Παρατηρηση της διδασκαλιας ΩΣ ΜΕΘΟΔΟΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

Παιδαγωγικη ερευνα  έρευνες προσανατολισμένες σε ζητήματα διδακτικής μεθοδολογίας με σκοπό την αποτελεσματικότερη διδασκαλία διερεύνηση του κοινωνικο – συναισθηματικού κλίματος της ομάδας-τάξης μέσα από τις εκδηλώσεις της συμπεριφοράς του εκπαιδευτικού/εκπαιδευτή και των εκπαιδευομένων-μαθητών έρευνα δράσης, ο εκπαιδευτικός/εκπαιδευτής ως μέρος του πεδίου διερεύνησης (action research) μελέτη περιπτώσεων με τη συνδρομή της ερμηνευτικής μεθόδου (case studies)

Παρατηρηση της διδασκαλιας Η παρατήρηση δεν αρκεί όταν δε συνοδεύεται από κριτική ανάλυση και στοχασμό. Οι φαινομενολογικές μέθοδοι συγκεντρώνουν ασαφείς, γενικές και ιδιοσυγκρασιακές εντυπώσεις. Οι αναλυτικές μέθοδοι παρατήρησης στηρίζονται σε ορισμένα κριτήρια. Γι’ αυτό εξασφαλίζουν αντικειμενικότητα. Επιλεγμένες διαστάσεις από τη ζωή της ομάδας τάξης παρατηρούνται και αναλύονται.

Μορφεσ παρατηρησησ της διδασκαλιασ Μορφεσ παρατηρησησ της διδασκαλιασ ελεύθερη άτυπη ή ανοικτή (χωρίς προκαθορισμένες εντολές παρατήρησης) μη δομημένη και δομημένη (αδιαφοροποίητες γενικές κατηγορίες) αμέτοχη και συμμέτοχη (ο παρατηρητής ενεργό ή όχι μέλος της ομάδας) φανερή και συγκαλυμμένη (η ιδιότητα του παρατηρητή είναι γνωστή ή όχι) Αυτοπαρατήρηση και ετεροπαρατήρηση (ο παρατηρητής ως υποκείμενο παρατήρησης) Σύνοδη και ανάδρομη (παράλληλη με το υπό εξέταση γεγονός ή μη)

Τροποι καταρτισησ κλειδασ παρατηρησησ Ορθολογικός θεωρία → υποθέσεις → λειτουργικός ορισμός → χαρακτηριστικά συμπεριφοράς Εμπειρικός παρατηρήσεις γύρω από ορισμένα χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς, χωρίς να προϋπάρχει ένα αυστηρό θεωρητικό πλαίσιο Στα πρώτα στάδια της παρατήρησης οι δυο τρόποι συνυπάρχουν.

Συστηματα χαρακτηριστικων Καταρτίζεται ένας κατάλογος από ένα πλήθος μορφών συμπεριφοράς και ο παρατηρητής πρέπει κάθε φορά που μια ορισμένη συμπεριφορά εκδηλώνεται, να την τσεκάρει. Ένα χαρακτηριστικό που τσεκάρεται πρέπει να συγκεντρώνει τα εξής στοιχεία: να περιγράφει μια μορφή συμπεριφοράς σε χρόνο ενεστώτα να μην περιέχει ως διατύπωση άρνηση να χρησιμοποιεί ενικό αριθμό

Η παρατηρηση της διδασκαλιασ ως ερευνητικη μεθοδοσ  ενδείκνυται για τη συλλογή μεγάλου αριθμού δεδομένων διευκολύνει τη μελέτη πολύπλοκων δραστηριοτήτων η συλλογή των δεδομένων πραγματοποιείται στο φυσικό περιβάλλον της σχολικής τάξης στις πραγματικές συνθήκες της καθημερινής διδασκαλίας συγκεντρώνεται υλικό για την ανάλυση της διδασκαλίας δίνεται η δυνατότητα στον ερευνητή να εντοπίσει και να καταγράψει ποικίλες μορφές συμπεριφοράς, δράσεις, στάσεις, κινήσεις, μη λεκτικές εκφράσεις δίνεται η δυνατότητα να εντοπιστούν συγκεκριμένα στιγμιότυπα, που λαμβάνουν χώρα κατά τη διδασκαλία και κρίνονται άξια να απομονωθούν και να μελετηθούν λόγω της σχέσης τους με τους σκοπούς της έρευνας

Χρησιμοτητα της ασκησησ των εκπαιδευτικων στην παρατηρηση επιτρέπει την ανάλυση της διδασκαλίας και των διαπροσωπικών σχέσεων στην τάξη οδηγεί στη συνειδητοποίηση, η οποία είναι το πρώτο βήμα για την αλλαγή της συμπεριφοράς τους σε επιλεγμένα σημεία η αυτοπαρατήρηση είναι δύσκολη διαδικασία που απαιτεί άσκηση και ουδετερότητα επιτρέπει την εστίαση της προσοχής σε συγκεκριμένες διαστάσεις της διδασκαλίας και όχι σε όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων δίνει διϋποκειμενικά δεδομένα και όχι ασαφείς, γενικόλογες και ιδιοσυγκρασιακές εκτιμήσεις

ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ Περιορίζεται αναγκαστικά στις παρατηρήσιμες και επομένως εξωτερικές διαστάσεις της συμπεριφοράς. Τα αντικείμενα παρατήρησης δεν έχουν τη σταθερότητα που έχουν τα αντικείμενα άλλων επιστημών, υπάρχει μεταβλητότητα. Ανάμεσα στον παρατηρητή και στον παρατηρούμενο αναπτύσσεται μια σχέση επικοινωνίας η οποία αντικατοπτρίζεται στην ποιότητα και τα συμπεράσματα της έρευνας.

Η σαφήνεια των κατηγοριών Η αποκλειστικότητα των κατηγοριών Προϋποθεσεις που πρεπει να πληρουνται κατα τη συνταξη ενος συστηματος κατηγοριων Η σαφήνεια των κατηγοριών (δηλώνεται επακριβώς η προς παρατήρηση συμπεριφορά) Η αποκλειστικότητα των κατηγοριών (κάθε παρατηρούμενη συμπεριφορά πρέπει να υπάγεται σε μια μόνο κατηγορία) Η πληρότητα των κατηγοριών (προβλέπονται κατηγορίες για κάθε ενδεχόμενη συμπεριφορά που μπορεί να παρατηρηθεί) Ο περιορισμένος αριθμός των κατηγοριών (πρακτική σημασία για να είναι εφικτή η καταχώρηση) Η συναγωγή των κατηγοριών από μια θεωρία (να κατασκευάζεται το όργανο παρατήρησης με βάση τον ορθολογικό τρόπο)

Συχνα λαθη κατα τη συνταξη ενος μεσου παρατηρησης Μεγάλος αριθμός κατηγοριών. Ο παρατηρητής αδυνατεί να τις παρακολουθήσει. Επικαλυπτόμενες κατηγορίες. Δυνατότητα αντιστοίχισης μιας συμπεριφοράς σε περισσότερες της μιας κατηγορίες. Δεν πληρείται ο όρος της αποκλειστικότητας των κατηγοριών του συστήματος. Αδυναμία ανάλυσης και επεξεργασίας των δεδομένων της παρατήρησης. Κατά τη σύνταξη του φύλλου παρατήρησης πρέπει να προβλεφθεί τι κωδικοποιείται και σε ποια συμπεράσματα οδηγεί. Καταγραφή του είδους της συμπεριφοράς του εκπαιδευτικού χωρίς να λαμβάνεται υπόψη το περιεχόμενό της. Χάνονται σημαντικές ποιότητες του εξεταζόμενου θέματος.

Συχνα λαθη κατα τη συνταξη ενος μεσου παρατηρησης Το όργανο παρατήρησης δεν μπορεί να συλλάβει αλλαγές που έχουν προκύψει στο μεταξύ στο πεδίο παρατήρησης. Δεν πληρείται ο όρος της αποκλειστικότητας των κατηγοριών. Οι παρατηρούμενες μορφές συμπεριφοράς περιλαμβάνουν πιο σύνθετες μορφές συμπεριφοράς από αυτές που προδιαγράφονται από τις υπάρχουσες κατηγορίες. Κάποιες κατηγορίες παραμένουν ανενεργές, γιατί δεν εμφανίζεται η αντίστοιχη μορφή συμπεριφοράς. Οι παρατηρούμενες μορφές συμπεριφοράς δεν αντιστοιχούν σε καμιά από τις υπάρχουσες κατηγορίες. Σε αυτήν την περίπτωση πρόκειται για έλλειψη πληρότητας του συστήματος των κατηγοριών.

Οδηγιεσ για την καταρτιση φυλλου παρατηρησησ Οι κατηγορίες δεν πρέπει να είναι πολλές. Οι κατηγορίες πρέπει να είναι διαφοροποιημένες. Να αντιστοιχίζεται μονοσήμαντα μια συμπεριφορά σε μια κατηγορία. Τα αποτελέσματα της παρατήρησης να μπορούν να αναλυθούν και να τύχουν επεξεργασίας. Να συμπεριλαμβάνονται οι σημαντικές διαστάσεις της υπό μελέτη πραγματικότητας. Να καταγράφεται η ουσία της συμπεριφοράς και όχι απλώς η εκδήλωσή της.

Παραδειγμα 1η υποθεση: Τα περιεχόμενα διδασκαλίας μπορούν να συμβάλουν: στη δραστηριοποίηση του ενδιαφέροντος και στην προώθηση της συμμετοχής των μαθητών στο μάθημα στην καλλιέργεια διάθεσης για διερεύνηση στην αναζήτηση και εξεύρεση λύσεων στα ανακύπτοντα ερωτήματα, καθώς και στην υποστήριξη των λύσεων αυτών με λογικά επιχειρήματα στην ανάπτυξη κριτικής στάσης απέναντι στα διδασκόμενα στη διατύπωση δημιουργικών λύσεων στα προβλήματα στην προβολή των διδασκόμενων περιεχομένων στον παροντικό χώρο και χρόνο

Παραδειγμα 2η υποθεση: Τα αναμενόμενα αποτελέσματα παράγονται σε μαθητές υψηλής, μέτριας και χαμηλής ενεργοποίησης και επίδοσης στο μάθημα της Ιστορίας.