Ηγεσία Οι ηγέτες γεννιούνται, γίνονται ή εκπαιδεύονται…; Σύγχρονες θεωρίες-ανάπτυξη ηγετικών ικανοτήτων Λέξεις κλειδιά: καθοδήγηση, ηγέτης, σύγχρονα μοντέλα ηγεσίας, ηγετικές ικανότητες Keywords: leading others, leader, contemporary leadership models, leadership skills Π.Μ.Σ. «Οργάνωση & Διοίκηση Αθλητικών Οργανισμών & Επιχειρήσεων» © Άννα Κουρτεσοπούλου, Διδάκτωρ ΤΟΔΑ Σπάρτη Οκτώβριος 2015

Εισαγωγικές έννοιες-Ορισμοί ▪ Το να εμπνέει και να καθοδηγεί κανείς άτομα και ομάδες (Goleman, 2000) ▪ ηγεσία είναι μια αντιμετώπιση καταστάσεων με κλίμα αλλαγής (Kotter,2001) ▪ Οι manager είναι αυτοί που κάνουν τα πράγματα σωστά, ενώ οι ηγέτες είναι αυτοί που κάνουν τα σωστά πράγματα Bennis (1989) & Nanus (1992) ▪ Η ικανότητα του να μπορεί κάποιος να ασκήσει επιρροή σε μια ομάδα ατόμων προς την επίτευξη κάποιου οράματος ή συγκεκριμένων στόχων. ▪ Το σύνολο εκείνο των συμπεριφορών και των χαρακτηριστικών που συμβάλουν στην δημιουργία κινήτρων για την εκπλήρωση του έργου και την διατήρηση μιας ομάδας και της κουλτούρας της Ιδανική κατάσταση: όλοι οι manager να ήταν ηγέτες Ηγέτης- κάποιος που μπορεί να επηρεάσει άλλους και έχει διοικητική εξουσιοδότηση Ηγεσία - οι ενέργειες/πράξεις των ηγετών, η διαδικασία καθοδήγησης μιας ομάδας στην επίτευξη στόχων Ηγεσία: σύγχρονες θεωρίες & ανάπτυξη δεξιοτήτων © Κουρτεσοπούλου2

Διαφορές: Manager & Ηγέτη Manager- προϊστάμενοςΗγέτης Διορίζεται Χρησιμοποιεί νόμιμη δύναμη-εξουσία Αναδεικνύεται Χρησιμοποιεί προσωπική δύναμη Δίνει οδηγίες-εντολές, ανταμοιβές-τιμωρίες Ελέγχει Περνά όραμα, εμπνέει, πείθει Κερδίζει εμπιστοσύνη Δίνει έμφαση στις διαδικασίες στα συστήματα & στη λογική Κινείται σε προκαθορισμένα –τυπικά πλαίσια Δίνει έμφαση στους ανθρώπους, τα συναισθήματα Ανοίγει ορίζοντες, διευρύνει τα πλαίσια Βραχυπρόθεσμη προοπτικήΜακροπρόθεσμη προοπτική Δέχεται & διαχειρίζεται την κατεστημένη κατάσταση (status quo) Αποδέχεται την πραγματικότητα Προκαλεί το κατεστημένο- κάνει αλλαγές καινοτομεί Ερευνά την πραγματικότητα Ηγεσία: σύγχρονες θεωρίες & ανάπτυξη δεξιοτήτων © Κουρτεσοπούλου3

Συμπληρωματικοί ρόλοι μάνατζερ & ηγέτη Ένας ηγέτης  πρωταρχικό του μέλημα είναι να δημιουργήσει το στόχο,  την αποστολή  την στρατηγική εκείνη που θα οδηγήσει την επιχείρηση στην επιτυχία. Ο μάνατζερ  εξασφαλίζει ότι οι στρατηγικές θα εφαρμοστούν επιτυχώς!!! Ηγεσία: σύγχρονες θεωρίες & ανάπτυξη δεξιοτήτων © Κουρτεσοπούλου4

Σύγχρονες θεωρίες Ηγεσίας (contemporary approach) η μετασχηματιστική (Transformational) η συναλλακτική (transactional) η χαρισματική (charismatic) Ηγεσία: σύγχρονες θεωρίες & ανάπτυξη δεξιοτήτων © Κουρτεσοπούλου5

Η μετασχηματιστική (Transformational) ηγεσία Στα πλαίσια του μοντέλου της μετασχηματιστικής ηγεσίας οι ηγέτες είναι σε θέση να αφυπνίσουν ανθρώπους με τη δύναμη του δικού τους ενθουσιασμού. Πως? - Πρόκληση της διαδικασίας - Έμπνευση κοινού οράματος - Κινητοποίηση για δράση - Χάραξη πορείας - Ενθάρρυνση Βασίζεται σε ένα ολοκληρωμένο μοντέλο Full-Range Leadership Model των Bass και Avolio (1997) -Ένας μετασχηματιστικός ηγέτης αναπτύσσει εμπιστοσύνη, διαθέτει εντιμότητα, δημιουργεί έμπνευση, προσφέρει ενθάρρυνση για καινοτομία & παρέχει συμβουλευτική. -Ένας συναλλακτικός ηγέτης εστιάζει στην επίτευξη ανταμοιβής & την παρακολούθηση τυχόν λαθών & αποκλίσεων που συμβαίνουν μέσα σε έναν οργανισμό. -Η παθητική ηγεσία περιμένει μια κατάσταση να χειροτερέψει προτού παρέμβει και αποφεύγει να εμπλακεί όταν προκύπτουν προβλήματα. Ηγεσία: σύγχρονες θεωρίες & ανάπτυξη δεξιοτήτων © Κουρτεσοπούλου6

7 Full-Range Leadership Model as presented by MLQ Pty Ltd (2012) Η συναλλακτική & η μετασχηματιστική ηγεσία δεν αποτελούν αντικρουόμενες προσεγγίσεις συμπεριφορών σε επίπεδο επίτευξης στόχων σε επιχείρηση, αλλά ενέχουν ρόλο αλληλο- συμπληρωματικό. Ένας καλός ηγέτης δεν αρκείται μόνο στις ικανότητες της συναλλακτικής συμπεριφοράς, αλλά πρέπει να διαθέτει τον κατάλληλο συνδυασμό και από τους δύο τύπους.Μια σημαντική διαφοροποίηση τους έγκειται στο ότι ο μετασχηματιστικός ηγέτης δ μένει μόνο στο να εμπνεύσει τους ακολούθους, να συμπεριφέρονται θετικά αλλά προχωράει στην οργανωσιακή αλλαγή- μετασχηματισμό (Judge & Piccolo, 2004).

Η μετασχηματιστική (Transformational) ηγεσία Στα πλαίσια του μοντέλου της μετασχηματιστικής ηγεσίας οι ηγέτες είναι σε θέση να αφυπνίσουν ανθρώπους με τη δύναμη του δικού τους ενθουσιασμού. - Πρόκληση της διαδικασίας - Έμπνευση κοινού οράματος - Κινητοποίηση για δράση - Χάραξη πορείας - Ενθάρρυνση 2. η συναλλακτική η προσπάθεια επιβραβεύεται, δίνονται κίνητρα ανταμοιβής για καλή επίδοση και αναγνωρίζονται τα προσόντα Ηγεσία: σύγχρονες θεωρίες & ανάπτυξη δεξιοτήτων © Κουρτεσοπούλου8

3. Η χαρισματική (charismatic) Ως χάρισμα αναφέρεται η επίδειξη του επιπέδου δέσμευσης του ηγέτη, η εστίαση στο ρόλο του, οι υψηλές προσδοκίες και φιλοδοξίες, η συνεχής επιδίωξη των στόχων που έχει θέσει, η κατάλληλη προετοιμασία καθώς και η χρησιμοποίηση της έμμεσης προσέγγισης. Στάδια επίτευξης της χαρισματικής προσέγγισης :  Ανακαλύπτει ευκαιρίες & αδυναμίες στην υφιστάμενη κατάσταση  Διαθέτει ευαισθησία με τις ανάγκες των ενδιαφερομένων  Διαμορφώνει ένα ιδανικό στρατηγικό όραμα  Επικοινωνεί το όραμα  Τονίζει τα τρωτά σημεία της υφιστάμενης κατάστασης & την σημαντικότητα του οράματος  Δίνει έμφαση στην παρακίνηση των συνεργατών του  Χτίζει εμπιστοσύνη μέσω επιτυχιών, ανάληψης προσωπικού κινδύνου & αυτοθυσίας  Δείχνει τα μέσα για την επίτευξη του οράματος μέσω σχεδιασμού & ενδυνάμωσης των συνεργατών του (Robbins, Decenzo & Coulter, 2012) Ηγεσία: σύγχρονες θεωρίες & ανάπτυξη δεξιοτήτων © Κουρτεσοπούλου9

Εκφραστές της Χαρισματικής Ηγεσίας ▪ House; Conger & Kanungo, 1998; Grant & Bateman (2000 ▪ Δεύτερη κουκκίδα εδώ ▪ Τρίτη κουκκίδα εδώ Ομάδα AΟμάδα Β Κλάση Κλάση Κλάση Ηγεσία: σύγχρονες θεωρίες & ανάπτυξη δεξιοτήτων © Κουρτεσοπούλου10

Ποιες δεξιότητες κρίνονται σημαντικές στον 21 ο αιώνα? -καλής συνεργασίας στο πλαίσιο της ομάδας (98%) - προσαρμογής σε νέες καταστάσεις (97%) -επικοινωνιακές δεξιότητες (96%) (Europa, 2010) -κριτική σκέψη & λήψη αποφάσεων (72.4%) - επικοινωνία (80,4%) - συνεργασία (71,2%) -δημιουργικότητα σε συνδυασμό με την καινοτομία (57.3%) Αμερικάνικος Οργανισμός Μάνατζμεντ (AMA, 2010) Στον χώρο του αθλητισμού (από τον γενικό διευθυντή μιας ομοσπονδίας μέχρι τον τεχνικό διευθυντή ή τον προπονητή μιας ομάδας,): -επικοινωνιακές δεξιότητες -ικανότητες διαπραγμάτευσης(negotiation) - επίλυσης προβλημάτων - ομαδικού πνεύματος (Field, 2010) -κατανόηση της κουλτούρας που υπάρχει και στην διαχείριση της αλλαγής σε έναν οργανισμό Hazelbaker (2013) -επαγγελματικό ήθος & δεοντολογίας (σεβασμός, αίσθημα δικαίου, τιμιότητα & κοινωνική ευαισθησία) Robbins, Decenzo & Coulter (2012) ; Smith & Westerbeek (2004) Ηγεσία: σύγχρονες θεωρίες & ανάπτυξη δεξιοτήτων © Κουρτεσοπούλου11

Μοντέλο ανάπτυξης ηγετικών ικανοτήτων (Aitken & Higgs, 2010) Ενέργειες10 σημαντικότερες ηγετικές ικανότητες Σκέψη 2 η –διευρυμένη πρόσβαση δυναμικής υποστήριξης από όλα τα μέλη της ηγεσίας 4η–αίσθηση των αναγκών του μέλλοντος σε συνδυασμό με στρατηγική σκέψη Δράση 3η –συν-δημιουργός κλίματος μάθησης 7η–ανάπτυξη ικανοτήτων διαχείρισης σχέσεων: συμβουλευτική 8η–ανάπτυξη ικανοτήτων διαλόγου: βιωματικής μάθησης, διαδικασίες διευκόλυνσης και καθοδήγησης 10η –υψηλής ποιότητας επίδοση προκαλώντας την κουλτούρα και ενισχύοντας τον διάλογο Στάση/ νοοτροπία 1η- να είναι προσεκτικός, χρησιμοποιώντας την δυναμική της ηγεσίας της αλλαγής στην λήψη αποφάσεων 5η –ανάπτυξη ολοκληρωμένης ηγεσίας 6η-ανάπτυξη συναλλακτικών δεξιοτήτων 9η –συναισθηματική νοημοσύνη Ηγεσία: σύγχρονες θεωρίες & ανάπτυξη δεξιοτήτων © Κουρτεσοπούλου12

1.Επίπεδο ικανοτήτων 2.Συνδρομή του σαν ενεργό μέλος της ομάδας 3.Ικανός συντονιστής 4.Αποτελεσματικός καθοδηγητής 5.Μέντορας 6.Από την ίδια την θέση (τίτλος διοικητικής ιεραρχίας) 7.Αδειοδότηση (την εξουσιοδότηση να ηγηθεί εφόσον οι συνάδελφοι το επιθυμούν 8.Από τα αποτελέσματα που φέρνει 9. οι συνεργάτες του τον σέβονται και μαζί του εμφανίζουν βελτιωμένες επιδόσεις 10.Προσωποποίηση (σπάνια συμβαίνει όταν έχει πετύχει πολλούς στόχους & έχει επιφέρει αποτελέσματα που απορρέουν με τον ίδιο το χαρακτήρα του & την διαχρονικότητα Από τι εξαρτάται η επιρροή του ηγέτη (Brandy & Woodward 2005) Ηγεσία: σύγχρονες θεωρίες & ανάπτυξη δεξιοτήτων © Κουρτεσοπούλου13

Η καθοδήγηση άλλων ατόμων είναι περισσότερο τέχνη… παρά επιστήμη, με τις διαπροσωπικές σχέσεις να παίζουν καθοριστικό ρόλο!!!! Scarmati (2001) :-:- Scarmati (2001). Leaders are role models: 12 rules. Career Development International, 7(3), Κανόνες ηγετικής συμπεριφοράς 1.Δεν υπάρχει τίποτα που να είναι ανεπίσημο 2.Λειτουργούν σαν θετικό πρότυπο 3.Κατανοούν την αρνητική συμπεριφορά 4. Επιλέγουν με προσοχή τους φίλους τους 5. Αποδέχονται ότι δεν υπάρχει απόλυτα ιδιωτική ζωή 6. Τελειοποιούν τις δεξιότητες του αυτοελέγχου και της πειθαρχίας 7. Ασκούν αντιληπτική διοίκηση ( διαβάσουν τις καταστάσεις/περιστάσεις) 9. Λειτουργούν σαν πρότυπα αυτοπεποίθησης 10.Λειτουργούν σαν πρότυπα λήψης ρίσκου 11. Λειτουργούν σαν πρότυπα συμβούλων και εκπαιδευτών 12.Διαθέτουν έντονη αυτενέργεια Ηγεσία: σύγχρονες θεωρίες & ανάπτυξη δεξιοτήτων © Κουρτεσοπούλου14

1.Θέτουν & αποτελούν το παράδειγμα 2.Πρόκληση για απόδοση 3.Καθοδήγηση των άλλων 4.Υπηρέτης των ακολούθων – become servant 5.Λειτουργούν με βάση την εμπειρία τους στον οργανισμό 6.Συντονίζουν τα μέλη 7.Μετρούν –αξιολογούν το αποτέλεσμα 8.Επιλύουν προβλήματα 9.επικοινωνούν 1.Ο τρόπος με τον οποίο ο ηγέτης αντιλαμβάνεται τα πράγματα-ατομικές πεποιθήσεις –τα πιστεύω του & οι αξίες του- 2.Κατανόηση ότι τα αποτελέσματα είναι συνέπεια ομαδικής προσπάθειας 3.Εμπνέει μεγάλη εμπιστοσύνη 4.Κατανόηση της σημαντικότητας της επιλογής και ανάπτυξης των κατάλληλων ανθρώπων 5.Κατανόηση ότι η διαχείριση ανεπαρκών πόρων οδηγεί σε αναποτελεσματικές ομάδες 6.Κατανόηση & σπουδαιότητα της επίδρασης των μελών της ομάδας στον οργανισμό 7.Αυτό-θυσία (οι αμοιβές δεν είναι αυτοσκοπός της αληθινής ηγεσίας) 8.Η ανάγκη για συνεχή βελτίωση The science side of leadership The art side of leadership Ηγετικές ικανότητες Hughes & Beatty, 2005 Ηγεσία: σύγχρονες θεωρίες & ανάπτυξη δεξιοτήτων © Κουρτεσοπούλου15

Video-βιωματικό Σκεφτείτε στο εργασιακό σας χώρο τον/την προϊστάμενο-η ή κάποιον συνάδελφο σας σας & σημειώσατε: 3 χαρακτηριστικά που έχουν να κάνουν με την επιρροή του 3 χαρακτηριστικά του/της που δυσχεραίνουν την συνεργασία σας 3 χαρακτηριστικά του/της που σας παρακινούν στην εργασίας σας ________________________________________________________________________ Inspiring Leadership Video: Lead Simply™ A Tale of Power & Vision Learn how to manage people and be a better leader Ηγεσία: σύγχρονες θεωρίες & ανάπτυξη δεξιοτήτων © Κουρτεσοπούλου16