Θεωρία επικοινωνίας Υπεύθυνη σεμιναρίου Δρ. Γεωργία Ψαρρά

Επικοινωνία Είναι η διαδικασία κατά την οποία ένα άτομο (πομπός) μεταβιβάζει πληροφορία σε κάποιο άλλο άτομο (δέκτη) που την αποκωδικοποιεί Η μεταβίβαση εμπεριέχει αλληλεπίδραση Η πληροφορία-τ ο μήνυμα αποτελεί νόημα αλλά και επίδραση στη συμπεριφορά. Η επικοινωνία είναι ενδοπροσωπική και διαπροσωπική

Παράδειγμα (στο σχήμα) Το άτομο αποτελεί ένα κλειστό σύστημα πληροφοριών αντιλήψεων, σκέψεων, συμπεριφορών κ.α. Έρχεται μία πληροφορία (στο σχήμα μας /) Τι συμβαίνει στο άτομο; Την κρίνει αμέσως και ή την εντάσσει ή την απορρίπτει Ή ανοίγει σαν σύστημα και για λίγο «αντέχει την σιωπή ή το κενό» να επανεξετάσει τα ήδη υπάρχοντα και να κρίνει τα καινούργια ώστε να την εντάξει σε ένα ενιαίο σύστημα-καινούργιο σχήμα

Αξιώματα επικοινωνίας Πάντοτε υπάρχει επικοινωνία Η επικοινωνία είναι πολυεπίπεδο φαινόμενο, υπάρχουν δύο επίπεδα επικοινωνίας: του περιεχομένου και της σχέσης στην διαδοχή των γεγονότων υπάρχει κυκλικότητα (αλληλεπίδραση) Α Β Η επικοινωνία είναι αναλογική (μη λεκτική) και ψηφιακή (λεκτική) Η επικοινωνία είναι είτε συμπληρωματική είτε συμμετρική

Η ανταλλαγή μηνυμάτων γίνεται α) το λεκτικό κανάλι (περιλαμβάνει τη γλώσσα -γραπτή ή προφορική) β) το μη-λεκτικό ή εξωλεκτικό κανάλι (περιλαμβάνει τις εκφράσεις του προσώπου, τις σωματικές στάσεις και κινήσεις, την εμφάνιση, τον τόνο της φωνής, τον συναισθηματικό τόνο κλπ) και γ) το τεχνητό κανάλι (περιλαμβάνει κρυπτογραφικούς κώδικες, αλφάβητο μορς, οδικά σήματα, χημικούς τύπους, τις γλώσσες των υπολογιστών κλπ).

Λεκτικό μήνυμα και μη λεκτικό μήνυμα σε συμφωνία 1. η επικοινωνία είναι ειλικρινής/ξεκάθαρη 2. η αυτοεκτίμηση του εαυτού και του άλλου δεν απειλείται 3. η κριτική γίνεται στις πράξεις και όχι στην αξία του εαυτού ή του άλλου

Λεκτικό μήνυμα και μη λεκτικό μήνυμα σε ασυμφωνία 1) διπλός δεσμός, «διπλά μηνύματα» 2) Κριτική κατηγορία, έλλειψη σεβασμού του άλλου. Αυτό συμβαίνει με : την απόλυτη συμφωνία, τις εκλογικεύσεις, τις συνεχείς διασπάσεις ή παρεμβάσεις, με επιθετικότητα ή υποχωρητικότητα, με απομάκρυνση ή αποξένωση. 3) Αρνητική εικόνα του εαυτού ή του άλλου που προέρχεται από: υπερβολικά υψηλές προσδοκίες και στόχους, υπερβολική έμφαση στον ανταγωνισμό, έμφαση και διαρκής ενασχόληση με τα λάθη, αρνητικές προσδοκίες.

Παράδειγμα 1) με θύμωσες γιατί μ έστησες στο ραντεβού μας Ή θύμωσα μαζί σου γιατί σε περίμενα στο ραντεβού μας και δεν ήρθες 2) με εκνευρίζεις κάθε φορά που μου λες τι να κάνω, μου δημιουργείς άγχος με αποτέλεσμα να τα κάνω μούσκεμα εξ αιτίας σου Ή όταν πάω να αρχίσω αυτή τη δουλειά και μου λες πως πρέπει να την κάνω, νοιώθω έντονο άγχος επειδή σκέφτομαι ότι δεν μου έχεις εμπιστοσύνη

Η θεωρία του διπλού δεσμού Ο διπλός δεσμός, ή τα "διπλά μηνύματα" χαρακτηρίζονται από μία αντίφαση ανάμεσα σε αυτό που νιώθει το άτομο και σε αυτό που εκφράζει, γεγονός που προκαλεί κυρίως στον άλλον/τον αποδέκτη του μηνύματος σύγχυση, αντίφαση και αμφιβολία. Τα λόγια είναι διαφορετικά και το συναίσθημα εκφράζει δεν αξίζεις, δεν σ αγαπούν, δεν πιστεύω στις ικανότητές σου. Στα αντικρουόμενα μηνύματα διαφορετικών επιπέδων μέσα σε μία σημαντική σχέση, όπου τόσο η διαφυγή από το πεδίο επικοινωνίας όσο και ο σχολιασμός της ασυμβατότητας των μηνυμάτων έχουν αποκλειστεί/απαγορευτεί, η συμπτωματική συμπεριφορά αποτελεί την μόνη δυνατή απάντηση. Το άτομο που στέλνει μηνύματα που χαρακτηρίζονται από αντίφαση ανάμεσα σε αυτό που νοιώθει και αυτό που εκφράζει (γεγονός που προκαλεί σύγχυση και αμφιβολία), συνήθως έχει αρνητική εικόνα εαυτού, δυσκολεύεται να το παραδεχτεί και προσπαθεί να το κρύψει από τον εαυτό του και τους άλλους από φόβο μην το απορρίψουν, μην το πληγώσουν, μην ανακαλύψουν ότι δεν είναι ικανό όπως φαντάζονται.

Χαρακτηριστικά σχέση σημαντική, σχέση που συνεχίζεται, μήνυμα λεκτικό- διαταγή (η παραβίαση σημαίνει τιμωρία), μήνυμα σ άλλο επίπεδο, πιο αφηρημένο, μη λεκτικό, με διαταγή που η παραβίαση είναι τιμωρία και ακριβώς αντίθετο από το λεκτικό, υποχρέωση σε απάντηση, και αδυναμία διαφυγής (δεν μπορείς να μην απαντήσεις) αδυναμία,απαγόρευση μεταεπικοινωνίας.

Πως λύνεται ο διπλός δεσμός χαλαρώνεις την σημαντική σχέση, σχολιάζεις την κατάσταση, φεύγεις, απαντάς στα δύο επίπεδα με κάτι «παράδοξο». αναπλαισιώνεις την κατάσταση ή σχέση.

Βιβλιογραφία Watzlawick, P. (1986). Η γλώσσα της αλλαγής. Στοιχεία θεραπευτικής επικοινωνίας. Αθήνα: Κέδρος. Σακαλάκη, Μ. (1994). Ψυχολογία της επικοινωνίας. Αθήνα: Παπαζήση.