ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΜΠΕΜΠΕΤΣΟΣ, Ph.D.

H ηθική περιλαμβάνει τις αρχές που ορίζουν το τι είναι σωστό και το τι όχι. Ως ηθική συμπεριφορά ορίζεται η επίδειξη μιας πράξης που κρίνεται ως σωστή ή λανθασμένη. Η ηθική ανάπτυξη αποτελεί τη διαδικασία κατά την οποία ένα άτομο αναπτύσσει την ικανότητα να συμπεριφέρεται ηθικά.

ΘΕΩΡΙΕΣ Θεωρία της Κοινωνικής Μάθησης (Bandura, 1977) Η ηθική συμπεριφορά μαθαίνεται με ενίσχυση, επίδειξη, παρατήρηση και κοινωνική σύγκριση. Η ηθική ανάπτυξη είναι η διαδικασία με την οποία το παιδί αποδέχεται τους κοινωνικούς κανόνες. Η ηθική συμπεριφορά ορίζεται ανάλογα με τις περιστάσεις του κοινωνικού περιβάλλοντος. Ο βαθμός ηθικής συμπεριφοράς, συνδέεται στενά με το πόσο έχει διδαχθεί το άτομο να φέρεται ηθικά.

Η ηθική συμπεριφορά δεν διαχωρίζεται από τη γενικότερη συμπεριφορά του ατόμου. Ως ορισμός της ηθικής ανάπτυξης, είναι η επίδειξη της συμπεριφοράς που συμβαδίζει με τις κοινωνικές νόρμες. Με βάση τη θεωρία, οι στρατηγικές διδασκαλίας που μπορεί να χρησιμοποιήσει κανείς, πρέπει να βασίζονται στην επίδειξη επιθυμητών συμπεριφορών, στις προφορικές οδηγίες και στην άμεση ενίσχυση.

ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΔΟΜΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ (Figley, 1984) Η λογική κρύβεται πίσω από την επιλογή μιας συμπεριφοράς καθορίζει την ηθικότητα μιας συμπεριφοράς και όχι η απλή επίδειξη της συμπεριφοράς. Ο Kohlberg (1984), υποστηρίζει ότι υπάρχουν 6 διαδοχικά στάδια ηθικής ανάπτυξης. (Ως στάδιο ορίζεται η βασική δομή που δίνει νόημα στο περιεχόμενο της ηθικής σκέψης, και αναφέρεται στο πως το άτομο προσεγγίζει καταστάσεις επίλυσης προβλημάτων ηθικών ζητημάτων).

Τα 6 στάδια ταξινομήθηκαν σε 3 επίπεδα, περιγράφοντας την ηθική εξέλιξη ως μια διαδικασία διάκρισης του σωστού από το λάθος η οποία ξεκινά από το εγωκεντρικό επίπεδο (δεν υπάρχει αντίληψη κοινωνικών κανόνων, μόνο προσωπικό όφελος), συνεχίζεται στο κοινωνικό ( προσέγγιση προβλημάτων μέσα από τα μάτια της ομάδας ή της κοινωνίας) και καταλήγει στο καθολικό επίπεδο (αναγνώριση καθολικών αξιών, όπως δικαιοσύνη, ισότητα, εντιμότητα). Τα 6 στάδια ταξινομήθηκαν σε 3 επίπεδα, περιγράφοντας την ηθική εξέλιξη ως μια διαδικασία διάκρισης του σωστού από το λάθος η οποία ξεκινά από το εγωκεντρικό επίπεδο (δεν υπάρχει αντίληψη κοινωνικών κανόνων, μόνο προσωπικό όφελος), συνεχίζεται στο κοινωνικό ( προσέγγιση προβλημάτων μέσα από τα μάτια της ομάδας ή της κοινωνίας) και καταλήγει στο καθολικό επίπεδο (αναγνώριση καθολικών αξιών, όπως δικαιοσύνη, ισότητα, εντιμότητα).

Στάδιο 1: Ηθική της τιμωρίας και της υπακοής. Οι πράξεις οδηγούνται από τη επιθυμία αποφυγής της τιμωρίας. Παράδειγμα: Ρωτάμε αθλητή εάν πρέπει να χρησιμοποιήσει μια σφαίρα μικρότερου βάρους. Όχι γιατί μπορεί να πιαστεί και να αποβληθεί. Στάδιο 2 Ηθική του σχετικού ηδονισμού: Οι πράξεις που φέρνουν ευχάριστα αποτελέσματα και ικανοποιούν τις ανάγκες του ατόμου και όχι μόνο. Παράδειγμα: Δύο δρομείς συμφωνούν να κάνουν άκυρη εκκίνηση με σκοπό να κουράσουν έναν τρίτο. Στάδιο 3 Ηθική του «καλού παιδιού»: Καλή συμπεριφορά είναι αυτή που ευχαριστεί ή βοηθάει τους άλλους. Παράδειγμα: Στο 2ο ημίχρονο όταν η ομάδα είναι μπροστά στο σκορ, ο προπονητής βάζει την δεύτερη ομάδα. Στάδιο 4 Ηθική της έννομης τάξης: Ηθική συμπεριφορά είναι η συμπεριφορά του καθήκοντος, ο σεβασμός των νόμων και των κανόνων. Παράδειγμα: Ένας αθλητής αρνείται να κάνει χρήση αναβολικών παρόλο που είναι σίγουρος ότι δεν θα πιαστεί, γιατί θεωρεί ότι είναι παράνομο. Στάδιο 5 Ηθική του κοινωνικού συνόλου: Η σωστή συμπεριφορά εκτός από αυτή που συμφωνείται και είναι σύμφωνη με τους νόμους, είναι και θέμα προσωπικών αρχών. Παράδειγμα: Όταν γίνεται προφανές ότι μια κατηγορία «νομίμων» αναβολικών χρησιμοποιείται ευρέως, μια ομάδα αθλητών ζητάει να απαγορευτούν με νόμο. Στάδιο 6 Ηθική των προσωπικών αρχών: Το σωστό ορίζεται από την ατομική συνείδηση του ατόμου μέσω επιλεγμένων ηθικών αρχών οι οποίες χαρακτηρίζονται από λογική και συνέπεια. Παράδειγμα: Αθλήτρια που είναι πίσω στην βαθμολογία, αποφασίζει να εκτελέσει μία πολύ επικίνδυνη άσκηση αλλά δεν της επιτρέπεται λόγω βασικού δικαιώματος της ασφάλειας που διέπει τον αθλητισμό και τους κανόνες του.

ΗΘΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ (Bredemeier, 1985) 1. Προσβολή του αντιπάλου χωρίς σωματική βία. 2. Προσβολή του αντιπάλου χρησιμοποιώντας σωματική βια. 3. Σωματική βλάβη, η οποία αναγκάζει αντίπαλο να χάσει κάποια λεπτά αγώνα. 4. Σωματική βλάβη, η οποία αναγκάζει αντίπαλο να χάσει τον αγώνα. 5. Σωματική βλάβη, η οποία αναγκάζει αντίπαλο να χάσει την αγωνιστική περίοδο. 6. Μόνιμη σωματική βλάβη.

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΗΘΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Δημιουργία καταστάσεων με ηθικά διλήμματα στα παιδιά και παρότρυνσή τους να τα επιλύσουν μόνα τους. Δημιουργία καταστάσεων με ηθικά διλήμματα στα παιδιά και παρότρυνσή τους να τα επιλύσουν μόνα τους. Διάλογος σχετικά με ηθικά ζητήματα που προκύπτουν Διάλογος σχετικά με ηθικά ζητήματα που προκύπτουν Αναγνώριση ηθικών ισορροπιών. Αναγνώριση ηθικών ισορροπιών.