανόνες /αρχές Έμφαση στα θετικά αισθήματα /συμπεριφορές σε όλους τους μαθητές (π.χ. σταθερή επιβράβευση)

107 Έμφαση στην δημιουργία ενός μη φοβικού κλίματος /εμπιστοσύνης /ελεύθερης έκφρασης /σεβασμού της γνώμης του άλλου/χρήση χιούμορ Έμφαση στην εκμάθηση κοινωνικών δεξιοτήτων /στρατηγικών δεξιότητες συνεργασίας /διαπραγμάτευσης / επίλυσης διαφορών /αυτοελέγχου /επίλυσης συγκρούσεων, κλπ. Συζητήσεις /παραινέσεις /ανταλλαγή γνώμης

108 Αποφυγή απόρριψης παιδιού με προβλήματα /αποφυγή αρνητικών σχολίων στην τάξη
Προστασία παιδιού με προβλήματα Μη προσωπική εμπλοκή του δασκάλου όσον αφορά την παρεκκλίνουσα συμπεριφορά του παιδιού Δυνατότητα χρήσης Συμβουλευτικής Εποπτείας Δυνατότητα σταθερής συνεργασίας /ανταλλαγών με γονείς

109 Χρήση μικρών ομάδων εργασίας
Χρήση συμμαθητών για ενίσχυση παιδιών με κίνδυνο παρεκτροπής Εποπτεία μαθησιακό & συμπεριφορικό επίπεδο Έμφαση σε δραστηριότητες κοινωνικής υποστήριξης Διδασκαλία επικοινωνιακών δεξιοτήτων Θετική επανατροφοδότηση /εποπτική υποστήριξη Έπαινος της προσπάθειας/όχι μόνο επίδοσης

110 Παράγοντες που σχετίζονται με αρνητικές παρεμβάσεις & αντιστάσεις στην συνεργασία με ειδικούς από την πλευρά των δασκάλων η υπερβολική εστίαση στην διδακτική διαδικασία υπερεκτίμηση της μάθησης /μετάδοσης γνώσεων πεποίθηση ότι υπάρχει ένας βασικά καλός ή κακός χαρακτήρας, που είναι εγγενής και αμετάβλητος στα παιδιά τάση απόδοσης των αιτιών των προβλημάτων συμπεριφοράς σε παράγοντες «μέσα στα παιδί» (χαρακτήρας, γενετικές καταβολές, κληρονομικότητα) απόδοση ευθυνών για τα προβλήματα συμπεριφοράς αποκλειστικά στην οικογένεια

111 ισχυρές αρνητικές συναισθηματικές αντιδράσεις που προκαλούνται από τις συμπεριφορές των παιδιών & ενισχύουν τις στερεότυπες στάσεις απέναντι στα παιδιά με προβλήματα συμπεριφοράς υπερεκτίμηση ή εξιδανίκευση της προσωπικής εμπειρίας & τακτικής που χρησιμοποιεί ο κάθε εκπαιδευτικός πεποίθηση /αντίληψη ότι ο ρόλος του σχολείου δεν είναι να αντιμετωπίσει τα προβλήματα των παιδιών, αλλά να μόνο να τα διδάξει πεποίθηση /αντίληψη ότι ο ρόλος του εκπαιδευτικού δεν είναι να ασχοληθεί με τα ψυχολογικά προβλήματα των παιδιών πεποίθηση /αντίληψη ότι το σχολείο δεν ευθύνεται για την επιδείνωση των προβλημάτων

112 Επιπλέον παράγοντες που σχετίζονται με την ανάπτυξη αρνητικών στάσεων από την πλευρά των δασκάλων
Υπερβολικό άγχος επίλυσης των προβλημάτων του παιδιού Πιέσεις από το Α.Π. Μη συνεργατική /μη υποστηρικτική –επικριτική διεύθυνση Έλλειψη συνεργασίας με συναδέλφους Πιέσεις από γονείς άλλων παιδιών Προσωπικές ανασφάλειες /έλλειψη στοιχειώδους γνώσης /εκπαίδευσης /εμπειρίας Αδυναμία προσέγγισης του παιδιού Υπερβολικό φόβος για το παιδί /διαστρεβλωμένη εικόνα του παιδιού

113 Έλλειψη υποστήριξης από ειδικούς
Έλλειψη υποστήριξης από σχολικούς συμβούλους Υπερβολικό αίσθημα ευθύνης /προσωπικές ανασφάλειες