ΟΙ ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΧΙΟΥΜΟΡ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΣΕ ΥΨΗΛΟ ΚΙΝΔΥΝΟ ΚΑΙ ΤΩΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΤΟΥΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΤΖΙΑΓΚΑΝΑ ΑΕΜ : 2240/2009 Μάθημα : Συγκριτική Κοινωνική Εργασία Διδάσκουσα : κ. Κανδυλάκη Αγάπη

A UTHORS : JANE F. GILGUN, P H. D., LICSW IS A PROFESSOR AT THE SCHOOL OF SOCIAL WORK, UNIVERSITY OF MINNESOTA, TWIN CITIES, U. S. A ALANKAAR SHARMA, MSW, PH. D. CAND, IS A ASSISTANT PROFESSOR AT THE SCHOOL OF SOCIAL WORK, UNIVERSITY OF IOWA, IOWA CITY, IOWA, U. SA AND CANDIDATE AT THE SCHOOL OF SOCIAL WORK, UNIVERSITY OF MINNESOTA, TWIN CITIES, U. S. A Article: The uses of humour in case management with high-risk children and their families. First published online: June, 15, 2011

Π ΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγικές παρατηρήσεις σχετικά με το άρθρο. Έρευνα για το χιούμορ ( σχετικές θεωρίες και έρευνες για την έννοια του χιούμορ ). Το χιούμορ στην κοινωνική εργασία ( σχετικές μελέτες και έρευνες για την χρήση του χιούμορ από κλ.) Άγχος και κοινωνική εργασία ( έρευνες - μελέτες για τις πηγές άγχους των κοινωνικών λειτουργών ). Το χιούμορ στην παρούσα έρευνα. Μεθοδολογία της έρευνας ( συμμετέχοντες, παραδείγματα περιπτώσεων, έλεγχος μελών ). Ευρήματα ( το χιούμορ … ως μέσο έκφρασης θυμού και απογοήτευσης, ως μέσο έκφρασης απογοήτευσης αλλά όχι θυμού, που διαχέει το άγχος των case managers, ως μέσο επίλυσης προβλημάτων, χιούμορ στην απεικόνιση παιδιών ). Συζήτηση

Ε ΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΡΘΡΟ Το να γελάς δεν είναι μόνο για όσο διαρκέσει αλλά για να περνάς καλά, να αναπτύσσεσαι και να είσαι ελεύθερος και ανθρώπινος.(Siporin, 1984) Σκοπός του άρθρου είναι να περιγράψει τις συνθήκες κάτω από τις οποίες οι επαγγελματίες κοινωνικών υπηρεσιών χρησιμοποιούν το χιούμορ. Ο σκοπός αυτός επετεύχθη εν μέσω μιας εθνογραφικής μελέτης των παραγόντων που επιδρούν αρνητικά ή θετικά σε παιδιά υψηλού κινδύνου και των οικογενειών τους που αποτελούσαν χρήστες ενός προγράμματος κοινωνικής υπηρεσίας. Δυο ερωτήματα καθοδήγησαν την έρευνα για την χρήση του χιούμορ, ένα γενικότερο : Πως οι επαγγελματίες κοινωνικών υπηρεσιών χρησιμοποιούν το χιούμορ στη διεξαγωγή του έργου τους με στρεγόννα παιδιά και τις οικογένειες τους ; Και ένα ειδικότερο : Οδηγεί η χρήση του χιούμορ σε εποικοδομητική λύση των προβλημάτων ;

ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΟ ΧΙΟΥΜΟΡ Η επισκόπηση των εννοιών του χιούμορ στους δυτικούς πολιτισμούς (Morreal, 2010) κατέδειξε 3 κύριες θεωρίες : α ) χιούμορ ως έκφραση υπεροχής, το οποίο είναι επιθετικό, εχθρικό και σκληρό και χρησιμοποιείται με σκληρό τρόπο για να επιβληθεί η ανωτερότητα κάποιου έναντι άλλων. β ) χιούμορ ως εκτόνωση της έντασης, σχετίζεται με την άποψη του Freud (1960) ότι η ευχαρίστηση συνδέεται με την έκφραση απαγορευμένων επιθυμιών κάνοντας πλάκα. γ ) χιούμορ ως διασκέδαση στην δυσαρμονία, όπου η διασκέδαση και η δυσαρμονία είναι βασικά χαρακτηριστικά του χιούμορ, χωρίς αυτά δεν υπάρχει χιούμορ.(Morreal,2010)

Τ Ο ΧΙΟΥΜΟΡ ΩΣ ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗ ΣΤΗΝ ΔΥΣΑΡΜΟΝΙΑ Δυσαρμονία προκύπτει όταν οι παρατηρητές διασκεδάζουν σε ένα διάστημα μεταξύ των προσδοκιών τους για το πώς τα πράγματα υποτίθεται πως πρέπει να είναι και το τι συμβαίνει σε συγκεκριμένες καταστάσεις. Κάποιες φορές το χιούμορ προωθεί την διαμόρφωση προοπτικών που επιτρέπουν την επανεκτίμηση στρεσσογόννων καταστάσεων από μια λιγότερο απειλητική πλευρά (Martin, 2007, Morreal, 2010) ακόμη και αν καθίστανται αυτές αστείες (McCreaddie & Wiggins, 2008) E πιπλέον, όταν τα άτομα έρχονται αντιμέτωπα με στρεσσογόννες καταστάσεις το χιούμορ μπορεί να προσφέρει μια προσωρινή ανάπαυλα. Τα άτομα μπορούν έπειτα να επιστρέψουν στην προηγούμενη κατάσταση με εστίαση επικεντρωμένη στην επίλυση του προβλήματος (Straub, 2002). Ενώ, τέλος κάτω από συνθήκες έντονου στρες το χιούμορ οδηγεί σε προσαρμοστική αντιμετώπιση (Joshua et al, 2005). Κοινές έννοιες παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στο χιούμορ. Όπως επεσήμανε οι Critchley (2006) ένα κοινωνικό συμβόλαιο είναι απαραίτητο για να λάβει χώρα το χιούμορ. Το συμβόλαιο αυτό πρέπει να περιλαμβάνει κοινές ερμηνείες για το τι είναι αστείο. Η χρήση του χιούμορ προϋποθέτει ότι αυτός που το κάνει γνωρίζει τόσο το στόχο του χιούμορ όσο και το κοινό στο οποίο το κάνει (Fine & De Soucey, 2005)

Τ Ο ΧΙΟΥΜΟΡ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Μια από τις πρώτες ιστοσελίδες αποτελεί ένα τόπο δημόσιας αναφοράς συζήτησης αστείων περιστατικών σχετιζόμενα με την κοινωνική εργασία. Οι Van Wormer & Boes (1997) επεσήμαναν ότι οι επαγγελματίες παροχής υπηρεσιών χρειάζονται το χιούμορ περισσότερο από τους χρήστες υπηρεσιών. Έρευνα σε 32 φοιτητές κοινωνικής εργασίας στην Αυστραλία, όπου χρησιμοποιήθηκαν τρόποι τυποποιημένης μέτρησης του στρες, του χιούμορ και της ικανότητας αντιμετώπισης έδειξε ότι οι συμμετέχοντες που απόλαυσαν το χιούμορ χωρίς να συμβάλλουν στην παραγωγή αυτού είχαν πιο υψηλά επίπεδα στρες από εκείνους που το παρήγαγαν (Moran & Hughes, 2006). Έρευνα για το χιούμορ των επαγγελματιών κοινωνικής εργασίας στα ‘’ επείγοντα περιστατικά ’’ νοσοκομείων, κατέδειξε την ανακούφιση από την ένταση ως ένα από τους πέντε τρόπους απόκρισης στο ‘’ ανείπωτο τραύμα ’’ των κοινωνικών λειτουργών στα νοσοκομεία. Το χιούμορ συνδέθηκε, από τους ερευνητές, με την ικανότητα των επαγγελματιών να αντέχουν ανείπωτα, φρικιαστικά συμβάντα - μια ιδιότητα που συσχέτισαν με την ανθεκτικότητα. (Van Wormer & Boes, 1997). Ωστόσο, το χιούμορ τόσο στα επείγοντα νοσοκομείων όσο και σε άλλα περιβάλλοντα εργασίας μπορεί να ειδωθεί από τρίτους ως άσεμνο, αμβλύ και μερικές φορές ωμό (Lindsey & Benjamin, 1981). Σε εθνογραφική μελέτη στη λειτουργία 2 κοινωνικών υπηρεσιών της Δανίας (Mik-Meyer, 2007) διαφάνηκε το δυναμικό της ασάφειας ως προς τη χρήση του χιούμορ. Από τη μια, οι επαγγελματίες ως νέοι στο περιβάλλον εργασίας μπορεί να βιώσουν δυσφορία αλλά από την άλλη μπορεί σταδιακά να συνειδητοποιήσουν ότι το χιούμορ είναι απαραίτητο για να ανταπεξέλθουν σε δύσκολες καταστάσεις. Η Mic-Meyer διαπίστωσε ότι το ‘’ γέλιο ’’ στις συνεδριάσεις των επαγγελματιών εμφανιζόταν κυρίως σε στρεσογόνες καταστάσεις όπου οι επαγγελματίες εμφανίζονταν ανίκανοι να κινητοποιήσουν τους χρήστες να αναλάβουν δράσεις σύμφωνες με τους σκοπούς της υπηρεσίας. Επιπλέον, διαπίστωσε ότι οι επαγγελματίες είχαν εξουσία αλλά οι χρήστες αντιστέκονταν ΄σ ’ αυτήν με πολλούς τρόπους. Η αντίσταση οδηγούσε τους επαγγελματίες σε ματαίωση η οποία με την σειρά της μπορεί να οδηγήσει σε χιούμορ ώστε να απελευθερωθεί η απογοήτευση του επαγγελματία.

Κ ΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΑΓΧΟΣ Το ‘’ δευτεροβάθμιο μετατραυματικό στρες ’’ (Figley, 1995) είναι ένας από τους επαγγελματικούς κινδύνους (Bide, 2007, Collins & Long, 2007, Pulido, 2007). Σε έρευνα, στις Η. Π. Α περίπου το 70% των ερωτηθέντων είχαν βιώσει συμπτώματα 2 ο βάθμιου τραύματος μόλις την προηγούμενη εβδομάδα ενώ το 15% πληρούσε τα κριτήρια για τη διαταραχή μετα - τραυματικού στρες. Σε μια πρόσφατη έρευνα στις Η. Π. Α πάνω από πιστοποιημένοι κοινωνικοί λειτουργοί ανέφεραν αύξηση α ) της δριμύτητας των προβλημάτων των χρηστών, β ) της έκτασης των υποθέσεων, γ ) των απαιτήσεων της γραφειοκρατίας, δ ) των λιστών αναμονής για παροχή υπηρεσιών, και ε ) μείωση της εργασιακής ασφάλειας στ ) αδυναμία παροχής εποπτείας και αποζημιώσεις για τις παρεχόμενες υπηρεσίες. Όλα αυτά τείνουν στην αύξηση του στρες των επαγγελματιών (Center for health workforce studies, 2006). Σε τέτοιες στεσογόνες καταστάσεις το χιούμορ μπορεί να ενισχύσει την ψυχική υγεία των επαγγελματιών (Mic-Mayer, 2007, Moran & Hughes, 2006, Van Wormer & Boes 1997), μπορεί να επιβεβαιώσει τους κοινωνικούς λειτουργούς σχετικά με τη δική τους διανοητική υγεία και λογικότητα (Siporin, 1984), και τέλος μια αίσθηση κωμικότητας σε επίφοβες καταστάσεις μπορεί να αποτρέψει από την αίσθηση καταβολής και να ενισχύσει την αποτελεσματικότητα (Witkin, 1999)

Τ Ο ΧΙΟΥΜΟΡ ΣΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΑ ΕΡΕΥΝΑ Το χιούμορ στην παρούσα έρευνα εξετάστηκε σύμφωνα με την θεωρητική άποψη της διασκέδασης στην δυσαρμονία (Morreal, 2010). Το χιούμορ ερευνήθηκε ως έκφραση του άγχους, της απογοήτευσης και της εχθρότητας που οδηγεί στην ανακούφιση της έντασης και στην δημιουργική επίλυση προβλημάτων. Η παρούσα έρευνα περιλαμβάνει παραδείγματα περιπτώσεων μιας ομάδας επαγγελματιών που οι ίδιοι χρησιμοποίησαν χιούμορ.

Μ ΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Τα παραδείγματα περιπτώσεων προέρχονται από μια εθνογραφική μελέτη του προγράμματος EXCEL μιας κοινωνικής υπηρεσίας (Midwest, U.S.A). Το πρόγραμμα δέχεται παιδιά, πριν φτάσουν τη ηλικία των 10 ετών και μένουν σε αυτό μέχρι τα 16 έτη, και τις οικογένειες τους. Τα παιδιά αυτά έχουν διαπράξει ενέργειες που θα χαρακτηρίζονταν ως κακούργημα, εάν βρίσκονταν στην ηλικία νομικής ευθύνης που στην συγκεκριμένη πολιτεία είναι τα 10 έτη. Παραπομπές σε αυτό γίνονται κυρίως από την αστυνομία και το προσωπικό σχολείου. Ενώ η συμμετοχή σε αυτό είναι ήμι - εθελοντική. 70 οικογένειες λάμβαναν συνολικά τις υπηρεσίες του προγράμματος. Προφίλ οικογενειών. Περίπου το 75% ήταν Αφροαμερικάνοι, οι υπόλοιποι ήταν, Ασιατοαμερικάνοι, Λατίνοι και μεικτής καταγωγής οικογένειες. Οι περισσότεροι χαμηλοεισοδηματίες που λάμβαναν διάφορες μορφές κρατικής οικονομικής βοήθειας. Προφίλ των παιδιών. Τα παιδιά βρίσκονταν στον υψηλότερο κίνδυνο κυρίως λόγω της οικογενειακής τους κατάστασης και τα χαρακτηριστικά τους ταίριαζαν σε ‘’ αναπτυξιακά μονοπάτια προς χρόνια και σοβαρή εγκληματικότητα (Loeber & Farrington, 2007). Οι συμμετέχοντες ήταν μια ομάδα επαγγελματιών που παρείχαν υπηρεσίες στις οικογένειες και στα παιδιά του προγράμματος. 5 case managers με μεγάλη εμπειρία σε παιδιά και οικογένειες υψηλού κινδύνου (front line service), ένας case manager για παροχή επαγγελματικής συμβουλευτικής, μια κλινική κοινωνική λειτουργός που παρείχε επαγγελματική εποπτεία, μια κλινική ψυχολόγος, ένας κοινωνικός λειτουργός και ένας νομικός σύμβουλος.

Τα παραδείγματα περιπτώσεων προέρχονται από δεδομένα που συλλέχθηκαν για μια εθνογραφική έρευνα που διερευνούσε τους παράγοντες που έχουν θετική, αρνητική ή / και μικτή επιρροή στους χρήστες του προγράμματος. Παρατηρήθηκαν 40 συνεδρίες των επαγγελματιών, τέθηκε υπό συνέντευξη κάθε επαγγελματίας - μέλος της ομάδας από 1 έως 5 φορές. Συνολικά 60 συνεντεύξεις οι οποίες μαγνητοφωνήθηκαν και απομαγνητοφωνήθηκαν κατά λέξη. Ανάλυση δεδομένων. Οι χρήσεις του χιούμορ από τους επαγγελματίες προεξείχαν κατά την ανάλυση δεδομένων. Έτσι αποφασίστηκε ( από τους συγγραφείς ) να αναλυθούν κάποια υποδείγματα περιστατικών ώστε να γίνει μια εκ βαθέων κατανόηση της χρήσης του χιούμορ. Έλεγχος μελών. Επειδή υπήρχε ο κίνδυνος οι αναλυτές να μην αναγνωρίσουν τις περιπτώσεις χρήσεις του χιούμορ ή οι ίδιοι να μην εκλάβουν τις συναλλαγές των επαγγελματιών ως χιουμοριστικές (Holmes, 2000), οι αναλυτές έψαξαν για υπαινιγμούς μεταξύ των επαγγελματιών ότι βίωναν την κατάσταση ως χιουμοριστική και για εξακρίβωση, τέθηκαν υπό συζήτηση οι ερμηνείες που έδιναν οι ίδιοι. Οι υπαινιγμοί περιελάμβαναν το γέλιο και μη - λεκτικά χαρακτηριστικά που σχετίζονται με το χιούμορ όπως ο τόνος της φωνής και εκφράσεις του προσώπου.

ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΣΥΝΟΛΙΚΑ Οι case managers χρησιμοποίησαν το χιούμορ για να ανταπεξέλθουν και να εκτονώσουν το στρες. Το στρες περιελάμβανε απογοήτευση και θυμό όταν οι γονείς δεν μπορούσαν να διαχειριστούν προσωπικά τους θέματα και να παράσχουν στα παιδιά τους φροντίδα και επιμέλεια. Το στρες βίωναν οι case managers λόγω των συμπεριφορών των χρηστών όπως ανάρμοστες σεξουαλικές συμπεριφορές και άλλες κοινωνικά ακατάλληλες συμπεριφορές. Το χιούμορ εξυπηρέτησε το σκοπό να εκτονωθεί η απογοήτευση και ο θυμός μέσα από την ασφάλεια της ομάδας. Επιπλέον, το χιούμορ πήγε πέρα από την ανακούφιση του άγχους και χρησιμοποιήθηκε ως μέσο διαχείρισης των αρνητικών συναισθημάτων στο σύνολο τους και οδήγησε την ομάδα στην δημιουργική επίλυση προβλημάτων. Τέλος, το χιούμορ χρησιμοποιήθηκε από τους case managers για να εκφράσουν θαυμασμό και συμπάθεια, μιμούμενοι με σαρκασμό παιδιά - χρήστες του προγράμματος που είχαν πει / ή κάνει κάτι χαριτωμένο.

ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΤΟ ΧΙΟΥΜΟΡ ΩΣ ΜΕΣΟ ΕΚΦΡΑΣΗΣ ΘΥΜΟΥ ΚΑΙ ΑΠΟΓΟΗΤΕΥΣΗΣ Εντοπίστηκε ότι η πιο συνηθισμένη χρήση του χιούμορ από τους επαγγελματίες, ήταν ως μέσο αντιμετώπισης της απογοήτευσης, του άγχους και του θυμού. Τυπική περίπτωση απογοήτευσης ήταν αυτή του 7 χρονου David και της μητέρας του Caroline. Ο David είχε κακοποιηθεί σεξουαλικά από τον μεγαλύτερο αδερφό του. Η Caroline έχοντας κακοποιηθεί σεξουαλικά και η ίδια στα παιδικά της χρόνια, αδιαφορούσε για την κατάσταση του David και τον άφηνε να κοιμάται στο ίδιο κρεβάτι με το μεγαλύτερο αγόρι, χωρίς επίβλεψη. Ο David ενεργούσε με σεξουαλικά επιθετικούς τρόπους και η μητέρα του τους εκλάμβανε σαν ‘’ φυσιολογικούς ’’ σεξουαλικούς πειραματισμούς. Η ίδια, ενώ επέτρεψε την ψυχοσεξουαλική εκτίμηση του David δεν συγκατάθεσε στις υποδείξεις των θεραπευτών για θεραπεία του τραύματος βιασμού του David. Επιπλέον, η Caroline έφερνε στο σπίτι συχνά διαφορετικούς ερωτικούς συντρόφους γνωστούς ως ‘’sex offenders’’, αφήνοντας τον David να κάνει παρέα με έναν ενήλικο άνδρα. Το παιδί, της εξέφραζε συχνά την έλλειψη αγάπης που ένιωθε και εκείνη του απαντούσε ότι είναι υβριστικός, αχάριστος και ότι δεν ικανοποιούντο με τίποτα.

Μια case manager η Gail και μια φοιτήτρια κοινωνική λειτουργός η Janice προσέφεραν τις υπηρεσίες τους στην Caroline και τον David. Janice: ‘’… πιστεύω ότι αυτή ( η μητέρα ) κάνει την μάνα από τον καναπέ και αυτός (o David) κάνει ότι νομίζει..’’ Gail: ‘’ Ναι ’’ Janice:’’.. κάθεται.. εννοώ συνέχεια.. όλη την ώρα, έχω πάει σε εκείνο το σπίτι, δεν ανταποκρίνεται καν όταν χτυπάει η πόρτα. Κάθεται ακριβώς στο ίδιο σημείο του καναπέ.. ήταν..(!)’’ Gail:’’.. είναι ένα είδος σαν να έχει μια εγκατάσταση γύρω της..(Gail και Janice, συγκρατημένο γέλιο )’’ Janice:’’.. καθόταν και με τα πόδια από κάτω της σαν τον Buddha.. έπειτα φορούσε εκείνο το μωβ πολυφορεμένο παντελόνι με την κίτρινη φθαρμένη μπλούζα πάνω στην οποία υπήρχαν ξεραμένα κομμάτια τροφών.. ήταν σχεδόν σαν να έχει ακινητοποιηθεί πλήρως..(Gail και Janice γελούν )’’ Gail:’’.. ναι.. αυτή κυριολεκτικά έχει το τηλέφωνο της και έπειτα κάποιους αριθμούς, και όλα τα απαραίτητα της έγγραφα.. και έτσι δεν κουνιέται από εκείνο το σημείο..’’ Ερευνητής :’’.. λοιπόν, αυτό σημαίνει ότι είναι καλά οργανωμένη..’’ Janice:’’.. ναι.. προσέχει τα έγγραφα της.. έχει κάτι σαν αρχειοθήκη. Μπορεί να μην ξέρει ακριβώς που είναι τι.. αλλά τα προσέχει.. εννοώ ότι μας έδωσε το ψυχοσεξουαλικό ιστορικό της το οποίο ήταν 10 ετών πριν.. και ήταν σαν να ήταν το πρωτότυπο.. και είχε γράψει πάνω σε αυτό.. συμπλήρωνε δικά της λόγια πάνω σε στοιχεία με τα οποία διαφωνούσε..(Janice και Gail γελούν )’’

α ) Η άσκηση του γονεΪκού ρόλου της μητέρας ‘’ από τον καναπέ ’’ παραβαίνει τις προσδοκίες που αφορούν τους επαρκείς γονεϊκούς ρόλους, β ) η δεκαετής παρακολούθηση για συνεχή διαγνωστική εκτίμηση φαίνεται σαν κατόρθωμα, γ ) ο τρόπος ένδυσης της Caroline παραβαίνει τις επιταγές της κατάλληλης ένδυσης. Και οι δυο επαγγελματίες βρήκαν στις δυσαρμονίες αυτές κάτι διασκεδαστικό. Η Gail χρησιμοποιώντας το μη - εγκωμιαστικό χιούμορ για την Caroline φάνηκε να αποβλέπει στην διαχείριση του άγχους της σχετικά με την ευημερία του David και του θυμού της για την Caroline. Η συνειδητοποίηση της Gail ότι δεν είναι ικανή να τροποποιήσει την συμπεριφορά της μητέρας δεν την οδήγησαν στο να αποσύρει τις υπηρεσίες της. Αντ ’ αυτού παραμένει, όπως δεσμεύτηκε, πάντα για το καλό του David και έτοιμη να παρέχει τις υπηρεσίες της με όποιον τρόπο, στην Caroline και τον David.

ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΑΓΟΗΤΕΥΣΗ ΑΛΛΑ ΟΧΙ ΘΥΜΟΣ Η περίπτωση του Gerald ( πρώιμη εφηβεία ) Ο case manager Devon ανέφερε ότι το παιδί φιλούσε ακατασχέτως μια συμμαθήτρια του ενώ την προσκάλεσε για εθελούσια ερωτική συνεύρεση στην τάξη του. Ο case manager ανέφερε ότι το παιδί έγραψε γράμμα στην δασκάλα του στο οποίο της έλεγε : ’’ Θέλεις να με παντρευτείς ;’’ Ο Devon ανέφερε στους συναδέλφους του ότι το παιδί δεν είχε κάνει καθόλου ορθογραφικά λάθη και υπήρχε ακόμη και το σημείο στίξης. Τότε, όλοι γέλασαν. Επιπλέον, ο case manager υπέδειξε στους συναδέλφους του και ένα άλλο γράμμα που έστειλε το παιδί στην δασκάλα στο οποίο έλεγε : ‘’lick my penis’’. Τότε και πάλι γέλασαν όλοι και η Darlene μια άλλη case manager συμπλήρωσε : ‘’ αυτός, πρόκειται να γίνει πραγματικά sex offender’’. Ο Devon επεσήμανε ότι το παιδί χρησιμοποιούσε το κινητό του για να ηχογραφήσει τις φωνές των παιδιών μέσα στην τάξη και τότε o case manager Dominic αστειεύτηκε λέγοντας : ’’ Είσαι σίγουρος ότι δεν σκεφτόταν πάλι το σεξ χρησιμοποιώντας το κινητό του ;’’

Η case manager Darlene έβαλε τέλος, στα αστεία λέγοντας : ‘’ Ξέρω ότι αυτό είναι κάτι τρομερό, αλλά είναι τόσο ψυχοφθόρο και επίπονο που μόνο να γελάσεις μ ’ αυτό μπορείς.. τι άλλο να κάνεις ;’’ Έπειτα η ομάδα συνέχισε τη συζήτηση για το θέμα του Gerald με κάθε σοβαρότητα. Το παράδειγμα αυτό και κυρίως το σχόλιο της Darlene για τον στρεσογόνο χαρακτήρα των περιστατικών αφορά την αίσθηση των επαγγελματιών ότι είναι αβοήθητοι (Mic-Mayer, 2007) ως προς τις δυνατότητες τους να συμβάλλουν παραγωγικά σε ζοφερές καταστάσεις. Ως αποτέλεσμα χρησιμοποιήθηκε το χιούμορ από τους επαγγελματίες για διαχείριση της απογοήτευσης και του άγχους αλλά συνέχισαν προς μια εποικοδομητική επίλυση του προβλήματος.

ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΧΙΟΥΜΟΡ ΠΟΥ ΔΙΑΧΕΕΙ ΤΟ ΑΓΧΟΣ ΤΩΝ CASE MANAGERS Η περίπτωση της Maria μητέρας του Quentin Σε μια εβδομαδιαία συνεδρίαση της ομάδας ο case manager Devon είπε ότι δεν ανυπομονούσε καθόλου να δει την Maria- μητέρα του Quentin που έρχεται με το γιό της για εβδομαδιαία ψυχολογική αξιολόγηση. Η Maria ήταν γνωστή για τις σκηνές που δημιουργούσε δημοσίως. Ο Devon είπε : ‘’ Δεν θέλω καθόλου να την συναντήσω.. είναι τόσο ενοχλητική, δεν έχει καθίσει ποτέ, χοροπηδάει από δω και από κει, φωνάζει δυνατά, μιλάει σε αγνώστους …’’ Η case manager Darlene του είπε χαριτολογώντας : ‘’ Απλά να χαίρεσαι που το όνομα της δεν είναι Γλυκιά.. διαφορετικά θα έπρεπε να της λες.. κάτσε κάτω.. Γλυκιά μου, μην κάνεις αυτό.. Γλυκιά μου !’’ Η αίθουσα ξέσπασε σε γέλια ! Ο Devon παρ ’ ότι ήταν κάπως αγχωμένος, είχε ένα εγκάρδιο γέλιο. Την επόμενη φορά η Maria τα πήγε πολύ καλά. Ίσως η πιο χαλαρή συμπεριφορά του Devon είχε κατευναστική επίδραση στην Maria. H Darlene ίσως βοήθησε τον Devon να διαχύσει το άγχος αναγνωρίζοντας το και αποδεχούμενος αυτό. ( ενσυναίσθηση ). Το χιούμορ μπορεί να μεταδώσει ενσυναίσθηση που θα οδηγήσει στη μείωση της έντασης (Hampes et al, 2001). Όταν τα άτομα μπορούν να γελάσουν με ένα πρόβλημα, τότε το πρόβλημα χάνει λίγη από την ισχύ του (McCreddie & Wiggins, 2008).

ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΤΟ ΧΙΟ Y ΜΟΡ ΚΑΙ Η ΕΠΙΛΥΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ Κάποιες καταστάσεις ήταν τόσο σοκαριστικές για τους επαγγελματίες, που κάποιες φορές ήταν ανίκανοι να μιλήσουν, έπειτα κάποιος έκανε χιούμορ, όλοι γελούσαν και έπειτα συνέχιζαν προς την επίλυση του προβλήματος. Η περίπτωση του 10 χρονου Markus. Ο Markus ένα παιδί με σεξουαλική διαταραχή άρχισε να ξεγυμνώνεται στο δωμάτιο του κέντρου θεραπείας, έτρεξε στον κοινόχρηστο χώρο και αφού εκσπερμάτισε, άρπαξε μια γυναίκα του προσωπικού και της φώναξε μια χυδαία έκφραση, έπειτα έτρεξε έξω από το κέντρο και άρχισε να κατηφορίζει γυμνός τον κεντρικό δρόμο της πόλης. Η case manager του περιστατικού Alicia αφότου διηγήθηκε το περιστατικό έμεινε αποσβολωμένη. Τότε, μια άλλη case manager η Ashley ρώτησε :’’ Τα παπούτσια του τα φορούσε ;’’ και η Alicia απάντησε : ‘’ Ναι ’’, η Ashley είπε : ‘’ Τότε δεν ήταν γυμνός.’’ Η ομάδα γέλασε.

Η δήλωση ήταν ανάρμοστη και γελοία ωστόσο επέτρεψε στους case managers να μετατοπίσουν τις προοπτικές τους. Ανακουφισμένοι, κάπως, από την ένταση όλοι οι επαγγελματίες άρχισαν να συνθέτουν τι είχε συμβεί και να μελετούν τα επόμενα βήματα. Το περιστατικό στο σύνολο του συμπεριλαμβανομένης και της γλώσσας μπορεί να ειδωθεί προσβλητικό και ενοχλητικό, έτσι επισημαίνεται η προνοητικότητα των Critchley (2006), Fine & De Soucey (2005) που σημείωσαν ότι το χιούμορ ανακύπτει σε καταστάσεις οπού αφηγητές και κοινό μοιράζονται ‘’ κοινές έννοιες ’’. Τέτοιες, αυθόρμητες, επιπέδου ομάδας, εκφράσεις γέλιου μπορεί να υποδεικνύουν ‘’ συνεκτικότητα ’’ της ομάδας και μια αίσθηση του ανήκειν. Άλλοι άνθρωποι που δεν αποτελούν μέρος της όλης κατάστασης μπορεί να αντιληφθούν λίγο ή καθόλου το χιούμορ, καθώς αναγνωρίζουν την δυσαρμονία μεταξύ της τυπικής σεξουαλικής συμπεριφοράς και της συμπεριφοράς του 10 χρονου Marcus.

ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΧΙΟΥΜΟΡ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΠΑΙΔΙΩΝ - ΕΚΦΡΑΣΗ ΘΑΥΜΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΣΥΜΠΑΘΕΙΑΣ Η περίπτωση του 8 χρονου κοριτσιού. Η case manager Gail συνάντησε στο σχολείο ένα 8 χρονο κορίτσι, χρήστρια του EXCEL αλλά περιστατικό άλλου case manager τον οποίο δεν είχε συναντήσει το κορίτσι λόγω της βαριάς κατάθλιψης της μητέρας της, που δεν απαντούσε στις κλήσεις του. H Gail αφηγήθηκε την ιστορία στην ομάδα, μιμούμενη το κορίτσι και εκφράζοντας την συμπάθεια της προς αυτό. Αφού ανακάθισε, σούφρωσε το πρόσωπο της παίρνοντας την έκφραση μικρού παιδιού, ύψωσε ένα τόνο την φωνή της και είπε : ‘’ Θέλω να δω τον Bobbie;.. Πότε θα δω τον Bobbie;’’ Η ομάδα συγκινήθηκε από την δριμύτητα του προβλήματος του παιδιού ενώ γοητεύτηκε από την εικόνα του παιδιού.

ΣΥΖΗΤΗΣΗ Συνολικά οι επαγγελματίες χρησιμοποίησαν το χιούμορ για διαχειριστούν το άγχος, την απογοήτευση και το σοκ. Ως μέσο συναισθηματικής διαχείρισης το χιούμορ τους οδήγησε στην δημιουργική επίλυση προβλημάτων και στην ανανέωση των δεσμεύσεων τους για υπηρεσίες που αποβλέπουν στην ευημερία των αποδεκτών. Τα ευρήματα της έρευνας συσχετίζονται με την άποψη του Morreal (2010) ότι το χιούμορ είναι διασκέδαση σε καταστάσεις δυσαρμονίας. Άλλα άτομα, μπορεί να ερμηνεύσουν τις περιπτώσεις με τρόπο διαφορετικό από αυτό. Ωστόσο, αυτή είναι μια άποψη. Ενώ μερικοί επαγγελματίες μπορεί να δουν κάποιες καταστάσεις δυσαρμονίας με μια αίσθηση χιούμορ, άλλοι δεν τις βλέπουν έτσι. Η χρήση του χιούμορ από τους κοινωνικούς λειτουργούς πρέπει να λαμβάνει υπόψη την επιτακτική ανάγκη να μην δημιουργεί ηθική βλάβη. Έτσι, για να είναι ηθικά σωστοί οι επαγγελματίες θα πρέπει να αναλογίζονται αν το χιούμορ τους είναι βλαπτικό ή ουδέτερο ή αποτελεσματικό. Όπως επεσήμαναν οι Wear et al (2009) το χιούμορ είναι ένα σημαντικό θέμα στην παροχή υπηρεσιών και πρέπει να τύχει εκτενέστερης διερεύνησης και προσοχής μέσα από έρευνα, εποπτεία και επαγγελματική εκπαίδευση.