ΕΡΓΟΝΟΜΙΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ κατ` επιλογή μάθημα ΙΙΙ εξαμήνου ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΠΘ - ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΓΟΝΟΜΙΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ κατ` επιλογή μάθημα ΙΙΙ εξαμήνου Διδάσκοντες: Ρίκα Δεληγιαννίδου Νίκος Κ. Μπάρκας Εικονογράφηση : Νικόλας Ανδρικόπουλος Από το παραμύθι Δύο παπούτσια με καρότσι Οι σημειώσεις βρίσκονται αναρτημένες στην ιστοσελίδα: http : //eclass.duth.gr ΤΜD149 ΕΡΓΟΝΟΜΙΑ - ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ 1

Υπνοδωμάτιο Τραπεζαρία Καθιστικό Εισαγωγή Το λουτρό Η κουζίνα Προθάλαμος Διάδρομος Σκάλες Ανελκυστήρες Ράμπες

ΣΚΑΛΕΣ 3

Η μετάβαση στα διαφορετικά επίπεδα ενός κτιρίου είναι λειτουργική Η μετάβαση στα διαφορετικά επίπεδα ενός κτιρίου είναι λειτουργική ανάγκη και επιτυγχάνεται με μηχανικά / μη μηχανικά μέσα : -μη μηχανικά μέσα είναι οι σκάλες και οι ράμπες, -μηχανικά μέσα είναι οι ανελκυστήρες και οι κυλιόμενες σκάλες / ράμπες. Στα μη μηχανικά μέσα ο σχεδιασμός αποσκοπεί στη μικρότερη δυνατή κατανάλωση ενέργειας και στη διατήρηση της ισορροπίας κατά την κίνηση. . Η άνεση κατά την κίνηση εξαρτάται από ανθρωπομετρικά στοιχεία και εργονομικά μεγέθη. Θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή κατά την κατασκευή της σκάλας ή ράμπας, ώστε να είναι εργονομικά σχεδιασμένη, δηλαδή άνετη και ασφαλής. Υπάρχουν κανονισμοί που επιβάλουν κατά περίπτωση συγκεκριμένες διαστάσεις σε σκάλες ή ράμπες : κλίσεις, μεγέθη (ύψος, πλάτος, ύψος κιγκλιδώματος κλπ) ανάλογα με τη χρήση και τους χρήστες που θα εξυπηρετούν.

Η σκάλα γενικά Η σκάλα είναι ένα σύνολο από βαθμίδες, που χρησιμοποιούνται για την κατακόρυφη μετάβαση μας από το ένα επίπεδο στο άλλο. Οι βαθμίδες αποτελούνται από δύο τεμνόμενα επίπεδα: το πάτημα (οριζόντιο), το ρίχτι (κατακόρυφο ή ελαφρώς κεκλιμένο). Μια σκάλα πρέπει να είναι προσαρμοσμένη στις ανθρώπινες αναλογίες, ενώ ταυτόχρονα, αποτελεί κυρίαρχο συνθετικό και μορφολογικό στοιχείο. Χαρακτηρίζεται από τη λειτουργία του κτιρίου άλλα και τη συγκεκριμένη χρήση της. Κύρια στοιχεία της είναι το βήμα ανάβασης και η κλίση της. Το βήμα ανάβασης προσδιορίζεται από τη σχέση ύψους (υ, ρίχτι) προς πλάτος (π, πάτημα). Ο ανοιχτός ή κλειστός χώρος που περικλείει τις κλίμακες (μία ή περισσότερες) ονομάζεται κλιμακοστάσιο.

Τα λειτουργικά στοιχεία της σκάλας η γραμμή κλίσης παριστά τη λοξή γραμμή που ενώνει την αρχή με το τέλος ενός κλάδου η γραμμή ανάβασης είναι η πορεία που προκύπτει πάνω στη σκάλα το πλάτος είναι το μήκος κόγχης της βαθμίδας το μήκος είναι το σύνολο του μήκους όλων των βαθμίδων το σχήμα καθορίζεται από τη γραμμή ανάβασης (ευθύγραμμο, τεθλασμένο, καμπύλο, μεικτό) η μορφή καθορίζεται από τον τρόπο / το υλικό κατασκευής και στήριξης των βαθμίδων το πλατύσκαλο επιβάλλεται να παρεμβάλλεται περίπου κάθε 18 σκαλοπάτια, για στροφή ή αλλαγή κατεύθυνσης ή ξεκούραση του αναβάτη η μεταρρύθμιση των βαθμίδων είναι το σύνολο των μεθόδων σχεδιασμού των καμπυλόμορφων κλιμάκων τα υλικά κατασκευής και επένδυσης τα στοιχεία προστασίας του χρήστη (κικλιδώματα, φανάρι, επιβαλλόμενες διαστάσεις)

Φυσιολογικό βήμα ανθρώπου στο οριζόντιο επίπεδο Παράμετροι που επηρεάζουν το σχεδιασμό της σκάλας Το φυσιολογικό βήμα του ανθρώπου σε επίπεδη επιφάνεια είναι 60-66cm (συνήθως λαμβάνεται 63cm) Φυσιολογικό βήμα ανθρώπου στο οριζόντιο επίπεδο Η κεκλιμένη επιφάνεια μειώνει το μήκος βήματος. Άνετη κλίση 1:10 ή 1:8 Το μέγιστο ύψος που εξασφαλίζει ανάβαση χωρίς υπερβολικά προσπάθεια είναι 32cm (διαφορά βαθμίδων σε ανεμόσκαλα). Το κύριο αριθμητικό μέγεθος μιας σκάλας είναι η κλίση της και εξαρτάται από τη σχέση ύψους προς πλάτος. Βασικός τύπος για την επιλογή ενός άνετου σκαλοπατιού 2υ+π=63cm υ=0,5 * 32 π=0,5 * 63 υ/π ~ 1/2 Καλή, συνήθης ανάβαση 17/29 Βήμα 2υ+1π = 62,5 cm

Έλεγχος ασφάλειας π+υ=46εκ.±1εκ. Το ύψος των βαθμίδων σε συνδυασμό με το πλήθος των σκαλοπατιών μας δίνει και την κλίση της σκάλας. Η κλίση μιας σκάλας εξαρτάται από το είδος και τον προορισμό της και κυμαίνεται από 6°- 90°. H άνεση μιας σκάλας ανάγεται στην προσαρμογή των στοιχείων της στο βήμα των ανερχόμενων. Η «φυσική» κλίση μιας σκάλας είναι γύρω στις 30°. Τα ύψη των βαθμίδων κυμαίνονται κατά περίπτωση. Βάση έρευνας του Ινστιτούτου Max-Plank για τη μικρότερη δυνατή κατανάλωση ενέργειας πρέπει : π-υ=12 cm Οι διαστάσεις της σκάλας πρέπει να παραμένουν σταθερές σε όλο το μήκος της

Πλατύσκαλο έχει πλάτος ίσο με το πλάτος της σκάλας έχει μήκος μεταβλητό, ανάλογο του βήματος ανάβασης : συγκεκριμένα θα είναι ίσο με το βήμα ανόδου +1 σκαλοπάτι. 2π+υ=63 L=63+π Απαιτείται : 1/4 πλατύσκαλου για αλλαγή κατεύθυνσης. 1 / 2 πλατύσκαλου (βάθος = πλάτος), για αλλαγή κατεύθυνσης με μεγαλύτερη άνεση 1 πλατύσκαλο, για να διευκολύνεται η ελεύθερη προσπέλαση στο κλιμακοστάσιο.

Σε σκάλες μέχρι 5 σκαλοπατιών προαιρετικές οι χειρολαβές προαιρετικές οι χειρολαβές Σκάλα με απότομη κλίση & χειρολισθήρα Συνήθης σκάλα. Πλατύσκαλο κάθε 18 σκαλοπάτια Σε σκάλες με κλίση < 1 : 4 δεν χρειάζονται χειρολαβές Η σωστή επαλληλία των κλάδων εξοικονομεί χώρο Αμείβοντες και δοκοί σε κλίση παράλληλη της σκάλας εξοικονομούν χώρο και κόστος Γενικά να αποφεύγονται οι καταπακτές στις σκάλες

Διάκριση ανάλογα με τη μορφή 1. Ευθύγραμμες με έναν κλάδο. Είναι εύκολες και οικονομικές στην κατασκευή, απαιτούν πολύ μεγάλο χώρο. 2. Σχήματος Π με δύο ευθύγραμμους κλάδους παράλληλους μεταξύ τους και ενδιάμεσο πλατύσκαλο. Προτιμώνται εφόσον υπάρχει αρκετός χώρος 3. Σχήματος Γ, με δύο ευθύγραμμους κλάδους κάθετους μεταξύ τους και ενδιάμεσο πλατύσκαλο. Επιπλέον διπλό Γ, Τ, Ζ, άγκυρας με πλατύσκαλο στην αλλαγή κατεύθυνσης. 4. Κυκλικές σε μια ευρεία καμπύλη 5. Καμπύλες με σφηνοειδή σκαλοπάτια στη στροφή χωρίς πλατύσκαλο. Όταν ο χώρος δεν επιτρέπει πλατύσκαλο. 6. Σπειροειδείς με σφηνοειδή σκαλοπάτια στηριγμένα σ’ ένα κεντρικό στύλο στη θέση του φανού. Όταν υπάρχει περιορισμός χώρου. Είναι απότομες και η χρήση τους δύσκολη και όχι τόσο ασφαλής. Γενικά, όσο φαρδύτερη και άνετη είναι μία σκάλα, τόσο περισσότερο χώρο χρειάζεται. 11

Σκάλα Π σφινοειδής, χωρίς πλατύσκαλο Ευθύγραμμη σκάλα Σφινοειδής σκάλα Σκάλα Π σφινοειδής, χωρίς πλατύσκαλο Συνήθης κυκλική σκάλα για εξοικονόμηση χώρου Σκάλα Π με πλατύσκαλο Σκάλα Γ 12

Πλάτος σκάλας για διέλευση δύο ατόμων Πλάτος σκάλας για διέλευση δύο ατόμων Πλάτος σκάλας για διέλευση 3 ατόμων Διάφορες διατάξεις σκάλας Ελάχιστες διαστάσεις για μεταφορά επίπλων Σκάλα με δύο στροφές σε κάτοψη και τομή 13

Διάφορες διατομές σκαλοπατιών Πτυσσόμενες σκάλες για οικονομία χώρου Συνήθης κλίσεις σκάλας και υ/π, κατά περίπτωση Εφαρμογή πτυσσόμενης σκάλας, για πρόσβαση στο δώμα 14

Κυκλικές σκάλες Ορθογωνικό, κυκλικό και πολυγωνικό άνοιγμα πλάκας στην σφινοειδή σκάλα Διάταξη της ακμής του σκαλοπατιού εφαπτομενικά προς το κεντρικό υποστύλωμα (αύξηση πατήματος) Υπερκάλυψη από άνω σκαλοπάτι Καθ’ ύψος τομή σε κυκλική σκάλα Κυκλική σκάλα, γύρω από κεντρικό υποστήλωμα Σε κάτοψη έχουν συνήθη διάσταση > 1,20m. Για τη χάραξη τους ισχύει πάντα ο περιορισμός του ελεύθερου ύψους > 2.20m ανάμεσα στα σκαλοπάτια μιας πλήρους στροφής. 15

Προσδιορισμός των ελάχιστων διαστάσεων για κυκλικές σκάλες, ανάλογα με τη χρήση 16

Διάκριση ανάλογα με το υλικό Τα υλικά κατασκευής του φορέα μιας κλίμακας, πρέπει να παρέχουν στον χρήστη την απαιτούμενη σταθερότητα και ασφάλεια : οπλισμένο σκυρόδεμα, πέτρα ξύλο, σίδηρος ή άλλα υλικά σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία. Ανεξάρτητα από τα υλικά κατασκευής μια κλίμακα μπορεί να επενδυθεί με διάφορα υλικά : ξύλο, μάρμαρο, μοκέτα, πλαστικό, κεραμικά πλακίδια κλπ. Απαραίτητη προϋπόθεση για την επιλογή του υλικού επένδυσης είναι : η αντιολισθητικότητα, η ομοιογένεια, η σταθερότητα, η αντοχή στη χρήση και τις καιρικές συνθήκες (για εξωτερικές κλίμακες) η μικρή αντανακλαστικότητα και η ευκολία στον καθαρισμό και στη συντήρηση. 17

18

Κτιριοδομικός Κανονισμός στην Ελλάδα σε κάθε κτίριο απαιτείται μία τουλάχιστον κλίμακα ελεύθερου πλάτους 1,20m κατ' εξαίρεση, το ελεύθερο πλάτος της αρκεί να είναι 0,90m σε κτίρια με χρήση κατοικίας με τρεις ή λιγότερους ορόφους (η pilotis προσμετράται), εκτός τυχόντος υπογείου το ελεύθερο πλάτος αρκεί να είναι 0,60m για εσωτερική κλίμακα μιας ενιαίας κατοικίας. Τα αναφερόμενα πλάτη είναι ελεύθερα από κάθε εμπόδιο, εκτός από κουπαστές που δεν προεξέχουν περισσότερο από 0,10m και εκτός από προεξοχές δοκών σε τοίχους (< 5cm). Όλες οι κλίμακες πρέπει να είναι μόνιμης κατασκευής και να ανήκουν σε ένα από τους τύπους Ι, ΙΙ και ΙΙΙ, όπως στον επόμενο πίνακα. 19

Σε κτήρια κατοικιών : τύπος Ι, ΙΙ, ΙΙΙ. Σε κτίρια για προσωρινή διαμονής, σωφρονισμού, εμπορίου, γραφείων, βιομηχανίας – βιοτεχνίας, αποθήκευσης και στάθμευσης αυτοκινήτων : τύπος Ι, ΙΙ. Σε κτίρια με χρήση υγείας και κοινωνικής πρόνοιας τύπος Ι. Στα κτίρια εκπαίδευσης και στους χώρους συνάθροισης κοινού : τύπος Ι. Κλίμακες για αποκλειστικά βοηθητικούς χώρους σε κτίρια βιομηχανίας- βιοτεχνίας ή αποκλειστικά αποθηκευτικούς χώρους σε κτίρια με χρήση εμπορίου ή αποθήκευσης επιτρέπεται, κατ’ εξαίρεση: - min πλάτος κλίμακας 0,60m - max ύψος βαθμίδας 0,23m - min πλάτος βαθμίδας 0,23m - λοξές βαθμίδες χωρίς περιορισμό στην ακτίνα καμπυλότητας - δεν ισχύει o περιορισμός του τύπου 2υ +π. Οι βαθμίδες και τα πλατύσκαλα σε όλες τις κλίμακες πρέπει να έχουν τα εξής χαρακτηριστικά: - για πάτημα <0,26m, προεξοχή 0,02 ~ 0,03m ως προς τη βάση του ριχτιού. - για μη αντιολισθητικά υλικά, τοποθέτηση αντιολισθητικού υλικού κοντά στην ακμή σε μήκος > 3 / 4 του μήκους της βαθμίδας και σε πλάτος > 1/8 του πλάτους της βαθμίδας. 20

- Βαθμίδες του ίδιου κλάδου δεν πρέπει να έχουν διαφορά ύψους >5mm και πλάτους > 1cm. Σε κτίρια βιομηχανικής – βιοτεχνικής χρήσης επιτρέπονται ανεμόσκαλες (αποκλειστικά σε στάθμες μηχανολογικού εξοπλισμού), όταν δεν απασχολούνται περισσότερα από τρία άτομα. Οι ανεμόσκαλες πρέπει να καλύπτουν τις εξής απαιτήσεις : - μόνιμη κατασκευή με σταθερή αγκύρωση στο κτίριο (διαστήματα < 3m), - σε στέγες, ταράτσες ή υπερυψωμένα δάπεδα (εξέδρες) οι βαθμιδοφόροι τους να επεκτείνονται κατά 0,90m πάνω από τη στάθμη του δαπέδου και αν παρεμβάλλεται στηθαίο, πρέπει οι βαθμιδοφόροι τους να επεκτείνονται > 0,90μ. - τοποθετούνται με τις βαθμίδες παράλληλα προς τον τοίχο (σε min απόσταση 0,16m). 21

Αστοχίες σχεδιασμού και κατασκευής σκάλας 22