ΑΠΟΛΙΘΩΜΕΝΟ ΔΑΣΟΣ ΛΕΣΒΟΥ

… η γεωλογική ιστορία Το Απολιθωμένο Δάσος Λέσβου, αποτελεί ένα απολιθωμένο δασικό οικοσύστημα που περιλαμβάνει εκατοντάδες ιστάμενους και κατοικημένους απολιθωμένους κορμούς δένδρων τα οποία σκεπάσθηκαν από ηφαιστειακά υλικά και απολιθώθηκαν στη θέση τους πριν από 20 εκατομμύρια χρόνια. Μέσα σε στρώματα ηφαιστειακής στάχτης αποκαλύπτονται τμήματα κορμών, κλαδιά, ρίζες, καρποί και φύλλα δένδρων καθώς και απολιθωμένα οστά ζώων. Σημαντικές απολιθωματοφόρες περιοχές συναντώνται επίσης στην παράκτια ζώνη αλλά και στην θαλάσσια περιοχή δυτικά της Λέσβου. Στην περιοχή του απολιθωμένου δάσους συναντώνται επίσης εντυπωσιακοί ηφαιστειακοί γεώτοποι, που μαρτυρούν την έντονη ηφαιστειακή δραστηριότητα κατά το παρελθόν. Θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί παράθυρο στην γεωιστορική εξέλιξη της περιοχής του Αιγαίου τα τελευταία χρόνια. Με Προεδρικό Διάταγμα ( ΠΔ 443/1985) ανακηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο της φύσης. Το 2004 εντάχθηκε στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO, ενώ αποτελεί ιδρυτικό μέλος του Ευρωπαϊκού Δικτύου Γεωπάρκων από το 2000.

… η φυσική ιστορία … η φυσική ιστορία Η περιοχή « Δυτική Χερσόνησος Λέσβου - Απολιθωμένο Δάσος » περιλαμβάνεται στον κατάλογο των περιοχών κοινοτικής σημασίας για την προστασία της φύσης, γνωστό ως Δίκτυο «Natura 2000» της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στην περιοχή διακρίνονται τρεις σημαντικές οικολογικές ενότητες, τη δυτική χερσαία ζώνη που περικλείει την έκταση του Απολιθωμένου δάσους με τα σχηματιζόμενα μικροπεριβάλλοντα που φιλοξενούν σπάνια και πολλές φορές απειλούμενα είδη φυτών και ζώων, ένα σημαντικό θαλάσσιο τμήμα γύρω από την βραχονησίδα Νησιώπη ή Μεγαλονήσι, και το πευκοδάσος Πτερούντας - Παρακοίλων στο οποίο συναντώνται το μοναδικό στην Ελλάδα Ροδόδεντρο (Rhododedron luteum).

… η πολιτιστική ιστορία Η πλούσια πολιτιστική κληρονομιά της περιοχής του Απολιθωμένου Δάσους περιλαμβάνει δύο από τις έξι αρχαίες πόλεις της Λέσβου, την Άντισσα – γενέθλια πόλη του μουσικού και ποιητή Τέρπανδρου και την Ερεσό – γενέθλια πόλη της ποιήτριας Σαπφώς και του μεγάλου φιλοσόφου Θεόφραστου, ο οποίος θεωρείται ο πατέρας της σύγχρονης οικολογίας. Η ακρόπολη της Ερεσού, η παλαιοχριστιανική βασιλική του αγίου Ανδρέα, η μονή Υψηλού, η μονή Περιβολής, η μονή Πιθαρίου, το κάστρο Σιγρίου είναι μερικά από τα πιο σημαντικά μνημεία της περιοχής. Στην περιοχή καταγράφονται πολλά ακόμη μνημεία της λαϊκής αρχιτεκτονικής όπως γεφύρια, υδρόμυλοι, παραδοσιακά ελαιοτριβεία αλλά και ξηρολιθικές αγροτικές κατασκευές που μαρτυρούν την μακρόχρονη παρουσία του ανθρώπου στην περιοχή, αλλά και μια ξεχωριστή λαϊκή παράδοση που παραμένει ζωντανή χάρη στις προσπάθειες και το μεράκι των κατοίκων.

ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ Στη δυτική Λέσβο, εκεί που η λάβα και η ηφαιστειακή στάχτη συναντούν το βαθύ γαλάζιο του Αιγαίου, ο χρόνος και το κύμα φέρνουν σιγά - σιγά στο φως απολιθωμένα τμήματα δέντρων που έζησαν στο μακρινό παρελθόν. Μεγάλα και μικρά πολύχρωμα, σε αφάνταστο αριθμό και ποικιλία, όρθια ή ξαπλωμένα στη γη, με τις ρίζες και τα κλαδιά τους να διαπλέκονται αινιγματικά. Μένουν εκεί αμέτρητα χρόνια μάρτυρες της ανεπανάληπτης δημιουργίας της Φύσης. Τα απολιθωμένα δένδρα συγκροτούν ένα σύνολο μοναδικό, το « Απολιθωμένο Δάσος της Λέσβου ».

Η περιοχή του Απολιθωμένου Δάσους μπορεί να παρομοιασθεί με το βιβλίο της γεωιστορικής εξέλιξης του Αιγαίου μέσα στο οποίο καταγράφεται με μοναδικό τρόπο όλη η γεωλογική ιστορία της λεκάνης του Αιγαίου τα τελευταία 20 εκατομμύρια χρόνια και δίνονται πληροφορίες όχι μόνο για την πανίδα και την χλωρίδα, αλλά και για τις οικολογικές συνθήκες που επικρατούσαν, το κλίμα καθώς και τις μεγάλες τεκτονικές κινήσεις που διαμόρφωσαν τη σημερινή δομή της περιοχής.

Δημιουργία Απολιθωμένου δάσους Το απολιθωμένο δάσος δημιουργήθηκε πριν 20 εκατομμύρια χρόνια και αποτελεί ένα από τα ωραιότερα μνημεία της γεωλογικής μας κληρονομιάς. Η δημιουργία του είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη γεωλογική ιστορία και εξέλιξη της περιοχής του Αιγαίου. Το Αιγαίο αποτελεί και σήμερα μια από τις πλέον ενεργείς περιοχές του πλανήτη μας. Οι γεωλογικές διεργασίες που συμβαίνουν στο λαμβάνουν χώρα στο μέρος αυτό εκδηλώνονται πολύ συχνά με έντονη σεισμική και ηφαιστειακή δραστηριότητα. Η ηφαιστειότητα που εκδηλώνεται στο Αιγαίο είναι γνωστό ότι οφείλεται στη βύθιση της Αφρικανικής λιθοσφαιρικής πλάκας κάτω από την Ευρασιατική πλάκα η οποία σήμερα γίνεται στην περιοχή της Ελληνικής τάφρου νότια της Κρήτης. Η βύθιση αυτή προκαλεί στην εσωτερική λεκάνη του Αιγαίου πελάγους εφελκυστικές δυνάμεις. Έτσι δημιουργούνται μεγάλα ρήγματα στο φλοιό που συνδέονται με την έντονη σεισμικότητα της περιοχής και δίνουν τη δυνατότητα στο ηφαιστειακό υλικό να ανέρχεται από το εσωτερικό της γης και να εκχύνεται στις θέσεις των ηφαιστείων. Με τη διαδικασία αυτή σχηματίστηκαν πρόσφατο γεωλογικό παρελθόν μια σειρά ηφαιστείων στο χώρο του αιγαίου όπως της Σαντορίνης της Μήλου της Νισύρου και άλλα.

Τα απολιθωμένα λοιπόν δένδρα της Λέσβου βλάστησαν πάνω έδαφος το οποίο σχηματίστηκε από στερεά αναβλύσματα ηφαιστείων που βρίσκονταν σε ενέργεια και μέσα σ ' αυτό το έδαφος που βλάστησαν θάφτηκαν και απολιθώθηκαν με την κυκλοφορία θερμών νερών που περιείχαν διοξείδιο του πυριτίου.

Είδη φυτών και δένδρων Ο πλούτος και η ποικιλία των φυτών του Απολιθωμένου δάσους όπως αποδεικνύεται από τις ερευνητικές διαδικασίες του καθηγητή Ε. Βενιτζέλου είναι από τα στοιχεία της μοναδικότητας του μνημείου από την συστηματική μελέτη των απολιθωμένων κορμιών και των απολιθωμένων φύλλων προσδιορίστηκε το γένος και το είδος των φυτών που συμμετείχαν στη σύνθεση του δάσους προς 20 εκατομμύρια χρόνια. Οι περισσότεροι απολιθωμένοι κορμοί ανήκουν στα κωνοφόρα και αγγειόσπερμα, όπως πεύκη, σεκόια που είναι το μεγαλύτερο φυτό που έζησε στον πλανήτη μας, ο πλάτανος, η δρυς, η οξιά, ο φοίνικας, το κυπαρίσσι, τίλια ο σφένδαμος, το κανελόδενδρο, η λεύκη, η δάφνη και άλλα.

Μοναδικότητα και αξία του απολιθωμένου Δάσους Μοναδικότητα και αξία του απολιθωμένου Δάσους Οι επιστήμονες που μελέτησαν το Απολιθωμένο Δάσος της Λέσβου αναφέρονται με θαυμασμό στη μοναδικότητα, τη σπανιότητα και τη μεγάλη επιστημονική αξία του μνημείου αυτού της φύσης, γιατί αποτελεί ένα ολόκληρο δασικό σύστημα που απολιθώθηκε επί τόπου λόγω της έντονης ηφαιστειακής δραστηριότητας. Λόγοι που το καθιστούν μοναδικό και δείχνουν τη μεγάλη αξία του είναι οι εξής :

1) Ο μεγάλος αριθμός των απολιθωμένων κορμών που διατηρούνται όρθιοι με το ριζικό τους σύστημα τα οποία φαίνεται ότι απολιθώθηκαν στη φυσική τους θέση.

2) Τα απολιθωμένα δένδρα και τα όργανα φυτών, ρίζες, κλαδιά, φύλλα και σπέρματα έχουν διατηρηθεί σε άριστη κατάσταση

3) Η ηλικία του δάσους καθώς και η ποικιλία και ο μεγάλος αριθμός των διαφορετικών ειδών των απολιθωμένων φυτών που βρέθηκαν συνηγορούν για τη μεγάλη επιστημονική τους αξία.

4) Η σύνθεση της απολιθωμένης χλωρίδας αποτελεί σημαντικό δείκτη των κλιματικών συνθηκών και του περιβάλλοντος εκείνης της περιόδου.

ΜΟΥΣΕΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου ιδρύθηκε το 1994 με σκοπό την μελέτη, προστασία, συντήρηση και ανάδειξη του Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου, που αποτελεί ένα διατηρητέο φυσικό μνημείο με παγκόσμια αναγνώριση. Η έδρα του Μουσείου βρίσκεται στον οικισμό Σίγρι της Δυτικής Λέσβου, στο κέντρο της προστατευόμενης περιοχής του Απολιθωμένου δάσους και στεγάζεται σε ένα σύγχρονο κτίριο 1600 m2. Το Μουσείο λειτουργεί ως Ν. Π. Ι. Δ. εποπτευόμενο από το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού, και αποτελεί το πρώτο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας που ίδρυσε η Ελληνική Πολιτεία. Το Μουσείο βραβεύθηκε με το Eurosite management award 2001, για την ανάδειξη και διαχείριση του Απολιθωμένου Δάσους. Είναι ιδρυτικό μέλος του Ευρωπαϊκού Δικτύου Γεωπάρκων. Το 2004 εντάχθηκε στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO.