Joseph Alois Schumpeter Ιστορική και κοινωνιολογική προσέγγιση Ο καπιταλισμός είναι μια εξελικτική διαδικασία «δημιουργικής καταστροφής» λόγω των συνεχώς καινοτομιών Ο «επιχειρηματίας» (που επιχειρεί και ρισκάρει) είναι η κεντρική φιγούρα του συστήματος που δημιουργεί ανισορροπία Αυτή η ανισσοροπία είναι η κεντική δύναμη της οικονομικής ανάπτυξης Ιστορικά η οικονομική ανάπτυξη εξελίχθηκε σε «μεγάλα κύματα» (50 ετών). Στη βάση κάθε ανοδικής πορείας είναι μια μεγάλη τεχνολογική αλλαγή που διαχέεται σε όλη την οικονομική δραστηριότητα

J. A. Schumpeter Η βάση των μεγάλων κυμάτων Τεχνολογικές Καινοτομίες Διάχυση τεχνολογίας Θετικές προοπτικές κέρδους-ρίσκου Νέες επενδύσεις (με πιθανά μονοπωλιακά κέρδη που στη διάρκεια της διάχυσης της τεχνολογίας μειώνονται)

Τα αίτια δημιουργίας νέας σχολής Αμφισβήτηση της έννοιας της ισορροπίας Μίμηση βιολογικών φαινομένων Δυναμικές διαδικασίες διαλεκτικής επιλογής και μετεξέλιξης = διαρκής έλλειψη ισορροπίας (δεν αμφισβητούνται πιθανές σταθερές προδιαγραφές σε συγκεκριμένους πληθυσμούς) Τροχιές αλλαγών, όχι κανονικότητα

Τροχιές αλλαγών (trajectories) Δεν υπάρχουν δεδομένες μακροχρόνιες κανονικότητες Δεν υπάρχουν περιορισμοί που οδηγούν σε «άριστη» εξέλιξη Το «άριστο» ή «βέλτιστο» είναι αποτέλεσμα περιοριστικών υποθέσεων και συνάρτηση της ίδιας της διαδικασίας εξέλιξης Κάθε τροχιά προσφέρει πολλαπλές επιλογές

Αντί για μια πορεία και μια επιλογή (νεοκλασική θεώρηση) η εξελικτική θεωρία εστιάζει τις αναλύσεις της σε εναλλακτικές διαδρομές συγκριτικής καταλληλότητας στο πλαίσιο πλήθους περιπτώσεων έλλειψης ισορροπίας

Replicator equations Εξισώσεις που αφορούν πρότυπα επιλογής Διαφορετικές οντότητες, διαφορετικά κριτήρια καταλληλότητας Τα κριτήρια προσδιορίζουν την ιεράρχηση κρίσιμων χαρακτηριστικών για επιβίωση (βιολογικά, οικονομικά κλπ.)

Εξελικτική οικονομία και Μεγέθυνση Αριθμός ανταγωνιζόμενων οντοτήτων (n) Που εντάσσονται σε ένα πληθυσμό (μέθοδοι παραγωγής, προϊόντα, κλάδοι, εθνικά χαρακτηριστικά της οικονομίας κλπ) (i) Ανάλογα με τις προϋποθέσεις οδηγούνται σε διαφορετικά αποτελέσματα (παραγωγικότητα, κερδοφορία, κλίμακα δραστηριοτήτων, συσσώρευση ικανοτήτων και οικονομικής δύναμης) Τα αποτελέσματα αυτά δημιουργούν νέες προϋποθέσεις μετεξέλιξης του ίδιου του φορέα

Μαθηματική αποτύπωση Ανύσματα (x 1 ….x j ….x n ) σχετική θέση τους στον πληθυσμό Συναρτήσεις f(x) καταλληλότητα για επιβίωση, αναπαραγωγή και ανάπτυξη Στοχαστικές προσομοιώσεις σε συνθήκες αβεβαιότητας Εξάρτηση από ιδιωτικές και δημόσιες αποφάσεις

Μη ομοιογενείς παράγοντες Άνιση κατανομή ικανοτήτων Ιδιαιτερότητες μικροοικονομικής συμπεριφοράς Κλαδικά χαρακτηριστικά Τα προϊόντα μπορεί να είναι ίδια (σε κάποιες, όχι όλες τις περιπτώσεις) αλλά οι φορείς παραγωγής διαφέρουν

Μακροοικονομικά φαινόμενα δεν είναι αθροιστικά αποτελέσματα αλλά ολοκληρώσεις σύνθετων μεταλλάξεων και αλληλεξαρτήσεων των συστατικών τους

Πληροφορία-γνώση-μήνυμα Μοντέλο: Βιολογική επιβίωση Οικονομικά Φαινόμενα Εσωτερικές διαδικασίες = συσσώρευση κεφαλαίου, γνώσεων κλπ Εξωγενείς παρεμβάσεις = θεσμοί, πολιτισμικά χαρακτηριστικά (ιδεολογίες, ρόλος αγοράς, ιδρύματα, επαγγελματικές πρακτικές)

Βασικά στοιχεία Schumpeter (έλλειψη ισορροπίας) Νέο-σουμπετεριανά υποδείγματα προσομοίωσης = η έννοια της συν-εξέλιξης (co-evolution) παραγωγικών γνώσεων, βιομηχανικών δομών και θεσμικών υποδομών (όλα εντεταγμένα σε συγκεκριμένη κοινωνική πραγματικότητα)

Η σημασία της καινοτομίας Τι είναι καινοτομία Κάθε καινοτομία εμπεριέχει αβεβαιότητα Η αβεβαιότητα δημιουργεί συνθήκες ανισορροπίας Το κόστος και η επιτυχία εξαρτώνται από αποφάσεις σε συνθήκες αβεβαιότητας Έννοιες: τυχαίο - αναγκαίο

Βασική οντότητα στην εξελικτική οικονομική Βάση του συστήματος: παραγωγικοί φορείς και όχι άτομα Ανθρώπινο κεφάλαιο: ενσωματωμένο στον φορέα Φορείς (εταιρείες): προϊόντα κοινωνικών σχέσεων, συνειδητές αποφάσεις εταιρικού προγραμματισμού, διοικητικής ποιότητας, επιλογών, συσσώρευση πλεονεκτημάτων Οικονομικό περιβάλλον: κλαδικά συστήματα (καινοτομίας) Εξελικτική διαδικασία: καταστάσεις έλλειψης ισορροπίας, ασυμμετρίες, ετερογενείς συνθήκες, λογικές και ψυχολογικές προσδοκίες και πρωτοβουλίες

Ιστορική/θεσμική προσέγγιση Περιορισμοί στην αυστηρά οικονομική ανάλυση Ανάγκη ιστορικής προσέγγισης Ερμηνεία σχέσεων αιτιότητας της οικονομικής δυναμικής σε καταστάσεις έλλειψης ισορροπίας

Αντιπαραθέσεις με νεοκλασική προσέγγιση επακριβώς λανθασμένα (σωστή φορμαλιστική απεικόνιση, προβληματική καταλληλότητα παραδοχών) Σε αντιπαράθεση με προσεγγιστικά ορθά αποτελέσματα (κάλυψη κενών μαθηματικοποίησης)

Μεθοδολογία εξελικτικής οικονομικής Προκαταρτική, επιστημονικά τεκμηριωμένη κατανόηση εμπειρικών αντιλήψεων = εκτιμητικά θεμέλια Γενίκευση και υπόδειγμα (αποδοχή ετερογένειας π.χ. διαχείριση καινοτομίας, ετερογενείς ικανότητες παραγωγικών φορέων, διαφοροποιήσεις αγορών) Γενίκευση με βάση τη διαφοροποίηση των εμπλεκομένων περιστάσεων για τη μετάβαση από τι μίκρο- στο μάκρο-επίπεδο

Παραδείγματα Διάχυση τεχνολογίας φαρμάκων σε ΗΠΑ – Ινδίες Διάχυση ΤΠΕ και τεχνολογιών τροφίμων στην Ευρώπη Συναρτήσεις κατανομής (τύπου Poisson) που οδηγούν σε διαφορετικές επιδόσεις παραγωγικότητας ή ποσοστών κερδοφορίας

Μεταβαλλόμενοι ρυθμοί μεγέθυνσης παραγωγής και παραγωγικότητας Διαφορετικές κοινωνικο-οικονομικές επιδράσεις Μεταβαλλόμενες τροχιές διάχυσης της γνώσης Κύκλοι μακρο-οικονομικής δυναμικής

Μεταβαλλόμενες κλαδικές προσεγγίσεις Εσωτερική δομή Δυναμική Κλαδικά μερίδια Ανταγωνισμός μεταξύ κλάδων για την απορρόφηση πόρων (ανθρώπινο κεφάλαιο, σπάνιες γαίες) = δεν υπάρχουν εξισορροπητικές τάσεις

Βασικά εννοιολογικά επίπεδα Διαφοροποιήσεις στην εκμάθηση, στις γνώσεις και στη δημιουργία παραγωγικών ικανοτήτων εταιρειών και θεσμικών φορέων Προϋποθέσεις και συστατικά τεχνολογικής και κλαδικής δυναμικής Μορφές ανταγωνισμού και μακροοικονομική δυναμική

Παραδοχές (αποτέλεσμα των εξελικτικών ερευνητικών δραστηριοτήτων) Κινητήριος δύναμη της μεγέθυνσης η καινοτομία (ενδογενής και στοχαστικός χαρακτήρας) Κριτήρια επιλογής απεικονίζουν διαχρονικά εξαρτώμενες τροχιές επιδόσεων (path dependence) Σημασία μελετών περιπτώσεων (case studies) για αντιστοιχίες με σχηματοποιημένα δεδομένα (stylised facts) Δυαδική αντίληψη «τύχης» και «αναγκαιότητας- συνήθειας»

Κριτική Αδυναμία πλήρους και αντιπροσωπευτικής απεικόνισης του πραγματικού κόσμου Αδυναμίες μοντελοποίησης Κίνδυνος εσωστρέφειας (ανακύκλωσης των ίδιων συνθηκών)

Αξία της θεωρίας Συστηματική κριτική στις νεοκλασικές παραδοχές Πίεση βελτίωσης των νεοκλασικών μοντέλων

Σημεία και διασυνδέσεις Επιχειρήσεις ΑΕΙ-Ερευνητικά κέντρα Διασυνδέσεις μεταξύ τους

Διαφορές μεταξύ κρατών Έμφαση σε μεγάλες επιχειρήσεις (ΗΠΑ) Έμφαση σε ασύμμετρες ερευντηικές δραστηριότητες (ΗΠΑ) Έμφαση σε ΜΜΕ (Γερμανία) Έμφαση σε μεσαία ερευνητικά ιδρύματα Έμφαση σε ΤΕΙ Λίγες μεγάλες επιχειρήσεις (Σκανδιναβία) Σχέσεις μεγάλων μικρών επιχειρήσεων και δικών του εργαστηρίων έρευνας

Τύποι συστημάτων Εθνικά Κλαδικά Τεχνολογικά