Σύγχρονες πηγές του δικαίου της εμπράγματης ασφάλειας σε κινητά Σπύρος Β. Μπαζίνας Ανώτερο Στέλεχος Γραμματεία UNCITRAL

Περιεχόμενα Κείμενα της UNCITRALγια την εμπράγματη ασφάλεια σε κινητά Η οικονομική σημασία των πιστώσεων Η οικονομική σημασία της εμπράγματης ασφάλειας σε κινητά Το πρόβλημα του δικαίου της εμπράγματης ασφάλειας σε κινητά Η λύση του προβλήματος του δικαίου της εμπράγματης ασφάλειας Σύσταση δικαιωμάτων εμπράγματης ασφάλειας σε κινητά Τριτενέργεια και προτεραιότητα δικαιωμάτων εμπράγματης ασφάλειας Δημόσια εγγραφή δικαιωμάτων εμπράγματης ασφάλειας σε κινητά Εκτέλεση δικαιωμάτων εμπράγματης ασφάλειας σε κινητά Συντονισμός με το δίκαιο της πώλησης με παρακράτηση κυριότητας και της χρηματοδοτικής μίσθωσης Εφαρμοστέο δίκαιο σε δικαιώματα εμπράγματης ασφάλειας σε κινητά Συντονισμός με το περιουσιακό δίκαιο Συντονισμός με το πτωχευτικό δίκαιο

1. Κείμενα της UNCITRAL για την εμπράγματη ασφάλεια σε κινητά Η Σύμβαση των Η.Ε. για την Εκχώρηση Απαιτήσεων στο Διεθνές Εμπόριο Ο Νομοθετικός Οδηγός της UNCITRAL για την Εμπράγματη Ασφάλεια σε Κινητά Ο Νομοθετικός Οδηγός της UNCITRAL για την Εμπράγματη Ασφάλεια σε Δικαιώματα Πνευματικής Ιδιοκτησίας Ο Οδηγός της UNCITRAL για τα Δημόσια Βιβλία Εμπράγματης Ασφάλειας σε Κινητά Ο Πρότυπος Νόμος της UNCITRAL για την Εμπράγματη Ασφάλεια σε Κινητά

2. Η οικονομική σημασία των πιστώσεων 2. Η οικονομική σημασία των πιστώσεων Η συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού οποιασδήποτε χώρας έχει (αν έχει) πρόσβαση σε πιστώσεις μόνο με βάση κάποια ασφάλεια (κυρίως εμπράγματη) Σε οικονομικά υπανάπτυκτες χώρες η κύρια αποδεκτή ασφάλεια είναι σε ακίνητα και, επειδή ένα μικρό τμήμα του πληθυσμού έχει το μεγαλύτερο μέρος των ακινήτων, το μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού δεν έχει πρόσβαση σε πιστώσεις η έχει πρόσβαση σε ακριβές πιστώσεις Αποτέλεσμα η οικονομία μιας τέτοιας χώρας δεν μπορεί να αναπτυχθεί, τα οφέλη της οποιαδήποτε ανάπτυξης δεν διαχέονται σε όλο τον πληθυσμό και τα προϊόντα και οι υπηρεσίες αυτής της χώρας δεν μπορεί να είναι ανταγωνιστικά στις διεθνείς αγορές

3. Η οικονομική σημασία της εμπράγματης ασφάλειας 3. Η οικονομική σημασία της εμπράγματης ασφάλειας Η εμπράγματη ασφάλεια μειώνει τον κίνδυνο μη πληρωμής του δανειστή Με την μείωση του κινδύνου, ο δανειστής μπορεί να δανείσει μεγαλύτερα ποσά και με ευνοϊκότερους όρους (π.χ. χαμηλότερο επιτόκιο, μεγαλύτερη προθεσμία αποπληρωμής) Αν υπάρξει μη πληρωμή και ο οφειλέτης είναι φερέγγυος, το πιθανότερο (!) είναι να υπάρξει τροποποίηση του δανείου Αν ο οφειλέτης είναι αφερέγγυος, ο δανειστής θα χρειασθεί να προχωρήσει σε αναγκαστική εκτέλεση, να κατάσχει το αντικείμενο της ασφάλειας, να το πουλήσει και να χρησιμοποιήσει το τίμημα για την εξόφληση της ασφαλισμένης απαίτησης Κι εδώ τίθεται τα ζητήματα της αποτελεσματικότητας της διαδικασίας εκτέλεσης και της προτεραιότητας του εμπράγματου δανειστή, ιδίως σε περίπτωση πτώχευσης

4. Το πρόβλημα του δικαίου της εμπράγματης ασφάλειας σε κινητά 4. Το πρόβλημα του δικαίου της εμπράγματης ασφάλειας σε κινητά Το δίκαιο της εμπράγματης ασφάλειας είναι παντού Κατεσπαρμένο σε διάφορα νομοθετήματα η περιπτωσιακό δίκαιο Ξεπερασμένο, αναχρονιστικό και ασυντόνιστο με άλλα Αποτέλεσμα κενά και αντιφάσεις, πιστώσεις ανύπαρκτες η ακριβές Το παράδειγμα του Η. Βασιλείου Οι συστάσεις της Νομικής Επιτροπής (Law Commission) Το σχέδιο κώδικα της Επιτροπής του Δ.Σ. του Λονδίνου Οι συστάσεις της Επιτροπής Ακαδημαϊκών To παράδειγμα της Γερμανίας Η μεταβίβαση η παρακράτηση κυριότητας ως κύριο δικαίωμα εμπράγματης ασφάλειας σε κινητά

Η αρχή «η ουσία υπεράνω του τύπου»: 5. Η λύση του προβλήματος του δικαίου της εμπράγματης ασφάλειας σε κινητά Η απλοποίηση, ενοποίηση, συστηματοποίηση και ο εκσυγχρονισμός και συντονισμός του δικαίου της εμπράγματης ασφάλειας με άλλους κλάδους του δικαίου (π.χ. πτωχευτικό δίκαιο) Η αρχή «η ουσία υπεράνω του τύπου»: Συστηματική κάλυψη όλων των δικαιοπραξιών που σκοπό έχουν την εξασφάλιση απαιτήσεων Ενίσχυση του ανταγωνισμού μεταξύ των παρόχων πιστώσεων, που θα έχει ευεργετικά αποτελέσματα στην παροχή πιστώσεων και στο κόστος τους Εναρμόνιση του δικαίου των διαφόρων κρατών (συμπ. του ΙΔΔ, που θα πρέπει να ενισχύσει την αναγνώριση δικαιωμάτων που αποκτήθηκαν με βάση ξένο δίκαιο, και αυτό με την σειρά την χρηματοδότηση του διεθνούς εμπορίου (η περίπτωση Usinor)

6. Σύσταση δικαιωμάτων εμπράγματης ασφάλειας σε κινητά 6. Σύσταση δικαιωμάτων εμπράγματης ασφάλειας σε κινητά Απλοποίηση: συμφωνία Αν υπάρχει παράδοση του κινητού, προφορική συμφωνία, διαφορετικά έγγραφη, με υπογραφή μόνο του οφειλέτη Η συμφωνία πρέπει να κατονομάζει τα μέρη και να περιγράφει την ασφαλισμένη απαίτηση και τα αντικείμενα της ασφάλειας Ασφάλεια σε μελλοντικά αγαθά η απαιτήσεις Η αρχή της ειδικότητας προστατεύει τον οφειλέτη από υπερβολική δέσμευση Αυτό είναι σωστό, αρκεί να μη του στερεί την πρόσβαση σε πιστώσεις Πρόσοδοι Ανάλογα με την συμφωνία των μερών, κι αν δεν προβλέπεται στην συμφωνία, το δικαίωμα εμπράγματης ασφάλειας επεκτείνεται και στις προσόδους σύμφωνα με τις εικαζόμενες προσδοκίες των μερών

7. Ενέργεια έναντι τρίτων και προτεραιότητα 7. Ενέργεια έναντι τρίτων και προτεραιότητα δικαιωμάτων εμπράγματης ασφάλειας σε κινητά Σύσταση inter partes Ενέργεια erga omnes: σύσταση + μέθοδος τριτενέργειας και προτεραιότητας Μέθοδος τριτενέργειας και προτεραιότητας: εγγραφή σε δημόσια βιβλία, μεταβίβαση κατοχής για κινητά και ελέγχου για ασώματα αγαθά Συνέπειες: Η σύσταση δεν επιβαρύνεται με περιττές τυπικότητες Γίνεται δυνατή η νομική ρύθμιση άτυπων δικαιοπραξιών (πώληση με παρακράτηση κυριότητας) Γρήγορη, εύκολη και μη δαπανηρή δημόσια εγγραφή Διαφάνεια ως προς την ύπαρξη εμπραγμάτων δικαιωμάτων Αντικειμενικός τρόπος εξακρίβωσης της ύπαρξης δικαιωμάτων εμπράγματης ασφάλειας

8. Δημόσια εγγραφή δικαιωμάτων εμπράγματης ασφάλειας 8. Δημόσια εγγραφή δικαιωμάτων εμπράγματης ασφάλειας Εγγραφή μίας ανακοίνωσης, όχι όλης της σύμβασης Η ανακοίνωση περιγράφει τα μέρη, και γενικά η ειδικά, την ασφαλισμένη απαίτηση και τα αντικείμενα της εμπράγματης ασφάλειας, πράγμα που συνδυάζει την διαφάνεια με την εμπιστευτικότητα των συναλλαγών Νομική συνέπεια: τριτενέργεια και προτεραιότητα, όχι σύσταση Ηλεκτρονική εγγραφή και πρόσβαση στο αρχείο: απλή, εύκολη και φθηνή πρόσβαση Δίκαιο εμπράγματης ασφάλειας και κανονισμοί δημοσίων βιβλίων

9. Προτεραιότητα δικαιωμάτων εμπράγματης ασφάλειας σε κινητά 9. Προτεραιότητα δικαιωμάτων εμπράγματης ασφάλειας σε κινητά Ο οφειλέτης μπορεί να χρησιμοποιήσει σχεδόν το σύνολο της αξίας της κινητής του περιουσίας ως αντικείμενο ασφάλειας πιστώσεων Ο δανειστής γνωρίζει ex ante ποια θα είναι η προτεραιότητα του Γενικός κανόνας προτεραιότητας: Πρώτος στον χρόνο προεγγραφής στα δημόσια βιβλία η εξασφάλισης της ενέργειας erga omnes (σύσταση και τριτενέργεια) Εξαιρέσεις: Πρώτος στην κατοχή αξιογράφων Πρώτος στον έλεγχο τραπεζικών λογαριασμών Ο προμηθευτής με πίστωση έναντι του γενικού δανειστή (τραπέζης) Καθημερινές συναλλαγές καλή τη πίστει

10. Εκτέλεση δικαιωμάτων εμπράγματης ασφάλειας σε κινητά 10. Εκτέλεση δικαιωμάτων εμπράγματης ασφάλειας σε κινητά Αν η εκτέλεση απαιτεί υπερβολικά πολύ χρόνο και χρήμα, οι πιστώσεις θα είναι λιγότερες και με δυσμενέστερους όρους Δικαστική εκτέλεση: σύμφωνα με το σχετικό δικονομικό δίκαιο: ανάγκη για σύντομες και αποτελεσματικές διαδικασίες Εξωδικαστική εκτέλεση: σύμφωνα με το δίκαιο της εμπράγματης ασφάλειας Ανάγκη προστασίας οφειλέτη και τρίτων με δικαιώματα στο αντικείμενο της εμπράγματης ασφάλειας Εξωδικαστική αφαίρεση της κατοχής του αντικειμένου της ασφάλειας από τον οφειλέτη: ειδοποίηση και συμφωνία Εξωδικαστική πώληση: σύμφωνα με την αρχή της καλής πίστης και τα συναλλακτικά ήθη Εξωδικαστική διανομή προσόδων: επιστροφή περισσεύματος, υποχρέωση καταβολής ελλειμάτων Εξωδικαστική απόκτηση κινητών: ελεύθερα από υποδεέστερα σε προτεραιότητα δικαιώματα σε σύγκριση με αυτό του εκτελούντος

11. Συντονισμός με το δίκαιο της πώλησης με παρακράτηση κυριότητας και της χρηματοδοτικής μίσθωσης Η πώληση με παρακράτηση κυριότητας και η χρηματοδοτική μίσθωσης υπόκεινται στην διαδικασία εγγραφής με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν κρυφά δικαιώματα εμπράγματης ασφάλειας, οι αγοραστές να αποκτούν κυριότητα πριν την αποπληρωμή Εν τούτοις, η στήριξη μικρομεσαίων προμηθευτών έναντι των τραπεζών μπορεί να επιτευχθεί δίνοντας τους προτεραιότητα έναντι άλλων δανειστών ακόμη κι κείνων που προηγούνται στον χρόνο εγγραφής εφόσον η εγγραφή από τον πωλητή γίνει μέσα σε σύντομη προθεσμία μετά την παράδοση των αγαθών

12. Εφαρμοστέο δίκαιο Το εφαρμοστέο δίκαιο είναι το πρώτο ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί και ρυθμίζει το εύρος εφαρμογής του ουσιαστικού δικαίου, την χώρα όπου πρέπει να γίνει η εγγραφή, αλλά και εξασφαλίζει την διασυνοριακή αναγνώριση δικαιωμάτων εμπράγματης ασφάλειας Τα θέματα προς κάλυψη: συμβατικά δικαιώματα, σύσταση, τριτενέργεια, προτεραιότητα και εκτέλεση δικαιωμάτων εμπράγματης ασφάλειας Το δίκαιο που επέλεξαν τα μέρη για συμβατικά δικαιώματα και υποχρεώσεις Lex rei sitae για ασφάλειες σε ενσώματα αγαθά Το δίκαιο της χώρας της κύριας εγκατάστασης του οφειλέτη για αγαθά που διασχίζουν σύνορα κατά την συνήθη χρήση τους (π.χ. αυτοκίνητα) Το δίκαιο της χώρας της εγγραφής για κινητά που υπόκεινται σε εγγραφή σε ειδικά βιβλία (π.χ. πλοία) Το δίκαιο της χώρας της κύριας εγκατάστασης του οφειλέτη για ασφάλειες σε ασώματα αγαθά Το δίκαιο της χώρας του υποκαταστήματος όπου τηρείται ο σχετικός λογαριασμός για ασφάλειες σε τραπεζικούς λογαριασμούς Lex rei sitae κατά τον χρόνο της έναρξης της εκτέλεσης για την εκτέλεση ασφαλειών σε ενσώματα αγαθά και το δίκαιο της έδρας του οφειλέτη για την εκτέλεση ασφαλειών σε ασώματα αγαθά

13. Συντονισμός με το περιουσιακό δίκαιο 13. Συντονισμός με το περιουσιακό δίκαιο Συμβατικό δίκαιο, αν το αντικείμενο της ασφάλειας είναι μία συμβατική απαίτηση Τραπεζικό δίκαιο, αν το αντικείμενο της ασφάλειας είναι ένας τραπεζικός λογαριασμός Δίκαιο των αξιογράφων, αν το αντικείμενο της ασφάλειας είναι αξιόγραφο Δίκαιο των χρεογράφων, αν το αντικείμενο της ασφάλειας είναι χρεόγραφο Δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας, αν το αντικείμενο της ασφάλειας είναι δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας

14. Συντονισμός με το πτωχευτικό δίκαιο 14. Συντονισμός με το πτωχευτικό δίκαιο Ενσώματα η ασώματα αγαθά τα οποία είναι αντικείμενα δικαιώματος εμπράγματης ασφάλειας είναι μέρη της πτωχευτικής περιουσίας και υπόκεινται στο πάγωμα των ατομικών αγωγών (εκκαθάριση – αναδιοργάνωση) Σεβασμός της εγκυρότητας της εμπράγματης ασφάλειας, εκτός αν αποτελεί μέρος προτίμησης η καταδολιευτικής πράξης Σεβασμός στην προτεραιότητα της εμπράγματης ασφάλειας, με εξαίρεση τα δικαιώματα που προηγούνται από τον νόμο Συμμετοχή και δέσμευση των εμπράγματων δανειστών στην αναδιοργάνωση με απόφαση του δικαστηρίου Μεταπτωχευτική χρηματοδότηση: δεν έχει προτεραιότητα, εκτός αν το δικαστήριο αποφασίσει ότι χωρίς αυτή δεν μπορεί να επιτύχει η αναδιοργάνωση

Ευχαριστώ. Ερωτήσεις; © Spyridon V. Bazinas Για την UNCITRAL και το έργο της, βλ. http://www.uncitral.org Οι απόψεις που εκφράσθηκαν σε αυτή την ομιλία είναι αποκλειστικά απόψεις του ομιλητή και δεν εκπροσωπούν απαραίτητα τις απόψεις των Η.Ε. η της UNCITRAL.