Δείκτες Επιτυχίας και Δείκτες Επάρκειας στο Γλωσσικό Μάθημα (Ελληνικά): Εισηγήσεις για Χρήση και Αξιοποίηση Σταυρούλα Κοντοβούρκη Λέκτορας, Διδακτική Γλωσσικού Μαθήματος Τμήμα Επιστημών της Αγωγής, Πανεπιστήμιο Κύπρου Εισήγηση στο Εκπαιδευτικό Συνέδριο Α.ΚΙ.ΔΑ. «Δείκτες Επιτυχίας & Δείκτες Επάρκειας: Οδοδείκτης ή Λαβύρινθος;» 21 Νοεμβρίου 2015

Τι είναι «γλώσσα»; Ποιος ο σκοπός, στόχοι και περιεχόμενο του γλωσσικού μαθήματος; Πώς έχει νόημα να μελετηθεί και, άρα, να τύχει διδασκαλίας/μάθησης η γλώσσα; Πώς μπορεί η μάθηση/διδασκαλία της γλώσσας να οργανωθεί στη βάση ενός πλαισίου που ευνοεί την οριζόντια και κάθετη ανάλυση/κλιμάκωση;

Γλώσσα ως σύστημα ιδεών και αξιών Προϊόν και μέσο κατασκευής κοινωνικής πραγματικότητας Γλώσσα και Δείκτες στο Γλωσσικό Μάθημα Γλώσσα ως λειτουργία Δυναμικό μέσο επικοινωνίας και δράσης Τοποθετημένη σε συγκεκριμένο επικοινωνιακό πλαίσιο Γλώσσα ως δομή Σύστημα σημείων που διέπεται από κανόνες

Γλώσσα και Δείκτες στο Γλωσσικό Μάθημα Τοποθέτηση σε πλαίσιο Αξιολόγηση και κριτική κειμένων ως προς το περιεχόμενο και την αποτελεσματικότητά τους Οργάνωση λόγου σε επίπεδο κειμένου, πρότασης, λέξης

Ενδεικτικά… ΚατανόησηΠαραγωγή 1.Τοποθετούν ένα κείμενο σε πλαίσιο (θεματικό, επικοινωνιακό, κοινωνιοπολιτι σμικό). -εντοπισμός πληροφοριών όπως εμφανίζονται ρητώς μέσα στο κείμενο και αφορούν το περιεχόμενο ή θέμα του κειμένου (τι λέει το κείμενο) -οργάνωση βασικών και δευτερευουσών πληροφοριών για παρουσίαση του θέματος ή νοημάτων του κειμένου (τι προβάλλεται ως πιο σημαντικό;) -συσχέτιση πληροφοριών από το κείμενο για εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με το βασικό στόχο και την οπτική του/της συγγραφέα (πώς προβάλλεται κάτι ως σημαντικό και τι σημαίνει αυτό για τον σκοπό του συγγραφέα;) -αναγνώριση πιθανού/ών πλαισίου/ων χρήσης του κειμένου (τι εξυπηρετεί το κείμενο;) -αναγνώριση πιθανών χρηστών/αναγνωστών του κειμένου (ποιον εξυπηρετεί το κείμενο;) -αναγνώριση χρηστών/αναγνωστών που πιθανό να έχουν (ή όχι) πιο εύκολη πρόσβαση ή να κατανοήσουν ευκολότερα ένα κείμενο (ποιον ευνοεί και ποιον αποκλείει το κείμενο;) -ορισμός ανάγκης για επικοινωνία και δράση σε ευρύτερο θεματικό πλαίσιο -καθορισμός σκοπού και αποδέκτη του κειμένου ανάλογα με τη συγκεκριμένη ανάγκη -καθορισμός του ύφους του κειμένου στη βάση του σκοπού και αποδέκτη -εντοπισμός και οργάνωση βασικών πληροφοριών ανάλογα με τον σκοπό για τον οποίο παράγεται ένα κείμενο -αναγνώριση του τρόπου που προβάλλεται ο συγγραφέας και που προβάλλει (ή αποκρύπτει) την πραγματικότητα (τι προβάλλεται ως σημαντικό, τι και ποιος εξυπηρετείται, ποιος ευνοείται ή/και αποκλείεται)

2. Αναγνωρίζουν και παίρνουν αποφάσεις σχετικά με την οργάνωση του λόγου σε επίπεδο κειμένου, πρότασης, λέξης. αναγνώριση χαρακτηριστικών δομής και μορφής του κειμένου και σύνδεση με κειμενικό είδος αναγνώριση του τρόπου που το κειμενικό είδος εξυπηρετεί τον σκοπό του/της συγγραφέα αξιοποίηση γνώσεων για τον λειτουργικό ρόλο συγκεκριμένων λεξιλογικών και γραμματικοσυντακτικών επιλογών για να εξηγήσουν πώς αυτές συμβάλλουν στη διαμόρφωση του ύφους και περιεχομένου ενός κειμένου αναγνώριση του λειτουργικού ρόλου μη γλωσσικών στοιχείων (π.χ., εικόνας, χρώματος, μεγέθους, τοποθέτησης) για τη διαμόρφωση ενός κειμένου σύνδεση γλωσσικών και μη στοιχείων με το κειμενικό είδος καθορισμός είδους κειμένου όπως προκύπτει από τη σύνδεση ανάγκης, σκοπού, αποδέκτη οργάνωση και δόμηση κειμένου με αξιοποίηση γλωσσικών και άλλων στοιχείων αξιοποίηση μορφοσυντακτικών φαινομένων και λεξιλογίου στη βάση της λειτουργικής χρήσης που μπορεί να έχουν σε συγκεκριμένα είδη λόγου και κειμενικά είδη αξιοποίηση μη γλωσσικών στοιχείων στη βάση της λειτουργικής χρήσης που μπορεί να έχουν σε συγκεκριμένα είδη περιγραφής και κειμενικά είδη δόμηση κειμένου με χρήση γλωσσικών δεικτών συνοχής – συνεκτικότητας και άλλων στοιχείων που συμβάλλουν στη νοηματική αλληλουχία στη βάση του επιλεγμένου κειμενικού είδους

3. Κρίνουν και αξιολογούν ένα κείμενο ως προς το περιεχόμενο και τη λειτουργία του. -εντοπισμός στοιχείων (γλωσσικών και μη) που συμβάλλουν στη νοηματική αλληλουχία του κειμένου -αξιολόγηση του αν ο/η συγγραφέας πετυχαίνει ή όχι τον σκοπό του/της -διατύπωση κρίσεων για το περιεχόμενο και τη μορφή του κειμένου αλλά και -ανάλυση συγκεκριμένων σημείων του κειμένου (λέξεων, φράσεων, προτάσεων, παραγράφων, μη λεκτικών στοιχείων) με στόχο τον εντοπισμό του ιδιαίτερου νοήματος που μπορεί να έχουν εντός του κειμένου -συσχέτιση του ιδιαίτερου νοήματος των πιο πάνω με προϋπάρχουσες γνώσεις, προσωπικές εμπειρίες, εμπειρίες κοινωνικών ομάδων και άλλα κείμενα -αναγνώριση και σύγκριση διαφορετικών ερμηνειών ενός κειμένου -αξιολόγηση του περιεχομένου του κειμένου και της τοποθέτησης του συγγραφέα μέσω αυτής σε σχέση με συγκεκριμένα ιστορικά, κοινωνικά, πολιτισμικά, πολιτικά ζητήματα. -αξιολόγηση ενός κειμένου σε σχέση με επικοινωνιακές περιστάσεις και τις συνέπειες για το ύφος και τη δομή -διόρθωση του κειμένου με βάση κριτήρια που αφορούν τις γλωσσικές δομές και τις συμβάσεις του γραπτού λόγου όπως σχετίζονται με το αμέσως πιο πάνω (ορθογραφία, σύνταξη, στίξη) -αξιοποίηση πηγών αναφοράς και χρηστικών βοηθημάτων (π.χ., λεξικών, γραμματικών, κτλ.) για τη βελτίωση και επέκταση του κειμένου -αξιολόγηση του παραγόμενου κειμένου σε σχέση με το πώς κατασκευάζει την πραγματικότητα και τα ίδια τα παιδιά ως συγγραφείς

Εισηγήσεις για Χρήση και Αξιοποίηση Κάθετες και οριζόντιες κλιμακώσεις Επεξεργασία και ανάπτυξη διδακτικού υλικού Μεμονωμένων κειμένων Τρόπων/διαδικασιών εμπλοκής με το κείμενο

Κάθετες και Οριζόντιες Κλιμακώσεις: Το Παράδειγμα της Παραγωγής Γραπτού Λόγου Δείκτης Επιτυχίας: 2.3 Αξιοποιούν γλωσσικά και μη γλωσσικά στοιχεία, συνειδητοποιώντας τον ρόλο τους σε περιγραφές, αφηγήσεις, επιχειρήματα, οδηγίες Α’ τάξηΒ’ τάξηΓ΄τάξη Περιγράφουν με πραγματικά ή φανταστικά στοιχεία που σχετίζονται με άμεσες εμπειρίες τους Αφηγούνται, δομώντας το σκηνικό και τη βασική πλοκή Επιχειρηματολογούν με απλή αιτιολόγηση, σε σχέση με άμεσες εμπειρίες τους Καταγράφουν οδηγίες σε μη συνεχή λόγο που σχετίζονται με άμεσες εμπειρίες τους Περιγράφουν με παραστατικό τρόπο πραγματικά ή φανταστικά στοιχεία, που σχετίζονται με άμεσες εμπειρίες τους Αφηγούνται γεγονότα με χρονική αλληλουχία και παρουσίαση χαρακτήρων Επιχειρηματολογούν με απλή αιτιολόγηση, σε σχέση με το οικείο περιβάλλον τους Καταγράφουν οδηγίες σε μη συνεχή λόγο που σχετίζονται με το οικείο περιβάλλον τους Περιγράφουν, αξιοποιώντας το στοιχείο της υποκειμενικότητας σε περιγραφές που σχετίζονται με εμπειρίες τους Αφηγούνται γεγονότα με χρονική και αιτιακή ακολουθία Επιχειρηματολογούν με βάση την επίκληση στη λογική Καταγράφουν οδηγίες σε συνεχή λόγο που σχετίζονται με ποικίλα περιβάλλοντα

Επεξεργασία και Ανάπτυξη Διδακτικού Υλικού: Παραδείγματα για Κατανόηση Γραπτού Λόγου – Μεμονωμένα Κείμενα Δ’ τάξη

Επεξεργασία και Ανάπτυξη Διδακτικού Υλικού: Παραδείγματα για Κατανόηση Γραπτού Λόγου – (Δοσμένες) Διαδικασίες Εμπλοκής με Κείμενα

Ενότητα 7 – Μουσική (E’ τάξη, Βιβλίο Μαθητή, σελ. 7-21) Δραστηριότητες για νοηματική επεξεργασία κειμένου (κατανόηση γραπτού λόγου)

Συμπτύσσουν ιδέες από το κείμενο και τις παρουσιάζουν περιληπτικά, ανάλογα με το τι θεωρείται σημαντικό κάθε φορά; Αρχίζουν να αξιοποιούν στρατηγικές κατανόησης για την εξαγωγή συμπερασμάτων, σε σχέση με τον τρόπο που αναπαρίσταται ένα θέμα ή/και μια πραγματικότητα στο κείμενο; Συνδέουν κείμενο με συγκεκριμένο συγκείμενο και αρχίζουν να αναγνωρίζουν πώς οι τρόποι αναπαράστασης ανθρώπων και πολιτισμών συνδέονται με ιστορικά, πολιτισμικά, κοινωνικά πλαίσια;  Αν ναι, ποια (άλλα/συγκεκριμένα) διδακτικά εργαλεία μπορώ να αξιοποιήσω  δείκτες επάρκειας  Αν όχι, πώς δημιουργώ συνθήκες για να στηρίξω τα παιδιά στην ανάπτυξή τους ως αναγνωστών/τριών στη βάση των πιο πάνω  δείκτες επάρκειας + κατάλληλο υλικό

Καταληκτικά Πολυδιάστατη θεώρηση της γλώσσας που συνάδει με την εστίαση της γλωσσικής διδασκαλίας στη γλωσσική δομή, στη λειτουργία ειδών λόγου και κειμενικών ειδών, στην τοποθέτηση και δόμηση κειμένων σε συγκεκριμένα κοινωνικο-οικονομικά, πολιτισμικά, και πολιτικά πλαίσια, και στην κριτική διερεύνηση και ανάλυση κειμένων. Η κλιμάκωση και αντιστοίχιση δεικτών επιτυχίας και επάρκειας ως πλαίσια που αντιμετωπίζονται δυναμικά και με έμφαση στη συλλειτουργία τους Ευέλικτη οργάνωση με στόχο να διευκολύνει τον/την εκπαιδευτικό να ανιχνεύσει το εύρος του περιεχομένου του γλωσσικού μαθήματος, αλλά και να το διευρύνει εκεί που κρίνει αναγκαίο Προτάσεις αποδεσμευμένες από συγκεκριμένο διδακτικό υλικό, αλλά που μπορούν να αξιοποιηθούν με ποικιλία μεθοδολογικών επιλογών Απαραίτητη για την ουσιαστική διασύνδεση δεξιοτήτων, γνώσεων, εννοιών, αξιών, στρατηγικών που αφορούν την κατανόηση και παραγωγή λόγου: η ισοβαρής έμφαση στους τρεις γενικούς δείκτες επιτυχίας (τοποθέτηση σε πλαίσιο, οργάνωση λόγου, αξιολόγηση/κριτική περιεχομένου και αποτελεσματικότητας του κειμένου).

Ευχαριστώ.