ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΟΙ ΚΑΡΚΙΝΟΙ Καρκίνος μαστού Καρκίνος μαστού Καρκίνος τραχήλου μήτρας Καρκίνος τραχήλου μήτρας Καρκίνος ενδομητρίου Καρκίνος ενδομητρίου Καρκίνος ωοθηκών Καρκίνος ωοθηκών Καρκίνος αιδοίου Καρκίνος αιδοίου Καρκίνος κόλπου Καρκίνος κόλπου Καρκίνος σαλπίγγων Καρκίνος σαλπίγγων

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΤΡΑΧΗΛΟΥ ΤΗΣ ΜΗΤΡΑΣ Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο τρίτος κατά σειρά συχνότερος καρκίνος στις γυναίκες, μετά τον καρκίνο του μαστού και του ενδομήτριου. Η μέση ηλικία των γυναικών που εμφανίζουν καρκίνο του τραχήλου κυμαίνεται μεταξύ 48 και 52 ετών. Η θνησιμότητα από την πάθηση αυτή έχει ελαττωθεί κατά 50% στα τελευταία 40 χρόνια και η συχνότητα της προχωρημένης νόσου κατά τη διάγνωση έχει μειωθεί κατά 70% στο ίδιο χρονικό διάστημα.

HPV Ο ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων ή αλλιώς HPV είναι ο παράγοντας εξαιτίας του οποίου προκαλείται το μεγαλύτερο ποσοστό (99%) των περιστατικών του τραχήλου της μήτρας. Υπάρχουν περίπου 100 τύποι αυτού του ιού. Οι περισσότεροι είναι τύποι χαμηλού κινδύνου που δεν προκαλούν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Ωστόσο, υπάρχουν και τύποι υψηλού κινδύνου που μπορεί να προκαλέσουν την εμφάνιση παθολογικών κυττάρων στον τράχηλο της γυναίκας και τελικά, αν δεν θεραπευτούν, να οδηγήσουν σε καρκίνο της μήτρας. Ο ιός HPV μπορεί να μεταδοθεί από άνθρωπο σε άνθρωπο κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής. Λόγω της ευκολίας της μετάδοσης του, κάθε σεξουαλικά ενεργή γυναίκα κινδυνεύει να προσβληθεί από τον ιό. Γεγονός είναι ότι έως και 80% των σεξουαλικά ενεργών γυναικών θα προσβληθεί από λοίμωξη με κάποιο τύπο του ιού HPV κάποια στιγμή στη ζωή της.

Ευτυχώς, το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού συνήθως αντιμετωπίζει τη λοίμωξη, χωρίς οι γυναίκες να καταλαβαίνουν καν ότι είχαν προσβληθεί από αυτή. Παρόλα αυτά, κάποιοι υψηλού κινδύνου ογκογόνοι τύποι του ιού μπορεί να παραμείνουν στην περιοχή του τραχήλου και με την πάροδο του χρόνου μπορεί να προκαλέσουν την ανάπτυξη καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Αν αυτό συμβεί, συνήθως δεν υπάρχουν συμπτώματα στα πρώιμα στάδια. Τα μολυσμένα κύτταρα μπορεί αργά να εξελιχθούν σε παθολογικά κύτταρα και στην συνέχεια σε καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, μια διαδικασία που συνήθως παίρνει πέντε χρόνια, εκτός αν εντοπιστεί και θεραπευτεί έγκαιρα. Κάτι στο οποίο το τεστ Παπανικολάου παίζει σημαντικό ρόλο, αφού εντοπίζει κυτταρικές αλλοιώσεις, οι οποίες οφείλονται στην HPV λοίμωξη.

Αιτιολογικοί παράγοντες του καρκίνου του τραχήλου HPVμόλυνση Μετάδοση λοίμωξης Εμμένουσαμόλυνση CIN 1 CIN 3 CIS Διηθητικός καρκίνος  τύποι και παραλλαγές HPV  Π α ράγοντες ξενιστή: Γενετικοί παράγοντες Ανοσολογικοί παράγοντες  Ορμονικοί παράγοντες Μακρά χρήση αντισυλληπτικών πολυτοκία  κάπνισμα  HSV-2 και CIN 2

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗ Στα πρώτα στάδια της νόσου δεν υπάρχουν συμπτώματα, αργότερα όμως μπορεί να εμφανιστούν τα εξής συμπτώματα: Αιμορραγίες Αιμορραγίες Αυξημένα υγρά στον κόλπο Αυξημένα υγρά στον κόλπο Δυσουρικά προβλήματα (π.χ. συχνοουρία) Δυσουρικά προβλήματα (π.χ. συχνοουρία) Επώδυνες περίοδοι Επώδυνες περίοδοι Πίεση ή πόνοι στη λεκάνη Πίεση ή πόνοι στη λεκάνη Ξαφνική και γρήγορη διόγκωση της κοιλιάς Ξαφνική και γρήγορη διόγκωση της κοιλιάς Η προφύλαξη από την νόσο συνιστάται σε αποφυγή παραγόντων που ενοχοποιούνται για την αύξηση της συχνότητας της, όπως: Το κάπνισμα Το κάπνισμα Η έναρξη των σεξουαλικών σχέσεων σε νεαρή ηλικία Η έναρξη των σεξουαλικών σχέσεων σε νεαρή ηλικία Οι σεξουαλικές σχέσεις με πολλούς συντρόφους, Οι σεξουαλικές σχέσεις με πολλούς συντρόφους, Καθώς επίσης και με τακτικό γυναικολογικό έλεγχο και τεστ Καθώς επίσης και με τακτικό γυναικολογικό έλεγχο και τεστ pap.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ Εάν η νόσος ανιχνευθεί έγκαιρα και αντιμετωπιστεί κατάλληλα μπορεί να υπάρξει ίαση. Δυστυχώς, όμως, όπως όλοι οι καρκίνοι, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας έχει την ικανότητα να κάνει μεταστάσεις, που συνήθως συμβαίνουν στα οστά της λεκάνης καθώς επίσης και σε γειτονικά όργανα όπως το έντερο και η ουροδόχος κύστη. Η θεραπεία βασίζεται στις τρεις μεθόδους καταπολέμησης των καρκίνων: τη χειρουργική επέμβαση, την ακτινοθεραπεία και την χημειοθεραπεία. Το είδος και η ένταση της θεραπείας εξαρτάται από το στάδιο εξάπλωσης της νόσου και την ηλικία της ασθενούς. Εάν η νόσος εντοπιστεί σε αρχικό στάδιο η χειρουργική επέμβαση είναι η βασική θεραπεία. Τα αποτελέσματα στις περιπτώσεις αυτές δείχνουν 90% ίαση στα πέντε χρόνια. Εάν πάλι η νόσος είναι περισσότερο προχωρημένη η καλύτερη λύση είναι η ακτινοθεραπεία.

ΠΟΣΟΣΤΟ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ Το ποσοστό 5ετούς επιβίωσης για γυναίκες με την ασθένεια περιορισμένη στην μήτρα είναι μεγαλύτερο του 90%. Εντούτοις, πιθανότητες επιβίωσης γυναικών με την ασθένεια εξαπλωμένη πέρα από τη λεκάνη είναι λιγότερο από 20%.

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΕΝΔΟΜΗΤΡΙΟΥ-ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ Αναπτυγμένες χώρες: Αναπτυγμένες χώρες: – 2ος σε συχνότητα καρκίνος του γεννητικού συστήματος, μετά τον μαστό – 4ος σε συχνότητα καρκίνος στη γυναίκα – Διπλάσια συχνότητα από τον καρκίνο των ωοθηκών και τριπλάσια από τον καρκίνο του τραχήλου Υπεύθυνος μόνο για το 2% των θανάτων από γυναικολογικούς καρκίνους!! Υπεύθυνος μόνο για το 2% των θανάτων από γυναικολογικούς καρκίνους!! Πρώιμη διάγνωση Πρώιμη διάγνωση – Ανώμαλη κολπική αιμορραγία – 78% διάγνωση στο στάδιο Ι 75% των περιπτώσεων μετά την εμμηνόπαυση (55-61 ετών) 75% των περιπτώσεων μετά την εμμηνόπαυση (55-61 ετών)

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΕΝΔΟΜΗΤΡΙΟΥ-ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ Οιστρογόνα Χ 8 Οιστρογόνα Χ 8 Η προγεστερόνη προστατεύει Η προγεστερόνη προστατεύει Παχυσαρκία Χ 3-10 Παχυσαρκία Χ 3-10 Υπέρταση Χ 2,8 Υπέρταση Χ 2,8 Καθυστερημένη εμμηνόπαυση Χ 2,4 Καθυστερημένη εμμηνόπαυση Χ 2,4 Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών Χ 2 Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών Χ 2 Άτοκες Χ 2-3 Άτοκες Χ 2-3 Σακχαρώδης διαβήτης Χ 2,7 Σακχαρώδης διαβήτης Χ 2,7 Διαιτητικοί παράγοντες Διαιτητικοί παράγοντες Ταμοξιφένη Χ 2,3 Ταμοξιφένη Χ 2,3

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΩΝ ΩΟΘΗΚΩΝ Ο καρκίνος των ωοθηκών είναι ο έκτος πιο συχνός τύπος καρκίνου στις γυναίκες. Στη διάρκεια της ζωής μιας γυναίκας, ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου των ωοθηκών είναι 1/70.

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΩΝ ΩΟΘΗΚΩΝ-ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ ΗΠΑ: ΗΠΑ: – 4% των καρκίνων στις γυναίκες και το 25% των γυναικολογικών καρκίνων – 5% των θανάτων γυναικών από καρκίνο και το 50% των θανάτων από γυναικολογικούς καρκίνους 75% διαγιγνώσκεται στο στάδιο ΙΙΙ & ΙV 75% διαγιγνώσκεται στο στάδιο ΙΙΙ & ΙV Συχνότητα=1/70 γυναίκες ή 1,4% Συχνότητα=1/70 γυναίκες ή 1,4%

Επιδημιολογία Αποτελεί το 23% των γυναικολογικών καρκίνων Αποτελεί το 23% των γυναικολογικών καρκίνων Ευθύνεται για το 47% των θανάτων από γυναικολογικό καρκίνο Ευθύνεται για το 47% των θανάτων από γυναικολογικό καρκίνο Συχνότητα 12/1000 γυναίκες > 40ετών Συχνότητα 12/1000 γυναίκες > 40ετών Τύπος< >50 Επιθηλιακός29%71%81% Από τα γεννητικά κύτταρα 59%14%6% Από το στρώμα 8%5%4% Μεσεγχυματικής προέλευσης 4%10%9%

Προδιαθεσικοί παράγοντες Οικογενής επιβάρυνση Οικογενής επιβάρυνση – Site-Specific Familial Ovarian Cancer – Breast/Ovarian Familial Cancer Syndrome – Lynch II Syndrome (παχέως εντέρου, ενδομητρίου, ωοθηκών) Περιβάλλον («ιαπωνικό παράδειγμα») Περιβάλλον («ιαπωνικό παράδειγμα») Αριθμός ωοθυλακιορηξιών Αριθμός ωοθυλακιορηξιών – «Πρώιμη» εμμηναρχή-Καθυστερημένη εμμηνόπαυση – Ολιγοτοκία-Ατοκία – Υπογονιμότητα – Πρόκληση Ωοθυλακιορηξίας; Talc?-Άμυλο; Talc?-Άμυλο; Ιός παρωτίτιδας; Ιός παρωτίτιδας; Κάπνισμα; Κάπνισμα; Λευκή φυλή; Λευκή φυλή;

Οικογενής επιβάρυνση Η οικογενής επιβάρυνση ευθύνεται μόνο για το 5% των περιπτώσεων! Η οικογενής επιβάρυνση ευθύνεται μόνο για το 5% των περιπτώσεων! Ponder et al 1990 Αυτοσωματικός επικρατών χαρακτήρας Αυτοσωματικός επικρατών χαρακτήρας Αυξημένος κίνδυνος για τις συγγενείς 1ου βαθμού Αυξημένος κίνδυνος για τις συγγενείς 1ου βαθμού

Υπεύθυνα γονίδια – Site-specific familial ovarian cancer – Breast/ovarian familial cancer syndrome  Μεταλλάξεις των BRCA1 & BRCA2 γονιδίων που εντοπίζονται στο 17q και στο 13q12 χρωμόσωμα αντιστοίχως Lynch II Syndrome Lynch II Syndrome Μεταλλάξεις σε γονίδια «επανορθωτικά» του DNA (MSH2, MLH1, PMS1, PMS 2)

Προστατευτικοί παράγοντες Μείωση του αριθμού των ωοθυλακιορηξιών Μείωση του αριθμού των ωοθυλακιορηξιών – Αντισυλληπτικά δισκία – Θηλασμός – Πολυτοκία Ακεταμινοφένη; Ακεταμινοφένη; Ασπιρίνη; Ασπιρίνη;

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ Πόνος και δυσφορία στην κοιλιά ή στην λεκάνη Πόνος και δυσφορία στην κοιλιά ή στην λεκάνη Αίσθημα πληρότητας ή παρουσία πρηξίματος στην κοιλιά ή την λεκάνη Αίσθημα πληρότητας ή παρουσία πρηξίματος στην κοιλιά ή την λεκάνη Επίμονοι εμετοί και ναυτία Επίμονοι εμετοί και ναυτία Πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή Πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή Ασυνήθιστη απώλεια αίματος από τον κόλπο (μητρορραγία) Ασυνήθιστη απώλεια αίματος από τον κόλπο (μητρορραγία) Ανεξήγητη διάρροια ή δυσκοιλιότητα Ανεξήγητη διάρροια ή δυσκοιλιότητα Επίμονη κούραση και πόνοι στην πλάτη Επίμονη κούραση και πόνοι στην πλάτη Καχεξία με απώλεια σωματικού βάρους χωρίς προσπάθεια. Καχεξία με απώλεια σωματικού βάρους χωρίς προσπάθεια. Αίσθημα πληρότητας ή παρουσία πρηξίματος στην κοιλιά ή την λεκάνη Αίσθημα πληρότητας ή παρουσία πρηξίματος στην κοιλιά ή την λεκάνη Επίμονοι εμετοί και ναυτία Επίμονοι εμετοί και ναυτία Πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή Πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή Ασυνήθιστη απώλεια αίματος από τον κόλπο (μητρορραγία) Ασυνήθιστη απώλεια αίματος από τον κόλπο (μητρορραγία) Ανεξήγητη διάρροια ή δυσκοιλιότητα Ανεξήγητη διάρροια ή δυσκοιλιότητα Επίμονη κούραση Επίμονη κούραση Καχεξία με απώλεια σωματικού βάρους χωρίς προσπάθεια. Καχεξία με απώλεια σωματικού βάρους χωρίς προσπάθεια.

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΩΝ ΩΟΘΗΚΩΝ-ΕΓΚΑΙΡΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ Ετήσια γυναικολογική εξέταση Ετήσια γυναικολογική εξέταση Διακολπικό υπερηχογράφημα Διακολπικό υπερηχογράφημα CA-125 CA-125 Adonakis et al, Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol, 1996

Στρατηγική αντιμετώπισης των γυναικών υψηλού κινδύνου Έλεγχος των πασχουσών (αν είναι δυνατόν) από καρκίνο ωοθηκών ή μαστού προς διαπίστωση αν είναι ή όχι φορείς μεταλλάξεων του BRCA1 ή 2. Επί θετικού αποτελέσματος έλεγχος των συγγενών 1ου βαθμού. Έλεγχος των πασχουσών (αν είναι δυνατόν) από καρκίνο ωοθηκών ή μαστού προς διαπίστωση αν είναι ή όχι φορείς μεταλλάξεων του BRCA1 ή 2. Επί θετικού αποτελέσματος έλεγχος των συγγενών 1ου βαθμού. Στις φορείς: Στις φορείς: – Ετήσιος έλεγχος με κολπικό υπερηχογράφημα + CΑ – Αντισυλληπτικά. – Προφυλακτική ωοθηκεκτομία;

Καρκίνος ωοθηκών Στάδιο% ασθενείς5ετής επιβίωση Ι22%78% ΙΙ11%52% ΙΙΙ58%26% ΙVΙV9%5% 33% 67% Κατανομή σταδίων-5ετής επιβίωση FIGO, 1994

Καρκίνος ωοθηκών Χειρουργική θεραπεία Στόχοι : Διάγνωση (ιστολογικός τύπος-Grade) Σταδιοποίηση Ριζική εξαίρεση νόσου (υπολειπόμενη νόσος) Όρια : Η ασθενής Ο χειρουργός

Είναι δύσκολο ν’ ανιχνεύσουμε τον καρκίνο των ωοθηκών εγκαίρως. Μόνο περίπου 25% των καρκίνων βρίσκονται σε θεραπεύσιμο στάδιο, δηλαδή πριν να κάνουν μετάσταση πέρα από την ωοθήκη. Επειδή, αφενός τα συμπτώματα του καρκίνου των ωοθηκών είναι δυσδιάκριτα και όχι ειδικά και αφετέρου, υπάρχουν πολλές μη καρκινικές καταστάσεις, οι οποίες μπορούν να προκαλέσουν παρόμοια συμπτώματα, είναι σημαντικό να γίνονται τακτικοί προληπτικοί έλεγχοι