ΦΥΜΑΤΙΩΣΗ ΛΕΠΡΑ ΧΡΩΣΗ ZIEHL - NEELSEN Επίκουρος Καθηγητής Μικροβιολογίας Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών

ΦΥΜΑΤΙΩΣΗ Λοίμωξη που προκαλείται από το Μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης (Mycobacterium tuberculosis), λεπτό αυστηρά αερόβιο βακτηρίδιο το οποίο αναπτύσσεται αργά (χρόνος γενεάς 20h) και ενίοτε σχηματίζει συσσωματώματα. Απεικονίζεται παρασκεύασμα πνευμονικού ιστού. Διακρίνονται τα μυκοβακτηρίδια, χρωματισμένα κόκκινα, που αναπτύσσονται σε ινίδια όπως οι υφομύκητες, απ’όπου προέρχεται και το όνομά τους. Υπό άλλες συνθήκες αναπτύσσονται ως μεμονωμένα λεπτά βακτηρίδια. Η διάταξη των βακτηριδίων σε σχοινοειδείς θυσάνους οφείλεται σε ένα κηρώδες συστατικό του κυττάρου (cord factor). Η ένεση του cord factor προκαλεί ακριβώς τα ίδια αποτελέσματα με το βακτηρίδιο της φυματίωσης

ΦΥΜΑΤΙΩΣΗ Το κυτταρικό τοίχωμα περιέχει μεγάλη ποσότητα λιπιδίων και δεν χρωματίζονται με τις συνηθισμένες χρώσεις , συγκρατούν την φαινικούχο φουζίνη χωρίς να αποχρωματίζονται με οξινισμένη αλκοόλη (οξεάντοχα). Επιβιώνουν για εβδομάδες σε αποξηραμένα πτύελα και είναι πολύ ανθεκτικά στις χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται ως αντισηπτικά και απολυμαντικά. Η αντοχή του ξενιστή στη λοίμωξη είναι ποικίλη. Το 1926 από λάθος στο Lubeck εμβολιάσθηκαν 249 βρέφη από λοιμογόνο στέλεχος βακτηρίου αντί του εξασθενισμένου. Τα 76 πέθαναν ενώ τα υπόλοιπα επιβίωσαν χωρίς προβλήματα. Μεταδίδεται με εισπνοή πολύ μικρών σταγονιδίων που περιέχουν ένα ως τρία βακτηρίδια. Τα σταγονίδια αυτά όταν φθάσουν στους πνεύμονες φαγοκυτταρώνονται από τα κυψελιδικά μακροφάγα που συνήθως τα καταστρέφουν.

ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ ΦΥΜΑΤΙΩΣΗΣ

ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΦΥΜΑΤΙΩΣΗΣ Έναντι του μυκοβακτηριδίου διεγείρεται ανοσολογική απάντηση της κυτταρικής και όχι χυμικής ανοσίας διότι το μικρόβιο εντοπίζεται ενδοκυττάρια μέσα στα μακροφάγα. Η κυτταρική ανοσία στο μυκοβακτηρίδιο που διαμεσολαβείται από ευαισθητοποιημένα Τ-λεμφοκύτταρα αποτελεί τη βάση μιας δοκιμασίας διαλογής για τη φυματίωση, της δερμοαντίδρασης φυματίνης ή Mantoux. Θετική δερμοαντίδραση φυματίνης σε πολύ νεαρά άτομα είναι ένδειξη ενεργού λοίμωξης. Σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας μπορεί να σημαίνει υπερευαισθησία εξαιτίας προηγούμενης λοίμωξης ή εμβολιασμού, όχι ενεργού νόσου. Έλεγχος γίνεται με Μικροσκοπική εξέταση πτυέλων Ακτινογραφία θώρακος Αξονική τομογραφία Απομόνωση βακτηριδίων σε καλλιέργεια (3-6 εβδομάδες) Τεχνική PCR.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΦΥΜΑΤΙΩΣΗΣ Στρεπτομυκίνη (1944) Σήμερα : σχήμα 3-4 φαρμάκων για 6 μήνες εκ των : ισονιαζίδη – ριφαμπικίνη – πυραζιναμίδη – ριφαπεντίνη. Πρόβλημα : Αργή ανάπτυξη του βακτηριδίου (βακτηρίδιο σε λανθάνουσα κατάσταση) Τα περισσότερα αντιβιοτικά είναι δραστικά έναντι βακτηριδίων που αναπτύσσονται. Το μόνο αντιφυματικό που είναι κατάλληλο για βακτηρίδια σε λανθάνουσα κατάσταση είναι η πυραζιναμίδη. Ύπαρξη σήμερα πολυανθεκτικών βακτηριδίων. Ανάγκη για καινούργια γενιά φαρμάκων { διαρυλοκινολίνες }. Φάση δοκιμών σε πειραματόζωα.

BCG ΕΜΒΟΛΙΟ ΦΥΜΑΤΙΩΣΗΣ Ζωντανό καλλιέργημα του Μ. Bovis (φυματίωση βοοειδών) χωρίς λοιμογονικότητα. Από το 1920. Το 1990 χορηγήθηκε στο 70% του πληθυσμού των παιδιών σχολικής ηλικίας παγκοσμίως. Μεγάλη ανομοιογένεια στην αποτελεσματικότητα του. Κυρίως αποτελεσματικό για εμβολιασμό σε μικρά παιδιά και όχι σε εφήβους ή ενήλικες.

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΕΠΙΠΤΩΣΗ ΦΥΜΑΤΙΩΣΗΣ 20.000 νέα κρούσματα ετησίως στις Η.Π.Α. Θνητότητα: 2.000 άτομα ετησίων. Τα μισά κρούσματα αφορούν μετανάστες: (Μεξικό – Φιλιππίνες – Βιετνάμ) Επιπολασμός: 10-12 εκατομμύρια στις Η.Π.Α. 3 εκατομμύρια θάνατοι παγκοσμίως από φυματίωση. Ρυθμός αύξησης κρουσμάτων παγκοσμίως = 2%

ΛΕΠΡΑ 1870: Ο Νορβηγός Gerhard A. Hansen απομονώνει και ταυτοποιεί το οξεάντοχο βακτήριο: μυκοβακτηρίδιο της λέπρας (Mycobacterium leprae). Με την ανακάλυψη αυτή έγινε η πρώτη συσχέτιση μεταξύ συγκεκριμένου βακτηρίου και συγκεκριμένου νόσου. Η λέπρα αναφέρεται ως νόσος Hansen. Το μυκοβακτηρίδιο της λέπρας είναι το μοναδικό βακτηρίδιο που αναπτύσσεται στο περιφερικό νευρικό σύστημα ενώ μπορεί να αναπτυχθεί και στα κύτταρα του δέρματος.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΛΕΠΡΑΣ Βέλτιστη θερμοκρασία ανάπτυξης 30ο C. Προτιμά τις επιφανειακές δροσερές περιοχές του σώματος. Επιβιώνει μέσα στα μακροφάγα. Χρόνος αναδιπλασιασμού 12 ημέρες. Τελική εισβολή στα κύτταρα του ελύτρου της μυελίνης στο περιφερικό νευρικό σύστημα  νευρολογικές βλάβες λόγω ανοσολογικής απόκρισης της κυτταρικής ανοσίας. Δεν έχει καλλιεργηθεί ποτέ σε τεχνητά θρεπτικά υλικά. Αναπτύσσεται στο ζώο Αρμαντίλλο (Θ.Σ ≈ 30 – 35ο C.) και συχνά το μολύνει στη φύση. Η αποτελεσματικότερη μέθοδος καλλιέργειας του Μ.leprae είναι ο ενοφθαλμισμός στο πέλμα γυμνού ποντικού.

Γυμνό ποντίκι που έχει μολυνθεί από Mycobacterium leprae στο πίσω πόδι.

ΜΟΡΦΕΣ ΛΕΠΡΑΣ ΦΥΜΑΤΙΩΔΗ ΜΟΡΦΗ: Η φυματιώδης μορφή παρατηρείται σε άτομα που εγείρουν αποτελεσματική ανοσολογική απάντηση. Η νόσος διαγιγνώσκεται με την ανεύρεση οξεάντοχων βακτηρίων στο υγρό που ρέει από τομή στο λοβό του αυτιού (ψυχρή περιοχή). ΛΕΠΡΩΜΑΤΩΔΗ ΜΟΡΦΗ: Στην μορφή αυτή μολύνονται κύτταρα του δέρματος και προκαλούνται παραμορφώσεις σε όλο το σώμα. Προσβάλλονται βλεννογόνος και η μύτη και δημιουργείται νέκρωση ιστών. Η πρόοδος της νόσου είναι απρόβλεπτη και περίοδος ύφεσης εναλλάσσονται με φάση ταχείας επιδείνωσης.

ΜΟΡΦΕΣ ΛΕΠΡΑΣ ΦΥΜΑΤΙΟΕΙΔΗΣ ΛΕΠΡΑ: Αποχρωματισμένη περιοχή του δέρματος που οριοθετείται από μια σειρά οζιδίων, είναι χαρακτηριστική της φυματιώδους λέπρας

ΜΟΡΦΕΣ ΛΕΠΡΑΣ ΛΕΠΡΩΜΑΤΟΕΙΔΗΣ ΛΕΠΡΑ: Αν το ανοσολογικό σύστημα αποτύχει να ελέγξει τη νόσο, το αποτέλεσμα είναι η λεπρωματοειδής λέπρα. Αυτό το βαριά παραμορφωμένο χέρι δείχνει την προοδευτική ιστική βλάβη των ψυχρότερων περιοχών του σώματος που χαρακτηρίζει αυτό το όψιμο στάδιο

ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΛΕΠΡΑΣ Δεν έχει αποσαφηνιστεί. Πιθανόν μέσω μόλυνσης του ρινικού βλεννογόνου όταν αυτός έρθει σε επαφή με εκκρίσεις προσβεβλημένων ασθενών που σφύζουν βακτηρίων. Δεν είναι πολύ μεταδοτική. Χρειάζεται παρατεταμένη και στενή επαφή. Μεταξύ μόλυνσης και εμφάνισης συμπτωμάτων μεσολαβούν χρόνια. Ο θάνατος επέρχεται λόγω επιπλοκών και όχι ως συνέπεια της λέπρας. Η απομόνωση των λεπρών στον Μεσαίωνα συνέβαλε στην σχεδόν ολοκληρωτική εξάλειψη της νόσου. Σήμερα οι ασθενείς με λέπρα καθίστανται μη μεταδοτικός εντός ολίγων ημερών από την έναρξη της θεραπείας με σουλφόνες. Τα λεπροκομεία έχουν σχεδόν κλείσει όλα και οι ασθενείς αντιμετωπίζονται σε εξωτερικά ιατρεία.

ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΛΕΠΡΑΣ Στις Η.Π.Α 100 – 150 κρούσματα ετησίων κυρίως εισαγόμενα. Στην Ασία – Αφρική – Βραζιλία αναφέρονται 500.000 νέα κρούσματα ετησίως.

ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΛΕΠΡΑΣ Δαψόνη (σουλφόνη) – Ριφαμπικίνη – Κλοφαζιμίνη. Μόνα ή σε συνδυασμό. Εμβόλιο: Από το 1998 στην Ινδία διατίθεται εμβόλιο. Το BCG ( κατά της φυματίωσης ) εμφανίζει προστατευτική δράση έναντι της λέπρας.

ΧΡΩΣΗ ZIEHL - NEELSEN Το παρασκεύασμα καλύπτεται με το διάλυμα της πυκνής φαινικούχου φουξίνης και η κάτω επιφάνεια της αντικειμενοφόρου πλάκας θερμαίνεται πάνω από φλόγα μέχρι να εμφανιστούν ατμοί. Δεν πρέπει το διάλυμα της χρωστικής να στεγνώσει πάνω στην πλάκα. Το διάλυμα αφήνεται να επιδράσει για 5 min. Ξέπλυμα με άφθονο νερό βρύσης. Ελαφρό τίναγμα για να στραγγίξει το περίσσειο νερό. Πρόσθεση του αποχρωματιστικού διαλύτη σε διαδοχικές φάσεις, ενώ ενδιάμεσα γίνεται ξέπλυμα με νερό (μέχρις μακροσκοπικού αποχρωματισμού). Πρόσθεση του διαλύματος του μπλε του μεθυλενίου, που αφήνεται να δράσει για 1 min. Ξέπλυμα με άφθονο νερό βρύσης. Ελαφρό τίναγμα για να στραγγίξει το περίσσειο νερό. Η πλάκα τοποθετείται σε κατακόρυφη θέση για να στεγνώσει.