Μάθημα: Κοινωνιολογία του Τουρισμού Σαραντάκου Εφη Αρχιτεκτων δρ χωροταξία τουριστική ανάπτυξη ΤΕΙ Αθήνας 2015

Περίγραμμα του μαθήματος Σκοπός του μαθήματος Η συνθετική και πολύ-επιστημονική προσέγγιση και ερμηνεία της σύγχρονης κοινωνίας και των θεσμών της στα πλαίσια της τουριστικής ανάπτυξης και εννοιολογική αντιμετώπιση του τουρισμού στα πλαίσια των Κοινωνικών Επιστημών και των σύγχρονων δεδομένων τους. Περίγραμμα του μαθήματος Ερμηνεία και ανάλυση των σύγχρονων κοινωνιολογικών δεδομένων. Βασικές έννοιες της Κοινωνιολογίας του Τουρισμού. Ανάλυση του τουρισμού από κοινωνιολογική άποψη. Ανάλυση κινήτρων έλξης πελατών. Οι πολιτικές, περιβαλλοντικές και οι διεθνείς κοινωνικές διαστάσεις του τουρισμού. Κοινωνικές επιδράσεις και αλληλεπιδράσεις στο τουρισμό και σύγχρονα κοινωνιολογικά τουριστικά θέματα. Μαθησιακά αποτελέσματα Μετά την ολοκλήρωση των μαθημάτων οι φοιτητές θα είναι σε θέση να γνωρίζουν την πλήρη ανάλυση του τουρισμού σε όλες τις διαστάσεις του ως κοινωνιολογικού φαινομένου.

Α. Περιεχόμενα μαθήματος 1. Εισαγωγή στην κοινωνιολογία 1.1. Εισαγωγικά για την κοινωνιολογία και τις ρίζες της διαμέσου των αιώνων 1.2.Η εξελικτική πορεία του κλάδου της κοινωνιολογίας 1.3. Οι επιμέρους κλάδοι της κοινωνιολογίας 1.4. Μεθοδολογικές επισημάνσεις για τις κοινωνικές επιστήμες Χρησιμοποιούμενες μέθοδοι στον τουρισμό Χρησιμοποιούμενες τεχνικές στον τουρισμό

1. Εισαγωγή στην κοινωνιολογία Από τη «στατική» κοινωνιολογία στη «δυναμική» κοινωνιολογία που αναλύει, εξετάζει και προσπαθεί να ερμηνεύσει τις μεταβολές των σύγχρονων κοινωνιών καθώς και τους παράγοντες που τις προκαλούν Οι επιμέρους κλάδοι της κοινωνιολογίας Η Γενική Κοινωνιολογία, καταγράφει την εξέλιξη της ανθρώπινης προσωπικότητας και αναλύει τους κανόνες διαμόρφωσης της κοινωνικής συμπεριφοράς Η Ειδική Κοινωνιολογία, έχει σαν αντικείμενο της την έρευνα των ειδικών τομέων που σχετίζονται με τα κοινωνικά φαινόμενα Σημαντικές διακρίσεις: Μάκρο- κοινωνιολογία: Μελετά μεγάλες κοινωνικές ομάδες και διαδικασίες Μίκρο- κοινωνιολογία: Μελετά εξειδικευμένες μορφές, δομές και διαδικασίες της κοινωνικής πραγματικότητας

1. Εισαγωγή στην κοινωνιολογία Οι χρησιμοποιούμενες μέθοδοι : Συμπεριφορισμός (μπιχειβιορισμός) , όπου κυρίαρχο ζητούμενο της κοινωνικής έρευνας είναι η κατανόηση της συμπεριφοράς των τουριστών που είναι καθοριστική τόσο για τις τουριστικές επιλογές / κίνητρα όσο και για τις τουριστικές ανάγκες που πρέπει να ικανοποιηθούν Οι Μέθοδοι της παρατήρησης σε τρία επίπεδα: Ι. Τεκμηριωμένη παρατήρηση α) Διάφορες κατηγορίες τεκμηρίων (αρχειακό, φωτογραφικό υλικό κ.α.) β) Κλασσικές και ποσοτικές μέθοδοι ανάλυσης τεκμηρίων γ) Η τεχνική ανάλυσης περιεχομένου ΙΙ. Η Άμεση κατ΄ έκταση παρατήρηση: δειγματοληψία, ερωτηματολόγια και συναγωγή συμπερασμάτων ΙΙΙ. Η Άμεση κατά βάθος παρατήρηση: συνεντεύξεις, μέτρηση των στάσεων των ατόμων και παρατήρηση μέσα από την συμμετοχή

1. Εισαγωγή στην κοινωνιολογία Μαθηματικές μέθοδοι και μαθηματικά μοντέλα Στατιστικές μέθοδοι και μοντέλα Συγκριτικές μέθοδοι: Ένα σύστημα που βασίζεται στη μελέτη των διαφορών και ομοιοτήτων δύο ή περισσότερων δεδομένων της κοινωνικής πραγματικότητας Πολλές φορές συνδυάζεται με τη στατιστική αναλύση Διαλεκτική μέθοδος: Η παρατήρηση του φαινόμενου μέσα από την παρατήρηση της εξέλιξης του γέννηση – ανάπτυξη –μεταβολή Θέση – αντίθεση - σύνθεση

1. Εισαγωγή στην κοινωνιολογία Οι χρησιμοποιούμενες τεχνικές : Το πείραμα Το ερωτηματολόγιο -Είδη ερωτηματολογίων (με ανοικτές ή κλειστές ερωτήσεις) -Να είναι σαφές χωρίς να επιτρέπει παρερμηνείες -Να προβλέπεται το θέμα της επιστροφής των αναπάντητων ερωτηματολογίων -Να δοθεί προσοχή στο θέμα της συνοδευτικής επιστολής , της μορφής και της έκτασης -Να γίνει σωστή αξιολόγηση των χρήησεων του ερωτηματολογίου

1. Εισαγωγή στην κοινωνιολογία Η συνέντευξη -Να γίνεται προσεκτική επιλογή του δείγματος -Να επιλεγεί η δομή (κλειστή ή ανοικτή) -Να ρυθμιστεί ο χρόνος συνέντευξης -Να λαμβάνεται υπόψη η πρακτική που ακολουθείται επιστημονικά

Α. Περιεχόμενα μαθήματος Α. Η παρέμβαση των κοινωνικών επιστημών στον τουρισμό 2. Τουρισμός και Κοινωνικές επιστήμες 2.1. Γέννηση ανάπτυξη και κοινωνική σπουδαιότητα του τουρισμού 2.2. Ο 20ος αιώνας της μαζικοποιησης του τουρισμού 2.3. Ο τουρισμός ως οικονομικό, κοινωνικό, πολιτιστικό, περιβαλλοντικό πεδίο διερεύνησης 2.4. Η κοινωνιολογία του τουρισμού και οι σχέσεις αλληλεπίδρασης με άλλους συναφείς κλάδους 2.5. Η αποτίμηση του ρόλου του τουρισμού στην επιστήμη 3. Εμβάθυνση στην τουριστική κοινωνιολογική θεώρηση 3.1. Η προβληματική της κοινωνιολογίας του τουρισμού 3.2. Ο τουρισμός ως κοινωνικός θεσμός 3.3. Τα κοινωνιολογικά χαρακτηριστικά του σύγχρονου τουρισμού 3.4. Βασικές έννοιες και θέματα ανάλυσης της κοινωνιολογίας του τουρισμού 3.5. Ιδρύματα – τάσεις ερευνητικής προσεγγισης

2. Τουρισμός και Κοινωνικές επιστήμες 2.2. Ο 20ος αιώνας της μαζικοποιησης του τουρισμού Παράγοντες μαζικοποιήσης του τουρισμού τον 20ο αιώνα: Μαζικοποιηση τουρισμού λόγω κοινωνικών αλλαγών Διεύρυνση μεσαίας τάξης Αύξηση εισοδημάτων Σταδιακή διεκδίκηση ελεύθερου χρόνου από εργαζόμενους Μεταπολεμικά αυξάνεται ο τουρισμός λόγω της εδραίωσης του κοινωνικού κράτους 2.2.1 Η επιτάχυνση μετά τον πόλεμο Παράγοντες επιτάχυνσης: Τεχνολογικές εξελίξεις Βελτίωση βιοτικού επιπέδου Θεσμοθέτηση άδειας άνευ αποδοχών Μετατροπή του τουρισμού σε κοινωνική ανάγκη των πολιτων των αν. χωρών

2. Τουρισμός και Κοινωνικές επιστήμες 2.2.2 Το προφίλ του σύγχρονου Τουρισμού Ο τουρισμός είναι ουσιώδης δραστηριότητα για τη ζωή των σύγχρονων κοινωνιών Ο τουρισμός μετατρέπεται σε δικαίωμα και ευκαιρία για διεύρυνση γνώσεων και εμπειριών Αύξηση του χρόνου πληρωμένων διακοπών στις 7 εβδομάδες (Σουηδία, Γαλλία) Διεθνείς συνεργασίες ώστε ο τουρισμός να αποτελεί προσβάσιμο από όλους προϊόν (κοινωνικός τουρισμός) Μείωση των περιορισμών στην τουριστική διακίνηση Εμπέδωση της άποψης ότι ο τουρισμός συμβάλει πολύ θετικά στην απασχόληση Σεβασμός στις τοπικές και εθνικές ιδιαιτερότητες

2. Τουρισμός και Κοινωνικές επιστήμες 2.2.3. Οι μελλοντικές προοπτικές Πιθανή αύξηση του ελεύθερου χρόνου Κοινωνικές επιβαρύνσεις του σύγχρονου ανθρώπου που θα αυξάνουν την ανάγκη για ταξίδια Αύξηση των ευέλικτων μορφών εργασίας που θα αλλάξουν τη μορφή των διακοπών Πλήρης διάδοση του διαδικτύου

2. Τουρισμός και Κοινωνικές επιστήμες 2.4. Η κοινωνιολογία του τουρισμού και οι σχέσεις αλληλεπίδρασης με άλλους συναφείς κλάδους Ανάδειξη της κοινωνιολογίας του τουρισμού ως βασικού κλάδου διερεύνησης της ανάπτυξης και επέκτασης του φαινομένου του τουρισμού στον σύγχρονο κόσμο Διακήρυξη της Μανίλας για τον παγκόσμιο τουρισμό 1980 Πανανθρώπινη αξία του τουρισμού Το ταξίδι είναι ανθρώπινο δικαίωμα Αναγνώριση της συμβολής του τουρισμού στη διατήρηση του περιβάλλοντος και του πολιτισμού Αναγνώριση της συμβολής του τουρισμού στην παγκόμια ειρήνη

2. Τουρισμός και Κοινωνικές επιστήμες 2.4. 1. Οι κλάδοι της γενικής κοινωνιολογίας και ο τουρισμός Γ. οι σχέσεις με την Οικονομική Επιστήμη Οικονομία των τουρ. επιχειρήσεων Οικονομία του τουρισμού Τουριστική Λογιστική Τουριστικό μάρκετινγκ Γ. οι σχέσεις με την Ανθρωπολογία Εθνολογία Λαογραφία Κοινωνική έρευνα

2. Τουρισμός και Κοινωνικές επιστήμες 2.4. 1. Οι κλάδοι της γενικής κοινωνιολογίας και ο τουρισμός Γ. οι σχέσεις με την Επιστήμη της Επικοινωνίας Δημόσιες σχέσεις σε κράτη και επιχειρήσεις Μαζικά μέσα ενημέρωσης Δ. οι σχέσεις με την Οικολογία Περιβαλλοντική προστασία Ανάπτυξη και περιβαλλοντικές επιπτώσεις Περιβαλλοντικά πρότυπα στις τουριστικές επιχειρήσεις

2. Τουρισμός και Κοινωνικές επιστήμες 2.5. Η αποτίμηση του ρόλου του τουρισμού στην επιστήμη Ο τουρισμός μια μεγάλη επιστημονική «δεξαμενη» Συνδέεται με 10 επιστημονικούς κλάδους Μεγάλο αριθμό ερευνών σε εθνικό και διεθνές επίπεδο Σημαντική και διευρυνόμενη επιστημονική βιβλιογραφία Διδακτικό έργο σε διαφορετικές βαθμίδες Εξιδεικευμένες μελέτες του τουρισμού χρησιμοποιούνται σε άλλους κλάδους (χωροταξία)

3. Εμβάθυνση στην Τουριστική Κοινωνιολογική Θεώρηση 3.1. Η προβληματική της κοινωνιολογίας του τουρισμού Η κοινωνική αλλαγή που επιφέρει ο τουρισμός Τα κοινωνιολογικά χαρακτηριστικά του σύγχρονου τουρισμού Η κοινωνική στρωμάτωση για τους τουρίστες - καταναλωτές ΌΙ επιδράσεις στην καταναλωτική συμπεριφορά των πολιτών Η σπουδαιότητα των στερεότυπων στον τουρισμό Αναφορά στον κοινωνικό ρόλο του σύγχρονου τουρίστα Οικογένεια, δυναμική της στον τουρισμό και «κύκλος ζωής της» Η κοινωνικοποίηση του ατόμου μέσω του τουρισμού Οι επιπτώσεις του τουρισμού στην ηθική συμπεριφορά των ατόμων Κ.α

3. Εμβάθυνση στην Τουριστική Κοινωνιολογική Θεώρηση 3.2. Ο τουρισμός ως «κοινωνικός θεσμός» Ιδιόμορφα χαρακτηριστικά του θεσμού του τουρισμού με βαρύνουσα σημασία στην κατανόηση του Απαιτεί ελεύθερο χρόνο Αποτελεί συνάρτηση ενός συγκεκριμένου επαγγελματικού και εισοδηματικού επιπέδου Επηρεάζεται από αστάθμητους παράγοντες Επηρεάζεται σημαντικά από την άμεση αντίληψη καθώς και από ψυχο κοινωνικές επιβαρύνσεις που πιθανώς να προκύψουν Οι τουριστικές επιλογές εξαρτώνται από σωρεία υποκειμενικών διαθέσεων

3. Εμβάθυνση στην Τουριστική Κοινωνιολογική Θεώρηση 3.3. Τα κοινωνιολογικά χαρακτηριστικά του σύγχρονου τουρισμού Η μεταπολεμική ποσοτική αύξηση των τουριστών λόγω συγκεκριμένων παραγόντων Η αύξηση των κοινωνικών – ψυχολογικών επιβαρύνσεων στα αστικά κέντρα και τις βιομηχανικές περιοχές Οι κατακτήσεις των εργαζόμενων Τα νέα κοινωνικά δεδομένα μετά το τέλος της δεκαετίας του 1980 Η δημιουργία νέων πολυδύναμων πανίσχυρων τουριστικών επιχειρήσεων διακίνησης μαζικών τουριστικών ρευμάτων

3. Εμβάθυνση στην Τουριστική Κοινωνιολογική Θεώρηση 3.3. Τα κοινωνιολογικά χαρακτηριστικά του σύγχρονου τουρισμού To ενδιαφέρον τα επόμενα χρόνια θα εστιαστεί: Στα κοινωνιολογικά χαρακτηριστικά των σύγχρονων τουριστών και της ικανοποίησης που ζητούν στις διακοπές τους Θέματα ελευθέρου χρόνου και νέων ευέλικτων μορφών εργασίας Επιπτώσεις μαζικού τουρισμού και συνακόλουθη προσφυγή στις εναλλακτικές μορφές τουρισμού Πολυεπιστημονική ανάλυση σύνθετων θεμάτων όπως ή οικονομία, το περιβάλλον και η τεχνολογία Καταναλωτική συμπεριφορά και νέα επικοινωνιακά μέσα

Τουρισμός και ελεύθερος χρόνος . Ο ελεύθερος χρόνος είναι ο δεύτερος πιο σημαντικός παράγοντας διαμόρφωσης του είδους και του μεγέθους των τουριστικών ροών μετά το εισόδημα. Η θεσμοθετημένη άδεια μετ’ αποδοχών, όπως προβλέπεται από τις παραδοσιακές συλλογικές συμβάσεις εργασίας, αποδείχτηκε ότι αποτελεί ένα από τους ισχυρότερους προωθητικούς παράγοντες της ζήτησης για ταξίδια αναψυχής προς προορισμούς μέσης και μεγάλης απόστασης Το τελευταίο τολμηρό βήμα προς την κατεύθυνση της μείωσης του χρόνου εργασίας, πραγματοποιήθηκε από τη σοσιαλιστική κυβέρνηση Mitterand στις αρχές της δεκαετίας του ’80 με την καθιέρωση της πενθήμερης εργασίας. Οι περισσότεροι αναλυτές πίστευαν ότι η εκπληκτική άνοδος της παραγωγικότητας που εξασφάλισε η τεχνολογία, θα επέφερε και σημαντική αύξηση του ελεύθερου χρόνου. Αντίθετα, τα τελευταία χρόνια που καταγράφηκε ταχεία εξάπλωση των ευέλικτων μορφών απασχόλησης, πολυκερματισμός του ελεύθερου χρόνου και εργασιακή αβεβαιότητα Η εξέλιξη αυτή ευνοεί την πραγματοποίηση σύντομων ταξιδιών, σε κοντινούς προορισμούς εντός της ίδιας της χώρας. Σήμερα εκφράζονται βάσιμοι φόβοι, ότι η απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων, θα συμβάλλει στη μείωση του χρόνου που αφιερώνεται σε πολυήμερα ταξίδια, ακόμα και στις περιπτώσεις που έχει ενισχυθεί θεαματικά το διαθέσιμο εισόδημα των εργαζομένων.

3. Εμβάθυνση στην Τουριστική Κοινωνιολογική Θεώρηση 3.4. Βασική Έννοιες και Θέματα Ανάλυσης της κοινωνιολογίας του Τουρισμού Η παρέμβαση της Κοινωνιολογίας του Τουρισμού, πεδία: Μελέτη του ελεύθερου χρόνου Ανάλυση του τουρισμού διακοπών Έρευνα ζήτησης τουριστών Ανάλυση φαινόμενου διακοπών Καταγραφή επιπτώσεων τουρισμού Ρόλος του τουρισμού στην κοινωνική αλλαγή Ανάλυση χαρακτηριστικών τουρίστα ως καταναλωτή Διερεύνηση διαφορετικών τύπων τουρισμού

Α. Περιεχόμενα μαθήματος Β. Οι Κοινωνικές Επιδράσεις και Αλληλεπιδράσεις στον Τουρισμό 4. Οι Κοινωνικές Επιδράσεις του Τουρισμού 4.1. Τουρισμός και κοινωνική αλλαγή 4.2. Τυπολογίες 4.3. Η έννοια των στερεότυπων 4.4. Κοινωνικοποίηση και τουρισμός 4.5. Ο κοινωνικός ρόλος του τουρίστα 4.6. Τουρισμός – ηθική συμπεριφορά 4.7. Η «επιστροφή στο παρελθόν» 4.8. Τουριστικές επιλογές ανάλογα με τον «κύκλο ζωής της οικογένειας» 5. Οι Διεθνείς Κοινωνικές Διαστάσεις του Τουρισμού 5.1. Οι Διεθνείς Κοινωνικές Διαστάσεις του Τουρισμού και οι καταναλωτικές συμπεριφορές 4.2. Ο κοινωνικός τουρισμός ως διεθνής και ελληνική πρακτική 4.3. Οι διεθνείς διακρατικοί τουριστικοί οργανισμοί 4.4. Η τουριστική συνεργασία των λαών ως σύγχρονος διεθνισμός

Α. Οι Κοινωνικές Επιδράσεις και Αλληλεπιδράσεις στον Τουρισμό 4. Οι Κοινωνικές Επιδράσεις του τουρισμού 4.1. Τουρισμός και κοινωνική αλλαγή Αλλαγές στα ήθη και τα έθιμα Αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις Αλλαγές στην χωροταξία – περιβάλλον Αλλαγές στην οργανωτική – διοικητική δομή Αλλαγές στην τοπική οικονομία Τουριστική Κοινωνιολογία και Οικολογία

Α. Οι Κοινωνικές Επιδράσεις και Αλληλεπιδράσεις στον Τουρισμό 4.2.Επιρροές και Συσχετίσεις της Κοινωνικής Στρώματωσης στον Τουρισμό - Τυπολογίες Ως Κοινωνική Στρωμάτωση εννοούμε τον τρόπο διάρθρωσης και συγκρότησης της κάθε κοινωνίας με βάση χαρακτηριστικά όπως: Επάγγελμα Εισόδημα Εκπαιδευτικό επίπεδο Τόπος διαβίωσης (αστικότητα) Προσβασιμότητα (στην πληροφορία, στα μεγάλα αστικά κέντρα ) Συσχετίσεις με τον τουρισμό: Οι αναλύσεις της Κοινωνικής στρωμάτωσης χρησιμοποιούνται ιδιαίτερα στις έρευνες αγοράς, στις δημοσκοπήσεις, διότι εκτιμάται ότι οι διαφορετικές κοινωνικόεπαγγελματικές ομάδες εκφράζουν διαφορετικά συμφέροντα και απόψεις Η Κοινωνικής στρωμάτωση συνδέεται άμεσα με τη συμπεριφορά του τουρίστα ως καταναλωτή Το παραπάνω δεδομένο χρησιμοπείται από το τουριστικό μάρκετινγκ ώστε ανάλογα να επηρεάζει τις επιλογές των καταναλωτών και να τους προσελκύσει στους διαφορετικούς τουριστικούς προορισμούς

Α. Οι Κοινωνικές Επιδράσεις και Αλληλεπιδράσεις στον Τουρισμό 4.2. Η έννοια των στερεότυπων στον τουρισμό Στερεότυπο είναι: Μία ανεπαρκής και υποκειμενική, συχνά βαθιά ριζωμένη άποψη για ανθρώπους, κοινωνικές ομάδες, ιστορικά γεγονότα και καταστάσεις Γιατί είναι σημαντική η περίπτωση των στερεότυπων στον τουρισμό: Ιδιαιτέρα σημαντική αναδεικνύεται η περίπτωση των στερεότυπων στη διαφήμιση και το μάρκετινγκ του τουρισμού διότι: Η χρήση τους βοηθάει τον τουρίστα να «αναγνωρίσει» και να επιλέξει την τουριστική περιοχή που θα επισκεφτεί π.χ. ΟΙ ταυρομαχίες παραπέμπουν στην Ισπανία, το Κολοσσαίο στην Ρώμη Μπορεί όμως η ίδια χρήση να καταλήξει στη διαμόρφωση παρόμοιας διαφημιστικής εικόνας για διαφορετικές περιοχές, όταν χρησιμοποιούν στερεοτυπικά εικόνες των πόρων τους. Π.χ. Ο ήλιος και η θάλασσα, εάν δεν διαφοροποιούνται επαρκώς μπορούν να αφορούν δεκάδες προορισμούς στη μεσόγειο και τον κόσμο Απαιτείται άρα μια περισσότερο εκλεπτυσμένη και σύνθετη χρήση των στερεότυπων ώστε αφενός να επηρεάζουν επικοινωνιακά τον τουρίστα στις επιλογές του, αλλά αφετέρου να περιγράφουν με σαφή τρόπο τα χαρακτηριστικά του προορισμού που καλείται να επισκεφτεί

Β. Οι Κοινωνικές Επιδράσεις και Αλληλεπιδράσεις στον Τουρισμό 4. Οι Κοινωνικές Επιδράσεις του τουρισμού 4.4. Κοινωνικοποίηση του Ατόμου και Τουρισμός Η κοινωνικοποίηση: Η διαδικασία κατά την οποία το άτομο αφομοιώνει τις υπάρχουσες κοινωνικές νόρμες και αξίες, έτσι που αργότερα να τις αισθάνεται ως δικές του, εμπεριέχεται στη συνέχεια σε μια μεγάλη σειρά ενεργειών του σε όλο το κοινωνικό πλαίσιο Διαφορά μεταξύ κοινωνικότητας (sociability) και κοινωνικοποίησης (socialisation) Κοινωνικότητα: προσδιορίζει το κοινωνικό περιεχόμενο του ατόμου σαν ένα σύνολο από σχέσεις: προσέγγισης, απομάκρυνσης, σύνδεσης, αγάπης, σεβασμού, φιλικές κ.α. Κοινωνικοποίηση: διαδικασία με την οποία το άτομο επηρεάζεται και επηρεάζει το περιβάλλον του

Β. Οι Κοινωνικές Επιδράσεις και Αλληλεπιδράσεις στον Τουρισμό 4. Οι Κοινωνικές Επιδράσεις του τουρισμού 4.4. Κοινωνικοποίηση του Ατόμου και Τουρισμός Η τουριστική διακίνηση προσφέρει την ικανοποίηση του ένστικτου της περιέργειας, ενώ παράλληλα οριοθετεί συχνά τη βάση των στερεότυπων Μέσα από τον τουρισμό έρχονται σε επαφή διαφορετικές κοινωνικές δομές και κουλτούρες Ο τουρισμός επηρεάζει τα ήθη και τα έθιμα Η κοινωνικοποίηση μέσα από θεσμούς όπως ο τουρισμός διαμορφώνει στον σύγχρονο άνθρωπο, πιστεύω, θέλω και αξίες διαφορετικές από εκείνες που είχαν οι περιορισμένοι ορίζοντες του ανθρώπου του 19ου αιώνα

Β. Οι Κοινωνικές Επιδράσεις και Αλληλεπιδράσεις στον Τουρισμό 4. Οι Κοινωνικές Επιδράσεις του τουρισμού 4.5. Αναφορά στον Κοινωνικό Ρόλο του Τουρίστα Η έννοια της κοινωνικής αλληλεπίδρασης: Ο κόσμος ανάλογα με τις αξίες, τα πιστεύω και τον τρόπο ζωής του επηρεάζει και επηρεάζεται (αλληλεπιδρά) με τους γύρω του Η έννοια του κοινωνικού ρόλου Για κάθε άτομο η ένταξη του μέσα σε μια κοινωνική ομάδα του δίνει μια συγκεκριμένη κοινωνική θέση και κάποιον ή κάποιους ρόλους Στα πλαίσια της κοινωνικής αλληλεπίδρασης, ο ρόλος του ατόμου αντιπροσωπεύει «ένα σύνολο συμπεριφορών που η κοινωνία αναμένει από το άτομο, με βάση τη συγκεκριμένη θέση του μέσα στο κοινωνικό σύνολο» δηλαδή την οικογένεια, το φιλικό περιβάλλον κ.λ.π. Ο κοινωνικός ρόλος είναι συνδεδεμένος με τη λεγόμενη κοινωνική αποδοχή και την κοινωνική αναγνώριση

Β. Οι Κοινωνικές Επιδράσεις και Αλληλεπιδράσεις στον Τουρισμό 4. Οι Κοινωνικές Επιδράσεις του τουρισμού 4.5. Αναφορά στον Κοινωνικό Ρόλο του Τουρίστα Η έννοια του κοινωνικού ρόλου σε σχέση με τον τουρισμό Ο τουρισμός είναι ένα διάστημα: απαλλαγής από καθιερωμένους κοινωνικούς ρόλους ρουτίνας που παίζει ένα άτομο για έντεκα μήνες και από την πιθανή ψυχοσωματική καταπίεση, αλλάζοντας το περιεχόμενο της ζωής του για ένα περιορισμένο χρονικό διάστημα Αλλαγής στον τρόπο παιξίματος του καθιερωμένου τρόπου παιξίματος των καθιερωμένων ρόλων. (ξαναβρίσκεται η οικογένεια μακριά από επαγγελματικές υποχρεώσεις) Ανακάλυψης «νέων ρόλων» που μέχρι τότε το άτομο δεν είχε τη δυνατότητα ή το χρόνο να πραγματοποιήσει (ανακάλυψη ενός νέου χόμπυ ή μιας δεξιότητας)

Β. Οι Κοινωνικές Επιδράσεις και Αλληλεπιδράσεις στον Τουρισμό 4. Οι Κοινωνικές Επιδράσεις του τουρισμού 4.8. Τουριστικές Μορφές Επιστροφής στο Παρελθόν: η Κοινωνικο- ψυχολογική Διάσταση Αποτελεί μια πρακτική τουριστικών εκμεταλλεύσεων που Στηρίζεται στη διεργασία «αραιοποίησης του παρελθόντος» η οποία επιφέρει ψυχική εξισορρόπηση στο άτομο Αξιοποιεί πολλά από τα δεδομένα του εθνογραφικού, λαογραφικού και εν γένει πολιτιστικού πλούτου και κληρονομιάς κάθε περιοχής.

Β. Οι Κοινωνικές Επιδράσεις και Αλληλεπιδράσεις στον Τουρισμό 4. Οι Κοινωνικές Επιδράσεις του τουρισμού 4.9. Οικογένεια – Τουριστικές Επιλογές και ο «Κύκλος Ζωής» της οικογένειας «Κύκλος ζωής» της οικογένειας Νοείται το σύνολο των διαφορετικών επιπέδων της ζωής του ατόμου μέσα στο χρόνο και έχει απασχολήσει ιδιαίτερα την κοινωνιολογία και την ψυχολογία της κοινωνικής συμπεριφοράς Επίπεδα / Φάσεις Κατάσταση ατόμου Αγαμος Νεόνυμφα ζευγάρια Μεσόνυμφα ζευγάρια Παλαιόνυμφα ζευγάρια Μοναχικά άτομα Νεαρό μοναχικό άτομο Νέα άτομα χωρίς παιδιά Μέσης ηλικίας με εξαρτημένα παιδιά Μεγαλύτερα άτομα με εξαρτημένα παιδιά Μεγαλύτερα άτομα χωρίς παιδιά Μεγάλης ηλικίας άτομα Μεγάλης ηλικίας άτομα που ζουν μόνα τους

Β. Οι Κοινωνικές Επιδράσεις και Αλληλεπιδράσεις στον Τουρισμό 4. Οι Κοινωνικές Επιδράσεις του τουρισμού 4.9. Οικογένεια – Τουριστικές Επιλογές και ο «Κύκλος Ζωής» της οικογένειας Σε κάθε φάση του κύκλου ζωής έχει διαφορετικές τουριστικές ανάγκες και απαιτούνται διαφορετικά τουριστικά προϊόντα Ο ρόλος της ύπαρξης ή μη οικογένειας είναι απόλυτα συνδεδεμένος με τις τουριστικές επιλογές του ατόμου. Ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στις αποφάσεις του τουρίστα- καταναλωτή παίζει η ύπαρξη ή μη παιδιών Η ύπαρξη πυρηνικής ή εκτεταμένης οικογένειας αποτελεί σημαντικό παράγοντα επιρροής του ατόμου

5.2. Κοινωνικός τουρισμός ως Ελληνική και διεθνής Πρακτική 5.2. Κοινωνικός τουρισμός ως Ελληνική και διεθνής Πρακτική Ορισμοί: ο κοινωνικός τουρισμός αποτελεί μια ευρύτερη μορφή τουρισμού εμπερικλείοντας το σύνολο των τουριστικών υπηρεσιών, άμεσων ή έμμεσων, που διευκολύνουν και ενισχύουν τη συμμετοχή στον τουρισμό ασθενέστερων ειδικών κοινωνικο-οικονομικών ομάδων (νέοι, αγρότες, άνεργοι, πολύτεκνοι). Σκοπός Η ανάπτυξή του στηρίζεται στο «Κράτος Πρόνοιας» ή «Κοινωνικό Κράτος» το οποίο έχει υποχρέωση (τουλάχιστον στις αναπτυγμένες χώρες του Κόσμου) να εξασφαλίσει διακοπές σε άτομα χαμηλού εισοδηματικού επιπέδου, προκειμένου να ισορροπήσουν σωματικά και ψυχικά Πρόκειται δηλαδή για μια μορφή κοινωνικής παροχής του κράτους κατά την οποία το τελευταίο παρέχει, εντελώς δωρεάν ή με πολύ μικρό ποσοστό συμμετοχής, διακοπές σε ειδικές κατηγορίες ατόμων όπως είναι οι νέοι, άνεργοι, αγρότες, πολύτεκνοι κ.λ.π.

5.2. Κοινωνικός τουρισμός ως Ελληνική και διεθνής Πρακτική 5.2. Κοινωνικός τουρισμός ως Ελληνική και διεθνής Πρακτική Χωρική διάσταση: πρόκειται, κυρίως, για εσωτερικό τουρισμό, αν και υπάρχουν και διεθνή προγράμματα, πάντοτε συνοδευόμενα από κρατική ενίσχυση. Για την Ελλάδα, η επιλογή των προορισμών γίνεται με βάση τη γεωγραφική ισοκατανομή (επιλέγονται μέρη και από τις 13 περιφέρειες), δίνοντας βαρύτητα στην επιλογή τουριστικών προορισμών που δεν είναι κορεσμένοι τουριστικά -όπως λ.χ. νησιωτικές περιοχές, ορεινοί όγκοι, αγροτικοί τόποι, μειονεκτικές περιοχές κ.ά. Χρονική διάσταση: συνήθως οι δικαιούχοι κάνουν διακοπές μόνο κατά τη μέση και χαμηλή περίοδο (low season), ενώ η διάρκεια των διακοπών ποικίλει από δυο έως το πολύ οκτώ ημέρες (με τις αντίστοιχες διανυκτερεύσεις). Επιπλέον, τα προγράμματα αυτά έχουν ισχύ περιορισμένης χρονικής διάρκειας (συνήθως ισχύουν έως εννέα μήνες από την ημερομηνία έκδοσης του προγράμματος και δεν μεταφέρεται το δικαίωμα διακοπών ούτε στον επόμενο χρόνο ούτε σε άλλο άτομο).

5.2. Κοινωνικός τουρισμός ως Ελληνική και διεθνής Πρακτική 5.2. Κοινωνικός τουρισμός ως Ελληνική και διεθνής Πρακτική 5.2.1. Ο κοινωνικός τουρισμός στην Ελλάδα Το επίδομα άδειας καθιερώθηκε στην Ελλάδα το 1962 Ο κοινωνικός τουρισμός εφαρμόστηκε το 1982 (αρχικά από τον Ε.Ο.Τ. και στη, συνέχεια, από τη Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, την Εργατική Εστία, τη Γενική Γραμματεία Απόδημου Ελληνισμού, τη Γενική Γραμματεία Ισότητας κ.λπ.) Τα τελευταία χρόνια αποτελεί βασική προτεραιότητα όχι μόνο από την πλευρά του κράτους, αλλά και από την πλευρά και άλλων φορέων (ασφαλιστικές εταιρίες, Ο.Τ.Α., φορείς του Δημοσίου κ.ά.).

5.2. Κοινωνικός τουρισμός ως Ελληνική και διεθνής Πρακτική 5.2. Κοινωνικός τουρισμός ως Ελληνική και διεθνής Πρακτική 5.2.1. Ο κοινωνικός τουρισμός στην Ελλάδα Κριτήρια ένταξης: Επίπεδο εισοδήματος Ένταξη σε ορισμένες κοινωνικές κατηγορίες Κατηγορίες δικαιούχων εργαζόμενοι ή συνταξιούχοι με χαμηλό εισόδημα Ιπρογραμματα Εργ. Εστίας) άνεργοι, Αγρότες, Άτομα με ειδικές ανάγκες, Ανύπανδρες μητέρες Πολύτεκνοι πολιτικοί πρόσφυγες με χαμηλό εισόδημα, νέοι που δεν έχουν δικό τους εισόδημα (Γ.Γ. Νέας Γενιάς)

5.2. Κοινωνικός τουρισμός ως Ελληνική και διεθνής Πρακτική 5.2. Κοινωνικός τουρισμός ως Ελληνική και διεθνής Πρακτική 5.2.1. Ο κοινωνικός τουρισμός στην Ελλάδα Επιχειρήσεις που συμμετείχαν: Κάθε μορφής καταλύματα (Ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια, παραδοσιακοί ξενώνες, κάμπινγκ) Οργανισμοί Ελληνικού Δημοσίου (ΟΣΕ, παλαιότερα Ολυμπιακή) Χρονική περιοδος: Εκτός υψηλής τουριστικής αιχμής Προγράμματα έως μίας εβδομάδας

ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού Ιδρύθηκε το 1975 με έδρα τη Μαδρίτη.  Αποτελεί από το 2004 εξειδικευμένο όργανο του ΟΗΕ. Περιλαμβάνει 155 χώρες και πάνω από 350 Συνδεδεμένα Μέλη (Affiliate Members) από τον ιδιωτικό τομέα (π.χ τουριστικά γραφεία, εκπαιδευτικά ιδρύματα και τουριστικές ενώσεις). Κύρια όργανά του είναι: η Γενική Συνέλευση, το Εκτελεστικό Συμβούλιο και η Γραμματεία. Υπάρχουν 6 περιφερειακές επιτροπές για την Ευρώπη, την Αφρική, την Αμερική, τη Μέση Ανατολή, τη Νότια Ασία και την Ανατολική Ασία – Ειρηνικό.  Η χώρα μας είναι πλήρες μέλος του ΠΟΤ από το 1975 και συμμετέχει ενεργά στις Γενικές Συνελεύσεις του, στην Επιτροπή για την Ευρώπη και σε διάφορες συναντήσεις – συνόδους που διεξάγονται κατά καιρούς.  Ο ΠΟΤ παίζει έναν κεντρικό και αποφασιστικό ρόλο στην προώθηση της ανάπτυξης ενός υπεύθυνου και αειφόρου τουρισμού, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στις αναπτυσσόμενες χώρες. Ο Οργανισμός ενθαρρύνει την εφαρμογή του Παγκόσμιου Κώδικα Δεοντολογίας για τον Τουρισμό, ώστε οι χώρες-μέλη, οι τουριστικοί προορισμοί και οι επιχειρήσεις να μεγιστοποιούν τις θετικές οικονομικές, κοινωνικές και πολιτισμικές επιπτώσεις του τουρισμού, ελαχιστοποιώντας ταυτόχρονα τις αρνητικές κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις του.

Ευρωπαϊκή Ένωση και Τουρισμός Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Επιτροπής τα θέματα τουρισμού αποτελούν αντικείμενο της  Γενικής Διεύθυνσης Επιχειρήσεων και Βιομηχανίας (DG Enterprise and Industry) Μετά την έκδοση της Ανακοίνωσης της Επιτροπής «Ατζέντα για έναν αειφόρο και ανταγωνιστικό Ευρωπαϊκό Τουρισμό» τον Οκτώβριο του 2007 και την Απόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου  «Ανανεωμένη Πολιτική για τον Τουρισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης» το Νοέμβριο του 2007 παρουσιάζεται μια έντονη δραστηριοποίηση του Τμήματος Τουρισμού Βάσει της Ανακοίνωσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής της 13ης Νοεμβρίου 2001 «Συνεργασία για το Μέλλον του Ευρωπαϊκού Τουρισμού», το 2002 πραγματοποιήθηκε στις Βρυξέλλες το πρώτο Ευρωπαϊκό Φόρουμ Τουρισμού Τα θέματα του Ευρωπαϊκού Φόρουμ Τουρισμού των περασμένων ετών ήταν: Limassol 2006: «Ευρωπαϊκός Τουρισμός: Νέες Ευκαιρίες» Algavre 2007: «Βιώσιμη Διαχείριση Τουριστικών Προορισμών» Bordeaux 2008: «Η Ευρωπαϊκή Τουριστική προσφορά: Ποιότητα και Βιωσιμότητα έναντι των Τάσεων της Ζήτησης» Brussels 2009: «Τουρισμός στην Ευρωπαϊκή Ένωση και Οικονομική Ύφεση: Νέες Ευκαιρίες για ένα Βιώσιμο Μέλλον που θα συντελέσει στην Ευημερία» Mellieha 2010: «Ενίσχυση του Ρόλου της Ευρώπης ως Προπορευόμενου Τουριστικού Προορισμού» Krakow 2011: «Ενίσχυση της Ανταγωνιστικότητας του Ευρωπαϊκού Τουριστικού Τομέα» Nicosia 2012: «Προώθηση της Ευρώπης ως Τουριστικού Προορισμού» Vilnius 2013: «Τουρισμός, μοχλός οικονομικής ανάπτυξης, κοινωνικής αλλαγής και ευημερίας

Α. Περιεχόμενα μαθήματος Γ. Οι Λοιπές Επιδράσεις του Τουριστικού Φαινομένου 6. Οι Πολιτιστικές Επιδράσεις στον Τουρισμό 6.1. Ο τουρισμός ως προϋπόθεση πολιτιστικής αλλαγής 6.2. Οι επιδράσεις στα πολιτιστικά δεδομένα 6.3. Διαπολιτιστική επικοινωνία στον τουρισμό και ο ρόλος των ΜΜΕ 6.4. Πολιτιστική αλαζονεία 6.5. Οι γλωσσολογικές επιπτώσεις του τουρισμού 6.6. Τουρισμός και πολιτισμός – μια αδήριτη σχέση 7. Οι Περιβαλλοντικές Επιδράσεις στον Τουρισμό 7.1. Τουρισμός και περιβάλλον- μια ιδιάζουσα σχέση 7.2. Τουρισμός και περιβάλλον- σχέση σύγκρουσης ή συμβίωσης 7.3. Οι επιδράσεις του ξενοδοχειακού περιβάλλοντος στους εργαζόμενους 7.4. Οι επιδράσεις του τουρισμού στα οικοσυστήματα 7.5. Αλληλεπιδράσεις των περιβαλλοντικών επιπτώσεων

6. Οι Πολιτιστικές επιδράσεις στον Τουρισμό 6.2. Η Συνευρεση Ντόπιων και Τουριστών και οι επιδράσεις στα υλικά και άυλα πολιτιστικά Δεδομένα Η μετατροπή του πολιτισμού σε «εμπόρευμα» / προϊόν Αξιοποίηση – ανάδειξη – προστασία πολιτιστικών πόρων Ομογενοποίηση – δημιουργία πολιτιστικών στερεότυπων Σκηνοθετημένη αυθεντικότητα Η ευαισθητοποίηση των πολιτών Η κρατική αξιοποίηση κτιρίων και χώρων πολιτισμού Τα πολιτιστικά εθνικά ή διακρατικά προγράμματα Οι φθορές, αρχαιολογικών, θρησκευτικών χώρων και μνημείων

6. Οι Πολιτιστικές επιδράσεις στον Τουρισμό 6.3. Απόπειρα ερμηνείας της Διαπολιτισμικής Επικοινωνίας στον Τουρισμό και ο ρόλος των ΜΜΕ Διαφοροποιήσεις λόγω αλλαγής των καταναλωτικών προτύπων Αλλαγή ήθη και έθιμα, κοινωνικά πρότυπα, δομές Ομογενοποίηση τουριστικών περιοχών Έντονη πολιτιστική διάχυση – δημιουργία ενός νέου πολιτισμού Ξενομανία

6.5. Τουρισμός - Πολιτισμός: Μια Αδήριτη Σχέση 6. Οι Πολιτιστικές επιδράσεις στον Τουρισμό 6.5. Τουρισμός - Πολιτισμός: Μια Αδήριτη Σχέση Ο πολιτισμός βασικό τουριστικό κίνητρο Οι τουριστικοί πόροι είναι βασικά στοιχείo τουριστικής έλξης μιας περιοχής Ο πολιτισμός καθορίζει την προσωπικότητα και κατά συνέπεια τις αγοραστικές επιλογές

7. Οι Περιβαλλοντικές επιδράσεις στον Τουρισμό Τουρισμός και περιβάλλον: μια ιδιάζουσα σχέση Οι πιθανές αρνητικές επιπτώσεις της τουριστικής ανάπτυξης στο περιβάλλον μιας περιοχής Κατανάλωση εδαφικών εκτάσεων -κυρίως δασικών και παράκτιων- για τη δημιουργία τουριστικών εγκαταστάσεων Ρύπανση της θάλασσας από τα απόβλητα των τουριστικών εγκαταστάσεων Κάθε είδους ρύπανση και μόλυνση από τη μαζική τουριστική χρήση χώρων

Η συμβιωτική σχέση τουρισμού και περιβάλλοντος 7. Οι Περιβαλλοντικές επιδράσεις στον Τουρισμό Η συμβιωτική σχέση τουρισμού και περιβάλλοντος Τουρισμός Περιβάλλον → Πολιτισμός= Πολιτιστικός Περιβαλλοντικός τουρισμός ή Βιώσιμος τουρισμός Ο ορισμός που διατυπώθηκε από τον Π.Ο.Τ. για τη βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη συνοψίζεται ως ακολούθως: “Ανάπτυξη η οποία ικανοποιεί τις ανάγκες των τουριστών και των περιοχών υποδοχής στο παρόν, ενώ προστατεύει και αυξάνει τις ευκαιρίες για το μέλλον. Θεωρείται ότι οδηγεί στη διαχείριση όλων των πόρων με ένα τέτοιο τρόπο, ώστε να μπορούν να επιτυγχάνονται οι οικονομικές, κοινωνικές και αισθητικές ανάγκες, ενώ διατηρεί την πολιτιστική ακεραιότητα, τις σημαντικές οικολογικές διαδικασίες, τη βιολογική ποικιλότητα και το σύστημα υποστήριξης της ζωής” (WTO, 2001).

Βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη 7. Οι Περιβαλλοντικές επιδράσεις στον Τουρισμό Βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη Βασικές αρχές: Το σεβασμό και τη διατήρηση της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς Την τουριστική αξιοποίηση των στοιχείων της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς Τη διατήρηση του κοινωνικού ιστού των περιοχών που αναπτύσσονται τουριστικά Την αναζήτηση «καθαρότερων» τεχνολογιών σε ότι αφορά τη θαλάσσια και εναέρια μεταφορά με βάση τις διεθνείς συνθήκες Την ελαχιστοποίηση της φωτοχημικής ρύπανσης των μεγαλουπόλεων μέσω της τεχνολογίας και των διοικητικών μέτρων Την επέκταση των εναλλακτικών μορφών τουρισμού Επέκταση του θεσμού των περιοχών ειδικής περιβαλλοντικής προστασίας (Εθνικοί Δρυμοί, υγροβιότοποι, Δίκτυο Natura 2000 κ.α.) Την αποκατάσταση των περιοχών που έχουν πληγεί από κάθε είδους καταστροφή (αναδασωσή, αποκατάσταση τοπίου λατομείων, αναβαθμιση υποβαθμισμένων αστικώνπεριοχών κ.α.)

Οι επιδράσεις του ξενοδοχειακού περιβάλλοντος στον εργαζόμενο 7. Οι Περιβαλλοντικές επιδράσεις στον Τουρισμό Οι επιδράσεις του ξενοδοχειακού περιβάλλοντος στον εργαζόμενο Βασικές αρχές: Το εργασιακό περιβάλλον πρέπει να ελαχιστοποιεί οποιαδήποτε δυσμενή επίδραση επάνω στη σωματική ακεραιότητα των εργαζόμενων Το εργασιακό περιβάλλον πρέπει να δίνει τη δυνατότητα της ευχάριστης και αξιοπρεπούς εργασίας Θα πρέπει να υπάρχουν επαρκείς χώροι για την κάλυψη ατομικών αναγκών για την προστασία της ψυχικής και σωματικής υγείας των εργαζόμενων Θα πρέπει να ακολουθούνται οι τεχνικές προδιαγραφές που εξασφαλίζουν καλές περιβαλλοντικές συνθήκες (φωτισμός, ηλιασμός, κ.α.) και συμβάλλουν στην αποδοτικότητα της εργασίας Θα πρέπει να εξασφαλίζεται η σωστή αισθητική παρουσίαση του προσωπικού