Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΖΩΡΤΖΙΑ-ΜΑΡΙΛΙΑ ΣΟΥΕΡΕΦ Β4

Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ Η γυναίκα στο Bυζάντιο δεν είχε ταξικές διακρίσεις κυρίως στον τομέα της μόρφωσης όπου η αμορφωσιά  ήταν γενική , με ξεχωριστές και ελάχιστες εξαιρέσεις. Αν κάποια πλούσια κοπέλα, αρχόντισσα ή μεγαλοαστή, μάθαινε να διαβάζει και να γράφει την θεωρούσαν εξαιρετικά μορφωμένη και πνευματική προσωπικότητα . Μέσα σε ένα γυναικείο πληθυσμό όπου το καθεστώς ήταν ο αναλφαβητισμός, η θρησκοληψία και η δεισιδαιμονία, οποιαδήποτε γυναίκα κατάφερνε να συλλαβίζει την θεωρούσαν αστέρα της διανόησης .

Η μητέρα μάθαινε ανάγνωση και γραφή στην κόρη της

Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΥΤΟΚΡΑΤΕΙΡΑ Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΥΤΟΚΡΑΤΕΙΡΑ Η δύναμη της ήταν ανεξάρτητη από αυτή του βασιλιά . Η εξουσία της ήταν ισοδύναμη με αυτή του βασιλιά. Δεν υπήρχαν διαχωρισμοί καθώς τα δυο φύλα είχαν στενές επαφές. Ακόμη, δεν είχε καμία σημασία πόσο κλειστή ή περιορισμένη ήταν η αυτοκράτειρα καθώς ήταν απαραίτητο να δείχνει το πρόσωπο της δημόσια. Ο ρόλος της γενικά ήταν πολύ σημαντικός και στην οικονομία αλλά και στην κοινωνία.

ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΕΙΡΕΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΕΙΡΕΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ

Εικονίζεται μια εύπορη γυναίκα στο Βυζάντιο

Η γυναίκα της Βυζαντινής περιόδου ζούσε το μεγαλύτερο διάστημα της στο σπίτι. Επίσης, πάντα κάποιος συνόδευε τις γυναίκες στις λιγοστές εξόδους τους, για την εκκλησία, τα πανηγύρια και το λουτρό, καθώς και οι επισκέψεις σε συγγενικά πρόσωπα, ήταν οι μόνες κοινωνικά αποδεκτές δραστηριότητες της γυναίκας έξω από το σπίτι. Για  μια γυναίκα τότε, δεν ήταν σωστό να κάθεται στον ίδιο τραπέζι με τους άνδρες, μόνο αν ήταν πολύ στενά συγγενικά της πρόσωπα, όπως ο πατέρας, ο σύζυγος, και οι αδελφοί. Συνήθως έτρωγε σε ξεχωριστή αίθουσα και περνούσε την ημέρα της ξεχωριστά από τον άνδρα της. Από αρκετά μικρή μάθαινε ‘‘ τα του οίκου ’’, ενώ οι γνώσεις της περιορίζονταν συνήθως σε γραφή και ανάγνωση. Κάποιες γυναίκες, ελάχιστες, αποκτούσαν και ευρύτερη μόρφωση. Όπως γνωρίζουμε οι ευκαιρίες για εκπαίδευση δεν ήταν ίδιες για τους άνδρες και τις  γυναίκες, παρ΄ όλα αυτά μαρτυρίες αποδεικνύουν ότι οι πλούσιες γυναίκες εκτός από γραφή και ανάγνωση μάθαιναν και άλλα.

Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΚΑΙ Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ Το γάμο της τον φρόντιζαν οι γονείς. Συχνά βοηθούσαν στην επιλογή του συζύγου οι προξενήτρες, που είχαν ως ανταμοιβή ποσοστά από την προίκα. Η θέση της συζύγου ήταν άσχημη. Οι χριστιανικές αρχές που καθόριζαν τις λειτουργίες της βυζαντινής κοινωνίας εξασφάλιζαν μια αξιοπρεπή ζωή στην παντρεμένη γυναίκα. Ανεξάρτητα από την κοινωνική τάξη όπου άνηκε ήταν οικοδέσποινα και κυρά. Η απόκτηση των παιδιών της την εξύψωνε στην κοινωνική της τάξη.

Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΚΑΙ Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΤΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΚΑΙ Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΤΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ Στον επαγγελματικό τομέα ο ρόλος της γυναίκας ήταν μικρός. Οι γυναίκες των φτωχότερων κοινωνικών  στρωμάτων  δούλευαν στα χωράφια και στα εργαστήρια της οικογενείας τους. Ελάχιστες γυναίκες, μορφωμένες ήταν ιατροί που θεράπευαν το γυναικείο πληθυσμό. Άλλες, οι λεγόμενες  κοινές, ζούσαν στην καπηλεία.

Γυναίκες συμμετείχαν σε τοπικές γιορτές Γυναίκες συμμετείχαν σε τοπικές γιορτές

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Στο Βυζάντιο, η κοινωνική θέση των γυναικών ήταν ανώτερη από οποιαδήποτε άλλη πολιτισμένη κοινωνία της τότε εποχής. Γυναίκες με επιρροή στην πολιτική και στις υποθέσεις του κράτους. Γυναίκες ασκώντας οι ίδιες άμεση προσωπική εξουσία, ως ενθρονισμένες Αυτοκράτειρες. Γυναίκες που ενίσχυαν οικονομικά τα σπίτια τους, ασκώντας ένα βιοποριστικό επάγγελμα. Γυναίκες που εξέφραζαν ελεύθερα τη γνώμη τους.

Η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΝΔΥΜΑΣΙΑΣ Τα ρούχα που φορούσαν οι Βυζαντινοί τα έχουμε όλοι δει σε εικόνες και τοιχογραφίες αγίων στις  εκκλησίες. Βλέπουμε λοιπόν στις εικόνες τους άντρες με χιτώνες, σαν φουστάνια φαρδιά, με μια ζώνη σφιχτά δεμένη στη μέση τους, που φτάνει σε άλλους μέχρι τα γόνατα και σε άλλους μέχρι κάτω στον αστράγαλο. Το μήκος του χιτώνα εξαρτιόταν συχνά από την ασχολία του κάθε ανθρώπου. Κοντό, μονόχρωμο χιτώνα, δεμένο με ένα σκοινί στη μέση, φοράνε και άλλες φιγούρες στις εικόνες· είναι απλοί άνθρωποι, αγρότες, που κάνουν διάφορες εργασίες και χρειάζονται άνετα ρούχα για να έχουν ελευθερία κινήσεων

Αντίθετα, οι περισσότεροι άγιοι φοράνε, μακρύ χιτώνα (ποδήρη, δηλαδή μέχρι κάτω στα άκρα των ποδιών), όπως φορούσαν οι Βυζαντινοί στις γιορτές ή όσοι ανήκαν σε ανώτερες κοινωνικές τάξεις ή οι κληρικοί. Χιτώνες φοράνε και οι γυναίκες, αλλά πάντα μακριούς, με επίσης μακριά, φαρδιά μανίκια που καλύπτουν τελείως τα χέρια, μια και την εποχή εκείνη η γυναίκα έπρεπε να κρύβει το σώμα της, αλλιώς θα τη θεωρούσαν «ανήθικη».

Πάνω από τον χιτώνα φοράνε άλλα πρόσθετα κομμάτια ύφασμα που είτε πέφτουν ελεύθερα επάνω τους, όπως είναι ο μανδύας που στηρίζεται στους ώμους και στερεώνεται μπροστά με μια καρφίτσα (πόρπη), είτε είναι σαν μακρύ γιλέκο, είτε σαν παλτό.  Οι γυναίκες ρίχνουν επάνω τους εσάρπες και μακριές μαντήλες που πάντα καλύπτουν και το κεφάλι τους. Πολύ λίγες γυναικείες μορφές είναι είναι με γυμνό κεφάλι («ασκεπείς») και λυτά μαλλιά, όπως είναι η Μαρία η Μαγδαληνή.

Η ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΩΝ ΡΟΥΧΩΝ Η κατασκευή των ρούχων εκείνη την εποχή ήταν εξαιρετικά δύσκολη και χρονοβόρα. Οι άνθρωποι τα φτιάχνανε τελείως μόνοι τους, ξεκινώντας από το πιο στοιχειώδες, την ίδια την κλωστή, που έπρεπε να την επεξεργαστούν (αν ήταν μπαμπάκι, μαλλί ή μετάξι), να την βάψουν με χρώματα που βρίσκανε στη φύση, και να υφάνουν τα υφάσματα στον αργαλειό. Μετά τα έραβαν στο χέρι με μικρές βελονιές, μια και δεν υπήρχαν τότε μηχανές ραπτικής. Οι φτωχοί λοιπόν που έπρεπε να δουλέψουν σκληρά στα χωράφια ή αλλού δεν είχαν πολύ χρόνο για πολυτέλειες.

Έτσι, ύφαιναν –οι γυναίκες πάντα– απλά υφάσματα, χωρίς διακοσμητικά σχέδια, με υλικά που ήταν εύκολο να βρεθούν και δεν κόστιζαν ακριβά. Όμως, οι πλουσιότεροι, αυτοί που είχαν την οικονομική ευχέρεια, φτιάχνανε φορεσιές πιο πλουμιστές, με περίτεχνα διακοσμητικά σχέδια είτε μέσα στην ύφανση είτε τα κεντούσαν μετά με χρυσή και ασημένια κλωστή. Προφανώς δεν έφτιαχναν οι ίδιοι τα ρούχα τους· είχαν εξειδικευμένους τεχνίτες που έκαναν αποκλειστικά αυτή τη δουλειά.

Βέβαια, ο Αυτοκράτορας, τα μέλη της οικογένειάς του και όλοι όσοι ήτανε μαζί του στο παλάτι (οι αυλικοί, δηλαδή αυτοί που ζούσαν στην «αυλή» του), διέθεταν τις πιο εντυπωσιακές ενδυμασίες. Μάλιστα, η χρήση μιας βαφής με βαθύ κόκκινο (ή κάπως βιολετί) χρώμα  που ονομάζεται πορφύρα , και την έβγαζαν από ένα είδος κοχυλιού, πολύ σπάνιου, ήταν προνόμιο μόνο του βασιλιά. Η λέξη Πορφυρογέννητος χρησιμοποιούνταν για να δείξουν ότι κάποιος είναι απόγονος βασιλιάδων και μάλιστα λένε ότι όταν η αυτοκράτειρα ετοιμαζόταν να γεννήσει μεταφερόταν σε ένα ειδικό δωμάτιο του παλατιού που το ονόμαζαν Πορφύρα.

ΤΑ ΧΡΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΡΟΥΧΩΝ Τα χρώματα των ρούχων των Βυζαντινών ήταν ζωηρά, γαιώδη, μια και προέρχονταν από φυσικά υλικά, όπως: καφέ, ώχρα (κιτρινωπό – μουσταρδί), πράσινο, σταχτί. Το λευκό συμβόλιζε την αγνότητα, αλλά και τη σεμνότητα, συμβολισμός που έχει διατηρηθεί ως τις μέρες μας με το λευκό που φοράνε οι νύφες. Αντίθετα, το μαύρο ήταν χρώμα της στενοχώριας· το φορούσαν οι γυναίκες και οι άντρες όταν είχαν χάσει δικό τους αγαπημένο άνθρωπο, καθώς και οι κληρικοί και όσοι είχαν επιλέξει τον μοναχικό βίο (καλόγριες, καλόγεροι) επειδή πενθούσαν για τις αμαρτίες του κόσμου, αλλά και επειδή είχαν αφιερωθεί στον Θεό και είχαν απαρνηθεί τις χαρές των κοσμικών (αυτών που ζούσαν μέσα στον κόσμο, σε αντίθεση με αυτούς που είχαν αποτραβηχτεί).

Ο ΤΡΟΠΟΣ ΕΝΔΥΜΑΣΙΑΣ Ο τρόπος που ντύνονταν οι Βυζαντινοί έμεινε ίδιος στο μεγαλύτερο τμήμα της Βυζαντινής περιόδου· υπήρχε ένας συντηρητισμός στο ντύσιμο τους –και όχι μόνο!– , τα σχέδια, το είδος, και  ο τρόπος ραφής δεν άλλαζαν εύκολα. Χρειάστηκε να περάσουν αρκετοί αιώνες , και μόνο στην τελευταία περίοδο του Βυζαντίου (Υστεροβυζαντινή περίοδο) άρχισαν νέες τάσεις από τη Δύση να υιοθετούνται από τους Βυζαντινούς, όπως καπέλα, ανδρικά σακάκια και πιο εφαρμοστές φορεσιές.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Coulson M., Αποκαλύπτοντας τα ενδύματα: Η ένδυση ως θεολογία, 2002 2. Κεκεριοπούλου Α., Προσεγγίσεις της Ενδυμασίας στο πλαίσιο των μαθημάτων της Οικιακής Οικονομίας στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση 3. Κουκουλές, Φ., Βυζαντινών Βίος και Πολιτισμός, Αθήνα, 1948 4. ‘Τα εν οίκω...εν δήμω’, Ψηφίδες του Βυζαντίου 5. 4000 Years of Hellenic Costume, http://www.fhw.gr/exhibitions/hellenic_costume/index.html 6. Πορφύρα-Χρωστική, http://elwikipedia/wiki/πορφύρα-(χρωστική)

Η βυζαντινή κατοικία

ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ   Στην Κωνσταντινούπολη από τον 5ο αιώνα και μετά υπήρχαν πολυώροφες πολυκατοικίες με πέντε πατώματα. Το 469μ.Χ., ένα διάταγμα του αυτοκράτορα Λέοντα Α' περιόριζε το ύψος των ιδιωτικών κτιρίων στα 24 μέτρα. Τον 10ο αι. ο Τζέτζης αναφέρει πενταώροφες οικοδομές, όπως και η Άννα Κομηνή τον 12ο αι. Οι οικοδομές αυτές μπορεί να είχαν και μπαλκόνι, ενώ διέθεταν και σύστημα αποχέτευσης.

Η διατροφικες συνήθειες των Βυζαντινών Η διατροφικες συνήθειες των Βυζαντινών

Η ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

Η ΜΟΝΑΣΤΙΚΗ ΖΩΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ Η ΜΟΝΑΣΤΙΚΗ ΖΩΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ Τα μοναστήρια αποτελούν ξεχωριστή κατηγορία στην κοινωνική δομή της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Ο χώρος, όπου συγκεντρώνται άνθρωποι που αρνιούνται τα εγκόσμια για να αφιερωθούν στο Θεό και να επιδιώξουν την αγνότητα της ψυχής τους, εξελίσσεται πολύ συχνά σε μια πολύπλοκη, ζωτική οικονομική και πολιτιστική μονάδα.

Στα οχυρωμένα σαν κάστρα μοναστήρια η ζωή των μοναχών περιστρέφεται μεταξύ του καθολικού (του κεντρικού ναού δηλαδή), των παρεκκλησίων και της βιβλιοθήκης. Γύρω από αυτά διαρθρώνονται τα περιφερικά κτίρια των κελλιών, της τράπεζας με το μαγκιπείο (το φούρνο δηλαδή), της αποθήκης, του στάβλου και των διαφόρων εργαστηρίων.

Οι μοναχοί, άνδρες και γυναίκες, δέχονται την κουρά μετά από τριετή δοκιμαστική περίοδο και γίνονται πλήρη μέλη της αδελφότητας. Οι μοναχοί δεν τρώνε ποτέ κρέας, παρακολουθούν τουλάχιστον 6 ώρες την ημέρα τις διάφορες εκκλησιαστικές ακολουθίες και είναι όλοι υποχρεωμένοι να δουλεύουν. Εκτός από τις διοικητικές αρμοδιότητες, όπως ο δοχειάριος, ο χαρτοφύλαξ, και τις σχετικές με τις ακολουθίες αρμοδιότητες (καντηλανάφτης, πρωτοψάλτης), οι μοναχοί προσφέρουν και υπηρεσίες νοσοκόμου και ξενοδόχου στους συναδέλφους τους και στους επισκέπτες αντίστοιχα. Εκτός από εκείνους που ασχολούνται με γεωργικές και κτηνοτροφικές εργασίες, υπάρχουν και ειδικευμένοι στην αντιγραφή των χειρογράφων που φυλάσσονται στις βιβλιοθήκες των μεγάλων μονών καθώς και άλλοι που φιλοτεχνούν εικόνες.

Οι γενικές αρχές του οργανωμένου μοναχισμού καθορίστηκαν από τον Μέγα Βασίλειο. Παρ'όλα αυτά οι λεπτομέρειες της διοίκησης και της λειτουργίας κάθε μονής ορίζονται κάθε φορά από το μοναστηριακό "τυπικό", το νομικό δηλαδή κείμενο που συντάσσεται από τον κτήτορα της μονής και αποτελεί το καταστατικό της.

ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ https://sites.google.com/site/bishopphotios/home/dokimia/omonachismosstobyzantio www.imma.edu.gr/macher/hm/hm_main.php?el/D2.4.html www.ideotopos.gr/posts/θρησκεία/316-μοναχισμος_βυζαντιο.html