ΠΑΞΙΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΔΡ.ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΠΑΞΙΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΔΡ.ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ

ΤΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ Ασχολείται με τη μελέτη των γνωστικών λειτουργιών που συμβάλλουν στην μάθηση και απόκτηση γνώσεων. Τα θέματά της δεν αφορούν τόσο την αντικειμενικότητα της γνώσης, αλλά το σύνολο των γνωστικών λειτουργιών που συμβάλλουν στην απόκτηση γνώσεων

Η ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Ανθρωποκεντρικός προσανατολισμός και επιχειρεί την μελέτη των εσωτερικών λειτουργικών διαδικασιών που διέπουν και καθορίζουν τις γνωστικές δραστηριότητες

ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Πώς μαθαίνουμε; Πώς αποκτάμε γνώσεις; Ανάλυση και μελέτη των εσωτερικών γνωστικών λειτουργιών: Αντίληψη, μνήμη, σκέψη, γλώσσα, κατανόηση, λύση προβλημάτων Η κάθε γνωστική λειτουργία συμβάλλει στον μετασχηματισμό, εξέλιξη και μόρφωση του ατόμου

ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Διαμορφώθηκε τη δεκαετία του ΄60, όταν οι εξελίξεις που μεσολάβησαν μετά τον Β Παγκόσμιο πόλεμο, έδωσαν νέα ώθηση και επηρέασαν τον προσανατολισμό της Ψυχολογίας

ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ Πειραματική Γνωστική Ψυχολογία: Πραγματοποίηση πειραμάτων σε υγιή άτομα σε εργαστηριακές συνθήκες Γνωστική Νευροψυχολογία: Μελέτη γνωστικών εκπτώσεων σε ασθενείς με εγκεφαλικές βλάβες

Υπολογιστική Γνωσιακή επιστήμη: Δημιουργία μοντέλων στον υπολογιστή για την κατανόηση των γνωστικών λειτουργιών Γνωσιακή Νευροεπιστήμη: Χρησιμοποίηση τεχνικών εγκεφαλικής απεικόνισης για την μελέτη πλευρών της εγκεφαλικής λειτουργίας και δομής

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΣΤΗΝ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Η θεωρία του Δαρβίνου (η εξέλιξη των ειδών στηρίζεται στην προσαρμογή τους στις περιβαλλοντικές αλλαγές) Η Εμπειρική φιλοσοφία (κάθε γνώση προκύπτει από την εμπειρία που ο άνθρωπος αποκτά μέσω των αισθήσεων)

ΔΟΜΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Τέλη 19ου-αρχές 20ου αιώνα Σκοπός η μελέτη των νοητικών δομών, χρησιμοποιώντας την μέθοδο της ενδοσκόπησης Ενδοσκόπηση: Άτομα ανέφεραν στον μελετητή ΤΙ κατά την γνώμη τους συνέβαινε στο νου τους κατά τη διεκπεραίωση της νοητικής λειτουργίας

ΑΝΑΞΙΟΠΙΣΤΗ ΜΕΘΟΔΟΣ Τα αποτελέσματα μεταξύ δύο παρατηρήσεων δεν ήταν συγκρίσιμα Ο παρατηρητής -ο οποίος ήταν ταυτόχρονα και υποκείμενο παρατήρησης- δεν ήταν δυνατόν να κάνει ταυτόχρονα δύο σχετιζόμενα πράγματα

ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΜΟΣ Εμφανίσθηκε τον 20 αιώνα και επικράτησε ως το 1960. Θεωρούσε την μάθηση ως: μεταβολή της συμπεριφοράς στις περιβαλλοντικές επιδράσεις Γνωστική Ψυχολογία: Μάθηση: Ενεργός γνωστική διαδικασία των αποκτημένων εμπειριών

ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΜΟΣ Το άτομο μαθαίνει τη μη ομαλή συμπεριφορά με τις ίδιες διαδικασίες μάθησης που αποκτά και τη φυσιολογική συμπεριφορά. Η ψυχοπαθολογία είναι δυνατόν να επηρεασθεί από βιολογικούς και γενετικούς παράγοντες, όμως οι διαταραχές αποκτώνται από το άτομο μέσω των βασικών αρχών της μάθησης όπως είναι η θετική ενίσχυση και η τιμωρία.

Η θεραπεία της συμπεριφοράς κατά τις δεκαετίες του 1950 και του 1960, εξελίχθηκε σε ένα τυποποιημένο μοντέλο ερμηνείας της ψυχοπαθολογίας εξαιτίας της δυσαρέσκειας που υπήρχε από θεωρίες όπως η ψυχανάλυση και τα ανθρωπιστικά μοντέλα, που βασίζονταν σε υποκειμενικές και ασαφείς έννοιες.

ΕΙΔΗ ΜΑΘΗΣΗΣ Κλασσική εξαρτημένη Συντελεστική Κοινωνική μάθηση

ΚΛΑΣΣΙΚΗ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΗ PAVLOV Προϋποθέτει την ταυτόχρονη επαναληπτική παρουσίαση δύο ερεθισμάτων. Το ένα ερέθισμα, το φυσικό ερέθισμα προκαλεί μία αντίδραση (τροφή→σάλιο). Το άλλο ερέθισμα (κουδούνι), ενώ αρχικά είναι ουδέτερο, αν παρουσιαστεί πολλές φορές ταυτόχρονα με το φυσικό ερέθισμα μπορεί να το υποκαταστήσει και να προκαλεί μόνο του τη φυσική αντίδραση

Albert Η συμπεριφορά είναι επίκτητη «Δώστε μου μια 12αδα νήπια με υγεία και αρτιμέλεια και το ειδικό δικό μου περιβάλλον και σας εγγυώμαι να πάρω κατά τύχη ένα από αυτά και να το εκπαιδεύσω ώστε να γίνει γιατρός, δικηγόρος, ζητιάνος, κλέφτης».

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΙΚΗ ΜΑΘΗΣΗ SKINNER ΕΡΕΘΙΣΜΑ ↓ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΑΜΟΙΒΗ

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΙΚΗ ΜΑΘΗΣΗ Η συμπεριφορά ελέγχεται αποκλειστικά από περιβαντολλογικούς παράγοντες. Η πιθανότητα να εμφανιστεί μια συγκεκριμένη αντίδραση στη συμπεριφορά εξαρτάται από περιβαλλοντικές εξαρτήσεις. Αν μια μορφή συμπεριφοράς αμείβεται, είναι πιο πιθανό να επανεμφανιστεί, ενώ αν τιμωρείται είναι λιγότερο πιθανό να επαναληφθεί τη στιγμή που θα συνυπάρχουν τα ίδια ερεθίσματα.

ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕΤΑΞΥ ΚΛΑΣΙΚΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΙΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Ενώ στην κλασική μάθηση το ανεξάρτητο ερέθισμα (τροφή) αποτελεί ενίσχυση που ακολουθείται από την αντίδραση του ζώου, στην συντελεστική μάθηση η τροφή αποτελεί ενίσχυση που ακολουθεί την εκδήλωση μιας επιθυμητής συμπεριφοράς και ταυτόχρονα αποτελεί ερέθισμα για την επανάληψή της.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΜΑΘΗΣΗ ΜΙΜΗΣΗ ΠΡΟΤΥΠΩΝ Στη μορφή αυτή της μάθησης δεν απαιτείται η άμεση ενίσχυση της συμπεριφοράς. Τα πρότυπα συμπεριφοράς ενισχύονται ή εξασθενούν μέσω της παρατήρησης ενός άλλου προσώπου, ή μέσω της έκθεσης σε οπτικοακουστικό υλικό ή στη φαντασία.

ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΜΟΥ Βασίστηκε κυρίως στη μελέτη της συμπεριφοράς των ζώων σε ελεγχόμενο περιβάλλον και η συμπεριφορά τους εξαρτιόταν από την ανάγκη τους για τροφή και επιβίωση. Γενίκευση συμπερασμάτων στον άνθρωπο Ο ρόλος του ατόμου στην μάθηση δεν είναι ενεργητικός

Πώς το παιδί μαθαίνει τη λέξη «γάλα» SKINNER Πώς το παιδί μαθαίνει τη λέξη «γάλα» Το παιδί παράγει αυθόρμητα έναν ήχο π.χ. «γα» που έχει μικρή ηχητική ομοιότητα με τη λέξη γάλα, ο οποίος εκλαμβάνεται και ερμηνεύεται από τους γονείς την προσπάθεια του παιδιού να πει γάλα

CHOMSKY Η μάθηση της γλώσσας δεν είναι μια απλή συμπεριφορά όπου αναπαράγεται η αποθηκευμένη εμπειρία, αλλά χαρακτηρίζεται από μετασχηματισμούς άπειρης ποικιλίας Αυτή η διαδικασία μετασχηματισμού των πληροφοριακών ερεθισμάτων γίνεται από την νηπιακή ηλικία

Η σχέση ανάμεσα στο άτομο και στο περιβάλλον δεν είναι μονόδρομος, αλλά χαρακτηρίζεται από συνεχή αλληλεπίδραση, που σημαίνει ότι το άτομο ενεργεί πάνω στο περιβάλλον

ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Το περιβάλλον στο οποίο ζει ο άνθρωπος είναι πολυσύνθετο και ο έλεγχός του αν όχι αδύνατος είναι εξαιρετικά δύσκολος.

Παράγοντες ανάπτυξης Γνωστικής Ψυχολογίας Αδιέξοδο Συμπεριφορισμού Επιστημον. Εξελίξεις: Η γνωστική ανάπτυξη δεν είναι απλώς αποτέλεσμα μάθησης, αλλά ανάπτυξη νέων στρατηγικών στην επεξεργασία πληροφοριών

ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΜΟ Οι μαθησιακές δομές είναι στατικά αθροίσματα μαθησιακών προϊόντων Ο άνθρωπος είναι tabula rasa και επηρεάζεται από το περιβάλλον

ΓΙΑ ΤΗΝ ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Κάθε μαθησιακό γεγονός είναι ένα δυναμικό σύστημα Το άτομο παίζει ενεργητικό ρόλο στη μάθηση καθώς επεξεργάζεται τα ερεθίσματα και οικοδομεί τη γνώση.

Η επεξεργασία των πληροφοριών διεκπεραιώνεται με την ενεργοποίηση μιας σειράς σύνθετων και αλληλοσχετιζόμενων γνωστικών λειτουργιών, με τις οποίες επιτυγχάνεται η διαδικασία της μάθησης και η απόκτηση γνώσεων

Η γνωστική λειτουργία: -επηρεάζει τη συμπεριφορά -μπορεί να μεταβληθεί και να ελεγχθεί -οι επιθυμητές αλλαγές στη συμπεριφορά μπορούν να προκληθούν από γνωστικές αλλαγές

ΓΝΩΣΙΑΚΑ ΣΧΗΜΑΤΑ Αφορά την προϋπάρχουσα γνώση στο πλαίσιο της οποίας μπορεί να οργανωθεί και να ερμηνευθεί η νέα εμπειρία. Η μάθηση οργανώνεται σε σχήματα, δηλ. σε νοητικές δομές οι οποίες αντιπροσωπεύουν τη γνώση που έχει αποκτηθεί και συγκρατηθεί στη μνήμη.

ΑΦΟΜΟΙΩΣΗ Το άτομο ενσωματώνει νέα αντιληπτικά δεδομένα σε προϋπάρχουσες νοητικές δομές χωρίς αυτές να αλλάζουν ουσιαστικά. Π.χ. Ένα παιδί έχει διάφορες εμπειρίες που υπάγονται στην κατηγορία «μη εαυτός». Μια από αυτές τις εμπειρίες μπορεί να είναι η μητέρα, μια άλλη η μεταφορά του στο διπλανό δωμάτιο, μια τρίτη το μπιμπερό. Όταν το παιδί διαθέτει μόνο τα δύο αυτά σχήματα, οι διαφορετικές εμπειρίες αφομοιώνονται στο σχήμα «μη εαυτός»

ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗ Τροποποιεί τις υπάρχουσες νοητικές δομές για να τις προσαρμόσει σε νέα δεδομένα. Π.χ: Ένα παιδί μπορεί αρχικά να θεωρήσει τα σκεπάσματά του ως μέρος του εαυτού του. Σταδιακά όμως θα αρχίσει να ξεχωρίζει εκείνα τα μέρη του εαυτού του που είναι παρόντα όλη την ώρα, όπως χέρια και πόδια και εκείνα τα μέρη του εαυτού του που μερικές φορές απουσιάζουν όπως τα σκεπάσματα. Το σχήμα του σώματος, ΘΑΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΣΥΜΜΟΡΦΩΘΕΙ ώστε να περιλάβει αυτή την διαφορά.

ΓΝΩΣΙΑΚΑ ΣΧΗΜΑΤΑ Συστήματα για την ταξινόμηση των ερεθισμάτων. Σύμφωνα με τους Beck & Emery (1985), τα γνωσιακά σχήματα χρησιμοποιούνται για να χαρακτηρίζουν, να ταξινομούν, να ερμηνεύουν, να εκτιμούν και να δίνουν νοήματα σε αντικείμενα και γεγονότα.

ΓΝΩΣΙΑΚΑ ΣΧΗΜΑΤΑ Βασικές μονάδες της προσωπικότητας από τις οποίες εξαρτώνται οι γνωστικές και συναισθηματικές διεργασίες και τα κίνητρα του ατόμου Χαρακτηριστικά της προσωπικότητας (εξωστρεφής) μπορεί να κατανοηθούν ως έκφραση αυτών των εσωτερικών δομών

ΣΧΗΜΑ ΣΩΜΑΤΟΣ Το πρώτο σχήμα, αφού προηγουμένως δεν διαφοροποιεί τον εαυτό του από τον εξωτερικό κόσμο. Διακρίνει ανάμεσα στον «εαυτό» και στον «μη εαυτό» Αποτελεί τη βάση πάνω στην οποία θα αναπτυχθούν τα μελλοντικά και περισσότερα πολύπλοκα γνωστικά σχήματα

ΓΝΩΣΙΕΣ Σκέψεις και νοητικές εικόνες Σύνθεση εσωτερικών και εξωτερικών ερεθισμάτων Διάφορα γεγονότα που λαμβάνουν χώρα στο συνειδησιακό χώρο του ατόμου Ενδέχεται να είναι μνήμες, όνειρα, φαντασιώσεις

ΓΝΩΣΙΕΣ Αποτελούν το φαινομενολογικό πεδίο του ατόμου και αντανακλούν την αντίληψη για τον εαυτό του, τον κλοσμο, το παρελθόν και το μέλλον του.

ΣΚΕΨΗ ΚΑΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΜΟΣ Ερέθισμα Συναίσθημα ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ Ερέθισμα Συναίσθημα ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ Ερέθισμα Ασυνείδητο Συναίσθημα

Οι εσωτερικές δομές επηρεάζουν το νόημα που αποδίδουμε στις εμπειρίες μας Εμπειρία Προσωπική νοηματοδότηση Συμπεριφορά

Γνωσιακή αναδόμηση Αναδόμηση των παραμορφωμένων αυτών στάσεων και των παράλογων πεποιθήσεων. Το άτομο θα βοηθηθεί προκειμένου να αντιληφθεί και να αντικαταστήσει τις μη λογικές και αρνητικές απόψεις για τον εαυτό του.

ΤΑ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΣΧΗΜΑΤΑ Τα δυσλειτουργικά σχήματα δημιουργούνται, διατηρούνται και ενδυναμώνονται ως αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης της: 1)Γενετικής προδιάθεσης 2)Αρνητικής επιρροής άλλων ανθρώπων 3)Έκθεσης του ατόμου σε τραυματικές εμπειρίες

ΟΙ ΓΝΩΣΙΑΚΕΣ ΠΑΡΑΠΟΙΗΣΕΙΣ Σφάλματα που το άτομο κάνει κατά την επεξεργασία των πληροφοριών Αυτά τα σφάλματα του επιτρέπουν να διατηρήσει τις δυσλειτουργικές του πεποιθήσεις και ενισχύουν την πίστη του σε αυτές, παρά την παρουσία αντιθέτων εμπειριών

ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΠΡΩΤΟΓΟΝΕΣ: σφαιρικές εκτιμήσεις, ακραία αρνητική, απόλυτη και επικριτική νοηματοδότηση των εμπειριών με αποτέλεσμα την πρόκληση αρνητικών και ακραίων συναισθημάτων

ΩΡΙΜΗ ΣΚΕΨΗ Γνωστικές διεργασίες με ποιοτικούς όρους: Πολυδιάστατη Σχετική και μη επικριτική Αναστρέψιμη

ΑΝΤΙΛΗΨΗ Γνωστική λειτουργία μέσω της οποίας γίνεται η πρόσληψη, η οργάνωση και η αναγνώριση των ερεθισμάτων τα οποία μεταφέρουν κάποιες πληροφορίες. Τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος διεγείρουν τα αισθητήρια, τα οποία με τη σειρά τους μεταβιβάζουν το μήνυμα στο Κ.Ν.Σ. για επεξεργασία.

ΑΝΤΙΛΗΨΗ Διαδικασία ερμηνείας των πληροφοριών που εισέρχονται στον εγκέφαλο μέσω των αισθητηριακών οργάνων, για τη σχηματοποίηση αντικειμένων, εικόνων, ήχων, προτάσεων κ.λ.π. Ερεθίσματα οπτικά, ηχητικά κ.λπ. μεταφέρονται από τα αισθητήρια όργανα μέσω του νευρικού συστήματος στον εγκέφαλο, όπου ερμηνεύονται ως διαφορετικά είδη αισθήσεων.

Με την λειτουργία της αντίληψης, αρχίζει η διαδικασία μάθησης και απόκτησης γνώσεων. Πρόσληψη ερεθισμάτων από τα αισθητήρια όργανα Αποκωδικοποίηση

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΛΗΨΗ Εμπειρισμός: Η ικανότητα της αντίληψης είναι αποτέλεσμα σταδιακής μάθησης Μορφολογική Ψυχολογία: Η αντιληπτική ικανότητα είναι έμφυτη και λειτουργεί με τέτοιο τρόπο που είναι προγραμματισμένη να λειτουργήσει

Η ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ΕΜΠΕΙΡΙΣΜΟ Η οπτικά προσλαμβανόμενη πληροφορία είναι ασαφής και χρειάζεται διόρθωση Για π.χ η εικόνα ενός κτιρίου που σχηματίζεται στον αμφιβληστροειδή είναι επίπεδη, ενώ το κτίριο εκτός από το πλάτος και το ύψος έχει και βάθος Η ασάφεια αυτή διορθώνεται με άμεση εμπειρία και έτσι το κτίριο γίνεται αντιληπτό ως τρισδιάστατο

Η ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΒΑΣΙΖΕΤΑΙ: Στην αφαίρεση και συγκράτηση των κοινών χαρακτηριστικών Π.χ Η ικανότητα αναγνώρισης ενός αντικειμένου το οποίο βλέπει για πρώτη φορά οφείλεται στην ικανότητα του ατόμου να συγκρατεί τα κοινά χαρακτηριστικά του αντικειμένου

Η ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΤΩΝ ΕΡΕΘΙΣΜΑΤΩΝ ΣΥΝΤΕΛΕΙΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ: Συνένωση των επιμέρους στοιχείων τους Για να γίνει δηλ. αντιληπτό ένα αντικείμενο, διασπάται στα στοιχεία του, τα οποία στη συνέχεια ενώνονται

ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΜΠΕΙΡΙΣΜΟ Το άτομο που αντιλαμβάνεται δε συμμετέχει ενεργά στη διεκπεραίωση της αντίληψης Οι πληροφορίες που γίνονται αντιληπτές δεν υφίστανται γνωστική επεξεργασία

ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Μελέτες για τη φύση της πληροφορίας που πρόκειται να γίνει αντιληπτή και τον τρόπο με τον οποίο γίνεται η επεξεργασία της Δεν βασίσθηκαν σε πειραματικές μελέτες αλλά σε επιδείξεις αντιληπτικών φαινομένων

ΑΝΤΙΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΠΙΔΕΙΞΕΙΣ Αντιστροφή μορφής –φόντου: Επιτυγχάνεται με την εναλλαγή του σημείου συγκέντρωσης της προσοχής Κάθε οπτικό ερέθισμα γίνεται αντιληπτό ως μορφή με το φόντο της

ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑ ΜΕΓΕΘΟΥΣ Ένα αντικείμενο έχει το ίδιο μέγεθος ανεξάρτητα από την απόσταση που το χωρίζει από τον παρατηρητή

ΑΛΛΑΓΕΣ ΜΟΡΦΗΣ Το καθένα από τα επόμενα σχήματα γίνεται αντιληπτό ως τετράγωνο, παρόλο που μεταξύ τους δεν είναι ίδια τόσο ως προς το περίγραμμα όσο και ως προς τα στοιχεία που σχηματίζουν το περίγραμμα.

ΕΓΓΥΤΗΤΑ Τα ερεθίσματα που βρίσκονται το ένα κοντά στο άλλο τείνουν να αποτελούν μία μορφή. ΟΜΟΙΟΤΗΤΑ Τα ερεθίσματα που είναι όμοια συνήθως γίνονται αντιληπτά ως σύνολα

ΕΓΚΛΕΙΣΜΟΣ Τα κενά που ενδεχομένως υπάρχουν σε μια μορφή συνήθως αγνοούνται κατά την αντίληψή της ΣΥΜΜΕΤΡΙΑ Τα συμμετρικά σχήματα αποτελούν καλές μορφές.

ΣΥΝΕΧΕΙΑ Τα ερεθίσματα που παρουσιάζουν μια οπτική συνέχεια γίνονται αντιληπτά ως σύνολο, ως όλο.

ΠΩΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ Η ΑΝΤΙΛΗΨΗ Για να αναγνωρισθεί ένα αντικείμενο μέσα στο χώρο, πρέπει να ξεχωριστεί από τα άλλα που το περιβάλλουν Το αντιληπτικό σύστημα πρέπει να μπορεί να αναγνωρίζει ένα ερέθισμα που το άτομο βλέπει για πρώτη φορά

Πρέπει να λειτουργεί με αποτελεσματικό τρόπο, δεδομένου του γρήγορου ρυθμού αναγνώρισης ενός ερεθίσματος Το αντιληπτικό σύστημα φθάνει σε υψηλό βαθμό απόδοσης χάρη στην εμπειρία και στην μάθηση

Η ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΩΣ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι η αντίληψη είναι μια ερμηνευτική διαδικασία η οποία δεν βασίζεται μόνο σε πληροφορίες που έρχονται από το ερέθισμα αλλά επηρεάζονται από προηγούμενες εμπειρίες και γνώσεις, οι οποίες δημιουργούν προσδοκίες σχετικά με το τι πρόκειται να δούμε ή να ακούσουμε. .

Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία το αντιληπτικό μας σύστημα θα πρέπει να κατασκευάσει μια αναπαράσταση της πραγματικότητας συναρμολογώντας τα επιμέρους τμήματα των αντιληπτικών μας πληροφοριών.

Στη διαδικασία αυτή το αντιληπτικό μας σύστημα δημιουργεί και ελέγχει υποθέσεις που προέρχονται από την ερμηνεία των προσλαμβανόμενων ερεθισμάτων

Η ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ Είναι μια σύνθετη διαδικασία η οποία βασίστηκε σε πειραματικές έρευνες. Στις μελέτες διαπιστώθηκε ότι κατά τις βραχύχρονες (όσο διαρκεί μια προσήλωση) παρουσιάσεις ενός αριθμού οπτικών ερεθισμάτων, το άτομο μπορούσε να αναγνωρίζει 4-5 στοιχεία κάθε φορά(γράμματα, αριθμούς)

Αργότερα αποδείχθηκε ότι κατά τις βραχύχρονες παρουσιάσεις τα άτομα στην πραγματικότητα «έβλεπαν» 16-18 στοιχεία κάθε φορά. Χρειαζόταν μια διαφορετική ερμηνεία για να κατανοηθεί ο λόγος εξαιτίας του οποίου τα άτομα μπορούσαν να αναφέρουν κάθε φορά ότι είχαν δει 4-5 στοιχεία από τα 16-18 στοιχεία που τους είχαν παρουσιασθεί.

Οι πληροφορίες που αρχικά προσλαμβάνουμε, προσλαμβάνονται σε ένα σύστημα που λέγεται αισθητηριακή καταγραφή. Σε αυτήν συγκρατείται ένας μεγάλος αριθμός ερεθισμάτων για περιορισμένο χρονικό διάστημα. Στο στάδιο αυτό δεν είναι δυνατή η πλήρης αναγνώριση της ταυτότητας των ερεθισμάτων παρά μόνο ορισμένων χαρακτηριστικών του

Από το πλήθος όμως των ερεθισμάτων που συγκρατούνται στην αισθητηριακή καταγραφή μόνο ένα μικρό μέρος θα προωθηθεί για περαιτέρω επεξεργασία ώστε να αναγνωρισθεί πλήρως η ταυτότητά τους. Θα πρέπει λοιπόν τα πληροφοριακά ερεθίσματα να προσεχθούν, να κωδικοποιηθούν και να αναπαρασταθούν με τον κατάλληλο τρόπο.

ΠΩΣ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΈΝΑ ΕΡΕΘΙΣΜΑ Η αναγνώριση ενός ερεθίσματος γίνεται με βάση τη σύγκριση και την ταύτιση της αναπαράστασης του ερεθίσματος με την πρότυπη μορφή που υπάρχει στην μνήμη.

Μια οπτική μορφή (γράμμα, εικόνα) αποτελείται από μια σύνθεση ευθύγραμμων και καμπυλόγραμμων τμημάτων, από γωνίες κ.τ.λ.. Κατά συνέπεια η μορφή αναγνωρίζεται με βάση τη γνωστική επεξεργασία των χαρακτηριστικών λεπτομερειών που την προσδιορίζουν

Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ Εντοπισμός των ερεθισμάτων Απόσπαση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών Μεταβίβαση των πληροφοριών Οργάνωση και ερμηνεία των πληροφοριών

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Α Οριζόντια ευθεία γραμμή Δύο διαγώνιες ευθείες γραμμές Συμβολή γραμμών Συμμετρία

ΑΠΟΣΠΑΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΑΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ Για να είναι δυνατή η απόσπαση των πληροφοριών πρέπει το ερέθισμα να έχει μεταβιβαστεί από το στάδιο της αισθητήριας καταγραφής και κωδικοποιημένο πια, να βρίσκεται στο στάδιο της βραχύχρονης μνήμης. Για να διεκπεραιωθεί η απόσπαση των πληροφοριών, υποθέτουμε πως το ανθρώπινο γνωστικό σύστημα διαθέτει ανάλογους μηχανισμούς.

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ Η οργάνωση των οπτικά προσλαμβανόμενων πληροφοριών επηρεάζεται από εγγενείς παράγοντες που επιτρέπουν την οργάνωση των πληροφοριών με βάση τις αρχές της μορφής, εγγύτητας, ομοιότητας και εγκλεισμού αλλά και από την μαθησιακή εμπειρία

ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ Οι παράγοντες που επηρεάζουν την αντιληπτική ερμηνεία είναι: Οι σχέσεις μεταξύ των ερεθισμάτων Οι επιδράσεις του περιβάλλοντος των πληροφοριακών στοιχείων Οι προηγούμενες γνώσεις που συγκρατούνται στην μνήμη

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Η ανάλυση της αντίληψης μας δείχνει ότι κατά τη λειτουργία αυτή συμβαίνει μια διαδικασία δόμησης των αποσπασματικών πληροφοριών που προσλαμβάνονται σε κάθε οφθαλμική προσήλωση. Η ικανότητα αυτή είναι σημαντική γιατί δημιουργεί την εντύπωση της αντιληπτικής σταθερότητας και συνολικότητας

Εάν υπάρξει παραβίαση βασικών στοιχείων των περιβαλλοντικών ερεθισμάτων τότε προκαλείται αντιληπτική σύγχυση

ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΗΣ ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ Παραισθήσεις: λανθασμένη ερμηνεία εξωτερικών ερεθισμάτων (πχ η σκιά στον τοίχο γίνεται αντιληπτή ως άνθρωπος). Ψευδαισθήσεις:Αισθητηριακή εμπειρία την οποία το άτομο βιώνει ως πραγματική, αλλά η οποία προκαλείται χωρίς εξωτερικά ερεθίσματα

ΠΟΤΕ ΕΝΑ ΠΡΟΣΩΠΟ ΕΊΝΑΙ ΕΛΚΥΣΤΙΚΟ Τα πρόσωπα με συνήθη χαρακτηριστικά θεωρούνται πιο οικεία και αυτή η αίσθηση του οικείου κάνει τα πρόσωπα να φαίνονται ελκυστικά Ερευνητές έδειξαν ότι η συμμετρικότητα του προσώπου συνδέεται με την ελκυστικότητα

Τα ελκυστικά άτομα έχουν: Μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση Καλύτερες κοινωνικές δεξιότητες Καλύτερη σωματική υγεία Πιο εξωστρεφή Μεγαλύτερη σεξουαλική εμπειρία

ΠΡΟΣΟΧΗ Γνωστική ετοιμότητα του ατόμου για να προσλάβει, να επεξεργαστεί και να μάθει τα πληροφοριακά ερεθίσματα του περιβάλλοντος στο οποίο ζει και δραστηριοποιείται

ΠΡΟΣΟΧΗ Κεντρική λειτουργία του γνωστικού συστήματος. Η προσοχή εμπλέκεται στην επιλογή των στοιχείων του περιβάλλοντος που επιθυμούμε να επεξεργαστούμε, και παράλληλα στην αγνόηση στοιχείων που δεν επιθυμούμε να επεξεργαστούμε. Η ύπαρξη αυτού του μηχανισμού υποδηλώνει ότι το γνωστικό μας σύστημα έχει περιορισμένη δυνατότητα επεξεργασίας δεδομένων του περιβάλλοντος.

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ 1) Η φύση των πληροφοριακών ερεθισμάτων. Τέτοια στοιχεία είναι η αντίθεση (χρώματος, μεγέθους, έντασης), η ομοιότητα, η κίνηση. 2)Το ίδιο το άτομο (προδιάθεση, ενδιαφέρον, προτιμήσεις, εμπειρία, γνώσεις)

ΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΗΣ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΚATANEMHMENH ΠΡΟΣΟΧΗ Συχνά είμαστε σε θέση να εκτελέσουμε περισσότερες από μία δραστηριότητες ταυτοχρόνως κατανέμοντας όπως χρειάζεται, την προσοχή μας Παράδειγμα: Οι πεπειραμένοι οδηγοί μπορούν εύκολα να μιλούν και να οδηγούν ταυτόχρονα, κάτω από τις περισσότερες συνθήκες, ωστόσο αν κάποια στιγμή δουν ένα άλλο όχημα να έρχεται στην κατεύθυνσή τους, θα εγκαταλείψουν τη συζήτηση και θα εστιάσουν όλη τους την προσοχή στην οδήγηση.

ΕΠΑΓΡΥΠΝΥΣΗ ΚΑΙ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ Πολλές φορές βρισκόμαστε σε επαγρύπνηση προσπαθώντας να ανιχνεύσουμε την εμφάνιση ενός συγκεκριμένου ερεθίσματος που μας ενδιαφέρει. Όταν η προσοχή μας βρίσκεται σε επαγρύπνηση για την εμφάνιση ενός σήματος – στόχου, είμαστε προετοιμασμένοι να αναλάβουμε άμεση δράση όταν τελικά ανιχνεύσουμε το στόχο. Παράδειγμα: Σε ένα υποβρύχιο, οι ερευνητές προσέχουν για την εμφάνιση ασυνήθιστων ήχων στο σόναρ. Όταν περπατάμε σε ένα σκοτεινό δρόμο, θα προσπαθήσουμε ίσως να ανιχνεύσουμε επικίνδυνους ήχους ή φιγούρες.

Συχνά διενεργούμε ενεργητική αναζήτηση συγκεκριμένων ερεθισμάτων. ΑNAZHTΗΣΗ Συχνά διενεργούμε ενεργητική αναζήτηση συγκεκριμένων ερεθισμάτων. Παράδειγμα: Αν ανιχνεύσουμε πχ. καπνό (μέσω της επαγρύπνησης), θα προσπαθήσουμε να αναζητήσουμε την πηγή του καπνού. Πολλές φορές επίσης, οι περισσότεροι από εμάς αναζητούμε συνεχώς που αφήσαμε τα γυαλιά μας τα κλειδιά μας ή άλλα αντικείμενα.

Επιλεκτική προσοχή Καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας μας, κάνουμε συνεχώς επιλογές σχετικά με το ποια ερεθίσματα θα προσέξουμε και ποια θα αγνοήσουμε. Αγνοώντας ή δίνοντας λιγότερη σημασία σε κάποια ερεθίσματα, μπορούμε να δώσουμε μεγαλύτερη προσοχή σε άλλα σημαντικά ερεθίσματα. Η εστίαση της προσοχής μας σε συγκεκριμένα ερεθίσματα αυξάνει την ικανότητα μας να επεξεργαζόμαστε αυτά τα ερεθίσματα. Παράδειγμα: Μπορούμε να εστιάσουμε την προσοχή μας στο διάβασμα ενός βιβλίου ή στην παρακολούθηση μιας διάλεξης, αγνοώντας ερεθίσματα όπως ένα ραδιόφωνο ή μια τηλεόραση που παίζει.

ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΗΣ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΗΜΙΑΓΝΩΣΙΑ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΗΣ ΟΠΤΙΚΗΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗΣ Η ημιαγνωσία εμφανίζεται συνήθως έπειτα από εγκεφαλική βλάβη στον δεξιό βρεγματικό λοβό και συχνά είναι αποτέλεσμα εγκεφαλικού επεισοδίου. Οι ασθενείς με ημιαγνωσία δεν ανταποκρίνονται σε αντικείμενα που παρουσιάζονται στο αριστερό μέρος του οπτικού τους πεδίου. « Οι ασθενείς με ημιαγνωσία συχνά συμπεριφέρονται λες και ο μισός κόσμος δεν υπάρχει πια. Στην καθημερινή ζωή, μπορεί να λησμονούν αντικείμενα και ανθρώπους που βρίσκονται σε ένα δωμάτιο, μπορούν να τρώνε μόνο από τη μια πλευρά του πιάτου τους [...] και να μακιγιάρουν ή να ξυρίζουν μόνο τη μία πλευρά του προσώπου τους».

ΕΞΑΛΕΙΨΗ ΤΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ Η εξάλειψη του αντικειμένου είναι ένα φαινόμενο που συναντάται συχνά σε ασθενείς με ημιαγνωσία. Ο βασικός λόγος για τον οποίο συναντώνται στους ίδιους ασθενείς είναι επειδή εμπλέκονται βλάβες σε ανατομικά κοντινές περιοχές του εγκεφάλου. Στις περιπτώσεις εξάλειψης του αντικειμένου, ο ασθενής μπορεί να κρίνει εξίσου καλά όπως τα υγιή άτομα ένα και μόνο ερέθισμα σε οποιαδήποτε πλευρά του οπτικού πεδίου. Ωστόσο, όταν δύο ερεθίσματα παρουσιάζονται μαζί, εκείνο που βρίσκεται προς την πλευρά του οπτικού πεδίου τείνει να παραμείνει μη ανιχνεύσιμο.

Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται «αυτόματη εστίαση της προσοχής». Αυτόματη εστίαση Η προσοχή είναι ένας μηχανισμός που είναι κάτω από τον «συνειδητό έλεγχό» μας. Ωστόσο, υπάρχουν περιπτώσεις που ερεθίσματα του περιβάλλοντος «τραβούν» την προσοχή μας αυτόματα. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται «αυτόματη εστίαση της προσοχής». Ιδιαίτερα «ικανά» ερεθίσματα απόσπασης της προσοχής είναι η κίνηση, σημασιολογικά σημαντικά ερεθίσματα, ερεθίσματα με μεγάλη ένταση, κλπ. Μία από τις σημαντικότερες μελέτες της αυτόματης εστίασης της προσοχής, ξεκίνησε το 1935 από τον Stroop.

Φαινόμενο Stroop Πείτε το χρώμα της μελάνης των παρακάτω λέξεων όσο το δυνατόν γρηγορότερα. χχχχ χχχχ χχχχ χχχχ χχχχ χχχχ χχχχ χχχχ χχχχ χχχχ χχχχ χχχχ χχχχ χχχχ χχχχ χχχχ χχχχ

Φαινόμενο Stroop Πείτε το χρώμα της μελάνης των παρακάτω λέξεων όσο το δυνατόν γρηγορότερα. κόκκινο κίτρινο μπλε πράσινο κίτρινο μπλε κόκκινο πράσινο μπλε κόκκινο μπλε κίτρινο πράσινο κίτρινο κόκκινο μπλε πράσινο

Πείτε το χρώμα της μελάνης των λέξεων, όσο το δυνατόν πιο γρήγορα. Φαινόμενο Stroop Πείτε το χρώμα της μελάνης των λέξεων, όσο το δυνατόν πιο γρήγορα. κόκκινο κίτρινο μπλε πράσινο κίτρινο μπλε κόκκινο πράσινο μπλε κόκκινο μπλε κίτρινο πράσινο κίτρινο κόκκινο μπλε πράσινο

Φαινόμενο Stroop Όταν καλούμαστε να εστιάσουμε στο χρώμα της μελάνης των λέξεων που έχουν ασύμβατη σημασία, τότε οι χρόνοι αντίδρασης μας είναι μεγαλύτεροι και τα λάθη περισσότερα. Αυτό δείχνει ότι κάποιες διεργασίες (ανάγνωση λέξεων) είναι τόσο αυτόματες στην εκτέλεσή τους που αποσπούν την προσοχή μας από άλλες διεργασίες που προσπαθούμε να εκτελέσουμε.

Νόημα λέξης Α. Όσο μεγαλύτερη είναι η σχέση της λέξης με το χρώμα, τόσο περισσότερο εμποδίζεται η αναγνώρισή του. Klein, 1964 Λέξεις βασικών χρωμάτων (κόκκινο, μπλε): αύξηση χρόνου αντίδρασης 85% Λέξεις μη βασικών χρωμάτων (γκρι, θαλασσί): αύξηση Χ.Α. 41% Λέξεις σχετικές με χρώμα (αίμα, γρασίδι): αύξηση Χ.Α. 35% Ουδέτερες λέξεις (σπίτι, άνθρωπος): αύξηση Χ.Α. 27% Σπάνιες λέξεις: αύξηση Χ.Α. 17% Ψευδολέξεις: αύξηση Χ.Α. 11%

Συμπερασματικά Το φαινόμενο Stroop συνήθως αποδίδεται στην εμπλοκή της αυτόματης διεργασίας της ανάγνωσης στην αναγνώριση χρώματος. Έτσι, όταν προκύπτει από την ανάγνωση ένα στοιχείο αντικρουόμενο με αυτό που προκύπτει από την αναγνώριση χρώματος, το σύστημα πρέπει να «ελέγξει» τις αντικρουόμενες πληροφορίες, και αυτή η διαδικασία κοστίζει σε χρόνο αντίδρασης. Ένα πιθανό πρόβλημα με αυτή την ερμηνεία είναι ότι θεωρεί την αναγνώριση χρώματος λιγότερο αυτόματη διεργασία από την ανάγνωση. Ωστόσο η αντίληψη χρωμάτων, φαίνεται να ολοκληρώνεται σε κατώτερα επίπεδα του εγκεφάλου από ότι η ανάγνωση.

Αυτόματες διεργασίες Μία διεργασία που εξασκούμε πολύ, με το χρόνο θα γίνει αυτόματη. Οι αυτόματες διεργασίες έχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά: Γίνονται με μεγάλη ταχύτητα Δε χρειάζονται προσοχή Δεν υπόκεινται σε συνειδητό έλεγχο Πραγματοποιούνται με «καταναγκαστικό» τρόπο.

Μη αυτόματες διεργασίες Οι μη αυτόματες διεργασίες από την άλλη: Είναι αργές στην εκτέλεσή τους Απαιτούν κόπο και προσοχή Είναι συνειδητές

Μνήμη Η μνήμη είναι η ικανότητα ενός ατόμου να αποθηκεύει, να επεξεργάζεται και να ανακτά πληροφορίες που προέρχονται από τον έξω κόσμο.

Η Προσέγγιση του Ebbinghaus Χρησιμοποίησε ως μαθησιακό υλικό τις ψευδολέξεις, δηλ. σύνολα γραμμάτων που έμοιαζαν με λέξεις χωρίς σημασιολογικό περιεχόμενο. Επειδή για αυτές τις λέξεις δεν υπήρχαν αναπαραστάσεις στην μνήμη, ήταν σίγουρο ότι η μνημονική συγκράτηση των πληροφοριών δεν θα επηρεαζόταν από τις προηγούμενες γνώσεις

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Υποστήριξε ότι αυτό που τελικά μένει και αποτελεί γνώση είναι τα πληροφοριακά στοιχεία που παραμένουν στην μνήμη μετά τη μεσολάβηση περίπου 8 ωρών από την πρόσληψή τους.

Η Προσέγγιση του Bartlett Η ανθρώπινη μνήμη είναι μια προσπάθεια απόκτησης και συγκράτησης πληροφοριακών στοιχείων με σημασιολογικό περιεχόμενο. Η μνημονική συγκράτηση των πληροφοριών χαρακτηρίζεται από μια περιληπτική συγκράτηση και ανάκληση των πληροφοριών στις γνώσεις που ήδη έχει το άτομο

Οι γνώσεις που έχουμε αποκτήσει για τον κόσμο είναι οργανωμένες και δομημένες σε σχήματα. Τα υπάρχοντα σχήματα αποτελούν τους υποδοχείς με τους οποίους οι νέες πληροφορίες θα δομηθούν και θα γίνουν γνώσεις

Η ΜΝΗΜΗ ΑΠΟΤΕΛΕΙΤΑΙ ΑΠΌ ΤΡΙΑ ΣΤΑΔΙΑ ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΑΝΑΣΥΡΣΗ

Η κωδικοποίηση χρησιμεύει στην εισαγωγή των πληροφοριών στη μνήμη Η κωδικοποίηση χρησιμεύει στην εισαγωγή των πληροφοριών στη μνήμη. Οι πληροφορίες που αποθηκεύονται στη μνήμη κωδικοποιούνται με τέτοιο τρόπο ώστε να γίνονται αποδεκτές και να χρησιμοποιούνται από το μνημονικό μας σύστημα. Η αποθήκευση συνιστά το δεύτερο στάδιο της μνήμης και αναφέρεται στη διατήρηση πληροφοριών για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Η ανάσυρση είναι η διαδικασία μέσω της οποίας η πληροφορία που είχε αποθηκευτεί νωρίτερα, μπορεί να ανακτηθεί στη συνείδηση.

ΑΝΑΣΥΡΣΗ ανάκληση: όταν μας ζητάνε να παραγάγουμε ένα οποιοδήποτε πληροφοριακό στοιχείο ανασύροντάς το από τη μνήμη μας. (ασκήσεις τύπου συμπληρώστε τα κενά των παρακάτω λέξεων) Αναγνώριση: επιλέξουμε ή να αναγνωρίσουμε ανάμεσα σε διάφορες πληροφορίες, την κατάλληλη πληροφορία που χρειαζόμαστε. (ασκήσεις πολλαπλών επιλογών προτάσεων ή όταν γράφουμε διαγώνισμα στο σχολείο)

αισθητηριακή καταγραφή βραχύχρονη μνήμη μακρόχρονη μνήμη ΔΟΜΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ : αισθητηριακή καταγραφή βραχύχρονη μνήμη μακρόχρονη μνήμη

ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΗ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ Χαρακτηρίζεται αφενός από μεγάλη ικανότητα εισροής πληροφοριακών στοιχείων και αφετέρου από περιορισμένη χρονική διάρκεια συγκράτησης, περίπου για μερικά δέκατα του δευτερολέπτου Οι πληροφορίες συγκρατούνται σε αυτή με μορφή εικόνων γι αυτό και λέγεται και εικονική μνήμη Υπό φυσιολογικές συνθήκες οι πληροφορίες αυτές είτε θα περάσουν στο επόμενο μνημονικό σύστημα, είτε θα σβηστούν αν κάποιες άλλες πληροφορίες τις επικαλύψουν, προτού προλάβει να μεσολαβήσει ο χρόνος που χρειάζεται για να γίνει η μεταβίβασή τους στο επόμενο μνημονικό σύστημα.

ΒΡΑΧΥΧΡΟΝΗ ΜΝΗΜΗ Προκειμένου να γίνει αναγνώριση της ταυτότητας των πληροφοριών, πρέπει οι πληροφορίες που βρίσκονται στο στάδιο της αισθητήριας καταγραφής να προσεχθούν να επιλεγούν και να κωδικοποιηθούν Όσες πληροφορίες δεν κωδικοποιηθούν θα χαθούν από την αισθητήρια καταγραφή, ενώ οι υπόλοιπες θα προωθηθούν για περαιτέρω επεξεργασία

ΒΡΑΧΥΧΡΟΝΗ ΜΝΗΜΗ To στάδιο επεξεργασίας κατά το οποίο κωδικοποιημένα πληροφοριακά στοιχεία θα είναι δυνατόν να συγκρατηθούν για περισσότερο χρόνο, προκειμένου να ξεκινήσουν οι διαδικασίες αναγνώρισης της ταυτότητάς τους

ΒΡΑΧΥΧΡΟΝΗ ΜΝΗΜΗ Στη βραχύχρονη μνήμη μπορούν να αποθηκευτούν πληροφορίες για λίγα δευτερόλεπτα ή κάποιες φορές για 1-2 λεπτά. Συνήθως οι πληροφορίες μένουν στην βραχυπρόθεσμη μνήμη για 20 - 30 δευτερόλεπτα, εκτός και αν το άτομο χρησιμοποιήσει την εσωτερική επανάληψη για να τις συγκρατήσει για περισσότερο χρόνο.

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ Για να είναι δυνατή η συγκράτηση των πληροφοριών και να αποφευχθεί η απώλειά τους, απαιτείται ένα είδος επανάληψης των πληροφοριών μέσα στη βραχύχρονη μνήμη. Αυτό το φαινόμενο επανάληψης λέγεται εσωτερική επανάληψη.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Προκειμένου να συγκρατήσουμε έναν αριθμό τηλεφώνου που μας είπανε, συνήθως τον επαναλαμβάνουμε φωνολογικά από μέσα μας. Αυτό δείχνει ότι η κωδικοποιημένη συγκράτηση των πληροφοριών στη βραχύχρονη μνήμη είναι κυρίως ηχητικής φύσης

Αν οι πληροφορίες που συγκρατούνται στη βραχύχρονη μνήμη δεν προωθηθούν στο επόμενο στάδιο της μακρόχρονης μνήμης, τότε είναι σίγουρο ότι θα χαθούν. Η απώλεια αυτή ανεξάρτητα από τις συνέπειές της, φαίνεται να είναι χρήσιμη.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Η δουλειά ενός ταμία τράπεζας θα ήταν εξαιρετικά δύσκολη αν δεν λησμονούσε το ποσό που είχε καταβάλει στον προηγούμενο πελάτη, έτσι ώστε απερίσπαστος να μπορέσει να συγκεντρωθεί στο χρηματικό ποσό που θα δώσει στον επόμενο πελάτη

Παράγοντες που επιδρούν στην ικανότητα συγκράτησης της βραχύχρονης μνήμης: Οποιαδήποτε καθυστέρηση μπορεί να μειώσει την ικανότητα συγκράτησης της βραχυπρόθεσμης μνήμης από 7 σε 3 περίπου στοιχεία. *Έχει υποστηριχθεί ότι σε γενικές γραμμές το πραγματικό όριο στην ικανότητα συγκράτησης του συστήματος αυτού είναι τα 3 με 5 στοιχεία, παρά τα 7 στοιχεία. Ο βαθμός στον οποίο μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την προϋπάρχουσα γνώση για να κωδικοποιήσουμε το υλικό που θέλουμε να απομνημονεύσουμε σε τμήματα που έχουν σημασία.  

Η διάρκεια της βραχύχρονης μνήμης έχει όρια και υποστηρίζεται ότι η ικανότητα συγκράτησης της είναι περίπου 7 ± 2 στοιχεία.

Αν έχουμε για παράδειγμα μια σειρά 15 συνεχόμενων στοιχείων, είναι ανέφικτο να μπορέσουμε να τα ανακαλέσουμε χωρίς κάποια οργάνωση. Αν όμως τα οργανώσουμε σε περιεκτικές κατηγορίες μπορούμε να τα συγκρατήσουμε και να τα θυμηθούμε όλα. Παράδειγμα: Έστω ότι έχουμε τα γράμματα ΞΛΥΟΜΤΙΑΡΤΑΖΠΙΕ και μας ζητήσουν να τα απομνημονεύσουμε ώστε να τα ανακαλέσουμε αργότερα, είναι σχεδόν αδύνατο να τα θυμηθούμε όλα. Αν όμως τα αναδιοργανώσουμε δημιουργούν τις λέξεις: ΞΥΛΟ ΜΑΤΙ ΤΡΑΠΕΖΙ μια ακολουθία που είναι πολύ πιο εύκολη να την ανακαλέσουμε.

ΒΡΑΧΥΧΡΟΝΗ=ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΗ ΜΝΗΜΗ Επισημαίνεται ο λειτουργικός ρόλος της βραχύχρονης μνήμης στη διεκπεραίωση των γνωστικών έργων Η Βραχύχρονη μνήμη διευκολύνει τη λειτουργία πολλών γνωστικών λειτουργιών, όπως της κατανόησης, της ανάγνωσης, του συλλογισμού, των αριθμητικών πράξεων.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Για να πολλαπλασιάσω τον αριθμό 37 με το 9, πρέπει πρώτα να συγκρατήσω σε ένα σύστημα μνήμης τους αριθμούς που θα πολλαπλασιάσω. Στη συνέχεια θα πολλαπλασιάσω το 7 με το 9, σημειώνουμε στο νου μας το 3 κι έχουμε ως κρατούμενο το 6. Κατόπιν πολλαπλασιάζουμε το 3 με το 9, προσθέτω το κρατούμενο και βρίσω το γινόμενο, δηλ. το 333.

ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ Οι πληροφορίες συγκρατούνται στη βραχύχρονη μνήμη, χάρη στην εσωτερική επανάληψή τους, αλλά η συγκράτησή τους είναι βραχύχρονη Η εσωτερική επανάληψη είναι απαραίτητη, προκειμένου να γίνει δυνατή η μεταβίβαση των πληροφοριών από τη βραχύχρονη στη μακρόχρονη μνήμη

Η βραχύχρονη μνήμη λειτουργεί ως ένα σύστημα εργαζόμενης μνήμης το οποίο καθιστά δυνατή τη συγκράτηση, την επεξεργασία αλλά και την αλληλεπίδραση των πληροφοριών Η απώλεια των πληροφοριών από τη βραχύχρονη μνήμη οφείλεται είτε στην ελλιπή λειτουργία της εσωτερικής επανάληψης είτε στην είσοδο νέων πληροφοριών

ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΗ ΜΝΗΜΗ Αν οι πληροφορίες που προσλήφθηκαν συγκρατούνται για χρόνο περισσότερο από μερικά δευτερόλεπτα, τότε μεταβιβάζονται στο σύστημα της μακρόχρονης μνήμης, ενώ για τη συγκράτησή τους δεν απαιτείται εσωτερική επανάληψη

ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΗ ΜΝΗΜΗ Τα όρια της μακρόχρονης μνήμης δεν τα γνωρίζουμε μέχρι σήμερα καθώς δεν υπάρχει κάποιος τρόπος να ανακαλύψουμε το μέγιστο αριθμό πληροφοριών που μπορούμε να συγκρατήσουμε. Οι περισσότεροι ερευνητές πιστεύουν ότι η μακρόχρονη μνήμη μας είναι απεριόριστη, καθώς για παράδειγμα δεν υπάρχει καμία περίπτωση ατόμου που να μην μπορεί να μάθει κάτι καινούργιο επειδή είχε αποθηκεύσει πάρα πολλές πληροφορίες στη μνήμη του. Επίσης, δε γνωρίζουμε ούτε για πόσο χρονικό διάστημα συγκρατούνται οι πληροφορίες στη μακροπρόθεσμη μνήμη. Γνωρίζουμε μόνο ότι τις πληροφορίες που υπάρχουν σε αυτή τη μνήμη οι άνθρωποι συχνά τις θυμούνται αρκετά καλά για μεγάλα χρονικά διαστήματα.

(ανάλογα με την πληροφορία που γίνεται αντικείμενο επεξεργασίας) Τρία είδη μακρόχρονης μνήμης (ανάλογα με την πληροφορία που γίνεται αντικείμενο επεξεργασίας) επεισοδιακή σημασιολογική διαδικαστική αποθηκεύει προσωπικές εμπειρίες όπως π.χ. τι φάγαμε για πρωινό, ποιον είδαμε στο δρόμο αφορά στη γνώση αντικειμένων, γεγονότων, εννοιών, λέξεων και της σημασίας τους εμπλέκει την εκμάθηση συμπεριφορών και δεξιοτήτων, όπως π.χ. το πώς βουρτσίζουμε τα δόντια μας, ή το πώς ντυνόμαστε.

ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΩΝ ΕΠΙΠΕΔΩΝ Το γνωστικό σύστημα έχει την δυνατότητα να επεξεργάζεται χωριστά τα επί μέρους στοιχεία που συνθέτουν τις προσλαμβάνουσες πληροφορίες. Για π.χ. στην περίπτωση των λέξεων, η επεξεργασία περιλαμβάνει τα ακόλουθα επίπεδα:

Γραφημικό στοιχείο Φωνολογικό στοιχείο Σημασιολογικό περιεχόμενο

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Η λέξη: Άνθρωπος Το γραφημικό περιεχόμενο της λέξης προσφέρει μόνο μια διάσταση επεξεργασίας, ενώ το σημασιολογικό περιεχόμενο μπορεί να περιλαμβάνει τη λέξη άνθρωπος ως βιολογική, κοινωνική, ψυχολογική διάσταση και υπόκειται σε πολυδιάστατες επεξεργασίες

Αυτό σημαίνει ότι οι πληροφορίες που λόγω της φύσης τους προϋποθέτουν μεγαλύτερο βάθος ή επίπεδο επεξεργασίας για τη μάθησή τους, είναι δυνατόν να συγκρατούνται καλύτερα στην μνήμη από ότι οι πληροφορίες που προϋποθέτουν ρηχότερη επεξεργασία όπως οι γραφημικές πληροφορίες

Μνήμη και βλάβες Δεν είναι ακόμα εφικτό να καθοριστεί η σχέση ανάμεσα σε μια δεδομένη εγκεφαλική αλλοίωση και μια συγκεκριμένη μνημονική ανεπάρκεια. Το γεγονός ότι μια συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφάλου συνδέεται με τη διακοπή μιας λειτουργίας δεν σημαίνει ότι η περιοχή αυτή είναι η μόνη υπεύθυνη για τον έλεγχο αυτής της λειτουργίας

Άτομα με αλλοιώσεις στον αριστερό βρεγματικό λοβό παρουσιάζουν σοβαρή ανικανότητα συγκράτησης πληροφοριών στη βραχυπρόθεσμη μνήμη, ενώ δεν εμφανίζουν καμία ανεπάρκεια στη μακροπρόθεσμη μνήμη. Εξακολουθούν, με ελάχιστη δυσκολία, να κωδικοποιούν να συγκρατούν και να ανασύρουν πληροφορίες από τη μακροπρόθεσμη μνήμη. Αντιθέτως άτομα με αλλοιώσεις στην περιοχή του μέσου κροταφικού λοβού εμφανίζουν σχετικά φυσιολογική ικανότητα βραχυπρόθεσμης συγκράτησης λεκτικού πληροφοριακού υλικού (π.χ. γράμματα και λέξεις), αλλά παρουσιάζουν σοβαρή ανικανότητα συγκράτησης νέου λεκτικού υλικού στη μακροπρόθεσμη μνήμη

Alzheimer Μία από τις πιο σοβαρές ασθένειες που προκαλούν απώλεια μνήμης -είναι υπεύθυνη για 100.000 περίπου θανάτους ετησίως. Απώλεια μνήμης, διαταραχές προσανατολισμού στο χώρο και το χρόνο και δυσχέρεια για συγκέντρωση και αριθμητικούς υπολογισμούς αποτελούν τα πρώτα συμπτώματα που αρχίζουν συνήθως στα μέσα της έβδομης δεκαετίας της ζωής των ασθενών. Στα τελικά στάδια η νόσος καθιστά τον ασθενή ανίκανο να αυτοεξυπηρετείται. Ο θάνατος συνήθως είναι αποτέλεσμα πνευμονίας ή κάποιας άλλης επιπλοκής. .

Κλίμακες Wechsler To 1939 o D. Wechsler κατασκεύασε το πρώτο ομώνυμο τεστ νοημοσύνης για ενηλίκους στο νοσοκομείο Belvue της Νέας Υόρκης. Τα επόμενα χρόνια ακολούθησαν αναθεωρήσεις της αρχικής αυτής κλίμακας για ενηλίκους ( WAIS)ενώ το 1949 έγινε η πρώτη προσαρμογή της για παιδιά ηλικίας 6-17 ετών ( WISC).

WISC III Το WISC- III είναι ατομικό τεστ και αποτελείται από 6 λεκτικές και 7 πρακτικές υποκλίμακες οι οποίες εναλλάσσονται κατά τη χορήγηση, παρότι αυτό δεν είναι δεσμευτικό.

Λεκτικές κλίμακες Πληροφορίες: Το παιδί καλείται να απαντήσει προφορικά σε ερωτήσεις γενικών γνώσεων. Για παράδειγμα: Πόσες μέρες έχει η εβδομάδα; Ποιος έγραψε την Οδύσσεια; Ομοιότητες: Ζητείται από το παιδί να εντοπίσει ομοιότητες μεταξύ δύο λέξεων. Για παράδειγμα: Σε τι μοιάζουν το γάλα και το νερό; Το τηλέφωνο και το ραδιόφωνο

Αριθμητική: Το παιδί καλείται να λύσει μια σειρά αριθμητικά προβλήματα χωρίς να χρησιμοποιήσει χαρτί και μολύβι. Λεξιλόγιο: Το παιδί δίνει προφορικούς ορισμούς λέξεων. Για παράδειγμα: Τι είναι η ομπρέλα; Τι σημαίνει φεύγω; Κατανόηση: Το παιδί προτείνει λύσεις ή δίνει εξηγήσεις σχετικά με θέματα της καθημερινότητας. Για παράδειγμα: Τι πρέπει να κάνεις αν κοπείς στο δάχτυλο; Γιατί τα παιχνίδια έχουν κανόνες;

Μνήμη Αριθμών: Ζητείται από το παιδί να επαναλάβει ακολουθίες αριθμών με την ίδια ή την αντίστροφη σειρά από εκείνη με την οποία εκφωνεί ο εξεταστής.

Πρακτικές Κλίμακες: Συμπλήρωση εικόνων: Ζητείται από το παιδί να κοιτάξει μια σειρά εικόνες και να ονομάσει ή να δείξει το σημαντικό στοιχείο που λείπει από την κάθε εικόνα Κωδικοποίηση: Το παιδί πρέπει να αντιγράψει όσο το δυνατόν περισσότερα σύμβολα τα οποία αντιστοιχούν σε γεωμετρικά σχήματα.

Σειροθέτηση Εικόνων: Παρουσιάζονται στο παιδί δέσμες καρτών, οι οποίες στο σύνολό τους αναπαριστούν μια ιστορία. Οι κάρτες χορηγούνται ανακατεμένες και το παιδί καλείται να τις τοποθετήσει στη σωστή σειρά. Σχέδια με Κύβους: Ζητείται από το παιδί να αναπαραστήσει με κύβους ένα σχέδιο που του υποδεικνύεται

Συναρμολόγηση Αντικειμένων: Το παιδί καλείται να συναρμολογήσει κομμάτια από εικόνες αντικειμένων. Σύμβολα: Το παιδί διερευνά οπτικά δύο ομάδες σχημάτων και σημειώνει αν υπάρχουν ή όχι όμοια σχήματα και στις δύο ομάδες. Λαβύρινθοι: Το παιδί σχεδιάζει με μια γραμμή την έξοδο από κάθε λαβύρινθο.

ΒΡΑΧΥΧΡΟΝΗ ΜΝΗΜΗ Κωδικοποίηση Κύβοι Αριθμητική

ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΗ ΜΝΗΜΗ Πληροφορίες Ομοιότητες Συμπλήρωση εικόνων

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Βοσνιάδου Σ. , Εισαγωγή στην Ψυχολογία, Gutenberg, Αθήνα 2001. Eysenck W. Michael, Βασικές Αρχές Γνωστικής Ψυχολογίας, επιμέλεια Ελένη Βασιλάκη, Gutenberg, 2010. Kαλαντζή-Αζίζι Α.Αυτογνωσία και αυτοδιαχείριση, Ελληνικά Γράμματα,2002 Λυμπεράκης Σ. , Εγκέφαλος και Ψυχολογία. Εισαγωγή στη Νευροψυχολογία, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 1997 Λούρια Α. Ρ., Η λειτουργία του εγκεφάλου, εισαγωγή στη Νευροψυχολογία, Καστανιώτη, μετάτφραση. Αγγελόπουλος Ν., Αθήνα, 1999. Πόρποδας,Κ., Η μάθηση και οι δυσκολίες της(Γνωστική Προσέγγιση),2003