Η λειτουργία του χρηματοοικονομικού συστήματος

Παρουσίαση με θέμα: "Η λειτουργία του χρηματοοικονομικού συστήματος"— Μεταγράφημα παρουσίασης:

1 Η λειτουργία του χρηματοοικονομικού συστήματος
Κεφάλαιο 3 Η λειτουργία του χρηματοοικονομικού συστήματος

2 Τα θέματα που θα εξετάσουμε σε αυτό το κεφάλαιο είναι:
Το χρηματοοικονομικό σύστημα στα πλαίσια της οικονομίας Οι λειτουργίες του χρηματοοικονομικού συστήματος Οι χρηματοδοτικές ροές Χρηματοοικονομικό σύστημα, ανάπτυξη και μεγέθυνση

3 Το χρηματοοικονομικό σύστημα στα πλαίσια της οικονομίας
Ο ρόλος του χρηματοοικονομικού συστήματος στην οικονομία μπορεί να γίνει κατανοητός με τη βοήθεια του Διαγράμματος 1, στο οποίο παρουσιάζονται οι βασικές χρηματοδοτικές ροές σε μια οικονομία. Το εισόδημα που δημιουργείται από νοικοκυριά και επιχειρήσεις στην περίοδο Ι, μπορεί να έχει τρεις πιθανές χρήσεις: να χρησιμοποιηθεί για να: (α) πραγματοποιηθούν δαπάνες (β) πληρωθούν φόροι (γ) μετατραπεί σε αποταμιεύσεις.

4 Χρηματοδοτικές ροές στην Οικονομία
Φόρος Κυβερνητική Δαπάνη Εισόδημα Νοικοκυριών Επιχειρήσεων Περίοδος 1 Ελλειμματικές Μονάδες μέσω συμβολαίου χρέους και μετοχών Εισόδημα Νοικοκυριών Επιχειρήσεων Περίοδος 2 Δαπάνες Επιχειρήσεων Συνολική Δαπάνη Αποταμιεύσεις Δαπάνη Νοικοκυριών Δαπάνες

5 Κλειστή vs. Ανοικτή Οικονομία
Εάν το διάγραμμα αυτό αναφέρεται σε μία κλειστή οικονομία, τότε ισχύει ως έχει η περιγραφή. Εάν αναφέρεται σε μία ανοιχτή οικονομία θα πρέπει να προστεθούν οι αποταμιεύσεις εξωτερικού που μπορεί να εισρεύσουν στην οικονομία, όπως και οι δαπάνες μονάδων του εξωτερικού ή και οι εκροές κεφαλαίων προς ελλειμματικές μονάδες εξωτερικού κ.τ.λ.

6 Χρηματοδοτική Διαμεσολάβηση
Ορισμένες από τις μεταφορές ποσών από πλεονασματικές μονάδες σε ελλειμματικές μπορούν να γίνουν απευθείας (διάγραμμα 2), μέσω συμβολαίων χρέους και αγοράς σχετικών υποδειγματικών στοιχείων (μετοχών κ.τ.λ.). Όμως είναι πολύ πιθανόν οι επιθυμίες και οι συμπεριφορές των πλεονασματικών μονάδων να μην συμπίπτουν όσον αφορά μία σειρά από χαρακτηριστικά των διακινουμένων κεφαλαίων που είναι το μέγεθος, η διάρκεια (λήξη), ο νομικός χαρακτήρας κ.τ.λ.

7 Χρηματοδοτική Διαμεσολάβηση
Χρηματοδοτικά Κεφάλαια από Πλεονασματικές Μονάδες Αποταμιεύσεις και αποθέματα Νέων Τραπεζών Κυβέρνηση Επιχειρήσεις Νοικοκυριά Άμεσες Συναλλαγές Χρηματοδοτικός Διαμεσολαβητής

8 Χρηματοδοτική Διαμεσολάβηση
Έτσι το χρηματοοικονομικό σύστημα και ειδικότερα οι χρηματοοικονομικοί διαμεσολαβητές (το τραπεζικό σύστημα), αναλαμβάνουν τον ρόλο της μετατροπής των χρηματοδοτικών κεφαλαίων που προέρχονται από τις πλεονασματικές μονάδες σε χρηματοδοτικές υποχρεώσεις των ελλειμματικών μονάδων. Για να γίνει δυνατό να μεταφέρονται τα πλεονασματικά κεφάλαια, είναι αναγκαίο να εμφανίζονται με μία μορφή τιτλοποίησης (π.χ. καταθέσεις, ομολογίες, μετοχές κτλ.), έτσι μετατρέπονται σε χρηματοδοτικά εργαλεία. Οι διάφορες μορφές τιτλοποίησης ανταποκρίνονται στα ειδικότερα χαρακτηριστικά των πρωτογενών κεφαλαίων, όπως αυτά αποτυπώνονται στην απόδοση, τη διάρκεια, τον κίνδυνο, τη νομική μορφή κ.τ.λ.

9 Χρηματοδοτικά Εργαλεία
Τα χρηματοδοτικά εργαλεία μπορούν να καταταγούν ανάλογα με το εάν χρησιμοποιούνται στις πρωτογενείς ή δευτερογενείς συναλλαγές και εάν είναι παραδοσιακά ή νέα. Κάθε χρηματοδοτικό εργαλείο μπορεί επίσης να διακρίνεται από την απόδοσή του, τον κίνδυνο που συνδέεται με τη συμπεριφορά των αποδόσεών του και τη διάρκειά του.

10 Διάρκεια Χρηματοδοτικού Εργαλείου
Η διάρκεια του χρηματοδοτικού εργαλείου είναι το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί μεταξύ της γέννησής του και της εξαφάνισής του (αποπληρωμής του)

11 Πρωτογενείς Συναλλαγές
Παραδοσιακά Χρηματοδοτικά Εργαλεία Χρήμα Μέσο πληρωμής ή ανταλλαγών. Καταθέσεις Παράδοση περιουσιακών στοιχείων ή χρημάτων (επιταγών, συναλλαγματικών, τοκομεριδίων κ.λ.π.) σε τρίτους (κυρίως τραπεζικά ιδρύματα) για φύλαξη, επένδυση ή ως ενέχυρο. Διαχωρίζονται σε αποταμιεύσεις όψεως και προθεσμίας. Παραδοσιακός Τραπεζικός Δανεισμός Προσφυγή οικονομικών μονάδων σε τράπεζες για άντληση δανειακών κεφαλαίων, που θα αποπληρώσουν τα Ίδια Κεφάλαιά τους. Μετοχές Αξιόγραφα που αντιπροσωπεύουν μέρος της κυριότητας μιας εταιρίας, άρα και απαίτηση από την εταιρία. Η εταιρία αντλεί κεφάλαια από μια εταιρία, μέσω έκδοσης μετοχών, δηλαδή πώληση μέρους της κυριότητας της επιχείρησης σε μεγάλο αριθμό επενδυτών. Διακρίνονται σε Κοινές ή Προνομιακές και σε Ονομαστικές ή Ανώνυμες.

12 Πρωτογενείς Συναλλαγές
Νέα Χρηματοδοτικά Εργαλεία Χρηματοδοτική Μίσθωση (Leasing) Σύμβαση εκμίσθωσης κτηρίου, γης, εξοπλισμού κ.λ.π. για ορισμένο χρονικό διάστημα, με την καταβολή μισθώματος, συνήθως, κατά μήνα. Ο πελάτης επιλέγει το αντικείμενο της μίσθωσης και η εταιρία Leasing το αγοράζει και του το ενοικιάζει. Στο τέλος της σύμβασης το αντικείμενο μπορεί να αποκτηθεί από τον Πελάτη είτε δωρεάν, είτε έναντι της μικρής, συνήθως, υπολειμματικής αξίας του. Κρατικά Έντοκα Γραμμάτια (Treasury Bills) Βραχυπρόθεσμες Ομολογίες που εξασφαλίζονται από το κράτος και αποτελούν χρεόγραφα μηδενικού κινδύνου και συνήθως προσφέρονται με προεξοφλημένη απόδοση. Κρατικά Ομόλογα (Treasury Bonds) Μεσοπρόθεσμα και Μακροπρόθεσμα ομόλογα που εξασφαλίζονται από το κράτος και κατά συνέπεια αποτελούν χρεόγραφα μηδενικού κινδύνου. Κοινοπρακτικά Δάνεια (Syndicated Loans) Δάνεια τα οποία επιτρέπουν σε μεγάλες, συνήθως πολυεθνικές επιχειρήσεις, να δανεισθούν ιδιαίτερα σημαντικά σε ύψος κεφάλαια, από μια ομάδα τραπεζών, οι οποίες λειτουργούν αρχικά ως ανάδοχοι των δανείων και κατόπιν πωλούν τμήματα των δανείων σε μικρότερες τράπεζες. Ενυπόθηκα Ομόλογα (Mortgage Bonds) Ομολογιακή έκδοση (δάνειο) που ασφαλίζεται με υποθήκη σε όλα τα περιουσιακά στοιχεία της εκδότριας εταιρίας. Χρεόγραφα Εξασφαλιζόμενα με Υποθήκη (Mortgage-Backed Securities) Επενδυτικά ομόλογα που διασφαλίζονται με διάφορες υποθήκες. Τα εισοδήματα από τα υποθηκευμένα ακίνητα χρησιμοποιούνται για την εξόφληση ομολογιών. Εμπορικά Ομόλογα (Commercial Bonds) Βραχυπρόθεσμοι ανώνυμοι τίτλοι που εκδίδονται από μη τραπεζικούς οργανισμούς με μεγάλη οικονομική επιφάνεια, είναι ανασφάλιστα, έχουν ορισμένη λήξη και πωλούνται συνήθως σε προεξοφλητική βάση. Γραμμάτια Κυμαινόμενου Επιτοκίου (Floating Rate Notes-FRNs) Μεσοπρόθεσμα χρεόγραφα με μεταβαλλόμενη τοκοφορία, που βασίζονται σε έναν προκαθορισμένο δείκτη επιτοκίου, συνήθως το LIBOR, που επανακαθορίζονται σε τακτά χρονικά διαστήματα (συνήθως τρίμηνο ή εξάμηνο).

13 Πρωτογενείς Συναλλαγές
Νέα Χρηματοδοτικά Εργαλεία (συνέχεια) Ομολογίες Υψηλού Κινδύνου (Junk Bonds) Μορφή δανεισμού που συνίσταται στην έκδοση ομολογιών με χαμηλή τιμή και υψηλό επιτόκιο και συνοδεύονται από υψηλό κίνδυνο για τον επενδυτή που τις αγοράζει. Δεν προσφέρονται μαζί με εμπράγματες, ή μη, εξασφαλίσεις και σε Περίπτωση πτώχευσης του εκδότη, η εξόφλησή τους έρχεται τελευταία σε προτεραιότητα. Επιχειρηματικά Κεφάλαια (Venture Capital) Μέθοδος χρηματοδότησης κατά την οποία ένας χρηματοπιστωτικός οργανισμός (εταιρία Venture Capital) αποκτά μερίδιο μιας επιχείρησης κατόπιν καταβολής ενός συγκεκριμένου μεγέθους κεφαλαίου. Αφορά κυρίως νεοϊδρυθείσες εταιρίες, για ανάπτυξη και επέκταση της δραστηριότητάς τους (καινοτομίες, εφευρέσεις, νέες ιδέες κ.λ.π.) Αμοιβαία Κεφάλαια (Mutual Funds ή Unit Trusts) Εταιρίες που επενδύσεων χαρτοφυλακίου, οι οποίες αντλούν κεφάλαια πουλώντας μερίδια του Ενεργητικού τους στους επενδυτές. Τα Α.Κ. χωρίζονται σε κατηγορίες ανάλογα με τους τίτλους και τις αγορές στις οποίες επενδύουν (μετοχικά ή αναπτυξιακά, ομολογιακά, διεθνή κ.λ.π.). Η αποτίμηση του χαρτοφυλακίου γίνεται σε ημερήσια βάση. Κερδοσκοπικά (Hedge Funds) Είναι αμοιβαία κεφάλαια που αποσκοπούν στην επίτευξη υψηλών αποδόσεων, μέσω της διαχείρισης στοιχείων υψηλού κινδύνου (π.χ. παραγώγων, συνάλλαγμα, κ.λ.π.) Χρηματοδοτικές Εταιρίες (Finance Companies) Επιχείρηση που ασχολείται με χρηματοδοτήσεις προς άλλες επιχειρήσεις (sales finance company) ή σε ιδιώτες (personal finance company). Μετατρέψιμες Ομολογίες (Convertible Bonds) Ομολογίες οι οποίες παρέχουν το δικαίωμα στον κάτοχό τους να τις ανταλλάξει με μετοχές της εκδότριας επιχείρησης, σε συγκεκριμένο χρόνο και σε ορισμένη τιμή.

14 Δευτερογενείς Συναλλαγές
Πρωτογενή Χρηματοδοτικά Εργαλεία Ανάληψη Κινδύνου (Underwriting) Συμφωνία ανάληψης διαθέσεως χρεογράφων, με την οποία ο ανάδοχος (underwriter) ασφαλίζει (εγγυάται) την πώληση των χρεογράφων, τη διατήρηση της χρηματιστηριακής τιμής σε ορισμένο επίπεδο για ορισμένο διάστημα, και κατά κανόνα, επωμίζεται τους σχετικούς κινδύνους, αγοράζοντας τα αδιάθετα χρεόγραφα, αν δεν απορροφηθούν από το κοινό. Συμφωνίες Εγγύησης Έκδοσης Γραμματίων Μια συμφωνία NIF, είναι μεσοπρόθεσμου χαρακτήρα, κατά την οποία ένας δανειζόμενος μπορεί να εκδόσει βραχυχρόνια γραμμάτια, πληρωτέα στον κομιστή. Στη συμφωνία προβλέπεται ότι οι τράπεζες που εγγυώνται την έκδοση είτε θα αγοράσουν τα γραμμάτια που δε θα μπορέσει να πουλήσει ο εκδότης, είτε θα έχουν στη διάθεσή του συγκεκριμένο πιστωτικό όριο, από το οποίο ο δανειζόμενος θα αντλήσει τα κεφάλαια που χρειάζεται. Παραστατικά Δικαιώματος Κτήσης Μετοχών Πιστοποιητικά (που εκδίδονται μαζί με τα χρεόγραφα), με τα οποία αναγνωρίζεται το δικαίωμα ή το προνόμιο στον κομιστή να αγοράσει χρεόγραφα με ορισμένους ευνοϊκούς όρους. Έχουν συγκεκριμένη λήξη και όταν παρέλθει δεν έχουν καμία αξία. Ανάληψη Απαιτήσεων Τρίτων (Factoring) Σύμβαση ή χρηματοδοτική διαδικασία με εκχώρηση όλων ή μέρους των απαιτήσεων μιας επιχείρησης (από πώληση εμπορευμάτων ή παροχή υπηρεσιών) σε τρίτο φορέα ή εκδοχέα (εταιρία factoring), ο οποίος αναλαμβάνει συγκεκριμένες υποχρεώσεις. Πράξη Πώλησης Αξιογράφων (Forfaiting) Συμφωνία πώλησης αξιογράφων (συναλλαγματικές, γραμμάτια σε διαταγή, ανέκκλητες πιστώσεις), χωρίς δικαίωμα αναγωγής, που λήγουν στο μέλλον και απορρέουν από συναλλαγή προμηθείας αγαθών, ή παροχή υπηρεσιών. Σκοπός της ρήτρας “χωρίς αναγωγή” είναι να μεταβιβάσει κινδύνους και υποχρεώσεις από τον προμηθευτή-δικαιούχο, στον αγοραστή-forfaiter). Πιστοποιητικά Καταθέσεων Διαπραγματεύσιμα πιστοποιητικά, που εκδίδουν τραπεζικοί οργανισμοί για βραχυπρόθεσμες ή μεσοπρόθεσμες καταθέσεις, με συγκεκριμένη ημερομηνία λήξης, για συγκεκριμένο ποσό και επιτόκιο (σταθερό ή κυμαινόμενο).

15 Δευτερογενείς Συναλλαγές
Παράγωγα Χρηματοδοτικά Εργαλεία Δικαιώματα (Options) Συμβόλαιο με το οποίο ο πωλητής (writer) παρέχει στον αγοραστή (buyer) το δικαίωμα (όχι υποχρέωση) να αγοράσει ή πουλήσει στον πωλητή ένα αντικείμενο (εμπόρευμα, μετοχή, ομολογία, χρηματιστηριακό δείκτη κ.λ.π.) σε καθορισμένη τιμή, μέσα σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Προθεσμιακές Πράξεις (Forwards) Συμφωνία με την οποία η πληρωμή και η παράδοση του αντικειμένου (εμπόρευμα, συνάλλαγμα κ.λ.π.) θα γίνει μετά την παρέλευση της συμφωνηθείσας προθεσμίας. Προθεσμιακά Συμβόλαια (Futures) Αμοιβαία δεσμευτική συμφωνία μεταξύ του αγοραστή να παραλάβει και του πωλητή να παραδώσει το υποκείμενο του συμβολαίου (εμπόρευμα, τίτλος, χρηματιστηριακός δείκτης, επιτόκια, options, κ.λ.π.) σε καθορισμένη εκ των προτέρων τιμή, στην προκαθορισμένη μελλοντική ημερομηνία και σε συγκεκριμένο τόπο. Ανταλλαγές (Swaps) Συναλλαγή, με βάση την οποία δύο μέρη συμφωνούν να ανταλλάξουν προκαθορισμένες σειρές πληρωμών μέσα στο χρόνο. Υπάρχουν διάφοροι τύποι ανταλλαγών, όπως επιτοκίων, νομισμάτων, κυμαινόμενου/κυμαινόμενου επιτοκίου (basis swap), αξιών (asset swaps), δεικτών (index swaps), forward swaps, μηδενικού τοκομεριδίου, amortising swaps, callable swaps, multi-legged swaps κ.λ.π.

16 Κατάταξη χρηματοδοτικών εργαλείων με βάση την διάρκεια και τον κίνδυνο
Κίνδυνος Διάρκεια Μηδενικού κινδύνου Μικρού Μεσαίου Υψηλού Βραχυπρόθεσμα ΑΙ1, ΑΙ2, ΑΙΙ2, ΒΙ4, BI6 ΑΙ3, ΑΙΙ7, ΒΙ1, ΒΙ4 ΑΙ3, ΑΙΙ7, ΒΙ1, ΒΙ4, ΒΙΙ1, ΒΙΙ2, ΒΙΙ3, ΒΙΙ4 ΒΙ4, ΒΙ5, ΒΙΙ1, ΒΙΙ2, ΒΙΙ3, ΒΙΙ4 Μεσοπρόθεσμα ΑΙ2, ΑΙΙ3, ΒΙ6 ΑΙ3, ΑΙΙ1, ΑΙΙ11, ΒΙ2, ΒΙ6 ΑΙ3, ΑΙΙ8, ΑΙΙ10, ΑΙΙ11, ΒΙ2, ΒΙΙ1, ΒΙΙ2, ΒΙΙ3, ΒΙΙ4 ΑΙ3, ΑΙΙ9, ΑΙΙ10, ΑΙΙ13, ΒΙΙ1, ΒΙΙ2, ΒΙΙ3, ΒΙΙ4 Μακροπρόθεσμα ΑΙΙ3 ΑΙΙ1, ΑΙΙ4, ΑΙΙ5, ΑΙΙ6, ΑΙΙ12, ΒΙ3, ΒΙ6 ΑΙ3, ΑΙΙ4, ΑΙΙ10, ΑΙΙ11, AII14, ΒΙ3 ΑΙΙ9, ΑΙΙ10, ΑΙΙ11, ΑΙΙ13 Αορίστου Λήξης ΑΙΙ11 ΑΙ4, ΑΙΙ11

17 Οι λειτουργίες του χρηματοοικονομικού συστήματος
Οι βασικές λειτουργίες του χρηματοοικονομικού συστήματος δραστηριοποιούνται κάθε μέρα, σε όλο τον κόσμο, με τρόπο που να εξασφαλίζεται η εύρυθμη λειτουργία ολόκληρης της οικονομίας. Συγκεκριμένα οι λειτουργίες του είναι οι εξής τέσσερις: εξυπηρετεί τις πληρωμές και γενικά τις μεταφορές χρηματικών ποσών, εξυπηρετεί τις επενδύσεις και τη συσσώρευση του πλούτου, δραστηριοποιεί τις πρωτογενείς και δευτερογενείς χρηματοοικονομικές συναλλαγές και διευκολύνει τη διαχείριση του κινδύνου.

18 Εξυπηρέτηση των πληρωμών
Η εξυπηρέτηση των πληρωμών είναι μία ευρύτατη διαδικασία με πάρα πολλές μορφές. Η εξυπηρέτηση των εισαγωγών, η πληρωμή των συντάξεων και ταξιδιωτικών επιταγών είναι μόνο ελάχιστες από τις δραστηριότητες που πραγματοποιούνται.

19 Επενδύσεις & συσσώρευση πλούτου
Η συσσώρευση του πλούτου είναι μία σύνθετη διαδικασία επένδυσης και απόδοσης. Οι πλεονασματικές μονάδες επενδύουν τα πλεονάσματά τους με διάφορες μορφές επιδιώκοντας ορισμένους οικονομικούς στόχους που σχετίζονται με την απόδοση, τον κίνδυνο, τη διάρκεια κ.λ.π.. Γενικά επιδιώκουν τη μεγαλύτερη δυνατή απόδοση με το μικρότερο δυνατό κίνδυνο. Ο τρόπος που το κάνουν αυτό σχετίζεται με τη στάση τους απέναντι στον κίνδυνο. Γενικά όμως η μοντέρνα χρηματοδοτική θεωρία θεωρεί ότι για να δεχτεί ο επενδυτής να αναλάβει μεγαλύτερο κίνδυνο, θα πρέπει να πεισθεί ότι αποζημιώνεται από υψηλότερες αποδόσεις.

20 Μεταφορά Πλεονασμάτων
Το χρηματοοικονομικό σύστημα εξυπηρετεί τη δραστηριότητα της μεταφοράς πλεονασμάτων από τις πλεονασματικές στις ελλειμματικές μονάδες. Όταν βρισκόμαστε στην αρχική διαδικασία μεταφοράς πλεονασμάτων μιλάμε για τη δημιουργία νέων χρηματοδοτικών κεφαλαίων και οι συναλλαγές είναι πρωτογενείς. Όταν έχουν δημιουργηθεί τα νέα χρηματοδοτικά κεφάλαια και έχουν αποτυπωθεί σε μία τυπική μορφή συμφωνίας (μετοχή, ομολογία, πιστοποιητικό καταθέσεων), μπορούν να μεταβιβαστούν από τον αρχικό σε ένα νέο αποδέκτη. Η εμπορική τους διαχείριση λέγεται δευτερογενής συναλλαγή. Από τον ορισμό είναι εμφανές ότι οι πρωτογενείς συναλλαγές συνδέονται με την επενδυτική συσσώρευση, ενώ οι δευτερογενείς συναλλαγές συνδέονται με τα ζητήματα μεταφοράς κινδύνου και ρευστότητας. Επίσης θα πρέπει να σημειωθεί ότι κατά την πραγματοποίηση των δευτερογενών συναλλαγών παράγονται περισσότερες πληροφορίες για τον εκδότη των αρχικών νέων χρηματο­δοτικών οργάνων όπως και για τους συμμετέχοντες στις συναλλαγές.

21 Μεταφορά Πλεονασμάτων
Όταν δημιουργείται ένα πλεόνασμα πόρων παίρνει τη μορφή κάποιων συγκεκριμένων αρχικών τίτλων, π.χ. κατάθεση σε μία τράπεζα. Έτσι τα επιχειρηματικά κέρδη “γεννούν” τα πλεονάσματα της επιχείρησης, τα οποία κατατίθενται σε μία τράπεζα. Αναλόγως γεννιούνται και αποταμιεύσεις από τα πλεονασματικά νοικοκυριά. Στη συνέχεια, ο πλεονασματικός επιχειρηματίας ή ιδιώτης μπορεί να “δανείσει” τα πλεονάσματά του σε μία ελλειμματική επιχείρηση αγοράζοντας τις μετοχές της. Αυτό θα το κάνει μόνο εάν “πεισθεί” να μην καταναλώσει τα πλεονάσματα αυτά.

22 Σήμερα vs. Αύριο Η πλεονασματική μονάδα θα δεχθεί να στερηθεί την κατανάλωσή της σήμερα, μόνο εάν πεισθεί ότι η κατανάλωσή της (η ευημερία της) στο μέλλον, σε χρονικές αξίες του σήμερα, θα είναι ίση ή μεγαλύτερη από τη σημερινή της ευημερία εάν κατανάλωνε όλα τα πλεονάσματά της.

23 Σήμερα vs. Αύριο  Δηλαδή η πλεονασματική μονάδα θα δανείσει τα κεφάλαιά της εάν: Uf > Ut Εάν δεχτούμε ότι Ut = Ct, ότι δηλαδή ότι η ευημερία της πλεονασματικής μονάδας σήμερα ταυτίζεται με την κατανάλωσή της, τότε η Uf εξαρτάται από τρεις παράγοντες: την χρονική αξία του χρήματος την απόδοση της επένδυσης σε σχέση με τον κίνδυνο που φέρει η συγκεκριμένη τοποθέτηση την διάρκεια της επένδυσης

24 Χρηματοδοτικά εργαλεία και κεφαλαιουχικά στοιχεία
Πολλές φορές χρησιμοποιούμε τις έννοιες χρηματοδοτικά εργαλεία (financial instruments) και κεφαλαιουχικά στοιχεία (capital assets), εναλλακτικά. Η τιτλοποίηση των πλεονασματικών πόρων οδηγεί στη δημιουργία χρηματοδοτικών εργαλείων. Όταν τα χρηματοδοτικά εργαλεία περιβάλλουν τον χαρακτήρα της επένδυσης, με την έννοια ότι “δανείζουν” σε μία ελλειμματική μονάδα (κράτος, επιχείρηση, κ.λ.π.) και αποτελούν συστατικά στοιχεία μιας χρηματοοικονομικής δομής και διάρθρωσης, αποτελούν κεφαλαιουχικά στοιχεία. Επειδή λοιπόν όλα τα χρηματοδοτικά εργαλεία μετατρέπονται αυτόματα και σε κεφαλαιουχικά στοιχεία, μπορούμε να χρησιμοποιούμε εναλλακτικά τις δύο έννοιες.

25 Διαχείριση Κινδύνου Η διαχείριση του κινδύνου συνδέεται με τα χρηματοδοτικά εργαλεία και αυτό είναι από τις σημαντικότερες λειτουργίες του χρηματοδοτικού συστήματος. Εδώ το χρηματοοικονομικό σύστημα δεν ασχολείται με τη δημιουργία νέων χρηματοδοτικών εργαλείων και τις υπόλοιπες δραστηριότητες που ήδη παρουσιάσαμε, αλλά ασχολείται με την πολύ σημαντική δραστηριότητα της διαίρεσης (άρα μείωσης) και εμπόρευσης (άρα μεταφοράς και διαμοίρασης) του κινδύνου που φέρουν υπάρχοντα κεφαλαιουχικά στοιχεία.  Η δραστηριότητα αυτή φαίνεται να εκφράζει σε έκταση και περιπλοκότητα τις δεκαετίες του ’70 και ’80. Όμως η παλαιότερη μορφή εμπόρευσης του κινδύνου εμφανίστηκε μαζί με την πραγματοποίηση εμπορικών πράξεων μέσω της παρουσίας των ασφαλιστικών εταιριών, οι οποίες φέρονταν αποφασισμένες να αναλάβουν κινδύνους που άλλες εταιρίες δεν ήταν πρόθυμες να κάνουν.

26 Διαχείριση Κινδύνου Συνήθως η εμπόρευση του κινδύνου παίρνει τη μορφή εγγραφής στο παθητικό της ασφαλιστικής εταιρίας των σχετικών υποχρεώσεων απέναντι π.χ. στην προοπτική ναυαγίου ή φωτιάς. Υπάρχουν όμως και πιο ενεργές μορφές εμπόρευσης κινδύνου όπως είναι τα μελλοντικά συμβόλαια προϊόντων (commodities futures). Αυτά χρησιμοποιούνται για την κάλυψη (hedge) απέναντι σε μελλοντικές μεταβολές της τιμής του προϊόντος. Έτσι ο παραγωγός καλαμποκιού για να καλυφθεί απέναντι στην πιθανότητα μελλοντικής μεταβολής της τιμής του προϊόντος πουλάει σε ένα ενδιαφερόμενο (συνήθως κερδοσκόπο) την παραγωγή του σε μία προκαθορισμένη τιμή. Με τον ίδιο τρόπο διευκολύνεται και η εργασία των ασφαλιστικών εταιριών οι οποίες ασφαλίζουν τους παραγωγούς καλαμποκιού απέναντι στην προοπτική μεταβολής της τιμής του προϊόντος (πρωτογενής πράξη) και στη συνέχεια πουλάνε μέρος ή όλων των συμβολαίων αυτών σε ένα ή περισσότερους τρίτους (δευτερογενής πράξη), διαμοιράζοντας έτσι τον κίνδυνο που έχουν αναλάβει.

27 Διαχείριση Κινδύνου Η διαχείριση του κινδύνου έχει διογκωθεί τις τρεις τελευταίες δεκαετίες λόγω αύξησης της ζήτησης για παρόμοιες υπηρεσίες και αύξησης της κυκλοφορίας χρηματοδοτικών εργαλείων που προσφέρονται για το σκοπό αυτό. Δύο παράγοντες συνέβαλαν προς τούτο: Το εξαιρετικά μεταβαλλόμενο σύστημα διεθνών ισοτιμιών η αυξανόμενη διεθνοποίηση των συναλλαγών

28 Διαχείριση Κινδύνου Στην πλευρά της προσφοράς, δύο κυρίως τεχνολογικές μεταβολές έδωσαν μεγάλη αύξηση στη διαχείριση του κινδύνου: Η πρώτη αναφέρεται στην σημαντικότητα των τεχνικών ταξινόμησης και οργάνωσης της παρουσίασης των όρων των συμβολαίων των παραγώγων χρηματοδοτικών εργαλείων (μετοχών κτλ). Έτσι διευκολύνεται η διαδικασία επιλογής και η διαδικασία ανάπτυξης των δευτερογενών συναλλαγών.  Η δεύτερη αναφέρεται στις διαδικασίες εγγύησης των αποδόσεων των συμβολαίων. Με βάση αυτές τις συμφωνίες, όποιος αγοράζει ένα παρόμοιο χρηματοδοτικό εργαλείο θα αντιμετωπίζει στο μέλλον τους όρους τους οποίους περιέχει η συμφωνία. Συνεπώς ο αγοραστής δεν είναι απαραίτητο να καταναλώνει πόρους για να ελέγχει την αξιοπιστία του αρχικού εκδότη κάθε χρηματοδοτικού εργαλείου παραγώγων, απλώς πρέπει να επικεντρώνει την προσοχή του στους όρους των συμβολαίων.

29 Οι χρηματοδοτικές ροές
Οι χρηματοδοτικές ροές αποτυπώνουν τις καθαρές συναλλαγές μεταξύ των βασικών τομέων της οικονομίας. Οι χρηματοδοτικές ροές καταγράφονται στα εθνικά συστήματα λογαριασμών. Στην Ελληνική οικονομία παρόμοια συστήματα διατηρεί η Τράπεζα της Ελλάδος και η Υπηρεσία Εθνικών Λογαριασμών. Οι τομείς αυτοί που συνήθως καταγράφονται, διακρίνονται στα νοικοκυριών, στον επιχειρηματικό τομέα, στην κυβέρνηση, στο χρηματοδοτικό τομέα και στον υπόλοιπο κόσμο. Οι λογαριασμοί αυτοί παρακολουθούν μεταβολές στο τρέχον εισόδημα των τομέων αυτών και στις δαπάνες τους. Με τον τρόπο αυτό, εντοπίζουν τη δημιουργία επενδύσεων και αποταμιεύσεων. Οι χρηματοδοτικές ροές κατασκευάζονται επί τη βάση των μεταβολών που παρατηρούνται στα μεγέθη, σε δύο διαφορετικές στιγμές του χρόνου. Ένα τυπικό παράδειγμα εθνικών χρηματοοικονομικών ροών έχει την παρακάτω μορφή.

30 Πλεονασματικός και Ελλειμματικός Τομέας
Πλεονασματικός τομέας είναι εκείνος του οποίου οι αποταμιεύσεις υπερβαίνουν τις επενδύσεις. Ελλειμματικός τομέας είναι εκείνος του οποίου οι επενδύσεις υπερβαίνουν τις αποταμιεύσεις.

31 Το ισοζύγιο των χρηματοδοτικών ροών
Ενεργητικό Χρηματοδοτικά κεφάλαια (-) Πραγματικά κεφάλαια (-) Συνολικά κεφάλαια Παθητικό και Καθαρή Θέση Υποχρεώσεις (+) Καθαρή θέση (+) Συνολικό παθητικό και καθαρή θέση Το πρόσημο (+) δείχνει την πηγή κεφαλαίων και το πρόσημο (-) δείχνει τη χρήση τους. Τα θετικά ή αρνητικά πρόσημα πάντως θα μπορούσαν να εμφανιστούν σε οποιοδήποτε από τα μεγέθη αυτά.

32 Η συμβολή των χρηματοδοτικών φορέων
Τομέας Νοικοκυριά Επιχειρήσεις Χρηματοδοτικός τομέας Κυβέρνησης Υπόλοιπος κόσμος Πλεονασματικός (+), ελλειμματικός (-) + - +/-

33 Η συμβολή των χρηματοδοτικών φορέων
Έτσι τα νοικοκυριά είναι συνήθως ο πλεονασματικός τομέας, οι επιχειρήσεις ελλειμματικές, ο χρηματοδοτικός τομέας έχει μικρή συμβολή (θετική ή αρνητική) ενώ οι κυβερνήσεις και ο υπόλοιπος κόσμος έχουν άλλοτε θετική και άλλοτε αρνητική συμβολή. Τα χρηματοδοτικά κεφάλαια των νοικοκυριών μπορεί να έχουν τη μορφή των αποταμιεύσεων, των μετρητών και των ισοδύναμων μορφών τους, των τίτλων των ασφαλιστικών ταμείων, των μετοχών και των παρεμφερών χρηματοδοτικών οργάνων.

34 Παράδειγμα διάρθρωσης χρηματοδοτικών κεφαλαίων
Αποταμιεύσεις Μετρητά και ισοδύναμα στοιχεία Ασφαλιστικά κεφάλαια Μετοχές και Παρεμφερή όργανα Άλλα 30% 10% 25% Σύνολο 100%

35 Χρηματοδοτικά κεφάλαια νοικοκυριών & επιχειρήσεων
Τα χρηματοδοτικά κεφάλαια των νοικοκυριών περιλαμβάνουν και τα δανειακά τους κεφάλαια (αυτά δηλαδή που έχουν δανειστεί από το χρηματοδοτικό σύστημα). Σήμερα το χρέος των νοικοκυριών σε μία ανεπτυγμένη οικονομία είναι μικρότερο του 1% του Ακαθάριστου Εθνικού Εισοδήματός της. Τα χρηματοδοτικά κεφάλαια των επιχειρήσεων έχουν δύο κύριες μορφές: τα μετοχικά κεφάλαια το δανεισμό

36 Χρηματοδοτικά κεφάλαια επιχειρήσεων
Η αξία των κεφαλαίων που έχουν αντλήσει οι επιχειρήσεις ως ποσοστό του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος ποικίλει σ’ ένα ποσοστό γύρω στο 30% σε χώρες όπως η Βρετανία και οι Η.Π.Α. Παράλληλα όμως, οι επιχειρήσεις αντλούν δανειακά κεφάλαια συνήθως σε πολλαπλάσιο μέγεθος των μετοχικών τους κεφαλαίων. Έτσι η σχέση ξένα προς ίδια κεφάλαια μπορεί να κυμαίνεται από 1-1,5 (Ευρώπη) έως 3 και 4 (Ιαπωνία).

37 Χρηματοδοτικοί Οργανισμοί
Οι χρηματοδοτικοί οργανισμοί διακρίνονται κυρίως σε: οργανισμούς διαχείρισης καταθέσεων οργανισμούς διαχείρισης ασφαλιστικών κεφαλαίων και αμοιβαίων κεφαλαίων Ο πρώτος τύπος βέβαια ήταν πάντοτε ιδιαίτερα αναπτυγμένος σε σχέση με το δεύτερο. Παρόλα αυτά, λόγω κυρίως του αυξανόμενου ρόλου της κεφαλαιαγοράς, παρατηρείται τα τελευταία χρόνια μία μείωση του ρόλου των τραπεζικών διαμεσολαβητικών οργανισμών.

38 Ενεργητικό, Παθητικό & Καθαρή Θέση
Η αναλυτική παρουσίαση των χρηματοδοτικών ροών στηρίζεται στη βασική σχέση: Ενεργητικό = Παθητικό + Καθαρή θέση Έτσι ώστε να είναι σαφές ότι η διαφορά των κεφαλαίων του ενεργητικού από το παθητικό διαμορφώνει την καθαρή αξία που δημιουργείται. Η μεταβολή δε στα κεφάλαια σε σχέση με τη μεταβολή της υποχρέωσης διαμορφώνει τη νέα αξία της χρηματοοικονομικής του θέσης: Ενεργητικό – Παθητικό = Καθαρή θέση

39 Η μεταβολή της Καθαρής Θέσης
Η μεταβολή της καθαρής θέσης ταυτίζεται με τη μεταβολή των πραγματικών κεφαλαίων δηλαδή με τις νέες επενδύσεις. Το ίδιο μέγεθος είναι ίσο με τις αποταμιεύσεις. Σημειώνεται ότι, όπως είναι γνωστό, οι αποταμιεύσεις είναι ίσες με τη διαφορά εισοδήματος και κατανάλωσης. Στο ίδιο αποτέλεσμα θα φτάναμε εάν παρακολουθούσαμε τις σχέσεις που συνδέουν τα βασικά μεγέθη της οικονομίας, ανάλογα με τις πηγές και χρήσεις των κεφαλαίων.

40 Η μεταβολή της Καθαρής Θέσης
Έτσι, επειδή οι πηγές κεφαλαίων πρέπει να δημιουργούν τόσα κεφάλαια όσα χρησιμοποιούνται, θα πρέπει να ισχύει η παρακάτω σχέση: DΠΚ + DM + DXK = S + A + DMs +DL (1) DΠΚ : Η μεταβολή των πραγματικών κεφαλαίων DM : Η μεταβολή στα χρηματικά αποθέματα DXK : Η μεταβολή στα χρηματοδοτικά κεφάλαια S : Οι αποταμιεύσεις Α : Οι αποσβέσεις DMs : Η μεταβολή στην προσφορά χρήματος DL : Η μεταβολή στις πάσης φύσεως υποχρεώσεις

41 Η μεταβολή της Καθαρής Θέσης
Από την (1) μπορούμε να συμπεράνουμε ότι: S = (DM + DXK) - (DMs + DL) + (DΠK - A) (2)  Επειδή όμως για κάθε δανειζόμενη νομισματική μονάδα υπάρχει μια νομισματική μονάδα που δανείζεται, ισχύει ότι:  DM + DXK = DMs + DL και κατά συνέπεια S = DΠK – A δηλαδή ότι οι αποταμιεύσεις είναι ίσες με τις καθαρές επενδύσεις.

42 Ανοικτή Οικονομία Βεβαίως θα πρέπει να γίνει η παρατήρηση ότι όταν συμπεριληφθεί στην ανάλυση και ο “υπόλοιπος κόσμος”, τότε όλες οι παραπάνω σχέσεις ισχύουν αλλά οι εγχώριες αποταμιεύσεις μπορεί να μην είναι ίσες με τις εγχώριες επενδύσεις.

43 Χρηματοοικονομικό σύστημα, ανάπτυξη και μεγέθυνση
Η σχέση της διάρθρωσης του χρηματοοικονομικού συστήματος και της μεγέθυνσης αποτέλεσε και αποτελεί ένα σύνθετο χώρο προβληματισμού. Είναι εμφανές ότι υπάρχει μία θετική συσχέτιση αλλά είναι ιδιαίτερα δύσκολο να διευκρινιστεί η σχέση ή οι σχέσεις αιτιότητας που υπάρχουν. Ως σημείο αφετηρίας, θα πρέπει να δεχτούμε τη σχέση του ρυθμού μεταβολής των επενδύσεων με τη διαδικασία της μεγέθυνσης. Επιπρόσθετα, το είδος των επενδύσεων επηρεάζει την παραγωγικότητα στην οικονομία Έτσι είναι εμφανές ότι οι πρωτογενείς χρηματοοικονομικές συναλλαγές συνδέονται θετικά με τη συσσώρευση κεφαλαίων.

44 Χρηματοοικονομικό σύστημα, ανάπτυξη και μεγέθυνση
Έτσι δε θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι είναι το χρηματοοικονομικό σύστημα που παίζει τον πρωτεύοντα ρόλο στη συσσώρευση μεσομακροπρόθεσμου κεφαλαίου, αφού ο πυρήνας της έναρξης της διαδικασίας θα πρέπει να αναζητηθεί στην πρωτογενή δημιουργία πλεονασματικών πόρων. Η λειτουργία του όμως μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τη συσσώρευση κεφαλαίου.

45 Χρηματοοικονομικό σύστημα, ανάπτυξη και μεγέθυνση
Γενικά, θα πρέπει να δεχτούμε ότι με βάση την αρχή της βελτίωσης της αποδοτικότητας ενός συστήματος, μέσω της αύξησης του καταμερισμού των έργων, η ύπαρξη των χρηματοοικονομικών συστημάτων βελτιώνει την αποτελεσματικότητα της λειτουργίας του οικονομικού συστήματος, μέσω της παραγωγής πληροφοριών, της διαχείρισης και διανομής τον κινδύνου και της ανάληψης της ευθύνης της επιτυχούς μεταφοράς των οικονομικών πλεονασμάτων στις ελλειμματικές μονάδες, Έτσι, στα πλαίσια μιας αποτελεσματικής αγοράς, το χρηματοοικονομικό σύστημα βελτιώνει τις προοπτικές που δημιουργούνται από τους πλεονασματικούς πόρους, έχοντας πολλαπλασιαστική επίδραση στο ρυθμό της μεγέθυνσης.

46 Χρηματοοικονομικό σύστημα, ανάπτυξη και μεγέθυνση
Οι δευτερογενείς συναλλαγές εξασφαλίζουν ρευστότητα στους αρχικούς αποδέκτες και διανομή των δημιουργημένων κινδύνων. Με την έννοια αυτή επιτρέπουν την ανάληψη επικίνδυνων επενδυτικών σχεδίων, γεγονός που βελτιώνει τις δυνατότητες συσσώρευσης και απόδοσης του κεφαλαίου. Παράλληλα, οι δευτερογενείς αγορές παράγουν πληροφορίες για τους επενδυτές των χρηματοδοτικών οργάνων, γεγονός που μειώνει το κόστος χρηματοδότησης των ελλειμματικών μονάδων.

47 Χρηματοοικονομικό σύστημα, ανάπτυξη και μεγέθυνση
Αντιστρόφως, η οικονομική μεγέθυνση βελτιώνει τη χρηματοοικο­νο­μική ανάπτυξη. Η μεταβολή στη ζήτηση, στο είδος και στην ποσότητα κεφαλαίων, είναι υπεύθυνη για πολλές από τις παρατηρούμενες μεταβολές στο χρηματοοικονομικό σύστημα. Με βάση τα παραπάνω είναι εμφανές ότι η διευκόλυνση της διαδικασίας μεγέθυνσης είναι συνυφασμένη με την ανάπτυξη νέων ικανοτήτων για τον έλεγχο και τη διαχείριση των χρηματοδοτικών συμφωνιών. Όμως, οι ικανότητες αυτές είναι περισσότερο πιθανό να εμφανιστούν σε ένα χρηματοοικονομικό σύστημα το οποίο είναι περισσότερο ανεπτυγμένο, από ότι σε ένα λιγότερο αναπτυγμένο.

48 Χρηματοοικονομικό σύστημα, ανάπτυξη και μεγέθυνση
Έτσι, λόγω του φαύλου κύκλου επιπέδου υπανάπτυξης και διαδικασίας ανάπτυξης, που σημειωτέον είναι κοινό χαρακτηριστικό όλων των διαδικασιών ανάπτυξης συστημάτων και οικονομιών, είναι αρκετά δύσκολο να αναπτυχθούν τα χρηματοοικονομικά συστήματα λιγότερο αναπτυγμένων οικονομιών. Συνυφασμένο με το ζήτημα της σχέσης χρηματοοικονομικού συστήματος και μεγέθυνσης, είναι το ζήτημα της χρηματοδότησης μικρών επιχειρήσεων σε σχέση με τις δυνατότητες των μεγάλων επιχειρήσεων. Οι μικρές επιχει­ρήσεις είναι δύσκολο να εξασφαλίσουν επαρκή χρηματοδότηση.

49 Χρηματοοικονομικό σύστημα, ανάπτυξη και μεγέθυνση
Συγχρόνως, οι δυνατότητες εγγυήσεως που διαθέτουν είναι εξαιρετικά περιορισμένες και κατά συνέπεια δυσκολότερο να εξασφαλίσουν μεσομακροπρόθεσμα κεφάλαια. Η χρηματοδότηση εξάλλου των καινοτομικών επιχειρηματικών πρωτοβουλιών, που είναι απαραίτητες για την εισαγωγή της τεχνολογικής μετα­βολής και κατά συνέπεια ανόδου της παραγωγικότητας στο οικονομικό σύστημα, απαιτεί χρηματοοικονομικά συστήματα υποδοχής παρομοίων πρωτο­βουλιών (όπως τις venture capital εταιρίες) και χρηματοοικονομικούς διαχειριστές που είναι σε θέση να αξιολογούν παρόμοιες επιχειρηματικές προσπάθειες.

50 Σύνοψη Το εισόδημα που δημιουργείται από νοικοκυριά και επιχειρήσεις μπορεί να έχει τρεις πιθανές χρήσεις: α)πραγματοποίηση δαπανών β)πληρωμή φόρων γ)αποταμίευση.

51 Σύνοψη Για να προσαρμοστεί το βασικό υπόδειγμα των χρηματοδοτικών ροών ενός οικονομικού συστήματος, σε μία ανοικτή οικονομία θα πρέπει να συμπεριληφθούν: οι αποταμιεύσεις εξωτερικού οι δαπάνες μονάδων του εξωτερικού οι εκροές κεφαλαίων προς ελλειμματικές μονάδες εξωτερικού  Προκειμένου να μεταφερθούν τα πλεονασματικά κεφάλαια στις ελλειμματικές μονάδες, είναι αναγκαίο να εμφανίζονται αυτά με μία μορφή τιτλοποίησης.

52 Σύνοψη Οι τέσσερις βασικές λειτουργίες του χρηματοοικονομικού συστήματος είναι: η εξυπηρέτηση των πληρωμών η συσσώρευση του πλούτου η δραστηριοποίηση των πρωτογενών και των δευτερογενών συναλλαγών η διαχείριση του κινδύνου

53 Σύνοψη Οι πρωτογενείς συναλλαγές συνδέονται με την επενδυτική συσσώρευση, ενώ οι δευτερογενείς συνδέονται με τα ζητήματα μεταφοράς κινδύνου και ρευστότητας.  Η οικονομική μεγέθυνση είναι συνυφασμένη με την ανάπτυξη νέων ικανοτήτων για τον έλεγχο και τη διαχείριση των χρηματοδοτικών συμφωνιών και τη βελτίωση των όρων και προοπτικών χρηματοδότησης των μικρών επιχειρήσεων και των καινοτομικών επιχειρηματικών πρωτοβουλιών.