Δ΄ Εκπαιδευτικό Συνέδριο OΕΛΜΕΚ - ΠΟΕΔ- ΟΛΤΕΚ Λευκωσίας Θέμα Συνεδρίου : «Σύγχρονο Ευρωπαϊκό Σχολείο : Εργαστήριο Κριτικής Σκέψης»

Εκ μέρους των Εκπαιδευτικών Οργανώσεων ΟΕΛΜΕΚ, ΠΟΕΔ και ΟΛΤΕΚ Λευκωσίας σας καλωσορίζω στο Δ΄ Εκπαιδευτικό μας συνέδριο, με θέμα: Σύγχρονο Ευρωπαϊκό Σχολείο: Εργαστήριο Κριτικής Σκέψης ¨ Το θέμα του σημερινού μας συνέδριου είναι πολύ επίκαιρο και συνδέεται άμεσα με τα νέα αναλυτικά προγράμματα που προωθούνται στο εκπαιδευτικό μας σύστημα. Τόσο στους γενικούς όσο και στους ειδικούς σκοπούς των, αναφέρονται στην ανάπτυξη κριτικής και δημιουργικής σκέψης των μαθητών.

. Σήμερα, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, γίνεται συχνά λόγος για την ανάγκη οι μαθητές να αναπτύξουν κριτική και δημιουργική σκέψη, να μαθαίνουν πώς να μαθαίνουν και για τη διά βίου μάθηση. Από την προσωπική μου εμπειρία θα μπορούσα να πω, σε γενικές γραμμές, ότι οι μαθητές εμφανίζουν μια μηχανιστική σχέση με τη γνώση και μια τάση για αποστήθιση παρά για ανάπτυξη κριτικής σκέψης. Οι εισηγητές του Συνέδριου μας θα ενδιατρίψουν στις έννοιες κριτική και δημιουργική σκέψη, Μαθαίνω πως να Μαθαίνω Κριτικά και σε όλες τις απαραίτητες δεξιότητες που είναι αναγκαίες και χρήσιμες, για ένα σύγχρονο σχολείο στο Κυπριακό Εκπαιδευτικό σύστημα

Ο μαθητής, ο εκπαιδευτικός, γενικά ο σύγχρονος άνθρωπος, καλείται, από τη μια να γνωρίζει τις πηγές των πληροφοριών και από την άλλη να τις εκμεταλλεύεται, κάνοντας επιλογές, κρίσεις και αξιολογήσεις. Η επικέντρωση του ενδιαφέροντος στην κρίση και όχι στη μνήμη είναι εκ των ουκ άνευ αναγκαία και επιβεβλημένη. Η κρίση στο λεξικό του κ. Μπαμπινιώτη ορίζεται ως η ικανότητα του ανθρώπου να εμβαθύνει λογικά και να καταλήγει σε ορθά συμπεράσματα και ερώτηση κρίσεως είναι αυτή που απαιτεί ικανότητα ανάλυσης, εμβάθυνσης και συσχετισμού εννοιών

Η κριτική σκέψη, κατά τον Κ. Ματσαγγούρα, ενεργοποιείται, όταν το άτομο καλείται να επιλέξει απόψεις, θέσεις και μορφές δράσης και σχετίζεται με τη βούληση και την ικανότητα ενός ατόμου να ξεφύγει από τις προσωπικές του προκαταλήψεις, πεπoιθήσεις, συμφέροντα και να εξετάσει τα πραγματικά λογικά στοιχεία, που στηρίζουν και ερμηνεύουν έννοιες, πληροφορίες, σχέσεις, κρίσεις, συλλογισμούς, στάσεις και σκόπιμες πράξεις, καθώς επίσης να αναζητήσει τις παραδοχές και τις συνεπαγωγές κάθε άποψης και τους δυνατούς τρόπους θεώρησης των πραγμάτων από διαφορετική σκοπιά.

Επομένως τα κύρια χαρακτηριστικά της κριτικής σκέψης είναι η αμφισβήτηση, η επιλογή και η επανεξέταση. Όμως, η επιλογή, η αμφισβήτηση και η επανεξέταση δεν είναι κάτι το εύκολο. Χρειάζεται γενναιότητα, γιατί, όπως παρατηρεί ο Ε. Παπανούτσος δεν παραιτείται κανείς εύκολα από τις προσδοκίες και τις πεποιθήσεις του και δεν αμφισβητεί εύκολα όσα θεωρούνται παραδεκτά και καθιερωμένα.

Ο Guilford υποστηρίζει ότι υπάρχουν δυο μορφές σκέψης, η συγκλίνουσα, που προχωρά συνετά, χωρίς να εγκαταλείπει τις σιδηρογραμμές, και προσανατολίζεται προς αναμενόμενες απαντήσεις και η αποκλίνουσα,που σκάβει, ανασκάβει σε πολλές κατευθύνσεις, αναταράζει ευχαρίστως τους θάμνους, αναζητώντας νέες λύσεις και προσφέρει απαντήσεις απροσδόκητες, καμιά φορά παρακινδυνευμένες.

Θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθώ στον Robert Sternberg, ο οποίος θεωρείται από τους πλέον διακεκριμένους ειδικούς στις ΗΠΑ σε θέματα νοημοσύνης. Οι εκατοντάδες πρωτοποριακές έρευνες του, κατέδειξαν ότι η νοημοσύνη της επιτυχίας απαιτεί εκπαίδευση και ικανότητα σε τρία είδη σκέψης τη δημιουργική, την πρακτική και την αναλυτική. Η ισορροπία στη χρήση των τριών ειδών σκέψης έχουν ως αποτέλεσμα τη νοημοσύνη της επιτυχίας.

Η πιο σημαντική πτυχή της δημιουργικότητας κατά τον Robert Sternberg είναι η ικανότητα να προχωρεί κανείς πέρα από το δεδομένο και να παράγει καινοφανείς και ενδιαφέρουσες ιδέεες. Η δεύτερη πτυχή, συνεχίζει o Sternberg, είναι η αναλυτική, η ικανότητα να αναλύει και να αξιολογεί κανείς ιδέες, να επιλύει προβλήματα και να παίρνει αποφάσεις. Η τρίτη πτυχή κατά τον Sternberg είναι η πρακτική νοημοσύνη, η ικανότητα να μεταφράζει κανείς την θεωρία σε πράξη και τις αφηρημένες ιδέες σε πρακτικά επιτεύματα. Πρόσθετα αποκάλυψε ότι η νοημοσύνη της επιτυχίας μπορεί να αναπτυχθεί και να μετρηθεί..

Να μου επιτρέψετε να αναφερθώ σε συντομία στο Θέμα Το μοντέλο της σκέψης του Λεονάρντο Ντα Βίτσι στην Εκπαίδευση, που είχα αναπτύξει πριν 10 χρόνια στο Β΄συνέδριο των Τεχνολόγων, το οποίο είναι πολύ επίκαιρο και σχετίζεται με το σημερινό μας συνέδριο. Σε επιστολή του ο Λεονάρντο Ντα Βίτσι που γράφτηκε το 1482 και απευθυνόταν στο Λουδοβίκο Σφόρτζα, Διοικητή του Μιλάνου, έλεγε σε συντομία τα πιο κάτω: Αξιότιμε κύριε, Ο κατάλογος που ακολουθεί είναι εργασίες που μπορώ να κάνω για σας.

Γνωρίζω να σχεδιάζω και να κατασκευάζω σκάλες, μπορώ να σχεδιάζω και να κατασκευάζω γέφυρες, πολύ ανθεκτικές που μεταφέρονται εύκολα. Μπορώ να κατασκευάσω αγάλματα για να διακοσμήσω τον οίκο σας. Μπορώ να ζωγραφίσω, ότι επιθυμείτε. Μπορώ να κατασκευάσω κανόνια, καταπέλτες, και πολεμικές μηχανές τόσο για την ξηρά όσο και για την θάλασσα και πολλά άλλα. Είμαι στην διάθεσή σας για επίδειξη των πιο πάνω στην αυλή σας η σε οποιοδήποτε χώρο εσείς επιθυμείτε. Ταπεινός σας υπηρέτης Λεονάρντο Ντα Βίτσι

Η πιο πάνω επιστολή γράφτηκε από το μεγαλύτερο μυαλό της Αναγέννησης που είχε προβλέψει το αεροπλάνο, το άρμα μάχης και πολυάριθμα μηχανήματα. Η πιο πάνω επιστολή θεωρείται ένα από τα πιο σπουδαία και συναρπαστικά βιογραφικά σημειώματα, αφού ο Λεονάρντο δεν έχει αναφέρει τίτλους σπουδών, παρά μόνο την εφαρμογή των δεξιοτήτων του. Βέβαια ο Λεονάρντο την πήρε την δουλειά χωρίς να αναφέρει τα υπόλοιπα ταλέντα που διέθετε.

Είναι γνωστό σε όλους ότι οι σκέψεις, οι δραστηριότητες, οι παρατηρήσεις και οι εφαρμογές του ήταν πολύ μπροστά από την εποχή του. Σημαντικό γεγονός αποτελεί η αγορά σημειώσεων του Λεονάρντο Ντα Βίτσι από τον Μπιλ Γκέϊτς στην τιμή των 30 εκατομμυρίων δολλαρίων. Το μοντέλο της σκέψης του Λεονάρντο Ντα Βίτσι είναι ένας συνδυασμός που εμπεριέχε την αγάπη για τη ζωή, την παρατήρηση, την ανάλυση, το σχεδιασμό, τη φαντασία, τη δράση και τη δημιουργικότητα. Αποτελεί ένα παράδειγμα για το σύγχρονο μαθητή. Σημειώνεται ότι ο Λεονάρντο δεν έμπαινε ποτέ σε καλούπια. Συνήθιζε να δηλώνει ότι Μελετά την Επιστήμη της Τέχνης και την Τέχνη της Επιστήμης.

Ο τρόπος σκέψης του Λεονάρντο μπορεί να μας οδηγήσει σε ένα αποτελεσματικό μοντέλο μάθησης και διδασκαλίας αντίστοιχα. Ένα τέτοιο μοντέλο θα πρέπει να είναι ευέλικτο και αποδεκτό, έτσι που να καλύπτει τις πραγματικές ανάγκες του κάθε μαθητή. Να δίνει τη δυνατότητα στο κάθε μαθητή και στο διδάσκοντα να αναπτύσσει και να βελτιώνει την προσωπικότητα του με κριτική εξέταση όλων των ζητημάτων που σχετίζονται με την κοινωνία, με το περιβάλλον, με την επιστήμη, με την τέχνη και με την τεχνολογία.

Η επιτυχία του μοντέλου σκέψης του Λεονάρντο θα πρέπει να καλλιεργεί και να βιώνει τα πιο κάτω: Ο μαθητής πρέπει να μαθαίνει και να λειτουργεί με τις αισθήσεις του. Να συνδυάζει όλα τα ερεθίσματα που προέρχονται από τις αισθήσεις στην αναζήτηση και κατάκτηση της γνώσης. Σε όλα τα μαθήματα δίνεται η ευκαιρία να λειτουργήσουν όλες οι αισθήσεις τόσο ξεχωριστά η κάθε μία όσο και σε σύνθεση μεταξύ τους. Ο μαθητής πρέπει να μαθαίνει να αυτενεργεί, να γίνει περίεργος και να κάνει ερωτήσεις. Η ενδυνάμωση της ικανότητας της αυτενέργειας που είναι καθήκον του εκπαιδευτικού να την καλλιεργεί θα έχει θετικά αποτελέσματα στην εφευρετικότητα του μαθητή σε επίλυση προβλημάτων και ασκήσεων.

Ο μαθητής πρέπει να μάθει να συνεργάζεται τόσο με τον εκπαιδευτικό όσο και με τον συμμαθητή του με συνέπεια, με άποψη, με σιγουριά, με πάθος και χωρίς φοβίες. Η προσφερόμενη συνεργατική μάθηση σε μικρές ομάδες προκαλεί το ενδιαφέρον και δημιουργεί ένα ευχάριστο μαθησιακό περιβάλλον. Ο μαθητής πρέπει να μάθει να αξιοποιεί όλες τις λειτουργίες του εγκεφάλου. Η καλλιέργεια της διαλεκτικής προσέγγισης και της αναζήτησης από τον εκπαιδευτικό αναπτύσσει σφαιρικά τον εγκέφαλο και προάγει την σκέψη. Η απόκτηση δεξιοτήτων μυαλού είναι αναγκαία όσο ποτέ άλλοτε με την ταυτόχρονη απόκτηση δεξιοτήτων χεριού. Ο μαθητής πρέπει να μάθει να συνεργάζεται τόσο με τον εκπαιδευτικό όσο και με τον συμμαθητή του με συνέπεια, με άποψη, με σιγουριά, με πάθος και χωρίς φοβίες. Η προσφερόμενη συνεργατική μάθηση σε μικρές ομάδες προκαλεί το ενδιαφέρον και δημιουργεί ένα ευχάριστο μαθησιακό περιβάλλον. Ο μαθητής πρέπει να μάθει να αξιοποιεί όλες τις λειτουργίες του εγκεφάλου. Η καλλιέργεια της διαλεκτικής προσέγγισης και της αναζήτησης από τον εκπαιδευτικό αναπτύσσει σφαιρικά τον εγκέφαλο και προάγει την σκέψη. Η απόκτηση δεξιοτήτων μυαλού είναι αναγκαία όσο ποτέ άλλοτε με την ταυτόχρονη απόκτηση δεξιοτήτων χεριού.

Ο μαθητής πρέπει να μαθαίνει από διαφορετικά διδακτικά πρότυπα, χωρίς βέβαια να ακολουθεί πάντοτε τον ίδιο δρόμο η την ίδια μέθοδο. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να αφήνει το μαθητή να ακολουθεί ελεύθερα διάφορους δρόμους για κατάχτηση της γνώσης σε επίλυση προβλημάτων. Ο μαθητής πρέπει να μάθει να αξιολογεί τη δουλειά του και την οποιαδήποτε δραστηριότητα του.Οι εμπειρίες που αποκτά και βιώνει σε συνεργασία με τους συμμαθητές του και τον εκπαιδευτικό του πρέπει να αξιολογούνται σε κάθε σταθμό από τη σύλληψη μιας ιδέας μέχρι την εφαρμογή της. Ο μαθητής πρέπει να μάθει να αγαπά την εργασία, να γίνει εργασιομανής, να αναπτύξει δεξιότητες, να επιδιώκει την ποιότητα και να κάνει κτήμα του την δια βίου μάθηση.

Με τις νέες προκλήσεις της Τεχνολογίας, με τη συνεχή εξέλιξη και μεταλλαγή των παραγωγικών και καταναλωτικών προτύπων των σύγχρονων κοινωνιών, το μοντέλο της σκέψης του Λεονάρντο Ντα Βίτσι, είναι ένα παράδειγμα για μίμηση για τους μαθητές, τους νέους και τους ανήσυχους εκπαιδευτικούς. Το ελεύθερο πνεύμα του Λεονάρντο, ο συνδυασμός δεξιοτήτων μυαλού και χεριών, η αγάπη για τη ζωή, η παρατήρηση, η ανάλυση, η αυτενέργεια, ο σχεδιασμός, η φαντασία, η δράση και η δημιουργικότητα αποτελούν απάντηση στις προκλήσεις του 21 ου αιώνα για ένα σύγχρονο σχολείο στο Κυπριακό Εκπαιδευτικό Σύστημα. Με τις νέες προκλήσεις της Τεχνολογίας, με τη συνεχή εξέλιξη και μεταλλαγή των παραγωγικών και καταναλωτικών προτύπων των σύγχρονων κοινωνιών, το μοντέλο της σκέψης του Λεονάρντο Ντα Βίτσι, είναι ένα παράδειγμα για μίμηση για τους μαθητές, τους νέους και τους ανήσυχους εκπαιδευτικούς. Το ελεύθερο πνεύμα του Λεονάρντο, ο συνδυασμός δεξιοτήτων μυαλού και χεριών, η αγάπη για τη ζωή, η παρατήρηση, η ανάλυση, η αυτενέργεια, ο σχεδιασμός, η φαντασία, η δράση και η δημιουργικότητα αποτελούν απάντηση στις προκλήσεις του 21 ου αιώνα για ένα σύγχρονο σχολείο στο Κυπριακό Εκπαιδευτικό Σύστημα.

Τελειώνοντας, ευελπιστώ ότι με την σημερινή εκπαιδευτική ημερίδα, οι σύνεδροι θα εφοδιαστούν με όλες τις αναγκαίες και χρήσιμες γνώσεις, οι οποίες θα μπορούν να αξιοποιηθούν στην εκπαιδευτική διαδικασία. Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον σας για τα πιο πάνω θέματα καταδεικνύεται με τη μαζική παρουσία σας. Μιχάλης Ιερείδης Πρόεδρος επαρχιακού ΟΕΛΜΕΚ Λευκωσίας Τελειώνοντας, ευελπιστώ ότι με την σημερινή εκπαιδευτική ημερίδα, οι σύνεδροι θα εφοδιαστούν με όλες τις αναγκαίες και χρήσιμες γνώσεις, οι οποίες θα μπορούν να αξιοποιηθούν στην εκπαιδευτική διαδικασία. Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον σας για τα πιο πάνω θέματα καταδεικνύεται με τη μαζική παρουσία σας. Μιχάλης Ιερείδης Πρόεδρος επαρχιακού ΟΕΛΜΕΚ Λευκωσίας