Βιολογία Ζώων ΙΙ 6. Αμνιωτά - Ομοταξία Ερπετά (πλην Πτηνών) Γεώργιος Μήτσαινας Λέκτορας Τμ. Βιολογίας Παν/μιο Πατρών

Βιολογία Ζώων ΙΙ Αμνιωτά – Παράγωγοι χαρακτήρες Αμνιωτά: Μονοφυλετική ομάδα Τετραπόδων που εμφανίστηκαν περί τα μέσα του Πρώιμου Λιθανθρακοφόρου, διεισδύοντας σε όλους τους βιοτόπους που καταλάμβαναν μέχρι τότε τα αναμνιωτά Τετράποδα. Βασικός παράγωγος χαρακτήρας είναι το αμνιωτικό αυγό. Τέσσερις εξωεμβρυϊκές μεμβράνες: Άμνιο, Αλλαντοΐδα, Χόριο, Λεκιθικός σάκος 6. Ομοταξία Ερπετά (πλην Πτηνών)

Βιολογία Ζώων ΙΙ Αμνιωτά – Αμνιωτικό αυγό Άμνιο: Σχηματίζει την αμνιακή κοιλότητα και περιβάλλει το έμβρυο με υγρό, προστατεύοντάς το και παρέχοντάς του το υδάτινο μέσο για ανάπτυξη. Χόριο: Περιβάλλει όλο το περιεχόμενο του αυγού και φέρει πλούσια αγγείωση. Η αναπτυσσόμενη αλλαντοΐδα εν τέλει θα συντηχθεί με το χόριο, σχηματίζοντας την χοριοαλλαντοειδή μεμβράνη. Οι δύο μεμβράνες λειτουργούν ως αναπνευστικά όργανα για την ανταλλαγή των αερίων, διαμέσου του ημιπερατού κελύφους. 6. Ομοταξία Ερπετά (πλην Πτηνών) Αλλαντοΐδα: Σχηματίζει σάκο, εντός του οποίου αποθέτονται τα μεταβολικά προϊόντα του εμβρύου. Φέρει πλούσια αγγείωση.

Βιολογία Ζώων ΙΙ Αμνιωτά – Αμνιωτικό αυγό Λεκιθικός σάκος: Θρεπτικά συστατικά για την ανάπτυξη του εμβρύου. 6. Ομοταξία Ερπετά (πλην Πτηνών) Εξαίρεση: Μαρσιποφόρα και Πλακουντοφόρα θηλαστικά δεν φέρουν λεκιθικό σάκο με λέκιθο, αλλά πλακούντα, για την απευθείας ανταλλαγή θρεπτικών, αερίων και απεκκριμάτων μεταξύ μητέρας και εμβρύου. Κέλυφος: Εύκαμπτο ή άκαμπτο που παρέχει μηχανική υποστήριξη και ειδικά στα πτηνά λειτουργεί ως ημιδιαπερατό φράγμα που επιτρέπει την ανταλλαγή των αερίων, περιορίζοντας την απώλεια νερού. Πολλά φίδια και σαύρες, καθώς και τα περισσότερα θηλαστικά (πλην των Μονοτρημάτων) δεν φέρουν αυγά με κέλυφος.

Βιολογία Ζώων ΙΙ Αμνιωτά – Αμνιωτικό αυγό Οφέλη αμνιωτικού αυγού; 6. Ομοταξία Ερπετά (πλην Πτηνών) Σχετιζόμενοι παράγωγοι χαρακτήρες Παροχή μηχανικής υποστήριξης, απεξάρτηση από το υγρό στοιχείο, δυνατότητα για μεγαλύτερα αυγά και άρα μεγαλύτερο ενήλικο σώμα, πιο αποτελεσματική αναπνοή του εμβρύου. Απαίτηση για εσωτερική γονιμοποίηση και ύπαρξη συζευκτικού οργάνου, του πέους (εξαίρεση:, σφηνόδοντα και πτηνά). Απουσία προνυμφών με βράγχια.

Βιολογία Ζώων ΙΙ Αμνιωτά – Λοιποί παράγωγοι χαρακτήρες Νέος αναπνευστικός μηχανισμός για την πλήρωση των πνευμόνων. Πλέον αρνητικός αερισμός με την αυξομείωση της χωρητικότητας της θωρακικής κοιλότητας, χάρη στην σκελετομυϊκή δομή της (πλευρές και θωρακικός κλωβός, μεσοπλεύριοι μύες, θωρακοκοιλιακό διάφραγμα). Επηρέασε και τον τρόπο κίνησης των άνω άκρων. Επιμήκυνση του λαιμού, λόγω απαίτησης για επιμήκη τραχεία. 6. Ομοταξία Ερπετά (πλην Πτηνών) Παχύτερο και περισσότερο αδίαβροχο δέρμα. Οφείλεται σε: Περισσότερο κερατινοποιημένη επιδερμίδα και παρουσία λιπιδίων στο δέρμα. Εμφάνιση μεγάλης ποικιλίας κεράτινων δομών που συμβάλλουν στην στεγανότητα και προστασία του δέρματος (φολίδες, φτερά, νύχια, τρίχες κ.λπ.) Αποτέλεσμα: Σημαντικός περιορισμός της δερμικής αναπνοής. Επικράτηση του μετάνεφρου ως νεφρικού τύπου.

Βιολογία Ζώων ΙΙ Κλαδόγραμμα αρτίγονων αμνιωτών - Εξέλιξη κροταφικών ανοιγμάτων 6. Ομοταξία Ερπετά (πλην Πτηνών)

Βιολογία Ζώων ΙΙ Καλυπτήριο σύστημα 6. Ομοταξία Ερπετά (πλην Πτηνών) Γενικά ισχύουν όσα ειπώθηκαν για την δομή του δέρματος των αμνιωτών. Επιπροσθέτως: Εμφάνιση μοναδικής στα ερπετά (περιλαμβανομένων και των πτηνών) της β- κερατίνης, η οποία δίνει φολίδες και φτερά, αντιστοίχως. Φολίδες: επιδερμικής προέλευσης και όχι δερμικής, όπως τα λέπια των ψαριών. Ουσιαστικά αποτελούν αναδιπλώσεις της επιδερμίδας με εύκαμπτους επιδερμικούς συνδέσμους μεταξύ τους. Παίρνουν πολλές μορφές, ακόμα και στο ίδιο σώμα και μπορούν να τροποποιούνται σε διάφορα σχήματα, όπως ακρολοφίες, άκανθες, κερατοειδείς αποφύσεις κ.λπ. Δερμίδα: Παχιά και πλούσια σε κολλαγόνο.

Βιολογία Ζώων ΙΙ Καλυπτήριο σύστημα 6. Ομοταξία Ερπετά (πλην Πτηνών) Δερμικής προέλευσης οστά: Γαστράλια: Συλλογή οστών στην πλευροκοιλιακή περιοχή που δεν αρθρώνονται με την σπονδυλική στήλη. Παρέχουν θέσεις μυϊκής πρόσφυσης και υποστηρίζουν την κοιλιακή περιοχή. Σε ορισμένες σαύρες (Scincidae), στα Σφηνόδοντα και στα Κροκοδείλια. Οστεόδερμα: Βρίσκονται κάτω από τις φολίδες και υποστηρίζουν την επιδερμίδα. Σε ορισμένες σαύρες και στα Κροκοδείλια. Φαινόμενο έκδυσης: Σημαντική ή και συνολική, ταυτόχρονη αποβολή της επιδερμίδας. Νέα κερατινοποιημένη επιδερμίδα ήδη διαμορφώνεται κάτω από την παλιά σε σαύρες και φίδια. Στα Κροκοδείλια οι φολίδες είναι μόνιμες και διαρκώς αυξάνονται για να αντικαθιστούν τις φθορές. Στα χελώνια εναπόθεση κερατίνης κάτω από τα παλαιά στρώματα των επιδερμικών πλακών. Αδένες: Μηριαίοι αδένες σε κοιλιακή θέση μηρών αρσενικών σαυρών και μοσχοφόροι αδένες σε διάφορα είδη.

Βιολογία Ζώων ΙΙ Ουρογεννητικό σύστημα - Απέκκριση 6. Ομοταξία Ερπετά (πλην Πτηνών) Μετανεφρικού τύπου νεφρός. Δεν υπάρχει αγκύλη του Henle, συνεπώς δεν γίνεται επαναπορρόφηση νερού σε αυτόν. Απέκκριση με διακριτό ουρητήρα. Κυρίως ουρικοτελικοί οργανισμοί. Η επαναπορρόφηση του νερού γίνεται στην ουροδόχο κύστη. Ακολουθεί αποβολή ημιστέρεης μάζας ουρικού οξέως. Αλατογόνοι αδένες: Σε μύτη, μάτια και γλώσσα. Έκκριση έντονα υπερωσμωτικού, αλατούχου υγρού.

Βιολογία Ζώων ΙΙ Ουρογεννητικό σύστημα 6. Ομοταξία Ερπετά (πλην Πτηνών) Θηλυκό άτομο Ο αρχινεφρικός αγωγός υποπλάσσεται. Επειδή οι εξωεμβρυϊκές μεμβράνες και το κέλυφος των αυγών δεν είναι διαπερατά στο σπέρμα, πρώτα γίνεται η εσωτερική γονιμοποίηση και κατόπιν, καθώς κινείται το γονιμοποιημένο αυγό εντός του ωαγωγού, προστίθενται τα παραπάνω. Τα περισσότερα ερπετά είναι ωοτόκα, δηλ. γενούν αυγά με δερματώδες ή σκληρό περίβλημα. Ορισμένα φίδια είναι ωοζωοτόκα, δηλ. τα έμβρυα ολοκληρώνουν την ανάπτυξή τους εντός των αυγών τρεφόμενα από τη λέκιθο κατά την παραμονή τους στη μήτρα και γεννιόνται ζωντανά άτομα. Ελάχιστα είναι ζωοτόκα, δηλ. υπάρχει υποτυπώδης πλακούντας.

Βιολογία Ζώων ΙΙ Ουρογεννητικό σύστημα 6. Ομοταξία Ερπετά (πλην Πτηνών) Αρσενικό άτομο Ο αρχινεφρικός αγωγός αποκτά λειτουργία σπερματαγωγού. Τα ούρα αποβάλλονται με ξεχωριστό αγωγό, τον ουρητήρα (για πρώτη φορά σε αρσενικά Τετραπόδων). Την αρχή του σπερματαγωγού αποτελεί η επιδιδυμίδα. Οι σπερματαγωγοί και οι ουρητήρες εκβάλλουν στην αμάρα μέσω μιας θηλοειδούς προεκβολής, της ουρογεννητικής θηλής.

Βιολογία Ζώων ΙΙ Ουρογεννητικό σύστημα 6. Ομοταξία Ερπετά (πλην Πτηνών) Όργανα σύζευξης Άζυγο πέος Χελωνίων και Κροκοδειλίων Τα Χελώνια και τα Κροκοδείλια φέρουν άζυγο πέος, το οποίο αποτελείται από δύο σηραγγώδη σώματα, τα οποία στο σημείο ένωσής τους σχηματίζουν τη σπερματική αύλακα, διαμέσου της οποίας ρέει το σπέρμα κατά τη σύζευξη. Σε κατάσταση ηρεμίας, το πέος υποχωρεί σε περίβλημα ή εντός της κοιλότητας της αμάρας. Τα Σφηνόδοντα δεν φέρουν συζευκτικό όργανο και η σύζευξη γίνεται με την άμεση επαφή της αμάρας των δύο ατόμων και την μεταφορά σπέρματος.

Βιολογία Ζώων ΙΙ Ουρογεννητικό σύστημα 6. Ομοταξία Ερπετά (πλην Πτηνών) Όργανα σύζευξης Ημιπέη Σαυρών και Φιδιών Οι Σαύρες και τα Φίδια φέρουν δύο ημιπέη, καθένα εκ των οποίων φέρει μία σπερματική αύλακα. Σε κατάσταση ηρεμίας, τα ημιπέη υποχωρούν με τη βοήθεια μυών στο εσωτερικό της αμάρας με αναστροφή μέσα-έξω (εγκολεασμός). Τα ημιπέη έχουν αδρή επιφάνεια ή φέρουν άκανθες για την καλύτερη συγκράτηση του θηλυκού. Μόνο ένα ημιπέος εισέρχεται στην αμάρα του θηλυκού κατά τη σύζευξη.

Βιολογία Ζώων ΙΙ Αναπνευστικό σύστημα 6. Ομοταξία Ερπετά (πλην Πτηνών) Συγκριτικά με τα Αναμνιωτά Τετράποδα (Λισσαμφίβια), τα Ερπετά φέρουν καλύτερα ανεπτυγμένους πνεύμονες με αυξημένη αναπνευστική επιφάνεια και μεγαλύτερη τραχεία και βρόχους. Στα φίδια είναι ιδιαίτερα επιμήκεις, διατρέχοντας σημαντικό τμήμα του σώματος. Φυσικά ισχύει η είσοδος αέρα μέσω αρνητικής πίεσης στους πνεύμονες. Η αρνητική πίεση προκύπτει από την διόγκωση του θωρακικού κλωβού (κυρίως σε σαύρες, φίδια) ή ακόμη και μετακινώντας εσωτερικά όργανα προς τα πίσω, όπως το ήπαρ (Κροκοδείλια). Στα Χελώνια, λόγω της ιδιαίτερης κατασκευής τους, η δημιουργία της αρνητικής πίεσης προκύπτει με την δράση ειδικών μυών και με την μετακίνηση των άκρων εντός και εκτός του χελύου (καβούκι).

Βιολογία Ζώων ΙΙ Πεπτικό σύστημα 6. Ομοταξία Ερπετά (πλην Πτηνών) Το ήπαρ είναι συνήθως δίλοβο. Στα Κροκοδείλια υπάρχει πριν το στόμαχο ο προστόμαχος ή πρόλοβος, μία ιδιαίτερα μυώδης περιοχή, η οποία με τη βοήθεια σκληρών αντικειμένων που έχει ο οργανισμός καταπιεί (συνήθως μικρές πέτρες) συνθλίβει την τροφή πριν αυτή εισέλθει στον στόμαχο. Ορισμένες σαύρες φέρουν τυφλό έντερο μεταξύ του λεπτού και του παχέως εντέρου. Τα ερπετά φέρουν ευδιάκριτο, μακρύ έντερο. Η αμάρα είναι μερικώς διαφοροποιημένη στο κοπρόδαιο που δέχεται τα προϊόντα του πεπτικού και το ουρόδαιο που δέχεται τα προϊόντα του ουρογεννητικού. Αρκετές ομοιότητες με το πεπτικό των Λισσαμφιβίων.

Βιολογία Ζώων ΙΙ Κυκλοφορικό σύστημα Αορτικά τόξα Ερπετών Διατηρούνται 3 αορτικά τόξα, όπως και στα Λισσαμφίβια, με διαφορές: To πνευμονικό (VI). Στέλνει το μη οξυγονωμένο αίμα στους πνεύμονες, μέσω των πνευμονικών αρτηριών. To συστημικό (IV). H αριστερή βάση, το ίδιο το αριστερό αορτικό τόξο και η αριστερή ραχιαία αορτή  αριστερό συστημικό τόξο. Η δεξιά βάση, το ίδιο το δεξιό αορτικό τόξο και η δεξιά ραχιαία αορτή  δεξιό συστημικό τόξο. Το δεξιό είναι πιο ανεπτυγμένο, καθώς από αυτό προκύπτουν οι καρωτίδες (καρωτιδικό τόξο ΙΙΙ). Τα δύο συστημικά τόξα ενώνονται ραχιαία στην κοινή ραχιαία αορτή. Οι υποκλείδιες αρτηρίες από τη ραχιαία αορτή ή τα συστημικά τόξα. 6. Ομοταξία Ερπετά (πλην Πτηνών)

Βιολογία Ζώων ΙΙ Κυκλοφορικό σύστημα Η καρδιά των Ερπετών (εσωτερική κοιλιακή όψη) Διατηρείται ο φλεβώδης κόλπος, ως φλεβόκομβος που περιέχει τα κύτταρα-βηματοδότες. Ο δεξιός και ο αριστερός κόλπος είναι σαφώς διαχωρισμένοι. Η κοιλία είναι μερικώς διαχωρισμένη σε τρεις θαλάμους: τον φλεβικό, τον πνευμονικό και τον βαθύτερα τοποθετημένο αρτηριακό. Δεν υπάρχει αρτηριακός κώνος. 6. Ομοταξία Ερπετά (πλην Πτηνών)

Βιολογία Ζώων ΙΙ Κυκλοφορικό σύστημα Ροή αίματος στην καρδιά των Ερπετών Πνευμονικές φλέβες (οξυγονωμένο αίμα)  Αριστερός κόλπος  Βαθύ Αρτηριακό θάλαμο κοιλίας  σύσπαση  ενδοκοιλιακό κανάλι  φλεβικό θάλαμο  αριστερό και δεξί Συστημικό τόξο  Κεφαλή και λοιπό σώμα. Ταυτόχρονα επιστροφή αίματος από το σώμα, μέσω φλεβικής κυκλοφορίας με τις άνω κοίλες και την κάτω κοίλη φλέβα (μη οξυγονωμένο αίμα)  Φλεβώδης κόλπος  Δεξιός κόλπος  Φλεβικός θάλαμος κοιλίας  ροή κατά πλάτος μυώδους ράχης  Πνευμονικός θάλαμος  Κυρίως στις Πνευμονικές αρτηρίες  Πνεύμονες  Πνευμονικές φλέβες  οξυγόνωση. Μέσω ασύγχρονης σύσπασης κοιλίας, το μη οξυγονωμένο αίμα πηγαίνει πρώτα προς την πνευμονική αρτηρία. Με τη 2 η σύσπαση, το οξυγονωμένο αίμα βρίσκει μεγάλη αντίσταση στην ήδη γεμάτη πνευμονική αρτηρία, οπότε πάει στο Συστημικό τόξο. 6. Ομοταξία Ερπετά (πλην Πτηνών)

Βιολογία Ζώων ΙΙ Κυκλοφορικό σύστημα Δομή καρδιάς Κροκοδειλίων Ο φλεβώδης κόλπος είναι μικρότερος, παρόλα αυτά διατηρείται. Οι δύο κόλποι είναι πλήρως διαχωρισμένοι. Η κοιλία για πρώτη φορά διαχωρίζεται πλήρως σε αριστερή και δεξιά! Το πνευμονικό τόξο και το αριστερό συστημικό τόξο ξεκινούν από τη δεξιά κοιλία. Το δεξιό συστημικό τόξο ξεκινά από την αριστερή κοιλία. Σύντομα μετά την ‘απομάκρυνσή’ τους από την καρδιά το αριστερό αορτικό τόξο επικοινωνεί με το δεξί, μέσω του τρήματος του Panizza. 6. Ομοταξία Ερπετά (πλην Πτηνών)

Βιολογία Ζώων ΙΙ Κυκλοφορικό σύστημα Ροή αίματος καρδιάς Κροκοδειλίων Η πνευμονική και η συστημική κυκλοφορία εκτελούνται ταυτόχρονα. Συστημική κυκλοφορία: Οξυγονωμένο αίμα  Πνευμονική φλέβα  Αριστερός κόλπος  Αριστερή κοιλία  Σύσπαση  ροή αίματος με υψηλή πίεση στο δεξιό συστημικό τόξο  τρήμα του Panizza  αριστερό συστημικό τόξο  καρωτιδικό τόξο και ραχιαία αορτή: τροφοδοσία σώματος. Πνευμονική κυκλοφορία: Μη Οξυγονωμένο αίμα  Φλεβώδης κόλπος  Δεξιός κόλπος  Δεξιά κοιλία  Σύσπαση  ροή αίματος προς το πνευμονικό τόξο  πνεύμονες για οξυγόνωση αίματος. Κατά τη σύσπαση της δεξιάς κοιλίας, αποφεύγεται η ροή προς το αριστερό συστημικό τόξο, διότι έχει μόλις προηγηθεί η σύσπαση της αριστερής κοιλίας, η οποία, μέσω του τρήματος του Panizza, στέλνει αίμα σε αυτό με υψηλή πίεση, κρατώντας τις βαλβίδες στη βάση του κλειστές. 6. Ομοταξία Ερπετά (πλην Πτηνών)

Βιολογία Ζώων ΙΙ Νευρικό σύστημα Γενικά μικρός εγκέφαλος, συγκριτικά με το μέγεθος του σώματος. Σχετικά μεγεθυμένα εγκεφαλικά ημισφαίρια του τελεγκεφάλου. 6. Ομοταξία Ερπετά (πλην Πτηνών) Ανεπτυγμένες αισθήσεις και ιδιαίτερα ανεπτυγμένη όραση. Όσφρηση όχι ιδιαίτερα ανεπτυγμένη, με εξαίρεση τα φίδια και μερικές σαύρες. Σε αυτά ιδιαίτερη ανάπτυξη του οργάνου του Jacobson, το οποίο αποτελείται από έναν ιδιαίτερα ανεπτυγμένο οσφρητικά θάλαμο στην υπερώα. Μόρια από τον αέρα μεταφέρονται με τη δισχιδή γλώσσα στο όργανο του Jacobson για ερμηνεία.

Βιολογία Ζώων ΙΙ Ερειστικό σύστημα Γενικά: Καλά οστεοποιημένος σκελετός. Το κρανίο συνδέεται με την σπονδυλική στήλη με έναν ινιακό σπόνδυλο. 6. Ομοταξία Ερπετά (πλην Πτηνών) Συνήθως, τέσσερα άκρα με 5 δάκτυλα. Υπάρχουν και περιπτώσεις με υποπλασμένα άκρα ή με πλήρη απουσία αυτών (φίδια). Υπάρχουν πλευρές και στέρνο και πλήρης θωρακικός κλωβός (τα φίδια δεν φέρουν στέρνο).

Τάξη Χελώνια Βιολογία Ζώων ΙΙ6. Ομοταξία Ερπετά (πλην Πτηνών) Η στοματική κοιλότητα φέρει κεράτινες πλάκες αντί για δόντια. Πολύ ιδιαίτερη κατασκευή σκελετού: Χέλυο Αποτελείται από τον ραχιαίο και τον κοιλιακό θυρεό. Οι θυρεοί προκύπτουν από την οστεοποίηση δερμικής προέλευσης δομών. Στον ραχιαίο θυρεό παρατηρείται η συνοστέωση του δερμικού σκελετού με τους σπονδύλους και τις πλευρές της σπονδυλικής στήλης. Διατηρούνται ανοίγματα για την κεφαλή τα άκρα και την ουρά. Αναψιδωτά, καθώς δευτερογενώς έχουν χάσει τα κροταφικά τρήματα. Ωοτόκες.

Τάξη Σφηνόδοντα: Τουατάρα Βιολογία Ζώων ΙΙ6. Ομοταξία Ερπετά (πλην Πτηνών) Ζωντανά απολιθώματα, μόλις δύο είδη. Εξαιρετικά αργή ανάπτυξη και αναπαραγωγικός ρυθμός. Μεγάλο όριο ζωής. Φέρουν βρεγματικό οφθαλμό – τρίτο μάτι – με ανεπτυγμένο αμφιβληστροειδή, φακό και νευρικές απολήξεις. Αν και καλύπτεται από φολίδες, είναι ευαίσθητος στο φώς. Δομή της επίφυσης. Διαψιδωτό κρανίο με δύο κροταφικά τρήματα και πλήρη τόξα.

Τάξη Κροκοδείλια Βιολογία Ζώων ΙΙ6. Ομοταξία Ερπετά (πλην Πτηνών) Τα μόνα επιζώντα ερπετά από τα αρχαιοσαύρια. Οδοντοφυία τύπου θηκοδοντίας. Στιβαρό σώμα, εύρωστο και ενισχυμένο κρανίο με πολύ ισχυρή μυϊκή υποστήριξη.

Τάξη Κροκοδείλια Βιολογία Ζώων ΙΙ6. Ομοταξία Ερπετά (πλην Πτηνών) Θηκοδοντία: Τα δόντια είναι βυθισμένα σε θήκες (Κροκοδείλια – Θηλαστικά). Ακροδοντία: Τα δόντια φύονται από πολύ ρηχές θήκες, στην μασητική επιφάνεια (κορυφή) της γνάθου (Φίδια). Πλευροδοντία: Τα δόντια προσφύονται στην έσω πλευρική επιφάνεια της γνάθου. (Σαύρες).

Τάξη Κροκοδείλια Βιολογία Ζώων ΙΙ6. Ομοταξία Ερπετά (πλην Πτηνών) Τα μόνα επιζώντα ερπετά από τα αρχαιοσαύρια. Οδοντοφυία τύπου θηκοδοντίας. Ανάπτυξη πλήρους δευτερογενούς υπερώας. Φυσικά, τετράχωρη καρδιά με δύο κόλπους και δύο κοιλίες. Στιβαρό σώμα, εύρωστο και ενισχυμένο κρανίο με πολύ ισχυρή μυϊκή υποστήριξη.