44 Η «επιστημονική» προσέγγιση Την «ιστορική» προσέγγιση θα αμφισβητήσει κατά τη 10ετία του 1960 μια νέα σχολή σκέψης η «επιστημονική». Οι μόνοι λόγοι που υπαγόρευσαν την αμφισβήτηση: - Η Ευρώπη έβγαινε από τον πόλεμο με τεράστιες καταστροφές. - Οι σχολικές υποδομές σε κτήρια, εξοπλισμό, εκπαιδευτικούς και διοικητικό προσωπικό ήταν κατεστραμμένες. Η αποκατάστασή τους αποτελούσαν έργο ύψιστης προτεραιότητας. - Η απαίτηση εκδημοκρατισμού της εκπαίδευσης, η οποία εθεωρείτο πλέον αδιαμφισβήτητο δικαίωμα όλων και όχι προνόμιο ορισμένων μόνο κοινωνικών ομάδων, όπως προπολεμικά, οδηγούσε σε πολιτικές που μαζικοποιούσαν την εκπαίδευση, με αποτέλεσμα τη δημιουργία προβλημάτων σε υποδομές κ.ά. - Η δημογραφική έκρηξη –baby boom- που ακολούθησε το τέλος του Β‘ Παγκοσμίου Πολέμου.

45 Σε μια τέτοια πιεστική κατάσταση πραγμάτων η ενασχόληση των συγκριτικών μελετητών της εκπαίδευσης δεν μπορούσε να εξαντλείται σε θεωρητικά και ανθρωπιστικού χαρακτήρα ζητήματα: στην αναζήτηση της αιτιώδους σχέσης εκπαίδευσης και κοινωνίας και στην ερμηνεία των διαφορών μεταξύ των εθνικών συστημάτων εκπαίδευσης. Προείχε η αναζήτηση πρακτικών και εφαρμοσμένων λύσεων και όχι η αναψηλάφηση του ιστορικού παρελθόντος.

46 Στράφηκαν προς τις κοινωνικές επιστήμες, οι οποίες πλέον διέθεταν αξιόπιστα μεθοδολογικά εργαλεία. Οι αντιλήψεις των συγκριτολόγων σε ό,τι αφορά την επιστήμη που προσφερόταν περισσότερο δεν συνέπιπταν

47 Οι νέες κατευθύνσεις Στροφή προς τις κοινωνικές επιστήμες για αναζήτηση ερεισμάτων. Κοινωνιολογία, οικονομικές επιστήμες, ψυχολογία κ.ά διέθεταν αξιόπιστα μεθοδολογικά εργαλεία που μπορούσαν να τεθούν άμεσα στην υπηρεσία της Συγκριτικής Παιδαγωγικής. Αν και υπήρξε διαφορετική προσέγγιση στο θέμα από τους συγκριτολόγους της εποχής (Bereday – Holmes-Noah και Eckstein κ.ά) εντούτοις τα ερωτήματα ήταν σχεδόν κοινά για όλους. - Είναι η Συγκριτική Παιδαγωγική επιστήμη ή τέχνη; Είναι η συγκριτική παιδαγωγική αυτόνομος κλάδος ή απλώς μέθοδος μελέτης; Συνδέεται η συγκριτική παιδαγωγική με κάποια συγκεκριμένη κοινωνική επιστήμη, και αν ναι με ποια; Η επιστημονική μέθοδος, άρα και η μεθοδολογία της συγκριτικής παιδαγωγικής, είναι επαγωγική ή παραγωγική; Θα πρέπει να ξεκινάμε δηλαδή από τη μελέτη των εκπαιδευτικών φαινομένων σε επιμέρους χώρες πριν οδηγηθούμε σε γενικεύσεις, ή, αντίθετα, θα πρέπει να διατυπώνουμε γενικές υποθέσεις που στη συνέχεια θα τις θέτουμε υπό τη βάσανο του συγκριτικού ελέγχου; Οι απαντήσεις που έδιναν οι μελετητές στα ερωτήματα αυτά απηχούσαν τις διαφορετικές επιστημολογικές παραδοχές τους.

48 Όπως ήταν αναμενόμενο αυτού του είδους οι προβληματισμοί δεν μπορούσαν να καταλήξουν σε συγκεκριμένη και κοινά αποδεκτή αντίληψη. Η απουσία της όμως, δεν παρεμπόδισε την παραγωγή σημαντικού συγκριτικού έργου σε επιλεγμένους τομείς που αφορούσαν τα πεδία της εκπαιδευτικής πολιτικής και του ακαδημαϊκού χώρου.

49 Στο πεδίο της εκπαιδευτικής πολιτικής οι έρευνες αφορούσαν κυρίως στην υπέρβαση κατεστημένων αντιλήψεων και την εισαγωγή νέων θεσμών. Η εισαγωγή του ενιαίου σχολείου (σε αντίθεση με τους διαφόρους τύπους σχολείων στη β'θμια εκπαίδευση), η αναθεώρηση των αναλυτικών προγραμμάτων (Σπούτνικ σοκ), οι τρόποι περιορισμού του αναλφαβητισμού κ.ά υπήρξαν ζητήματα, μεταξύ πολλών άλλων, με τα οποία καταπιάστηκαν αρκετοί συγκριτικοί μελετητές. Η πρόθεση των μελετητών ήταν καθαρά μεταρρυθμιστική και η δράση τους στηριζόταν στην πεποίθηση ότι η εκπαίδευση αποτελούσε το σημαντικότερο μοχλό εκσυγχρονισμού της κοινωνίας και βελτίωσης της μοίρας του ανθρώπου σε προσωπικό, αλλά και σε εθνικό, πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο. Για να μπορέσει η εκπαίδευση να διαδραματίσει με αποτελεσματικότητα αυτόν το ρόλο, θα έπρεπε να αποκαλυφθεί η σχέση της με το ευρύτερο κοινωνικό συγκείμενο και στη συνέχεια να αξιοποιηθεί για τον σχεδιασμό της ανάπτυξης στο πεδίο της οικονομίας και της κοινωνίας. Σε αυτόν κυρίως τον τομέα η Συγκριτική παιδαγωγική θεωρήθηκε ότι μπορούσε και έπρεπε να συμβάλλει.

50 Στον ακαδημαϊκό χώρο οι στόχοι της Συγκριτικής Παιδαγωγικής ήταν περισσότερο θεωρητικοί. - Ορισμένοι επιχείρησαν να αποκαλύψουν μέσα από την εμπειρική συγκριτική έρευνα τους νόμους του εκπαιδευτικού γίγνεσθαι και των σχέσεών του με την κοινωνία. Οι δομολειτουργιστές και οι ιστορικοί συγκριτικοί μελετητές Σε αντίθεση με τους δεύτερους, οι πρώτοι αναζητούσαν σχέσεις μεταξύ εκπαίδευσης και εκπαιδευτικού συγκειμένου που μπορούσαν να πάρουν τη μορφή συναρτήσεων μεταξύ μεταβλητών. Συναρτήσεων με γενική ισχύ σε τόπο και χρόνο. Στις σχέσεις αυτές το συγκείμενο θεωρείτο ότι υπαγόρευε την προσαρμογή της εκπαίδευσης στις απαιτήσεις του.

51 Η κριτική στην επιστημονική προσέγγιση -Επικεντρώθηκε κυρίως στις θεμελιώδεις παραδοχές του δομολειτουργικού παραδείγματος και του μεθοδολογικού εμπειρισμού. Ο δομολειτουργισμός επικρίθηκε ως ένα πολιτικά συντηρητικό πλαίσιο ανάλυσης που θεωρεί ότι ο ρόλος της εκπαίδευσης, είναι να συντηρεί, μέσω διαρκών προσαρμογών στις απαιτήσεις του συγκειμένου, την υπάρχουσα κοινωνική τάξη πραγμάτων. Ο μεθοδολογικός εμπειρισμός επικρίθηκε και αυτός, για την ψευδεπίγραφη ιδεολογική ουδετερότητά του, που ήθελε τις ποσοτικές μετρήσεις και τα στατιστικά δεδομένα να είναι απαλλαγμένα από το αξιακό σύστημα, τις προτιμήσεις και τις προκαταλήψεις του ερευνητή.

52 Παρά τη δικαιολογημένη κριτική που της ασκήθηκε, η επιστημονική προσέγγιση είχε σημαντική προσφορά στην ανάπτυξη του κλάδου της Συγκριτικής Παιδαγωγικής. Με την κριτική αυτή έγινε σαφές ότι η Συγκριτική Παιδαγωγική θα πρέπει να είναι συστηματική, τεκμηριωμένη και κριτική, χωρίς αποκλεισμούς και μονομέρειες. Οι ποιοτικές αναλύσεις και τα εμπειρικά δεδομένα είναι χρήσιμα, όταν αλληλοσυμπληρώνονται κ.ά. Πολλοί συγκριτικοί μελετητές με τα έργα τους συνέβαλαν στην πληρέστερη κατανόηση του εκπαιδευτικού φαινομένου και τον πλουραλισμό των θεωρήσεών του.

53 H επιστήμη της Συγκριτικής Παιδαγωγικής σε ένα κόσμο που αλλάζει. Νέοι στόχοι και προσανατολισμοί Το διεθνές σκηνικό από τα τέλη της 10ετίας του Οι πετρελαϊκές κρίσεις του 1973 και του Ο Μάης του 1968 στη Γαλλία και οι κοινωνικές επιπτώσεις του - Η Άνοιξη της Πράγας στην Τσεχοσλοβακία - Η δυσφορία για τα δικτατορικά καθεστώτα στην Ελλάδα, την Ισπανία και την Πορτογαλία και η αποκατάσταση των δημοκρατικών ελευθεριών στα μέσα της 10ετίας του Ο ευρωκομμουνισμός κ.ά Οι πολιτικές και κοινωνικές επιπτώσεις - Οι Κευνσιανές πολιτικές που εφαρμόσθηκαν τις 10ετίες του 1950 και 1960, αρχίζουν να αμφισβητούνται από τον μονεταρισμό με πρώτο θύμα το ΚΡΑΤΟΣ ΠΡΟΝΟΙΑΣ. - Οικονομική κρίση-κοινωνική αναταραχή -Στροφή σε συντηρητικές πολιτικές

54 Οι επιπτώσεις στο χώρο της εκπαίδευσης - Η οικονομική κρίση προκαλεί απογοήτευση σε όσους είχαν επενδύσει στην εκπαίδευση ως τον κύριο μηχανισμό οικονομικής ανάπτυξης -Την ανωτέρω απογοήτευση ενίσχυε παράλληλα και η αποτυχία της εκπαίδευσης να διαδραματίσει τον ρόλο της ως κοινωνικού εξισωτή. Παρά τις εκπαιδευτικές επενδύσεις οι κοινωνικές ανισότητες παρέμεναν. Τα αίτια της εκπαιδευτικής αποτυχίας 1. Για τους συντηρητικούς -Υποβάθμιση του επιπέδου σπουδών στις δύο τελευταίες βαθμίδες εξαιτίας της μεγάλης πρόσβασης - Αλόγιστη σπατάλη ανθρωπίνων και υλικών πόρων -Παραγνώριση από μέρους των αρχών του δικαιώματος επιλογής και λήψης αποφάσεων από τους αποδέκτες του μορφωτικού αγαθού (π.χ. γονείς-μαθητές) -Χαλάρωση της πειθαρχίας

55 Εισαγωγή παιδαγωγικών καινοτομιών ασύμβατων με την κοινωνική πραγματικότητα και τις ανάγκες της αγοράς Υπονόμευση δοκιμασμένων ηθικών αρχών του παρελθόντος Υπεύθυνες:  οι πολιτικές του εκδημοκρατισμού,  οι λειτουργίες του κράτους πρόνοιας  οι ψευδεπίγραφα προοδευτικές παιδαγωγικές θέσεις 2. Για τους νεομαρξιστές Το σχολείο αποτελεί μηχανισμό που επιβάλλει νοήματα και τα νομιμοποιεί αποκρύπτοντας τις σχέσεις ισχύος, διευκολύνοντας την πολιτισμική και κοινωνική αναπαραγωγή (Bourdieu, Passeron) Η κοινωνικά προσδιορισμένη και οργανωμένη γνώση αποτελεί την αιτία της αποτυχίας του σχολείου να οδηγήσει στον κοινωνικό μετασχηματισμό (Bowles, Gintis) Τα σχολεία λειτουργούν ως μέσο για τον έλεγχο της κοινωνικής αλλαγής, για την παραγωγή εργατικής δύναμης που θα αυξάνει την παραγωγή και τη μετατροπή ανδρών και γυναικών σε ανταγωνιστικά άτομα (Carnoy)

56 Η Συγκριτική Παιδαγωγική στο νέο περιβάλλον Η διάψευση των προσδοκιών για την εκπαίδευση οδηγεί στον περιορισμό του ενδιαφέροντος των κυβερνήσεων και της κοινής γνώμης για τα διεθνή εκπαιδευτικά δρώμενα. (περιορισμός χρηματοδότησης των ερευνών) Κορεσμός του εκπαιδευτικού επαγγέλματος μετά από μια μακρά περίοδο μαζικής παραγωγής εκπαιδευτικών για την ικανοποίηση των διευρυμένων αναγκών την μεταπολεμική περίοδο Συρρίκνωση των πανεπιστημιακών κέντρων

57 Η συγκριτική παιδαγωγική στην Περιφέρεια Στην Ιαπωνία, η συγκριτική παιδαγωγική, ως γνωστικό αντικείμενο κατέχει αξιόλογη θέση στα πανεπιστημιακά προγράμματα (5 πανεπιστήμια διατηρούσαν ξεχωριστό τομέα, ενώ προσφερόταν ως μάθημα σε 25 ακόμα) Στην Ελλάδα στα νεοϊδρυθέντα Παιδαγωγικά Τμήματα το 1985, η συγκριτική παιδαγωγική αναφερόταν ρητά ως μία από τις ειδικότητες των παιδαγωγικών. Σημαντική αύξηση των εθνικών και περιφερειακών εταιρειών συγκριτικής παιδαγωγικής