Έννοια και οργάνωση δημόσιας διοίκησης Γενικό Διοικητικό Δίκαιο Μάθημα 1 Αικατερίνη Ηλιάδου

ΕΝΝΟΙΑ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ

Αρχή της διάκρισης των εξουσιών Άρθρο 26 Σ Νομοθετική, Δικαστική, Εκτελεστική λειτουργία Νομοθετική: Βουλή +ΠτΔ (αναπομπή 42 παρ. 2) Δικαστική: κάθε είδους Δικαστήρια (+δικαστικά όργανα και αρχές) Εκτελεστική: ΠτΔ, Κυβέρνηση, διοικητικά όργανα Ex ante καθορισμός των δημοσίων οργάνων που ασκούν κάθε εξουσία – καθορισμός αρμοδιοτήτων – διαδικασία άσκησης αρμοδιοτήτων – συντονισμός μεταξύ οργάνων – γιατί;

Δημόσια όργανα Τα όργανα της έννομης τάξης τα οποία έχουν αρμοδιότητα: – Να θεσπίζουν μονομερώς κανόνες δικαίου, υποχρεώνοντας σε τήρηση των κανόνων αυτών, – να προετοιμάζουν τους κανόνες που θεσπίζουν, – να επιβάλλουν την τήρηση των κανόνων που θεσπίζουν (πχ μέσω της επιβολής κυρώσεων) Διαφορά με τους ιδιώτες: παραγωγή κανόνων δικαίου βάσει της ισοτιμίας της βούλησης και της ιδιωτικής ελευθερίας δημόσια εξουσία

Έννοια διοικητικών οργάνων Αφαιρετική μέθοδος: Δημόσια όργανα τα οποία δεν ανήκουν στη νομοθετική ή δικαστική λειτουργία (όμως κυβέρνηση – ά. 82 παρ. 1Σ, κυβερνητικά όργανα με απόφαση Πρωθυπουργού;) Θετικός ορισμός (βάσει δεδομένων έννομης τάξης): – ΠτΔ, Κυβέρνηση, Πρωθυπουργός, υπουργοί και υφυπουργοί και όλα τα λοιπά δημόσια όργανα, τα οποία συνδέονται με ορισμένο δημόσιο νομικό πρόσωπο όπως προβλέπεται κατά το Σ με σχέση ιεραρχίας ή διοικητικής εποπτείας, καθώς και τα συλλογικά όργανα που συνδέονται με αυτά, ακόμη και εάν ελλείπει ιεραρχική σχέση (πχ υπηρεσιακά, πειθαρχικά συμβούλια, ΑΔΑ) – ειδικά δε για το Κράτος, όσα συνδέονται με το όργανο της Κυβέρνησης με σχέση ιεραρχίας ή ελέγχου ΝΛ: όταν εντάσσεται στη διοικητική οργάνωση του Κράτους

Κατηγορίες διοικητικών οργάνων Όργανα με στενή έννοια: κατά την άσκηση της αρμοδιότητάς τους δηλώνουν τη βούληση του νομικού προσώπου με τη διενέργεια νομικών πράξεων (διοικητικές πράξεις) Όργανα με ευρεία έννοια: το πλήθος των φυσικών προσώπων, που προπαρασκευάζουν ή εκτελούν τις νομικές πράξεις ή διενεργούν υλικές πράξεις για την επίτευξη των σκοπών του δημόσιου νομικού προσώπου (ευθύνη) Όσα ανήκουν στο Δημόσιο και ασκούν δημόσια εξουσία = διοικητικές αρχές Η σύσταση του διοικητικού οργάνου πρέπει να προβλέπεται σε διάταξη νόμου ή κανονιστική πράξη της Διοίκησης βάσει νομοθετικής εξουσιοδότησης – απαιτείται να καθορίζεται ο τρόπος συγκρότησης του οργάνου και η αρμοδιότητά του

Διακρίσεις διοικητικών οργάνων Αποφασιστικά – Γνωμοδοτικά Γενικής αρμοδιότητας – ειδικής αρμοδιότητας Μονοπρόσωπα ή ατομικά ή μονομελή/ πολυπρόσωπα ή συλλογικά Σύνθετα όργανα Κεντρικά - περιφερειακά Κρατικά, δημοτικά κ.λπ. Τα κρατικά: Άμεσα ή έμμεσα (άμεσα δεν καταργούνται με πράξη του νομοθέτη) Νομικό καθεστώς: δημοσίου δικαίου και ιδιωτικού δικαίου

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ

Συγκέντρωση – αποκέντρωση Όργανα που ασκούν αποφασιστικές αρμοδιότητες σε όλη την εδαφική περιφέρεια στην οποία εκτείνεται η δραστηριότητα του νομικού προσώπου ή σε τμήμα ορισμένης διοικητικής περιφέρειας Κεντρικά – περιφερειακά όργανα Συγκεντρωτικό σύστημα – σύστημα αποκέντρωσης Καθ’ ύλην αρμοδιότητα – καθ’ ύλην και κατά τόπο αρμοδιότητα Πάντα υπάρχει αριθμός κεντρικών οργάνων – συντονισμός Αποκέντρωση: προσιτή διοίκηση / καταμερισμός εργασιών

Δημοσιονομική και διοικητική αυτοτέλεια Βασική οργάνωση του κράτους: μεγάλες οργανωτικές ενότητες = υπουργεία, χρήση των μέσων που καθορίζονται στον κρατικό προϋπολογισμό κατά κεφάλαια και άρθρα/ γενικά έσοδα του κράτους / κατανομή υπαλλήλων στα υπουργεία Ορισμένα έσοδα του Δημοσίου ή κονδύλια του κρατικού προϋπολογισμού και ορισμένα περιουσιακά στοιχεία μπορεί να διατίθενται για την επιδίωξη συγκεκριμένου ειδικού σκοπού, τον οποίο επιδιώκει συγκεκριμένη υπηρεσιακή μονάδα – ιδιαίτερος προϋπολογισμός και λογιστική απεικόνιση: Δημοσιονομική αυτοτέλεια Όταν η υπηρεσιακή μονάδα που επιδιώκει ορισμένο σκοπό έχει δικά της όργανα που έχουν αποφασιστική αρμοδιότητα και δικό της προσωπικό: Διοικητική αυτοτέλεια

Αυτοτελής / ανεξάρτητη / αποκεντρωμένη υπηρεσία Όταν διαθέτει δημοσιονομική και διοικητική αυτοτέλεια Όχι εφαρμογή αποκεντρωτικού συστήματος κατ’ ανάγκη! Σκοποί – Εξειδίκευση των μέσων και του προσωπικού χάριν της επίτευξης του ειδικού σκοπού που της ανατίθεται – Συγκέντρωση ευθύνης στα όργανα που διοικούν – Εξειδίκευση οργάνων και ταχύτητα δράσης Έχει σημαντική ανεξαρτησία από οργανωτική άποψη, αποτελεί όμως οργανωτικό τμήμα του κράτους, στο οποίο ανήκουν τα περιουσιακά της στοιχεία – το προσωπικό είναι ΔΥ, τα όργανα διοίκησης υπάγονται σε ιεραρχικό έλεγχο Παραδείγματα: Γενικό Χημείο Κράτους, Εθνικό Τυπογραφείο

Παράδειγμα: Γενικό Χημείο Κράτους Τo Γενικό Χημείο του Κράτους (Γ.Χ.Κ.) είναι υπηρεσία του Υπουργείου Οικονομικών, που λειτουργεί σε επίπεδο Γενικής Διεύθυνσης Αποστολή του Γενικού Χημείου του Κράτους είναι: – H επιστημονική υποστήριξη των τελωνειακών και φορολογικών υπηρεσιών, του ΣΔΟΕ και των άλλων υπηρεσιών του Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών – H διασφάλιση των εσόδων του Κράτους – H προστασία της δημόσιας υγείας και του περιβάλλοντος – H προστασία της υγείας και των συμφερόντων των καταναλωτών – H επιστημονική υποστήριξη των δικαστικών, αστυνομικών και λοιπών κρατικών αρχών – H στήριξη της υγιούς λειτουργίας της αγοράς Το Γενικό Χημείο του Κράτους ιδρύθηκε με Ν. 4328/1929, με τον οποίο συνενώθηκαν όλα τα εργαστήρια που λειτουργούσαν στο δημόσιο τομέα μέχρι την εποχή αυτή: Δημιουργία μιας ισχυρής επιστημονικής-εργαστηριακής μονάδας συστήματος ελέγχου προϊόντων Στα χρόνια λειτουργίας του, το Γ.Χ.Κ. αναπτύχθηκε και επεκτάθηκε σχεδόν σε όλη την Ελλάδα. Στο Ν. 2343/ άρθρο 11 και στο Ν.3427/ άρθρο 51, καταγράφονται οι αρμοδιότητες του Γ.Χ.Κ., όπως έχουν διαμορφωθεί σήμερα.

Αυτοδιοίκηση Κράτος και λοιπά δημόσια νομικά πρόσωπα Αυτοδιοίκηση: η ίδρυση οργανωτικών μονάδων της δημόσιας διοίκησης με ευρεία έννοια έξω από το ν.π. του κράτους, που αποτελούν ιδιαίτερα νομικά πρόσωπα Διακρίσεις: – Τοπική αυτοδιοίκηση = ΟΤΑ – Καθ’ ύλην αυτοδιοίκηση = συνδέεται με ορισμένο ειδικό σκοπό (μπορεί να έχει εδαφικό περιορισμό πχ. λιμενικό ταμείο)

Ιεραρχικός έλεγχος Τα όργανα τα οποία εντάσσονται στην ίδια οργανωτική μονάδα και διαρθρώνονται σε επάλληλες ή παράλληλες οργανωτικές ενότητες βρίσκονται μεταξύ τους σε ιεραρχική σχέση Η ιεραρχική σχέση συνεπάγεται ιεραρχικό έλεγχο – Αρμοδιότητα του ανώτερου οργάνου (ιεραρχικά προϊστάμενος) να δίνει οδηγίες και διαταγές προς το κατώτερο (υφιστάμενο) για την άσκηση των αρμοδιοτήτων του & υποχρέωση του υφιστάμενου οργάνου να συμμορφώνεται – Αρμοδιότητα προϊσταμένου να ασκεί έλεγχο χάριν διασφάλισης ενότητας δράσης Χάριν της αρχής της αμεροληψίας: δεν υπάρχει ιεραρχική σχέση των έμμεσων συλλογικών οργάνων προς τα άμεσα όργανα του Κράτους ή του δημοσίου νομικού προσώπου στο οποίο ανήκουν – τα μέλη τους ασκούν τα καθήκοντά τους κατά συνείδηση και προσωπική κρίση (λειτουργική ανεξαρτησία) – εάν έχουν και θητεία, προσωπική ανεξαρτησία Ο ιεραρχικός έλεγχος τεκμαίρεται από την ιεραρχική οργάνωση

Είδη ιεραρχικού ελέγχου Έλεγχος νομιμότητας – ορθή εφαρμογή κανονιστικού πλαισίου άσκησης αρμοδιότητας και οργάνωσης του δημοσίου νομικού προσώπου – Θέματα εσωτερικής και εξωτερικής νομιμότητας – Εξωτερική νομιμότητα : όργανο και διαδικασία θέσπισης (αρμοδιότητα/ουσιώδης τύπος) – Εσωτερική νομιμότητα: αιτιολογία, σκοπός και αντικείμενο πράξης (κατ’ ουσία διάταξη νόμου, κατάχρηση εξουσίας) Έλεγχος σκοπιμότητας (ουσιαστικός) – εξετάζεται το σκόπιμο της ρύθμισης Έλεγχος προληπτικός και κατασταλτικός Όλες οι πράξεις υπάγονται σε έλεγχο νομιμότητας – εάν κατασταλτικός = ακύρωση Κατασταλτικός έλεγχος σκοπιμότητας πρέπει να προβλέπεται ρητά ή να προκύπτει σαφώς = ακύρωση ή τροποποίηση πράξης / το πρόβλημα της ιεραρχικής υποκατάστασης Αυτεπάγγελτος ή κατόπιν προσφυγής Πειθαρχικός έλεγχος

Διοικητική εποπτεία Αφορά σε δημόσια νομικά πρόσωπα διακριτά από το κράτος Χάριν της συνοχής της έννομης τάξης, της εφαρμογής κυβερνητικής πολιτικής, παρακολούθηση της εκπλήρωσης σκοπών, τήρηση διατάξεων, καταστολή καταστάσεων αντίθεσης προς το δημόσιο συμφέρον Λαϊκή κυριαρχία – ενότητα του κράτους υπό ευρεία έννοια Έννοια διοικητικής εποπτείας: εφαρμογή διοικητικού δικαίου Δεν τεκμαίρεται (σε αντίθεση με ιεραρχικό έλεγχο)- απαιτείται να προβλέπεται ειδικά με διατάξεις που καθορίζουν μέσα άσκησης και όρια

Είδη διοικητικής εποπτείας Εποπτεία επί οργάνων – αφορά στα πρόσωπα – Διορισμός, απομάκρυνση, επιβολή κυρώσεων Εποπτεία επί πράξεων – Προληπτική: έγκριση έπειτα από έλεγχο νομιμότητας ή και σκοπιμότητας, ρητή ή σιωπηρή – Κατασταλτική: δυνατότητα ακύρωσης, μετά από έλεγχο νομιμότητας μόνο, ή αναστολή – Υποκατάσταση, όταν αρνείται το εποπτευόμενο όργανο