Οι φυσικές επιστήμες στην πρώτη σχολική ηλικία μέσα από το πρίσμα της κοινωνικοπολιτισμικής θεωρίας. Κατερίνα Πλακίτση Αναπληρώτρια Καθηγήτρια της Διδακτικής των Φυσικών Επιστημών Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων e-mail: kplakits@cc.uoi.gr

Κοινωνικοπολιτισμική θεωρία ..ως ένα εφικτό παράδειγμα ενιαιοποίησης των ψυχολογικών και των πολιτισμικών –ιστορικών (κοινωνιολογικών) προοπτικών των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Cultural-Historical Activity Theory (Θεωρία της Δραστηριότητας)

Η Θεωρία της Δραστηριότητας …από τον Vygotsky έως τον Engeström Η έννοια της “δραστηριότητας/activity” Ο Vygotsky όρισε τη δραστηριότητα από το υποκείμενό της (subject), που μπορεί να είναι το άτομο ή μια υποομάδα και το αντικείμενο προς το οποίο κατευθύνονται οι δράσεις (actions) του υποκειμένου. Για να οδηγηθεί το υποκείμενο στο αντικείμενο χρειάζεται εργαλεία (artifacts, tools). Έτσι, ο Vygotsky θεμελίωσε την έννοια της διαμεσολάβησης (mediation) μεταξύ του υποκειμένου και του αντικειμένου.

Η Θεωρία της Δραστηριότητας …από τον Vygotsky έως τον Engeström Η έννοια της διαμεσολάβησης (mediation) Σχ. 1: Το μοντέλο του Vygotsky για τη διαμεσολαβούμενη δράση (mediated action) Tools Subject Object

Η Θεωρία της Δραστηριότητας …από τον Vygotsky έως τον Engeström O Leontiev (1978) προχώρησε ένα βήμα περισσότερο και διαφοροποίησε τις actions από την activity (κυνήγι των πρωτόγονων). Σχ.2: Σχηματική αναπαράσταση του συλλογικού κυνηγιού των πρωτόγονων.

Η Θεωρία της Δραστηριότητας …από τον Vygotsky έως τον Engeström Η έννοια του αντικειμένου (object) Οι Lee και Roth (2003), Roth et al (2005) υποστήριξαν τη διαλεκτικότητα της σχέσης μεταξύ του υποκειμένου (subject) και του αντικειμένου (object). Το τελευταίο είναι κάτι πολύ περισσότερο από το στόχο μιας διδασκαλίας. Η έννοια του αντικειμένου εμπεριέχει συναισθήματα (emotions) και κίνητρα (motives) που εμπνέουν, δίνουν προοπτική και κατευθύνουν τη δραστηριότητα. Έτσι το αντικείμενο περιγράφει τον προσανατολισμό της δραστηριότητας.

Η Θεωρία της Δραστηριότητας …από τον Vygotsky έως τον Engeström Η έννοια του αντικειμένου (object) Οι Cole & Engeström (1993) αναφέρουν:  “object refers to the ‘raw material’ or ‘problem space’ at which the activity is directed and which is molded or transformed into outcomes with the help of physical and symbolic, external and internal tools”, which mediate the activity (1993:67).  Κατ’ αυτόν τον τρόπο ορίζεται το αντικείμενο ως η πρώτη ύλη ή ως χώρος προβληματισμού προς τον οποίο κατευθύνεται η δραστηριότητα.

Η Θεωρία της Δραστηριότητας …από τον Vygotsky έως τον Engeström Activity system (Σύστημα δραστηριότητας)

Η Θεωρία της Δραστηριότητας …από τον Vygotsky έως τον Engeström Τα συστήματα δραστηριοτήτων στις ΦΕ Σχ. 4: Το ίδιο object που μοιράζονται διαφορετικά υπο-συστήματα δραστηριοτήτων.

Συμπεράσματα Η Θεωρία της Δραστηριότητας έχει πεδίο εφαρμογής στις Φ.Ε. Μέσα σε διαλεκτικά αλληλεπιδρώντα συστήματα δραστηριοτήτων θα μπορέσουν οι μελλοντικοί δάσκαλοι/ερευνητές να διαχειριστούν την πολυπλοκότητα των ταυτοτήτων, την πολυπολιτισμικότητα, τις ιδιαιτερότητες των φύλων, τα αναλυτικά προγράμματα. Να αντιλαμβάνονται την εξέλιξη ως δυνατότητα ευελιξίας κίνησης, οριζόντια, δηλαδή από το ένα σύστημα στο άλλο και όχι κάθετα ως ωρίμανση ανάλογα με τα στάδια της ηλικίας του παιδιού.