Κεφάλαιο 4 Κοινωνική μέτρηση Εισαγωγή στην κοινωνική έρευνα Earl Babbie Κεφάλαιο 4 Κοινωνική μέτρηση 4-1

Σύνοψη κεφαλαίου Μετρώντας οτιδήποτε υπάρχει Εννοιολόγηση Ορισμοί σε περιγραφικές και ερμηνευτικές μελέτες Επιλογές λειτουργικοποίησης Κριτήρια ποιότητας της μέτρησης Η δεοντολογία της μέτρησης Κουίζ 4-2

Μετρώντας οτιδήποτε υπάρχει (Ι) Μέτρηση – Προσεκτική και σκόπιμη παρατήρηση του πραγματικού κόσμου με σκοπό την περιγραφή αντικειμένων και συμβάντων βάσει των τιμών μιας μεταβλητής 4-3

Μετρώντας οτιδήποτε υπάρχει (ΙΙ) Πώς θα μετρούσατε... την κομματική ταύτιση; την ηλικία; τη μέση βαθμολογία; την ικανοποίηση από το πανεπιστήμιο; την επιλογή θρησκεύματος; 4-4

Μετρώντας οτιδήποτε υπάρχει (ΙΙΙ) Αντιλήψεις, έννοιες και πραγματικότητα Πώς θα εννοιολογούσατε... την προκατάληψη; τη φιλευσπλαχνία; Εννοιολόγηση – Η νοητική διαδικασία μέσω της οποίας ασαφείς και ανακριβείς ιδέες (έννοιες) προσλαμβάνουν πιο συγκεκριμένη και ακριβή υπόσταση 4-5

Μετρώντας οτιδήποτε υπάρχει (ΙV) Έννοιες ως κατασκευές Οι έννοιες είναι κατασκευές που προέρχονται από την αμοιβαία συμφωνία νοητικών εικόνων (αντιλήψεων) Οι αντιλήψεις μας συνοψίζουν σύνολα παρατηρήσεων και εμπειριών που φαινομενικά συνδέονται 4-6

Εννοιολόγηση (Ι) Εννοιολόγηση – Η διαδικασία μέσω της οποίας προσδιορίζουμε τι εννοούμε όταν χρησιμοποιούμε συγκεκριμένους όρους στην έρευνα Είναι αδύνατο να απαντήσουμε επαρκώς σε ένα ερώτημα, χωρίς μια λειτουργική συμφωνία σχετικά με το νόημα του αποτελέσματος Η εννοιολόγηση παράγει ένα συγκεκριμένο, συμβατικό νόημα για μία έννοια, για τους σκοπούς της έρευνας 4-7

Εννοιολόγηση (ΙΙ) Ενδείκτες και διαστάσεις Ενδείκτης – Μια παρατήρηση που επιλέγουμε να θεωρήσουμε αντανάκλαση μιας μεταβλητής που θέλουμε να μελετήσουμε Διάσταση – Μια πλευρά κάποιας έννοιας η οποία είναι δυνατό να προσδιοριστεί 4-8

Εννοιολόγηση (ΙΙΙ) Διακρίνετε κατάλληλους ενδείκτες και διαστάσεις για... το θρήσκευμα την επιτυχία στο πανεπιστήμιο την πολιτική δράση τη φτώχεια τον αλκοολισμό το φόβο της εγκληματικότητας 4-9

Εννοιολόγηση (ΙV) Η εναλλαξιμότητα των ενδεικτών Αν αρκετοί διαφορετικοί ενδείκτες αντιπροσωπεύουν όλοι την ίδια έννοια, τότε όλοι αυτοί οι ενδείκτες συμπεριφέρονται με τον ίδιο τρόπο που θα συμπεριφερόταν η έννοια, αν ήταν πραγματική και μπορούσε να παρατηρηθεί 4-10 10

Εννοιολόγηση (V) Πραγματικοί, ονομαστικοί και λειτουργικοί ορισμοί Πραγματικοί, ονομαστικοί και λειτουργικοί ορισμοί Προσδιορισμός – Η διαδικασία μέσω της οποίας προσδιορίζονται οι έννοιες Ένας ονομαστικός ορισμός είναι ένας ορισμός που απλώς αποδίδεται σε έναν όρο, χωρίς να ισχυρίζεται διόλου ότι ο ορισμός αντιπροσωπεύει μια «πραγματική» οντότητα Ένας λειτουργικός ορισμός καθορίζει επακριβώς με ποιο τρόπο θα μετρηθεί μια έννοια – διακρίνει, δηλαδή, τις λειτουργίες που πρόκειται να εκτελέσουμε 4-11

Εννοιολόγηση (VΙ) Δημιουργία εννοιολογικής τάξης Ονομαστικός Ορισμός Λειτουργικός Ορισμός Μετρήσεις στον πραγματικό κόσμο Εννοιολόγηση – Πρακτική Ανομία 4-12

Ορισμοί σε περιγραφικές και ερμηνευτικές μελέτες Οι ορισμοί παρουσιάζουν περισσότερα προβλήματα όσον αφορά την περιγραφική παρά την ερμηνευτική έρευνα 4-13

Επιλογές λειτουργικοποίησης (Ι) Η εννοιολόγηση είναι η επεξεργασία και εξειδίκευση αφηρημένων εννοιών Η λειτουργικοποίηση είναι η ανάπτυξη συγκεκριμένων ερευνητικών διαδικασιών (λειτουργιών) που θα οδηγήσουν σε εμπειρικές παρατηρήσεις οι οποίες θα αντιπροσωπεύουν αυτές τις έννοιες στον πραγματικό κόσμο 4-14

Επιλογές λειτουργικοποίησης (ΙΙ) Εύρος μεταβλητότητας Μέχρι ποιο σημείο είμαστε διατεθειμένοι να συνδυάζουμε ιδιότητες σε σχετικά χοντρικές κατηγορίες; Βαθμός ακρίβειας μεταξύ των άκρων Πόσο ακριβής είναι η λειτουργικοποίηση των μεταβλητών; Διαστάσεις 4-15

Επιλογές λειτουργικοποίησης (ΙΙΙ) Ορίζοντας μεταβλητές και τιμές Μια τιμή είναι ένα χαρακτηριστικό ή μία ιδιότητα κάποιου πράγματος (π.χ. γυναίκα, ηλικιωμένος, φοιτητής) Μια μεταβλητή είναι ένα λογικό σύνολο τιμών (π.χ. φύλο, ηλικία) Κάθε μεταβλητή πρέπει να διαθέτει δύο σημαντικές ιδιότητες Οι τιμές της πρέπει να παρουσιάζουν πληρότητα περιεχομένου Οι τιμές που απαρτίζουν μία μεταβλητή πρέπει να είναι αμοιβαία αποκλειόμενες 4-16

Επιλογές λειτουργικοποίησης (ΙV) Επίπεδα μέτρησης Ονομαστικά Διατακτικά Διαστήματος Αναλογικά 4-17

Επιλογές λειτουργικοποίησης (V) Επίπεδα μέτρησης – Ονομαστικά Μεταβλητές που διαθέτουν τιμές που έχουν μόνο τις ιδιότητες του αμοιβαίου αποκλεισμού και της πληρότητας περιεχομένου Παραδείγματα: φύλο, θρήσκευμα, τόπος γέννησης, πανεπιστημιακό πτυχίο, εθνικότητα, χρώμα μαλλιών 4-18

Επιλογές λειτουργικοποίησης (VΙ) Επίπεδα μέτρησης – Διατακτικά Μεταβλητές με ιδιότητες που μπορούμε να ταξινομήσουμε βάσει κάποιας λογικής τάξης Παραδείγματα: κοινωνικοοικονομική κατάσταση, επίπεδο σύγκρουσης, προκατάληψη, συντηρητισμός, σκληρότητα 4-19

Επιλογές λειτουργικοποίησης (VΙΙ) Επίπεδα μέτρησης – Επίπεδα διαστήματος Μεταβλητές για τις οποίες είναι σημαντική η πραγματική απόσταση που χωρίζει τις τιμές τους Παραδείγματα: θερμοκρασία (Φαρενάιτ), δείκτης ευφυΐας 4-20

Επιλογές λειτουργικοποίησης (VΙΙΙ) Επίπεδα μέτρησης – Αναλογικά Μεταβλητές των οποίων οι τιμές, εκτός του ότι διαθέτουν όλα τα χαρακτηριστικά των μέτρων διαστήματος, βασίζονται επίσης σε ένα πραγματικό μηδενικό σημείο Παραδείγματα: θερμοκρασία (Κέλβιν), ηλικία, χρονική διάρκεια, αριθμός οργανώσεων, αριθμός ομάδων, αριθμός των «άριστα» που παίρνει κάποιος στο πανεπιστήμιο 4-21

Σχήμα 4.1 4-22

Επιλογές λειτουργικοποίησης (ΙX) Οι συνέπειες των επιπέδων μέτρησης Ορισμένες τεχνικές ποσοτικής ανάλυσης απαιτούν μεταβλητές που καλύπτουν συγκεκριμένα ελάχιστα επίπεδα μέτρησης Μπορούμε να μεταχειριστούμε ορισμένες μεταβλητές σαν να αντιπροσωπεύουν διαφορετικά επίπεδα μέτρησης Μοναδικοί ή πολλαπλοί ενδείκτες 4-23

Κριτήρια ποιότητας της μέτρησης (Ι) Ακρίβεια και πιστότητα Αξιοπιστία Εγκυρότητα 4-24

Κριτήρια ποιότητας της μέτρησης (ΙΙ) Ακρίβεια και πιστότητα Οι ακριβείς μετρήσεις είναι ανώτερες από τις ανακριβείς Η ακρίβεια διαφέρει από την πιστότητα 4-25

Κριτήρια ποιότητας της μέτρησης (ΙΙΙ) Αξιοπιστία – Η ποιότητα των μεθόδων μέτρησης που υποδεικνύει ότι τα ίδια δεδομένα θα αντλούνται κάθε φορά σε επαναλαμβανόμενες παρατηρήσεις του ίδιου φαινομένου. Η αξιοπιστία διαφέρει από την πιστότητα 4-26

Κριτήρια ποιότητας της μέτρησης (ΙV) Μέθοδος ελέγχου-επανελέγχου Επανάληψη της ίδιας μέτρησης πάνω από μία φορές. Μέθοδος διχοτόμησης Πολλαπλά σύνολα τυχαία επιλεγμένων μεταβλητών πρέπει να προσφέρουν τις ίδιες ταξινομήσεις Χρήση καθιερωμένων μέτρων Αξιοπιστία των ερευνητών 4-27

Κριτήρια ποιότητας της μέτρησης (V) Εγκυρότητα – Όρος που περιγράφει ένα μέτρο που μετρά επακριβώς την έννοια που έχει σκοπό να μετρήσει Φαινομενική εγκυρότητα – Η ποιότητα ενός ενδείκτη που τον κάνει να μοιάζει ένα εύλογο μέτρο κάποιας μεταβλητής Εγκυρότητα κριτηρίου – Ο βαθμός στον οποίο ένα μέτρο σχετίζεται με κάποιο εξωτερικό κριτήριο Εγκυρότητα εννοιολογικής κατασκευής – Ο βαθμός στον οποίο ένα μέτρο σχετίζεται με άλλες μεταβλητές, όπως αναμένεται μέσα σε ένα σύστημα θεωρητικών σχέσεων Εγκυρότητα Περιεχομένου – Ο βαθμός στον οποίο ένα μέτρο καλύπτει το εύρος των σημασιών που περιέχονται σε μια έννοια 4-28

Σχήμα 4.2 4-29

Κουίζ 4-30

1. Είναι πράγματι εφικτό να μετρήσουμε οτιδήποτε υπάρχει 1. Είναι πράγματι εφικτό να μετρήσουμε οτιδήποτε υπάρχει α) Σωστό β) Λάθος 4-31

Είναι πράγματι εφικτό να μετρήσουμε οτιδήποτε υπάρχει Απάντηση: α) Είναι πράγματι εφικτό να μετρήσουμε οτιδήποτε υπάρχει 4-32

2. Οι _____ αφορούν νοητικές εικόνες α) Οπτικές β) Θεωρίες γ) Αντιλήψεις δ) Μέθοδοι 4-33

Οι αντιλήψεις αφορούν νοητικές εικόνες Απάντηση: γ) Οι αντιλήψεις αφορούν νοητικές εικόνες 4-34

3. Η νοητική διαδικασία μέσω της οποίας 3. Η νοητική διαδικασία μέσω της οποίας ασαφείς και ανακριβείς ιδέες (έννοιες) προσλαμβάνουν πιο συγκεκριμένη και ακριβή υπόσταση ονομάζεται: α) κατασκευή β) υποστασιοποίηση γ) εννοιολόγηση δ) λειτουργικοποίηση 4-35

Απάντηση: γ) Η νοητική διαδικασία μέσω της οποίας ασαφείς και ανακριβείς ιδέες (έννοιες) προσλαμβάνουν πιο συγκεκριμένη και ακριβή υπόσταση ονομάζεται εννοιολόγηση. 4-36

4. Ποιο από τα παρακάτω είναι παράδειγμα ενός ονομαστικού μέτρου; 4. Ποιο από τα παρακάτω είναι παράδειγμα ενός ονομαστικού μέτρου; α) φύλο β) θρήσκευμα γ) κομματική ταύτιση δ) τόπος γέννησης ε) όλα τα παραπάνω 4-37

Απάντηση: ε) Το φύλο, το θρήσκευμα, η κομματική ταύτιση και ο τόπος γέννησης είναι παραδείγματα ονομαστικών μέτρων 4-38

α) εγκυρότητα εννοιολογικής κατασκευής 5. Η _____ αφορά το βαθμό στον οποίο ένα μέτρο καλύπτει τις πιθανές σημασίες που περιλαμβάνονται σε μία έννοια α) εγκυρότητα εννοιολογικής κατασκευής β) εγκυρότητα κριτηρίου γ) φαινομενική εγκυρότητα δ) εγκυρότητα περιεχόμενου 4-39

Απάντηση: δ) Η εγκυρότητα περιεχόμενου αφορά το βαθμό στον οποίο ένα μέτρο καλύπτει τις πιθανές σημασίες που περιλαμβάνονται σε μία έννοια 4-40

6. Στην κοινωνική έρευνα, η διαδικασία της 6. Στην κοινωνική έρευνα, η διαδικασία της συμφωνίας σχετικά με το τι σημαίνει ένας όρος ονομάζεται: α) υπόθεση β) εννοιολόγηση γ) προσδιορισμός μεταβλητών δ) λειτουργικοποίηση 4-41

Απάντηση: β) Στην κοινωνική έρευνα, η διαδικασία της συμφωνίας σχετικά με το τι σημαίνει ένας όρος ονομάζεται εννοιολόγηση. 4-42

7. Ο/Η _____ εννοιών στην επιστημονική 7. Ο/Η _____ εννοιών στην επιστημονική έρευνα βασίζεται σε ονομαστικούς και λειτουργικούς ορισμούς α) προσδιορισμός β) εναλλαξιμότητα γ) λειτουργία δ) δικτύωση 4-43

Απάντηση: α) Ο προσδιορισμός εννοιών στην επιστημονική έρευνα βασίζεται σε ονομαστικούς και λειτουργικούς ορισμούς 4-44

8. Ένα _____ είναι ένα επίπεδο μέτρησης που 8. Ένα _____ είναι ένα επίπεδο μέτρησης που περιγράφει μια μεταβλητή οι ιδιότητες της οποίας είναι ταξινομημένες και η απόσταση μεταξύ γειτονικών ιδιοτήτων είναι ίδια α) αναλογικό μέτρο β) μέτρο διαστήματος γ) ονομαστικό μέτρο δ) διατακτικό μέτρο 4-45

Απάντηση: β) Ένα μέτρο διαστήματος είναι ένα επίπεδο μέτρησης που περιγράφει μια μεταβλητή οι ιδιότητες της οποίας είναι ταξινομημένες και η απόσταση μεταξύ γειτονικών ιδιοτήτων είναι ίδια 4-46

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου με οποιονδήποτε τρόπο χωρίς γραπτή άδεια του εκδότη, σύμφωνα με το Ν. 2121/1993 και τη Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης (που έχει κυρωθεί με τον Ν. 100/1975) 4-47