Μάθημα: Αρχαιοαστρονομία Θέμα εργασίας : Ο προσανατολισμός των Φοινικικών ναών Υπεύθυνος καθηγητής: Ε. Ντάλλας Υπεύθυνη εργασίας : Παλιατσή Αναστασία

Η γνώση των ουράνιων σωμάτων έχει μακρόχρονη ιστορία Κατοικούσαν στα βόρεια της Χαναάν και την περίοδο της ακμής τους ίδρυσαν αρκετές αποικίες σε όλη τη Μεσόγειο Οι πρώτοι στη Μεσόγειο που προσανατολίζονταν στη θάλασσα με βάση τα άστρα Για την καθιέρωση του ετήσιου ημερολογίου τους βασίστηκαν στις κινήσεις του ηλίου και στις φάσεις της σελήνης η οποία καθόριζε τις ημέρες και την έναρξη των γεωργικών εργασιών. ΟΙ ΦΟΙΝΙΚΕΣ

Σε γενικότερο επίπεδο ο ήλιος έπαιζε σημαντικό ρόλο στη ζωή των Φοινίκων Υπάρχουν ενδείξεις πως οι εποχικοί κύκλοι του ήλιου σχετίζονταν με τη ζωή, το θάνατο και την αναγέννηση του θεού Melqart

ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΝΑΩΝ Ο προσανατολισμός των Φοινικικών ναών δηλώνει πως οι κατασκευαστές τους διέθεταν κάποιες αστρονομικές γνώσεις Πολλές αρχαίες κοινωνίες προσανατόλιζαν τα ιερά τους σύμφωνα με συγκεκριμένα σημεία του ουρανού Τις περισσότερες πληροφορίες αντλούμε από τα αρχαιολογικά τεκμήρια από Συρο-Παλαιστινιακές πόλεις και τις αποικίες τους. Εκτός από τις ίδιες τις φοινικικές πόλεις σημαντικά στοιχεία αντλούμε και από τις αποικίες τους

Μία από τις κύριες αποικίες της Τύρου στην Κεντρική Μεσόγειο ήταν η Καρχηδόνα Η αρχαιοαστρονομική ερμηνεία όμως της αρχαίας πόλης της αποτελεί μία δύσκολη διαδικασία καθώς πολλοί από τους θρησκευτικούς χώρους που μετρήθηκαν αντιστοιχούν σε ανώτερα στρώματα που ανήκουν στη Ρωμαϊκή περίοδο.

Σε άλλα Καρχηδονιακά κέντρα της Β. Αφρικής, υπάρχουν ναοί (αφιερωμένοι στον Saturnus ή τον Απόλλωνα )οι οποίοι είχαν υιοθετήσει τον ηλιακό προσανατολισμό του Ba’al Κάποια κτήρια ήταν προσανατολισμένα με βάση τα ηλιοστάσια ενώ άλλα με τις ισημερίες

Παραδείγματα από την Ιβηρική χερσόνησο Πιο γνωστά παραδείγματα αρχαιοαστρονομίας μας είναι γνωστά από την περιοχή νότια της Ιβηρικής χερσονήσου Η μελέτη των ναών έχει οδηγήσει σε μια σειρά από ερμηνείες σύμφωνα με τις οποίες υποστηρίζεται ότι ο προσανατολισμός πατά πάνω σε μια ηλιακή θεολογική βάση

Τα καλύτερα μελετημένα παραδείγματα αντιστοιχούν σε δύο περιοχές του Γουαδαλκιβίρ το α)Coria del Rio (Cerro de San Juan) και β) Carambolo

Ιερό στο Coria del Rio Μεταξύ του 8 ου και του 6 ου αι. π.Χ. οι κάτοικοι της πόλης Caura είχαν κατασκευάσει έναν ναό που βρισκόταν πάνω σε πλαγιά Κατά την φάση V,η οποία χρονολογείται τον 7 ο αι π.Χ., το ιερό αποτελούσε μια ανοιχτή περιοχή που περικλειόταν από ένα τοιχίο Η κύρια είσοδος βρισκόταν στην ανατολική πλευρά, όμως υπάρχουν ενδείξεις ότι υπήρχε και μια δεύτερη είσοδος στα δυτικά Στο κέντρο βρισκόταν ένας βωμός

Ο επιμήκης άξονας του βωμού ήταν προσανατολισμένος συμβολικά κατά το θερινό ηλιοστάσιο στα ανατολικά και κατά το χειμερινό στα δυτικά Όμως ο αρχικός ναός και ο βωμός έβλεπαν στον πλανήτη Αφροδίτη στη νοτιότερη θέση του Οι φάσεις της κατασκευής του ναού παρουσιάζουν μικρές διαφορές στον προσανατολισμό που οφείλονται στην τοπογραφία της περιοχής και την αστική ανάπτυξη

Το ιερό του Carambolo Ήταν αφιερωμένο στη θεά Αστάρτη ( Φοινικική θεότητα του έρωτα) Η είσοδος βρισκόταν στην ανατολική πλευρά Το αρχικό κτήριο (9 ος αι π.Χ.) ήταν ένα απλό ορθογώνιο οικοδόμημα και χωριζόταν σε τρία μέρη Τον 8 ο και 7 ο αιώνα το ιερό επεκτάθηκε και το πρώιμο κτήριο του 9 ου αι μετατράπηκε στην κεντρική αυλή ενός μεγάλου συγκροτήματος

στα βόρεια της αυλής υπήρχε ένας χώρος αφιερωμένος στην Αστάρτη (A1) ενώ στα νότια διαμορφώθηκε ένας άλλος χώρος,αφιερωμένος στην ανδρική θεότητα Ba’al (A40) στο κέντρο του οποίου βρισκόταν ένας βωμός Ο ναός του Ba’al είχε τον ίδιο προσανατολισμό με το αρχικό κτήριο του 9 ου αι.

Η απόκλιση των ιερών στο Coria del Riο και το ιερό του Carambolo σε σχέση με τα αρχικά τους κτήρια ίσως οφείλεται στις αλλαγές στη λατρεία Η απόκλιση των μοιρών πιθανόν ερμηνεύεται από το γεγονός ότι η αστρονομική ακρίβεια απαιτούνταν μόνο στην εναρκτήρια τελετή των ιερών χώρων, στις μεταγενέστερες φάσεις ο προσανατολισμός δινόταν συμβολικά κυρίως, γι’ αυτό το λόγο έχουμε κάποιες μοίρες απόκλιση Οι μετρήσεις των κτηρίων αυτών έχουν γίνει από τα ανώτερα στρώματα και όχι μέσα από τους ίδιους τους ναούς καθώς αυτοί επιχώστηκαν μετά τις ανασκαφές ώστε να μην καταστραφούν.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Escacena Carrasco J.L., “Orientation of the Phoenician temples”, σε Ruggles C.L.N (ed.), Handbook of Archaeoastronomy and Ethnoastronomy, New York 2015 Escacena Carrasco, J.L. & Esteban,C., Oriented for Prayer: AstronomicalOrientations of Protohistoric SacredBuildings of the South Iberian Peninsula