Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204 από τους σταυροφόρους, η Κρήτη παραχωρείται στον ηγέτη της Δ΄ Σταυροφορίας, Βονιφάτιο Μομφερατικό. Λίγους μήνες μετά αυτός την παραχωρεί στους Βενετούς αντί του ποσού των αργυρών μάρκων. Οι Βενετοί αρχικά την παραμελούν, καθώς ασχολούνται με τη διασφάλιση άλλων εδαφών.

Έτσι το 1206 ο Γενουάτης αρχιπειρατής και κόμης της Μάλτας Ερρίκος Πεσκατόρε προλαβαίνει να καταλάβει το μεγαλύτερο μέρος της Κρήτης. Σε σύντομο χρονικό διάστημα φροντίζει να ενισχύσει τα υπάρχοντα φρούρια και να χτίσει μικρότερα στο κεντρικό και ανατολικό τμήμα του νησιού.

Ακολούθησε σκληρότατος πόλεμος μεταξύ Ενετών- Γενουατών ο οποίος τελείωσε με την οριστική επικράτηση των Ενετών. Το νησί γίνεται αποικία και παίρνει το όνομα «Βασίλειο της Κρήτης» (Regno di Candia). Έτσι ξεκινά μια περίοδος περίπου 450 ετών Ενετοκρατίας. Το φτερωτό λιοντάρι του Αγίου Μάρκου, σύμβολο της Βενετίας. (Σχέδιο M. Boschini,1651)

Ο αρχαιολόγος Mariani ισχυρίστηκε πως ο Γενουάτης Ερρίκος Pescatore ήταν ο πρώτος που άρχισε την κατασκευή του Φρουρίου της Ιεράπετρας για να οχυρώσει και να προστατέψει την πόλη. Στην έκθεση που έγραψε ο Monnani το 1631 αναφέρει πως το Φρούριο υπήρχε πριν από τετρακόσια χρόνια. Σύμφωνα όμως με ένα έγγραφο με ημερομηνία 13 Απριλίου 1307, που αναφέρει ότι οι κρητικοί άρχοντες λίγα χρόνια πριν έκαναν προϋπολογισμό για τη δαπάνη κατασκευής του Φρουρίου, προσδιορίζεται ο χρόνος κατασκευής στα 1302 – 1305.

Μετά τον σεισμό του 1508 με μέγεθος περίπου 7,2 Ρίχτερ, ο οποίος προκάλεσε σημαντικές ζημιές στην Ιεράπετρα, ο Semicelli επέβλεπε τις εργασίες επισκευής των πύργων του Φρουρίου. Το 1538 οι Pallavicini και Savorgan πρότειναν να γκρεμιστούν δύο πύργοι, γιατί δεν μπορούσαν να επισκευαστούν. Τελικά κατεδαφίστηκε μόνο ο ένας, ο οποίος ξαναχτίστηκε από την αρχή κι έγινε τρία μέτρα πιο χαμηλός από τον δυτικό. Κάτοψη Του Φρουρίου R.Monanni, 1627

Ο Monnani το 1631 γράφει πως το Φρούριο έχει σχήμα τετράπλευρο με μήκος 30 βήματα και πλάτος 15 βήματα, με τέσσερις μικρούς πύργους από τους οποίους ο βορειοδυτικός είναι ψηλότερος. Υπάρχουν μερικά χαμόσπιτα ενωμένα σχεδόν με το Φρούριο, μια πλατεία (η σημερινή του Αφέντη Χριστού) και δίπλα το χωριό, δηλαδή ένας συνοικισμός ψαράδων στη θέση που ονομάζεται «Σαρακίνα». Σχέδιο R.Monanni, 1631 G.Gerola, Monumenti Veneti

Όταν έφτασε στην Ιεράπετρα ο κυβερνήτης του νησιού, Φραγκίσκος Μολίν, το μεγαλύτερο μέρος του τείχους ήταν πεσμένο και επειδή περίμεναν επίθεση από τους Τούρκους, το 1640 ο διάσημος τεχνικός Νικολό Ζεν ανέλαβε να κάνει το Φρούριο πιο ασφαλές. Σχέδιο M. Boschini, 1651

Όταν έγινε η τουρκική κατάκτηση της Κρήτης, πολιορκήθηκε και η Ιεράπετρα. Η φρουρά κι ο στρατός οχυρώθηκαν στο Φρούριο με αρχηγό τον Ενετό στρατηγό Φραγκίσκο από τον οίκο των Μουδάκων. Οι κάτοικοι που είδαν τόσο τουρκικό στρατό να έχει περικυκλώσει την πόλη, ζήτησαν από τον στρατηγό να συνθηκολογήσει καθώς ήταν μάταια κάθε αντίσταση. Αυτός αρχικά αρνήθηκε, αλλά τη νύχτα δραπέτευσε, αφού δεν ήρθαν οι ενισχύσεις που περίμενε. Οι πολίτες παρέδωσαν στον επικεφαλής του τουρκικού στρατού την πόλη το 1647, αφού τους υποσχέθηκε να σεβαστεί τη ζωή και την περιουσία τους. Όμως η υπόσχεση αυτή δεν τηρήθηκε.

Οι Τούρκοι έκαναν πολλές τροποποιήσεις στο Φρούριο φτιάχνοντας στρατώνες στο εσωτερικό και στάβλους στο ισόγειο για το ιππικό. Στη θέση της παλιάς βενετσιάνικης εκκλησίας κατασκεύασαν δεξαμενή νερού, πολεμίστρες στη βόρεια πλευρά και έστησαν κανόνια στους δύο βόρειους πύργους. Από την περίοδο της Τουρκοκρατίας έχει μείνει η ονομασία «Καλές» από την τουρκική λέξη «κουλές» που σημαίνει μικρό φρούριο.

Το Φρούριο «Καλές» υπήρξε ο κύριος στόχος των επαναστατών καθ’ όλη τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα, γιατί χωρίς την κατάληψή του δεν ήταν δυνατό να απελευθερωθεί η περιοχή. Την άνοιξη του 1821 η Κρήτη επαναστάτησε ακολουθώντας τις υπόλοιπες περιοχές της Ελλάδας. Την άνοιξη του 1821 η Κρήτη επαναστάτησε ακολουθώντας τις υπόλοιπες περιοχές της Ελλάδας. Στη σύσκεψη των αρχηγών της ανατολικής Κρήτης αποφασίστηκε η κατάληψη του Φρουρίου και της Ιεράπετρας από τους επαναστάτες.

Η επίθεση πραγματοποιήθηκε τον Φεβρουάριο του 1822 από τρία τμήματα επαναστατών. Το πρώτο με αρχηγό τον Ζερβονικόλα και τριακόσιους άντρες, το δεύτερο με τον Βουζομάρκο και τον Μανιά και το τρίτο με τον Αρδακό. Πρώτα επιτέθηκε Ο Ζερβονικόλας με τους άντρες του. Ανέβηκαν στο τείχος της πόλης και σκότωσαν πέντε Τούρκους. Όμως λόγω κακής συνεννόησης δεν έδρασαν οι άλλες ομάδες με αποτέλεσμα να αποτύχει η επιχείρηση.

Οι επαναστάτες καταφέρνουν τελικά να απελευθερώσουν όλο το νησί εκτός των φρουρίων Χανίων, Ρεθύμνης, Ηρακλείου και Ιεράπετρας, αλλά ο Σουλτάνος ζητάει βοήθεια από τον ηγεμόνα της Αιγύπτου. Πολυάριθμος τουρκοαιγυπτιακός στρατός αποβιβάζεται στο νησί και ύστερα από φονικές μάχες καταφέρνουν να καταπνίξουν τα επαναστατικά κινήματα το 1824.

Παρ’ όλο που οι αγώνες αναζωπυρώνονται και διαρκούν με επιτυχία, η Κρήτη παραχωρείται τελικά στους Τουρκοαιγύπτιους μένοντας έξω από τα σύνορα του πρώτου ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, που δημιουργήθηκε με την υπογραφή από τις τρεις Μεγάλες Δυνάμεις (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία) του Πρωτοκόλλου του Λονδίνου το 1830.

Τον Ιανουάριο του 1897 οργανωμένες ομάδες επαναστατών με αρχηγό τον Αριστοτέλη Κόρακα, γιο του επαναστάτη Μιχαήλ Κόρακα, προσπάθησαν να καταλάβουν το Φρούριο χωρίς όμως επιτυχία, καθώς το ιταλικό πολεμικό πλοίο Lauria προστάτεψε του Τούρκους ρίχνοντας κανονιοβολισμούς εναντίον των θέσεων των Ελλήνων επαναστατών. Τότε σκοτώθηκαν και οι γενναίοι αγωνιστές Εμμανουήλ Κοκκίνης και Αναγνώστης Ζουρίδης.

Όταν αργότερα ήρθε το ιταλικό θωρηκτό «Αίτνα» για να προστατεύσει τους Τούρκους και να αποβιβάσει στην πόλη ιταλικά στρατεύματα, οι Ιεραπετρίτες τους αποδοκίμασαν εξαιτίας της στάσης τους και τους ζήτησαν να φύγουν και να έρθουν οι Γάλλοι. Spratt, 1852

Το 1898 ο Ιωάννης Σφακιανάκης εκλεγμένος πρόεδρος της Γενικής Συνέλευσης των Κρητών έδωσε ψήφισμα στους Ευρωπαίους ναυάρχους, ζητώντας την απομάκρυνση του τουρκικού στρατού. Η Γαλλία, Αγγλία, Ρωσία μοιράζονται εξίσου τα διαμερίσματα της Κρήτης και ορίζεται ταυτόχρονα το οριστικό αυτόνομο πολίτευμά της. Οι Μεγάλες Δυνάμεις διώχνουν με κλωτσιές τον Τούρκο από τον θρόνο της Κρήτης και μετά τσακώνονται για την κατάληψή του.

Αυτό εκνευρίζει τους Τούρκους που σκοτώνουν τον Άγγλο υποπρόξενο στο Ηράκλειο Λυσίμαχο Καλοκαιρινό, 17 Άγγλους στρατιώτες και σφάζουν άμαχους χριστιανούς τον Αύγουστο του 1898.

Μετά από αυτό οι Ξένες Δυνάμεις επιβάλλουν την τάξη, απαγχονίζουν 17 από όσους προκάλεσαν τις σφαγές και ζητούν άμεσα την απομάκρυνση των Τούρκων στρατιωτών, μαζί με τους οποίους έφυγε και ο μισός μουσουλμανικός πληθυσμός.

Στην Ιεράπετρα, η υποδοχή των Γάλλων από τους κατοίκους έγινε με απερίγραπτο ενθουσιασμό. Ο ναύαρχος Ποττιέ συνδύασε την αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων με την παράδοση των όπλων από τους χριστιανούς τον Νοέμβριο του 1898 και πήρε την πρωτοβουλία να γκρεμιστεί το τείχος γύρω από την πόλη, το περίφημο «Μπεντένι», ενώ στις 13 Νοεμβρίου διέταξε να κατεβάσουν την τουρκική σημαία από το Φρούριο και να υψώσουν την Ελληνική.

Η Κρητική Πολιτεία (1893 – 1913) αποτελεί πια μια πραγματικότητα. Οι Μεγάλες Δυνάμεις θέλουν το νησί υπό την προστασία τους.

Με αφορμή το Κίνημα του Θερίσου το 1905 οι κάτοικοι της Ιεράπετρας και των χωριών της επαρχίας συγκεντρώθηκαν στην κεντρική πλατεία της πόλης και με μεγάλο ενθουσιασμό και συγκίνηση κήρυξαν την Ένωση της Κρήτης με τη μητέρα Ελλάδα. Αμέσως σε όλα τα δημόσια κτίρια και στο Φρούριο «Καλές» υψώθηκε η ελληνική σημαία.

Επειδή όμως οι Ξένες Δυνάμεις διαφωνούσαν και η ελληνική κυβέρνηση φοβόταν τουρκική απόβαση στο νησί, η οριστική λύση του Κρητικού Ζητήματος δίνεται με τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο που ξέσπασε τον Οκτώβριο του Η Τουρκία νικήθηκε από την Ελλάδα, τη Σερβία, το Μαυροβούνιο και τη Βουλγαρία, οι οποίες συμμάχησαν εναντίον της. Με τη συνθήκη του Λονδίνου, τον Μάη του 1913, παραχωρείται η Κρήτη στην Ελλάδα και την 1 η Δεκεμβρίου 1913, πραγματοποιήθηκε η επίσημη τελετή της Ένωσης.

Σήμερα το μνημείο αποτελεί πόλο έλξης των τουριστών που επισκέπτονται την Ιεράπετρα και χώρο πολιτιστικής δραστηριότητας για τους κατοίκους της. Στέκεται εκεί για να θυμίζει στους μεταγενέστερους τη σκληρή μοίρα των προγόνων τους, αλλά και τους σκληρούς αγώνες για την κατάκτηση της ελευθερίας.

ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΣΥΝΘΕΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ: «ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟ ΤΗΣ ΙΕΡΑΠΕΤΡΑΣ» Μιχάλης Θεμελής Ευγένιος Σισκίν Μάριος Χατζάκης Νίκος Παπαδάκης Αντριάν Τέρα Χριστίνα Ψαριανού Ρεντόνα Ρεξμάτα Φατιόνα Λεσάι Μαρίνα Χαραλαμπάκη Πρεβελιανάκη Γωγώ Στρατάκη Στυλιανή Κάλλια Φραγκιαδάκη Ραφαέλα Τζωρτζάκη Ειρήνη Ντίμπρα Απόστολος Νικολαρακης Αόστολος Μπάροβ Χριστάκης Ελευθέριος Ραφαηλ Τζωρτζάκης Φιλίπ Ντρούγκα