ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ Μάιος 2016

Περιβαλλοντικά νοσήματα Νόσοι προερχόμενες από έκθεση σε εξωγενείς χημικούς ή φυσικούς παράγοντες Από χώρο εργασίας, προσωπικές συνήθειες Έκθεση παιδιών ή εμβρύων Χρόνιες επιδράσεις έκθεσης σε χαμηλά επίπεδα ρύπων αέρα ύδατος, τροφών

Μηχανισμοί τοξικότητας Τοξικότητα: εξαρτώμενη από δόση και ιδιότητες χημικού Ουδός της δόσης: ποσό που προκαλεί μετρήσιμη απάντηση Το επίπεδο στο οποίο δεν παρατηρείται επιβλαβής δράση είναι δόση μικρότερη από τον ουδό Οροφή: πλατό πάνω από το οποίο η απάντηση δεν αυξάνεται Καθορισμός ημερησίου ή ετησίου ορίου ουδού για επιτρεπόμενο επίπεδο έκθεσης ατόμου σε εργασιακό περιβάλλον

Τοξικές ουσίες- ξενοβιωτικά Απορρόφηση μέσω πεπτικής ή αναπνευστικής οδού ή δέρματος Μεταβολισμός σε λιγότερο ή περισσότερο τοξικά προϊόντα Αντίδραση με μακρομόρια Τοξική δράση είτε σε θέση μεταβολισμού είτε σε θέση απέκκρισης Χορηγούμενη δόση όχι ταυτόσημη με βιολογικά δραστική δόση του οργάνου στόχου

Τοξικές ουσίες- Μεταβολισμός Τα περισσότερα ξενοβιωτικά είναι λιπόφιλα Μετατροπή σε υδρόφιλα: Αντιδράσεις φάσης Ι: υδρόλυση, αναγωγή οξείδωση Πρωτεύοντες μεταβολίτες Αντιδράσεις φάσης ΙΙ: γλυκουρονιδίωση, θείωση, μεθυλίωση, σύζευξη Δευτερεύοντες μεταβολίτες Απέκκριση μεταβολιτών σε ούρα, χολή ή κόπρανα

Τοξικές ουσίες- Μεταβολισμός Γενετικές παραλλαγές σε ένζυμα μεταβολισμού (P-450) Εμπλοκή πολλών μεταβολικών οδών Επίδραση ενδογενών (κατάσταση θρέψης, ορμονική) και εξωγενών (φάρμακα, αλκοόλ) παραγόντων

ΡYΠΑΝΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Ρύποι : παράγοντες που προκαλούν νόσο με έκθεση σε αυτούς Παρόντες φυσιολογικά (Ο3) ή όχι (πολυχλωριωμένα διφαινύλια, PCBs) Χημικές ουσίες ή σωματίδια Μηχανισμοί δράσης Οξεία τοξικότητα: άμεση (φλεγμονή ή νέκρωση) έμμεση (ανοσολογική αντίδραση) Απώτερη επίδραση: υποκλινική χρόνια φλεγμονή/ ίνωση, υπερευαισθησία, εκφυλιστικές αλλoιώσεις

ΡYΠΑΝΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Μόλυνση του αέρα του εξωτερικού χώρου Αιθαλομίχλη (καπνιά+ομίχλη) Smog:smoke–fog): νοσηρότητα – θνητότητα κυρίως σε προϋπάρχουσα πνευμονική νόσο SO2, 03, ΝΟ2, CO

Αιθαλομίχλη Μορφή ατμοσφαιρικής ρύπανσης, αποτέλεσμα καύσης στερεών καυσίμων  (καυσόξυλα,κάρβουνο) νέφος αιωρούμενων σωματιδίων αιθάλης σε συνδυασμό με διοξείδιο του θείου (επικίνδυνο δηλητηριώδες αέριο) και άλλα στοιχεία. Διαφορά από φωτοχημικό νέφος, το οποίο περιλαμβάνει και τις εκπομπές ρύπων των κινητήρων εσωτερικής καύσης.   

Άλλοι ρύποι - Βιομηχ/κά απόβλητα: πολυκυκλικοί υδρογονάνθρακες Άλλοι ρύποι - Βιομηχ/κά απόβλητα: πολυκυκλικοί υδρογονάνθρακες Ατυχήματα : ηφαιστειακή σκόνη

New York, 10/2000, spaceship Discovery                                                                                                                                  Que peut-on reprocher à la joli photo ci-dessus ? En un mot : le smog. En octobre 2000, la navette spatiale Discovery en orbite a photographié New York juste après le coucher du Soleil. La lumière dorée du Soleil est réfléchie par deux des Grands Lacs (Erie et Ontario) et de quelques Finger Lakes (des lacs en forme de doigt). Cependant, entre les nuages au sommet et le sol en bas de l'image se trouve une couche piégée de smog. Le smog est constitué principalement d'ozone, mais peut aussi contenir de faibles quantités de composés organiques volatiles. A l'opposé du "bon smog" de la haute atmosphère, le "mauvais smog" proche du sol est créé principalement par les humains. Dans la haute atmosphère, l'ozone réfléchie vers l'espace les radiations ultraviolettes nocives, mais quand il est proche du sol, il peut être inhalé. Le smog continue à être étudié afin de savoir comment il se développe et comment il affecte la santé des humains. New York, 10/2000, spaceship Discovery

Ιδιότητες ρύπων που προσδιορίζουν το νοσογόνο δυναμικό τους Διαλυτότητα στο νερό: απομάκρυνση με εκκρίσεις (SO2) Μέγεθος: 5-10μm : σταματούν στο ανώτερο αναπνευστικό <0.5μm : σαν αέρια, χωρίς εναπόθεση 1-5μm : επικίνδυνα, εναπόθεση σε διακλαδώσεις αεραγωγών Συγκέντρωση και χημική αντιδραστικότητα: Be, αμίαντος Διάρκεια έκθεσης και συνδυασμοί ρύπων Μηχανισμοί αποκάθαρσης του ξενιστή  σε εμφύσημα, χρόνια βρογχίτιδα

ΚΑΠΝΙΣΜΑ 50% των συστηματικών καπνιστών τσιγάρου θα πεθάνουν από σχετιζόμενες με το κάπνισμα νόσους Παράγοντας κινδύνου για Ca πνεύμονα, συνεργικός ή προσθετικός τρόπος επίδρασης με άλλους παράγοντες περιβάλλοντος ή χώρου εργασίας 4000 γνωστά στοιχεία στον καπνό του τσιγάρου μεταξύ των οποίων 43 γνωστά καρκινογόνα Νικοτίνη: διέγερση νικοτινικών υποδοχέων εγκεφάλου, εθισμός Άμεση βλάβη βλεννογόνων, κατάποση σε σίελο, απορρόφηση από κυψελιδικά τριχοειδή

ΚΑΠΝΙΣΜΑ Προδιάθεση για έμφραγμα μυοκαρδίου λόγω Αθηροσκλήρυνσης  συσσώρευσης αιμοπεταλίων  παροχής Ο2 στο μυοκάρδιο Υποξίας από το CO  αναγκών Ο2  ουδού για κοιλιακή μαρμαρυγή Ιδιαίτερα σε συνδυασμό με υπέρταση και υπερχοληστερολαιμία

ΚΑΠΝΙΣΜΑ Στο έμβρυο Διακοπή του καπνίσματος  αυτόματες αποβολές, προωρότητα και ενδομήτρια επιβράδυνση ανάπτυξης Διακοπή του καπνίσματος  κινδύνου για καρδιακά επεισόδια μετά από ~1 χρόνο  κινδύνου για cα πνεύμονα για τα ~15 επόμενα χρόνια χωρίς να εξαφανιστεί πλήρως

Εμφύσημα, συχνό σε καπνιστές Lung Severe Emphysema: This image submitted by Dr. Sharon Wilszynski MD of the Department of Pathology at City of Hope shows multiple cystic areas caused by destruction of lung tissue typical of emphysema. Εμφύσημα, συχνό σε καπνιστές

ΠΑΘΗΤΙΚΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ  κινδύνου για Cα πνεύμονα (x1,3)  κινδύνου για στεφανιαία αθηροσκλήρυνση και θανατηφόρο έμφραγμα μυοκαρδίου  κινδύνου για αναπνευστικά νοσήματα και άσθμα στα παιδιά

Αλκοόλ 20 εκατ αλκοολικοί στις ΗΠΑ, 100.000 θάνατοι το χρόνο από κατάχρηση αλκοόλ Ψυχολογική και φυσική εξάρτηση (γενετικοί παράγοντες) Μεταβολισμός προς ακεταλδεύδη και οξικό οξύ

Αλκοόλ Ηπαρ: λιπώδης αλλαγή ηπατοκυττάρων, αλκοολική ηπατίτιδα, κίρρωση (15% των αλκοολικών) Νευρικό σύστημα: καταστολή (αλλαγές σε ρευστότητα μεμβράνης και ενδοκυττάρια μεταφορά σήματος, σ. Wernicke (αταξία, σύγχυση, οφθαλμοπληγία, νυσταγμό), σ Korsakoff (απώλεια μνήμης)

Αλκοόλ Μυοκαρδιοπάθεια, οξεία γαστρίτιδα, μυϊκή αδυναμία, μυαλγίες, ατροφία γονάδων Σύνδρομο αλκοολικού εμβρύου (διαταραχές ανάπτυξης, μικροκεφαλία, διαμαρτίες διάπλασης)

Κατάχρηση ψυχοτρόπων Κατασταλτικά του ΚΝΣ:Αιθανόλη Διεγερτικά του ΚΝΣ: κοκαϊνη Ναρκωτικά Ψευδαισθησιογόνα φυσικά (μαριχουάνα), χημικά (LSD)

Κατάχρηση θεραπευτικών φαρμάκων Εξωγενή οιστρογόνα (συνήθως φυσικά) Αντισυλληπτικά (συνθετικά οιστρογόνα πάντα με προγεστερινοειδή) Ακεταμινοφαίνη (νέκρωση ήπατος και ηπατική ανεπάρκεια) Ασπιρίνη (οξεία δηλητηρίαση αναπνευστική αλκάλωση ακολουθούμενη από μεταβολική οξέωση-χρόνια σαλικυλισμός με πονοκέφαλο ζάλη σύγχυση, οξεία γαστρίτιδα, νεφρίτιδα)

ΕΞΩΓΕΝΗ ΟΙΣΤΡΟΓΟΝΑ Θεραπεία υποκατάστασης κατά την εμμηνόπαυση Κίνδυνοι Ca ενδομητρίου (x3-5σε 5χρ, x10 σε 10 χρ.)  σε συνδυασμό με προγεστερινοειδή Ca μαστού  σε συνδυασμό με προγεστερινοειδή Θρομβοεμβολές Ιδιαίτερα σε ακινητοποίηση, μεταλλάξεις παραγόντων πήξης Καρδιαγγειακή νόσος Τα οιστρογόνα  τις HDL,  LDL, το αντίθετο κάνουν τα προγεστερινοειδή

ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΠΤΙΚΑ Συνδυασμός συνθετικού οιστρογόνου (πρόσφατα μικρότερη δόση) και προγεστερινοειδούς Ca μαστού (κυρίως σε οικογενειακό ιστορικό, σε μεταλλάξεις στα BRCA1, BRCA2) Ca τραχήλου ? Ήπια  κινδύνου Ca ωοθηκών, ενδομητρίου (προστατεύουν) Θρομβοεμβολές (x3-6)( σύνθεση παραγόντων πήξης) Υπέρταση ( σε μεγαλύτερες και με οικογενειακό ιστορικό) Καρδιαγγειακή νόσος: σε καπνίστριες Ηπατικό αδένωμα

Ηπατικό αδένωμα

Τοξικά και καρκινογόνα μέταλλα Μόλυβδος Υδράργυρος Αρσενικό Βηρύλιο Κοβάλτιο Κάδμιο Χρώμιο Νικέλιο

Μόλυβδος Χρήση σε παραγωγή μπαταριών, πυρομαχικών και σε χυτήρια Προσθετικό βενζίνης Πηγή εισόδου: αναπνευστικό, ΓΕΣ (επαγγελματική έκθεση) Τοξικότητα λόγω αυξημένης χημικής συγγένειας με σουλφυδριλικές ομάδες (αναστολή ενζύμων σύζευξης σιδήρου με αίμη), ανταγωνισμού με ιόντα Ca, αιμόλυσης ερυθρών, διαταραχής μεταβολισμού βιτ D

ΜΟΛΥΒΔΟΣ Οξεία δηλητηρίαση (καύση μπαταρίας) Χρόνια δηλητηρίαση (εβδομάδες-μήνες) Αέρας πόλεων (βενζίνη), νερό (σωλήνες), χώμα (βαφές), τροφή Κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες Απορρόφηση από πνεύμονες, ΓΕΣ Κωλικοί, πονοκέφαλοι, κόπωση Παιδιά: προσβολή ΚΝΣ

ΜΟΛΥΒΔΟΣ Παρεμβαίνει σε ένζυμα σύνθεσης της αίμης  υπόχρωμη αναιμία, βασεόφιλη στίξη ερυθρών Επίχρισμα περιφερικού αίματος 8-χρονου κοριτσιού από το Πακιστάν, που παρουσιάστηκε με οξεία αιμολυτική αναιμία και επίπεδα μολύβδου 125 mcg/dL εμφανίζει βασεόφιλη στίξη ερυθρών

ΜΟΛΥΒΔΟΣ Παρεμβαίνει σε μεταβολισμό Ca++  αποθηκεύεται στα δόντια και οστά («γραμμές μολύβδου»)

ΜΟΛΥΒΔΟΣ Παρεμβαίνει σε μετάδοση νευρικών σημάτων και ανάπτυξη εγκεφάλου (αισθητικές, κινητικές, διανοητικές και ψυχολογικές διαταραχές) παιδιά: οίδημα, απομυελίνωση, νέκρωση νευρώνων, γλοίωση ενήλικες: απομυελίνωση περιφερικών νεύρων Λειτουργία αντλίας Να-Κ  αιμολυτική αναιμία Κύτταρα εγγύς νεφρικών σωληναρίων (ενδοπυρηνικά έγκλειστα)

Πτώση καρπού σε ενήλικο με δηλητηρίαση από μόλυβδο και νεφρική ανεπάρκεια.

Γραμμές μολύβδου στα ούλα ενηλίκου με δηλητηρίαση από μόλυβδο

ΜΟΝΟΞΕΙΔΙΟ ΤΟΥ ΑΝΘΡΑΚΑ Από ατελή καύση άνθρακα  συγγένεια με Hb (καρβοξυ-Hb)  συστηματική υποξία  απώλεια συνείδησης  θάνατος Οξεία δηλητηρίαση: κερασόχρωη χροιά δέρματος, εγκεφαλικό οίδημα, στικτές αιμορραγίες Χρόνια δηλ/ση: βραδέως αναπτυσσόμενη υποξία  ισχαιμικές αλλοιώσεις ΚΝΣ

ΚΟΚΑΙΝΗ Από τα φύλλα του φυτού της κόκα Με κρυσταλλοποίηση  «crack» (ισχυρότερο) Πρόσληψη από όλες τις οδούς: ενδοφλέβια, εισπνοή, κάπνισμα Επάγει έντονη ευφορία και ψυχολογική εξάρτηση Συμπαθομιμητικό: ΚΝΣ (DA), ΠΝΣ (Αδρ., ΝΑ)

ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΚΟΚΑΙΝΗΣ Οξεία Μυδρίαση, αγγειόσπασμος, ταχυκαρδία, υπέρταση Αρρυθμίες, έμφραγμα Εγκεφαλικό έμφρακτο/αιμορραγία, υπερπυρεξία, σπασμοί Ραβδομυόλυση (αγγειόσπασμος, άμεση τοξικότητα στους μύες) Εμβρυική υποξία, αυτόματες αποβολές, διαταραχές στην ανάπτυξη του εγκεφάλου του εμβρύου

ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΚΟΚΑΙΝΗΣ Χρόνια Διάτρηση ρινικού διαφράγματος,  διαπερατότητας αναπνευστικής μεμβράνης, διατατική μυοκαρδιοπάθεια

ΗΡΩΙΝΗ Ευφορία, παραισθήσεις, υπνηλία, καταστολή Ανεπιθύμητες ενέργειες από 1)φάρμακο 2)ουσίες που το αραιώνουν 3)αντιδράσεις υπερευαισθησίας 4)λοιμώξεις Αιφνίδιος θάνατος: (υπερδοσολογία) καταστολή αναπνοής, πνευμονικό οίδημα καρδιακή παύση / αρρυθμία Αναπνευστικό: πνευμονικό οίδημα, σηπτικά έμβολα, αποστήματα, ευκαιριακές λοιμώξεις, κοκκιώματα Λοιμώξεις: δέρματος, καρδ.βαλβίδων, πνευμόνων, ήπατος Νεφρά: αμυλοείδωση, εστιακή σπειραματοσκλήρυνση

Πνεύμονας μακροχρόνιου χρήστη ναρκωτικών στον οποίο με πολωμένο φώς αναγνωρίζονται κρύσταλλοι ταλκ, συχνά γύρω από αγγεία. Μόνο 1% περίπου αυτών των ασθενών εμφανίζουν ικανού βαθμού πνευμονική ίνωση.

ΜΑΡΙΧΟΥΑΝΑ Από τα φύλλα του φυτού Cannabis sativa  THC (τετραϋδροκανναβινόλη) Με κάπνισμα απορροφάται 5-10% Ελαττώνει την ενδοφθάλμια πίεση (γλαύκωμα) και τη ναυτία από χημειοθεραπεία Χρόνια χρήση: γνωστικές/ψυχοκινητικές διαταραχές Αναπνευστικό: λαρυγγίτιδα, φαρυγγίτιδα, βρογχίτιδα, εμφύσημα, άσθμα, ca πνεύμονα Καρδιαγγειακό: ταχυκαρδία, υπέρταση

Διαταραχές θρέψης Από διατροφή: ενέργεια, απαραίτητα αμινοξέα, βιταμίνες και ιχνοστοιχεία Υποσιτισμός – πρωτεϊνική θερμιδική δυσθρεψία (PEM) με βάρος λιγότερο από το 80% του φυσιολογικού Σε 60% του φυσιολογικού βάρους: μαρασμός (καθυστέρηση σωματικής ανάπτυξης, απώλεια μυϊκής μάζας, συγκριτικά μεγάλο κεφάλι, ανοσοανεπάρκεια)

Διαταραχές θρέψης Kwashiorkor: σοβαρότερη μορφή δυσθρεψίας, εξάντληση πρωτεϊνών σπλαγχνικού διαμερίσματος (ήπατος), υπολευκωματιναιμία, οίδημα, δέρμα σαν ξεφτισμένη μπογιά, αποχρωματισμός τριχών, ανοσοανεπάρκεια Νευρογενής ανορεξία-βουλιμία Ανεπάρκεια βιταμινών

Βιταμίνη Α Από καροτενοειδή (κίτρινα και πράσινα λαχανικά) Αποθήκευση σε κύτταρα Ito Διατήρηση όρασης σε ελαττωμένο φως, διαφοροποίηση βλεννοεκκριτικών επιθηλιακών κυττάρων, ενίσχυση ανοσίας, αντιοξειδωτική δράση

Βιταμίνη Α Σε ανεπάρκεια: νυκταλωπία, ξηροφθαλμία, εκφύλιση κερατοειδούς, πλακώδης μετάπλαση αεραγωγών, νεφρολιθίαση, ανοσοανεπάρκεια

Βιταμίνη D Διατήρηση ομοιόστασης Ca, P Πρόληψη ραχίτιδας σε παιδιά, οσεομαλάκυνσης σε ενήλικες, τετανίας Μαζί με PTH κινητοποίση Ca από οστά, επαναρρόφηση του από άπω εσπειραμένα σωληνάρια

Βιταμίνη D Ραχίτιδα: τετράγωνο κρανίο, στέρνο περιστεριού, τοξοειδείς κνήμες, λόρδωση

Βιταμίνη C Ασκορβικό οξύ σε φρούτα και λαχανικά Ενεργοποίηση υδροξυλασών για υδροξυλίωση του προκολλαγόνου Σε ανεπαρκή υδροξυλίωση, ελάττωση διασταυρούμενης σύνδεσης και μείωση αντοχής και εκτασιμότητας

Βιταμίνη C Σε έλλειψη της (σκορβούτο) παρατηρείται και μειωμένη σύνθεση πεπτιδίων κολλαγόνου, διαταραχές τοιχώματος αγγείων και αιμορραγίες

Σκορβούτο Αιμορραγίες δέρματος, ούλων, αρθρώσεων Βλατιδώδες ερύθημα δέρματος Ανεπαρκής επούλωση τραύματος

Φυλλικό οξύ Σε άλευρα ολικής αλέσεως ξηρούς καρπούς και πράσινα λαχανικά Ευαίσθητο στη θερμοκρασία Απαραίτητο για τη σύνθεση, επιδιόρθωση και μεθυλίωση του DNA. Αντιεπηλιπτικά, αλκοόλ, χρόνιες νόσοι δυσχεραίνουν την απορρόφηση

Φυλλικό οξύ Σε ανεπάρκεια: μεγαλοβλαστική αναιμία και συγγενείς ανωμαλίες νευρικού σωλήνα σε έμβρυα

Παχυσαρκία BMI Κεντρική (σπλαγχνική) κατανομή λίπους Αποθήκευση πλεονάζουσας ενέργειας υπό μορφή τριγλυκεριδίων σε λιπώδη ιστό Έκκριση λεπτίνης από λιποκύτταρα, σύνδεσή της σε υποδοχέα στον υποθάλαμο, καταστολή της όρεξης (νευροπεπτίδιο Y), αύξηση απελευθέρωσης νορεπινεφρίνης και σύνδεση στα λιποκύτταρα (αύξηση μεταβολισμού λιπαρών οξέων)

Παχυσαρκία Πιθανή αντίσταση σε λεπτίνη Αύξηση κινδύνου εμφάνισης: διαβήτη τύπου ΙΙ, στεφανιαίας νόσου, χολολιθίασης, σ.Pickwick, οστεοαρθρίτιδας

Κλινική περίπτωση Αγόρι 7 ετών προσέρχεται στα εξωτερικά ιατρεία με διανοητική σύγχυση Οι γονείς που είναι οικονομικοί μετανάστες και διαμένουν σε παλαιό κτήριο, αναφέρουν ότι ο δάσκαλος τους έκανε λόγο για μαθησιακές δυσκολίες του παιδιού, ενώ το παιδί από καιρό παραπονείται για κωλικοειδή κοιλιακά άλγη.