Πρώιμη Ανίχνευση Κινητικών Διαταραχών στην Παιδική Ηλικία Δήμητρα Κουτσούκη, Καθηγήτρια Εργαστήριο Προσαρμοσμένης Κινητικής Δραστηριότητας / Αναπτυξιακών & Κινητικών Διαταραχών Τ.Ε.Φ.Α.Α. - Πανεπιστήμιο Αθηνών

«Κινητική Αδεξιότητα» 1962 : Μια συμπεριφορά των μαθητών στο σχολείο που αποδιδόταν σε αταξία ή χαμηλή νοημοσύνη. Άλλοι όροι : εγκεφαλική δυσπραξία ή απραξία, αδεξιότητα ή αναπτυξιακή δυσπραξία : Σύνδρομο συμπεριφορών. (British Medical Journal, 1962; Κουτσούκη, 2001; Wright, 1997)

«Αναπτυξιακή Διαταραχή του Κινητικού Συντονισμού» (ΑΔΚΣ) Developmental Coordination Disorder: DCD Η ΑΔΚΣ ορίζεται ως ένα σύνδρομο συμπεριφορών, οι οποίες σχετίζονται με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει το άτομο στην απόκτηση και εκτέλεση κινητικών δεξιοτήτων. (APA, 1994; Κουτσούκη, 2001)

Διάγνωση της ΑΔΚΣ: Σύμφωνα με το DSM-IV υπάρχουν 4 διαγνωστικά κριτήρια: 1.Ελλειμματική ανάπτυξη του κινητικού συντονισμού. 2. Προβλήματα στην καθημερινή ζωή του ατόμου. 3. Οι κινητικές δυσκολίες δεν οφείλονται σε ιατρικά προβλήματα. 4. Αν υπάρχει ν.κ. η διάγνωση γίνεται με βάση τα επιπλέον κινητικά προβλήματα από το επίπεδο της ν.κ. (APA, 1994)

Αναπτυξιακή Διαταραχή: εμφάνιση από τη βρεφική ηλικία. Συχνότητα εμφάνισης: 6% σε παιδιά 5-11 ετών. Συχνότερα εμφανίζεται σε αγόρια. Περιπτώσεις μέτριας σοβαρότητας (at risk) & σοβαρές περιπτώσεις της ΑΔΚΣ. (APA, 1994; Wright και Sugden, 1996; Maeland, 1992; Geuze & Borger, 1993) Διάγνωση της ΑΔΚΣ:

Αιτίες εμφάνισης της ΑΔΚΣ : Προγεννητικά αίτια. Περιγεννητικά αίτια. Κληρονομικότητα. Περιβαλλοντικοί παράγοντες. Ελάχιστη εγκεφαλική δυσλειτουργία. Δυσλειτουργία της παρεγκεφαλίδας. (Gubbay et al., 1965, Κουτσούκη, 2001)

Κύρια χαρακτηριστικά της ΑΔΚΣ: 1. Διαταραγμένη κινητικότητα σε δεξιότητες αυτοεξυπηρέτησης, στη γραφή και σε φυσικές δραστηριότητες. 2. Απουσία νευρολογικών ενδείξεων. 3. Κανονική νοημοσύνη. 4. Διαταραχές στην κινητική απόδοση σε ορισμένες κινητικές δεξιότητες. (Walton 1961, 1963; Dare & Gordon, 1970; Gubbay, 1975b; Henderson & Hall, 1982)

Δευτερεύοντα χαρακτηριστικά της ΑΔΚΣ: 1. Προβλήματα στην: ανάγνωση, μαθηματικά, ορθογραφία. 2. Προβλήματα στον προφορικό λόγο. 3. Αντίθετη πλευρίωση (cross lateral). 4. Έλλειψη χωρικού προσανατολισμού. 5. Διαταραγμένη αυτοεικόνα. 6. Υπερκινητικές τάσεις, διάσπαση προσοχής. 7. Συναισθηματικά, ψυχολογικά, συμπεριφορικά προβλήματα. 8. Ιστορικό προγεννητικών ή περιγεννητικών επιπλοκών.

Κινητικά χαρακτηριστικά της ΑΔΚΣ 1. Καθυστέρηση στην απόκτηση κινητικών προτύπων σε κάθε ηλικία. 2. Προβλήματα στην αδρή-λεπτή κίνηση. 3. Προβλήματα στην εκμάθηση νέων κινητικών δεξιοτήτων. 4. Χαμηλή φυσική κατάσταση και αερόβια ικανότητα. 5. Δυσκολία σε κινήσεις της καθημερινής ζωής. 6. Μειωμένη συμμετοχή στο παιχνίδι. ΑΔΚΣ (Missiuna, 1994; Smyth, 1992; O’Beirne, Larkin & Cable, 1994; Bouffard et al, 1996)

Ψυχολογικά, κοινωνικά, εκπαιδευτικά χαρακτηριστικά της ΑΔΚΣ: Αποτυχία στις φυσικές δραστηριότητες. 1.Χαμηλό ενδιαφέρον για φυσικές δραστηριότητες-παιχνίδι. 2.Έλλειψη αυτοπεποίθησης σε συνθήκες κίνησης. 3.Χαμηλή αυτοεκτίμηση. 4.Μειωμένη προσπάθεια. 1.Μαθησιακές δυσκολίες. 2.Κοινωνικά προβλήματα. 3.Συναισθηματικά προβλήματα. Έλλειψη έγκαιρης αντιμετώπισης: ΕΠΙΔΕΙΝΩΣΗ των προβλημάτων. Λιγότερο κοινωνικό με χαμηλές ακαδημαϊκές φιλοδοξίες και επιδόσεις. (Wall, 1985; Missiuna & Polatajko, 1994; Henderson & Hall, 1982)

ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΤΗΣ ΑΔΚΣ

Ερευνητικά εργαλεία ανίχνευσης της ΑΔΚΣ: TOMI Test of Motor Impairment MCC Motor Competence Checklist TMP Test of Motor Proficiency MABC Movement Assessment Battery for Children Performance TestChecklist Performance Test + Checklist (Stationary/Changing, environment) (Stott, Moyes & Henderson, 1984; Sugden & Sugden, 1986; Henderson & Sugden, 1992; Henserson & Barnett, 2007)

Movement Assessment Battery for Children (MABC): Από τα πιο διαδεδομένα εργαλεία ανίχνευσης της ΑΔΚΣ: Κινητικό τεστ για την ανίχνευση και αξιολόγηση των κινητικών προβλημάτων. Ηλικιακές νόρμες: για παιδιά Εύκολο στη μετακίνηση-χρήση. Παρέχει αντικειμενική-ποσοτική αξιολόγηση. Διάρκεια: min. (Henderson & Sugden, 1992; Henderson & Barnett, 2007)

Οι δοκιμασίες του ΜΑΒC (κινητικό τεστ) : Συνολικά 32 δοκιμασίες που χωρίζονται σε 4 σετ και αξιολογούν: 1. Λεπτή επιδεξιότητα χεριών. 2. Δεξιότητες με μπάλα. 3. Δυναμική και στατική ισορροπία. Κάθε σετ περιλαμβάνει 8 δοκιμασίες για κάθε ηλικιακή κατηγορία: (1)Ηλικίες 4,5-6 (2)Ηλικίες 7-8 (3)Ηλικίες 9-10 (4)Ηλικίες 11-12

Ενδεικτικά αναφέρονται οι δοκιμασίες της κατηγορίας (1) Ηλικίες 4,5-6 Ενδεικτικά αναφέρονται οι δοκιμασίες της κατηγορίας (1) Ηλικίες 4,5-6: Λεπτή επιδεξιότητα χεριών: 1. Τοποθέτηση κερμάτων σε κουτί. 2. Πέρασμα κύβων σε κορδόνι. 3. Σχεδιασμός: ίχνη ποδηλάτου. Δεξιότητες με μπάλα:1. Σύλληψη (φασουλοσάκουλο). 2. Κύλισμα της μπάλας σε στόχο. Δυναμική και στατική ισορροπία: 1. Ισορροπία στο ένα πόδι (στάση πελαργού). 2. Άλμα πάνω από σκοινί. 3. Βάδισμα στις μύτες των ποδιών.

Συνολικό κινητικό σκορ ( 1. Ηλικίες 4,5-6) : Κριτήριο διαφοροποίησης: (ίδιο και για τις δύο ηλικιακές κατηγορίες ) …<10 = ΟΚ …>10 = κινητικές δυσκολίες (at risk) …>14 = σοβαρές κινητικές δυσκολίες Η επίδοση σε κάθε δοκιμασία (δευτερόλεπτα, βήματα, υποδοχές ή επιτυχίες) έχει αντίστοιχο κινητικό σκορ: από το 0 (επιτυχία) έως το 5 (αποτυχία).

Movement-ABC (Henderson & Sugden, 1992) Έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως σε πολλές μελέτες κι έχει διαπιστωθεί η καταλληλότητα κι εγκυρότητα του: Piek, J.P. & Edwards, K. (1997) Smyth, M.M. & Mason, U.C. (1997) Cantell, M.H., Smyth, M.M. & Ahonen, T.P. (1994) Κουρτέσης, Θ., Τσερκεζόγλου, Σ. & Κιουμουρτζόγλου, Ε. (1999) Miyahara, M. et all (1998) Smits - Engelsman, B.C.M., Henderson, S. & Michels, C.G.J. (1998) Rosblad, B. & Gard, L. (1998)

CAS Όργανο αξιολόγησης γνωστικών ικανοτήτων: Cognitive Assessment System - CAS (Naglieri, J.A. &Das, J.P., 1997) ( ετών) δείκτης αξιοπιστίας: δείκτης εγκυρότητας: αποδεκτός Αξιολόγηση μαθησιακών δυσκολιών, νοητικής καθυστέρησης, συνδρόμου υπερκινητικότητας & διάσπασης προσοχής.

CAS CAS (Naglieri, J.A. &Das, J.P., 1997) α) Κλίμακα Προσοχής (Attention): Εκφραστική Προσοχή (r =.88) Ανακάλυψη Αριθμού Δεκτική Προσοχή β) Κλίμακα Σχεδιασμού (Planning): Ταίριασμα Αριθμών (r =.88) Σχεδιασμένοι Κώδικες Σχεδιασμένες Συνδέσεις γ) Κλίμακα Ταυτόχρονης (Simultaneous) Επεξεργασίας της πληροφορίας: Μνήμη Σχημάτων (r =. 93) Μη Λεκτικές Μήτρες (αναλογίας) Λεκτικές – Χωρικές Σχέσεις γ) Κλίμακα Διαδοχικής (Successive) Καταγραφής της πληροφορίας: Διαδοχική αντιγραφή (r =. 93) Διαδοχική ανάκληση λέξεων Επανάληψη προτάσεων & ερωτήσεις

CAS Naglieri, J.A., Braden, J.P. & Gottling, S.H. (1993). Confirmatory factor analysis of the Planning, Attention, Simultaneous, Successive (PASS) Cognitive Processing Model for a Kindergarten Sample. Αποτελέσματα: - ένα πολύ δυνατό μοντέλο για την προσχολική ηλικία, - ένα εναλλακτικό μοντέλο σε σχέση με τα τεστ νοημοσύνης, - τα αποτελέσματα ήταν όμοια με εκείνα των σχολικών τάξεων της 3ης, 6ης Δημοτικού και της 1ης Γυμνασίου, - ένα πολύ δυνατό μοντέλο από το Νηπιαγωγείο μέχρι το Λύκειο

Προβλήματα στην ανίχνευσης της ΑΔΚΣ: Ετερογενής φύση του συνδρόμου. Περιβαλλοντικές και ηλικιακές διαφορές. Αναπτυξιακές διαφορές. Αποχή του παιδιού από τις κινητικές δεξιότητες: το πρόβλημα μπορεί να περάσει απαρατήρητο. Στιγματισμός του παιδιού με λανθασμένες διαγνώσεις (ν.κ., πρόβλημα συμπεριφοράς κτλ).

Αδυναμία των τεστ ανίχνευσης να διακρίνουν τους λόγους εκτέλεσης μιας αδέξιας κίνησης. Κανένα προφίλ κινητικής απόδοσης δε χαρακτηρίζει όλα τα παιδιά με κινητική αδεξιότητα. (Henderson & Hall, 1982; Dare & Gordon, 1970; Gubbay, 1975b; Gordon & McKinlay, 1980; Henderson & Hall, 1982; Hoare, 1994; Wright & Sugden, 1996 )

Έγκαιρη ανίχνευση-Πρώιμη παρέμβαση : Όσο νωρίτερα γίνει η ανίχνευση, όσο νωρίτερα ξεκινήσει το πρόγραμμα παρέμβασης: τόσο καλύτερα αποτελέσματα. Μικρότερης έντασης αρνητικές επιπτώσεις στη ζωή του ατόμου. Βελτίωση κινητικών δυσκολιών 1. Το παιδί μπορεί να συμμετέχει ενεργά στις καθημερινές δραστηριότητες. 2. Μπορεί να αναπτύξει στρατηγικές για μάθηση και να βελτιώσει την αυτοεκτίμησή του. (Haubenstricker,1983; Henderson & Sugden, 1992 )

Επίλογος: Σημασία της κίνησης στη ζωή του παιδιού. Σημασία της πρώιμης ανίχνευσης-παρέμβασης. Η ανίχνευση της ΑΔΚΣ από μικρή ηλικία: οδηγός για εξέταση άλλων πιθανών αναπτυξιακών διαταραχών (ιατρική σκοπιά). Όσο πιο γρήγορα επιτύχει το παιδί σε ορισμένες επιδεξιότητες, τόσο πιο γρήγορα θα ενταχθεί στο κοινωνικό περιβάλλον (εκπαιδευτική σκοπιά). Προληπτικός χαρακτήρας της ανίχνευσης της ΑΔΚΣ και για άλλες μαθησιακές δυσκολίες. (Κουτσούκη, 1992)

Ευχαριστούμε για την προσοχή σας!!!