1 Ανακυκλώσιμοι Φυσικοί Πόροι Ανακυκλώσιμοι φυσικοί πόροι λέγονται οι εξαντλήσιμοι φυσικοί πόροι που διατηρούν τις βασικές φυσικές και χημικές τους ιδιότητες κατά τη χρήση τους και, κάτω από κατάλληλες συνθήκες, μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν (ανακυκλωθούν). Προγραμματισμένη απαξίωση: το κίνητρο που έχουν οι κατασκευαστές να παράγουν προϊόντα με σύντομη διάρκεια ζωής. Η ανακύκλωση έχει δύο διαστάσεις: Γίνεται ελκυστικότερη όσο μειώνεται το απόθεμα του πόρου (γιατί;) Υποβοηθείται από τη μείωση του κόστους απόθεσης (και όχι συλλογής) των απορριμμάτων Εάν τα προϊόντα από ανακυκλωμένα υλικά είναι φθηνότερα, με δεδομένο ότι διατηρούν την ποιότητα του προϊόντος, τότε οι καταναλωτές τείνουν να υπο- καταστήσουν προϊόντα από αχρησιμοποίητες πρώτες ύλες με ανακυκλωμένα προϊόντα (Επίδραση Σύνθετης Ζήτησης). Συνεπώς, βασικός παράγοντας καθορισμού της έντασης της ζήτησης για ανακυκλωμένα προϊόντα είναι η ποιότητά τους (βαθμός καθαρότητας τους) Παράδειγμα: Αλουμίνιο έναντι Πλαστικών

2 Συνέργεια μεταξύ ανακύκλωσης και παραγωγής προϊόντων Εάν οι βιομηχανίες χρησιμοποιούν ανακυκλωμένα προϊόντα τότε τις συμφέρει να είναι φθηνότερα και να κάνουν ενέργειες που να διευκολύνουν την ανακύκλωση. Σχεδιασμός προϊόντων για εύκολο διαχωρισμό των συστατικών που μπορούν να ανακυκλωθούν. Σήμανση των διαφόρων μερών ενός προϊόντος με κωδικούς που δείχνουν τη σύνθεση των εξαρτημάτων. Χωροθέτηση βιομηχανιών ανακύκλωσης: Κοντά στις πόλεις (γιατί;) Δημιουργία δικτύων μεταξύ παραγωγών πρωτογενών προϊόντων και βιομηχανιών ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης των βασικών συστατικών μερών των προϊόντων. Παραδείγματα: Κατασκευή αεροσκαφών Η Απαξίωση των Προϊόντων Οι κατασκευαστές απορριμμάτων (The Waste Makers) Λειτουργική Απαξίωση - Καινοτομία Απαξίωση λόγω Μόδας Απαξίωση λόγω Φθοράς (αποτελεσματικό επίπεδο ανθεκτικότητας, τι είναι; πως επιτυγχάνεται;)

3 Οικονομική της αποτελεσματικής κατανομής ανακυκλώσιμων φυσικών πόρων Γενικά Θεωρητικά, μία μονάδα φυσικού πόρου που καταναλώνεται σήμερα (t 0 ) και μπορεί να ανακυκλωθεί στο μέλλον (χρόνο t 1 ) δεν έχει κόστος χρήστη. Η ανακύκλωση είναι μία βιομηχανική διαδικασία που απαιτεί κεφάλαιο, εργασία έδαφος. Τρεις παράγοντες επηρεάζουν τις οικονομικές δυνατότητες της ανακύκλωσης ενός προϊόντος: 1.Το ποσοστό του πόρου που μπορεί να ανακυκλωθεί (πάντα μικρότερο από 100). Μεγάλες διαφορές ανάμεσα σε διαφορετικούς πόρους και χρήσεις. 2.Το χρόνο για τον οποίο ένας πόρος είναι «κλειδωμένος» σε μία χρήση. Άμεση σχέση με τη διαδικασία και τους λόγους απαξίωσης. 3.Το βιομηχανικό κόστος της διαδικασίας ανακύκλωσης (συλλογή, μεταφορά, επεξεργασία). Το οριακό κόστος της ανακύκλωσης αυξάνει όσο αυξάνεται η ποσότητα που ανακυκλώνεται (γιατί;)

4 Οριακό κόστος απόσπασης περίοδος t 0 (MEC 0 ) Οριακό κόστος χρήστη (MUC) Συνολικό οριακό κόστος (MSC) Οριακό κόστος απόσπασης περίοδος t 1 (MEC 1 ) Οριακό όφελος κατανάλωσης περίοδος t 1 (MSB 1 ) Οριακό κόστος ανακύκλωσης (MRC) Καθαρό κοινωνικό οριακό κόστος ανακύκλωσης (NMRC)=MRC-MEC 1 Q1Q1 QRQR Κόστος 0 S Ποσότητα αποθέματος Πηγή: McInerney, 1976.

5 0 Κόστος Q1Q1 QRQR MEC 0 MUC MC D =MEC 0 +MUC 0 Κόστος Q1Q1 QRQR Q* D Q* R 0 Κόστος/όφελος Q1Q1 QRQR NMRC Q* 0 MSB 0 MSC + Βέλτιστο επίπεδο απόσπασης Βέλτιστο επίπεδο ανακύκλωσης MC R =MEC 0 +NMRC MEC 0 Πηγή: McInerney, 1976.

6 Ανακύκλωση ή Απόρριψη; Κόστος ανά μονάδα 0% 100% 0% 100% MC p MC S MC R QpQp QSQS ποσοστό ανακύκλωσης απόρριψης Όταν το ιδιωτικό οριακό κόστος αποκομιδής (MC p ) είναι μικρότερο του οριακού κοινωνικού κόστους (MC S ) το επίπεδο ανακύκλωσης που διαμορφώνεται από το μηχανισμό της αγοράς (MC R =MC S ) στο σημείο Q S.

7 Κόστος Αποκομιδής και Αγορά Ανακυκλούμενων Προϊόντων Τιμή πόρου ποσότητα D SrSr S’ r SdSd StSt S’ t p p’ qrqr q’ r qtqt q’ t 0 Οι καμπύλες S r, S d είναι οι καμπύλες προσφοράς για ανακυκλωμένα παλιά απορρίμματα και παρθένα μέταλλα. S t είναι η συνολική καμπύλη προσφοράς από την οριζόντια άθροιση των S r και S d. Οι τονούμενες καμπύλες είναι οι αντίστοιχες καμπύλες όταν το κόστος αποκομιδής λαμβάνεται υπόψη (δηλαδή η προσφορά αυξάνει). Η συνολική κατανάλωση του πόρου αυξάνεται από q t σε q’ t λόγω μείωσης της τιμής από p σε p’. Η χρήση ανακυκλούμενων υλικών αυξάνει από q r σε q’ r. Η ποσότητα προσφοράς παρθένων μεταλλευμάτων μειώνεται. Όταν το κόστος αποκομιδής συμπεριλαμβάνεται, αυξάνεται ο όγκος των ανακυκλούμενων υλικών και μειώνεται ο όγκος των παρθένων υλικών παρατείνοντας έτσι τη διάρκεια της χρήσιμης ζωής των εξαντλήσιμων πόρων.

8 Τα απορρίμματα στην Ελλάδα

9 Η ανακύκλωση στην Ελλάδα Η ανακύκλωση στην Ελλάδα ξεκίνησε το 1986 σε μεγάλους δήμους της Αττικής, της κεντρικής Μακεδονίας, Πατρών κ.λπ. Το 2001 ψηφίζεται ο νόμος 2939 στον οποίο υιοθετείται η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» και καθορίζονται οι ευθύνες όλων όσων εμπλέκονται στο σύστημα παραγωγής, διακίνησης και εμπορίας συσκευασιών και προϊόντων όπως ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές, μπαταρίες, λάδια, λάστιχα αυτοκινήτων και άλλα. Με τον ίδιο νόμο τίθενται ως αρχές της οικονομικής δραστηριότητας η επαναχρησιμοποίηση – ανακύκλωση, η πρόληψη και η ανάκτηση ενέργειας. Σήμερα (στοιχεία 2004) η ανακύκλωση στην Ελλάδα φτάνει το 30% στο χαρτί, 20% στο γυαλί, 25% στο αλουμίνιο και 1% στο πλαστικό. Ιδιαίτερα για τα προϊόντα ενεργοβόρων βιομηχανιών όπως η υαλουργία, τα πλαστικά (PET) και το αλουμίνιο, η ανακύκλωση συμβάλλει στην εξοικονόμηση ενέργειας.

10 Ο νόμος προβλέπει ότι: μέχρι 31 Δεκεμβρίου 2005 θα πρέπει: Να αξιοποιείται το 50-65% των απορριμμάτων συσκευασίας Να ανακυκλώνεται το 25-45% των απορριμμάτων συσκευασίας Ανακύκλωση κατά 15% τουλάχιστον ανά υλικό συσκευασίας Μέχρι 31 Ιουλίου 2006 θα πρέπει: Η αξιοποίηση μεταχειρισμένων ελαστικών οχημάτων να είναι τουλάχιστον 65% των αποσυρόμενων ελαστικών Η ανακύκλωση να φτάνει στο 10% Μέχρι 31 Δεκεμβρίου 2006 θα πρέπει: Να συλλέγεται το 70% των αποβλήτων λιπαντικών ελαίων (όσα δεν αναγεννώνται να διατίθενται (π.χ. καύσιμα). Μέχρι 1 Ιανουαρίου 2006 θα πρέπει: Η επαναχρησιμοποίηση άχρηστων οχημάτων να αυξηθεί κατά 85% Μέχρι 31 Δεκεμβρίου 2006 θα πρέπει: Να συλλέγεται το 30% των χρησιμοποιημένων μπαταριών και το 70% των συσσωρευτών της βιομηχανίας και των οχημάτων Να ανακυκλώνεται το 80% των χρησιμοποιημένων μπαταριών Μέχρι 31 Δεκεμβρίου 2006 θα πρέπει: Η ανάκτηση υλικών από μεγάλες οικιακές συσκευές να αυξηθεί στο 80% και η επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωσή τους στο 75%

11 Στην Ελλάδα η ανακύκλωση προσφέρει: 1.Μικρότερη ποσότητα σκουπιδιών (σήμερα σχεδόν τόνοι ανά έτος) 2.Σωστότερη διαχείριση των σχεδόν 3000 χωματερών που λειτουργούν (το 70% αυτών) χωρίς τους κανόνες που καθορίζονται από την ΕΕ και διεθνείς συμβάσεις. 3.Μείωση του κόστους συλλογής και διάθεσης των απορριμμάτων και συνεπώς αυξημένα έσοδα για τους δήμους 4.Εξοικονόμηση ενέργειας (ιδίως από το αλουμίνιο, γυαλί και PET) 5.Νέες θέσεις εργασίας σε νέους τομείς με υψηλές τεχνολογικές απαιτήσεις και εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό 6.Μείωση ρύπανσης νερών και αέρα από την μείωση της έντασης λειτουργίας των χωματερών 7.Αυξημένο επίπεδο περιβαλλοντικής συνείδησης στους κατοίκους των αστικών περιοχών (συμμετοχή = συνείδηση) 8.Σημαντική υποκατάσταση εισαγωγών ειδικά για χαρτί