ΜΑΙΕΥΤΗΡΑΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΜΑΣΤΟΥ ΚΟΛΟΒΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ M.D. M.Sc. Ph.D. ΜΑΙΕΥΤΗΡΑΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΜΑΣΤΟΥ Εξειδίκευση στις παθήσεις μαστού στο αντικαρκινικό ογκολογικό νοσοκομείο Αθηνών «Άγιος Σάββας» Διπλωματούχος ελληνικής μαστολογικής σχολής Μέλος ελληνικής χειρουργικής εταιρείας μαστού (ΕΧΕΜ)

Επιδημιολογικά δεδομένα Η συχνότητα του καρκίνου του μαστού συνεχίζει να αυξάνεται παγκοσμίως ακόμη και σε χώρες που η επίπτωση είναι μικρή (Ινδία, Βιετνάμ, Κορέα, Κίνα, Ταυλάνδη) Η θνητότητα από καρκίνο μαστού μειώνεται στις περισσότερες χώρες της δύσης, ως αποτέλεσμα της πρώιμης διάγνωσης και της καλύτερης θεραπείας.

Στην ευρωπαική ένωση το 2004 εμφανίστηκαν 370 Στην ευρωπαική ένωση το 2004 εμφανίστηκαν 370.000 νέες περιπτώσεις καρκίνου μαστού και έχασαν τη ζωή τους 130.000 γυναίκες. Στη χώρα μας εμφανίζονται περίπου 4.000 νέες περιπτώσεις καρκίνου μαστού κάθε χρόνο, ενώ περίπου 1500 γυναίκες χάνουν τη ζωή τους ετησίως από τη νόσο.

Βασικοί επιβαρυντικοί παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου μαστού 1.φύλο 2.ηλκία 3.προηγούμενος καρκίνος μαστού 4.οικογενειακό ιστορικό 5.πρώιμη εμμηναρχή 6.καθυστερημένη εμμηνόπαυση 7.ατεκνία 8.πρώτη κύηση μετά την ηλικία των 35 ετών 9.διατροφή πλούσια σε λίπος 10.παχυσαρκία 11.οινόπνευμα 12.έλλειψη σωματικής άσκησης

Καρκίνος μαστού μπορεί να εμφανιστεί και στους άνδρες, όμως είναι συχνότερος στις γυναίκες (100:1) Η πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου μαστού αυξάνει αναλογικά όσο μεγαλώνει η γυναίκα.Εμφανίζεται κυρίως σε γυναίκες ηλικίας >45 ετών. Γυναίκες που έχουν ήδη εμφανίσει καρκίνο στον ένα μαστό τους, έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν ένα νέο, δεύτερο καρκίνο στον άλλο μαστό. Όταν μία γυναίκα έχει μία συγγενή 1ου βαθμού με καρκίνο μαστού, διπλασιάζεται ο κίνδυνος να αναπτύξει καρκίνο μαστού και η ίδια. Ο κίνδυνος πενταπλασιάζεται όταν υπάρχουν δύο συγγενείς 1ου βαθμού με καρκίνο μαστού. Ο κληρονομούμενος καρκίνος μαστού οφείλεται σε γενετική μετάλλαξη ή είναι αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης άλλων γονιδίων.

5. Η πρώιμη εμμηναρχή (<12 ετών) και η καθυστερημένη εμμηνόπαυση (>55 ετών), εάν μια γυναίκα δεν έχει παιδιά ή γέννησε το 1ο παιδί της σε ηλικία μεγαλύτερη των 35 ετών, εμφανίζει αυξημένο κίνδυνο καρκίνο μαστού. Η φύση ζητά από τη γυναίκα να κάνει παιδιά, και κυρίως να τα κάνει έγκαιρα! Μάλιστα είναι αποδεδειγμένο ότι η 1η τελειόμηνη κύηση πριν τα 24 έτη είναι προστατευτικός παράγοντας. 6. Τα οινοπνευματώδη ποτά αυξάνουν τη συγκέντρωση των οιστρογόνων στο αίμα. 7. Η παχυσαρκία επίσης αυξάνει τον κίνδυνο μετά την εμμηνόπαυση, διότι στον αυξημένο λιπώδη ιστό μετατρέπονται τα ανδρογόνα σε οιστρογόνα).

8. Η τακτική έντονη άσκηση κατά την αναπαραγωγική ηλικία μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο (διότι μπορεί να καθυστερήσει την έλευση της εμμήνου ρύσεως, να επιμηκύνει το χρόνο μεταξύ των περιόδων ή να ελαττώσει τον αριθμό των εμμηνορυσιακών κύκλων) 9. Η μακροχρόνια λήψη αντισυλληπτικών αυξάνει ελαφρώς τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου μαστού. Παράλληλα η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης (>5 έτη) αυξάνει τον κίνδυνο. Ο αυξημένος κίνδυνος φαίνεται να εξαλείφεται 2 χρόνια μετά τη διακοπή της

10. Η ακτινοθεραπεία πριν από την ηλικία των 30 ετών (συνήθως για αιματολογικό νόσημα) αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου μαστού στην μετέπειτα ζωή (συνήθως 10-15 έτη μετά την ολοκλήρωση της ακτινοθεραπείας).

9. Διατροφή και καρκίνος μαστού Δεν υπάρχουν σαφή δεδομένα και οδηγίες Διατροφικό λίπος: η πλούσια σε λίπος διατροφή έχει μικρή επίδραση. Η αύξηση του ποσοστού καρκίνου μαστού στις δυτικές χώρες δεν οφείλεται στο αυξημένο λίπος διατροφή, αλλά σε άλλες παραμέτρους όπως η παχυσαρκία και καθιστική ζωή. Βιταμίνη Α: ασκεί προστατευτική δράση κυρίως στις προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες. Σόγια: τα ισοφλαβινοειδή είναι ειδικοί τύποι οιστρογόνων που ανευρίσκονται άφθονα στα προιόντα σόγιας. Μελέτες σε γυναίκες στις οποίες χορηγήθηκαν συμπληρώματα σόγιας εμφάνισαν αυξημένη υπερπλασία των κυττάρων του μαζικού αδένα.

ΙΣΤΟΡΙΚΟ Ηλικία της εξεταζόμενης γυναίκας Ηλικία έναρξης της εμμήνου ρύσεως Ημερομηνία τελευταίας περιόδου Τεκνοποίηση Ηλικία της γυναίκας κατά την πρώτη τελειόμηνη κύηση Χρήση OC (αντισυλληπτικά δισκία) Λήψη ορμονών στην εμμηνόπαυση Θετικό οικογενειακό ιστορικό Ca μαστού - ωοθηκών Ατομικό ιστορικό Ca μαστού – ωοθηκών BMI της εξεταζόμενης – διατροφή πλούσια σε λίπος Ακτινοθεραπεία πριν από την ηλικία των 30 ετών

ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΩΝ ΜΑΣΤΩΝ Ασυμμετρία Εμφανείς μάζες Οίδημα Ερυθρότητα Εισολκή ή εξέλκωση του δέρματος του μαστού και της θηλής

Πότε γίνεται η αυτοεξέταση των μαστών Μία φορά κάθε μήνα, περίπου 7-10 ημέρες μετά την έναρξη της εμμήνου ρύσεως (οι μαστοί είναι μαλθακοί και λιγότερο ευαίσθητοι). Στην εμμηνόπαυση ή σε γυναίκες που έχουν υποβληθεί σε αφαίρεση μήτρας μπορεί να γίνεται την ίδια ημέρα κάθε μήνα (π.χ την 1η ημέρα του μήνα).

Η κλινική σημασία της αυτοεξέτασης Δεν υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα από μεγάλες τυχαιοποιημένες κλινικές μελέτες που να αποδεικνύουν ότι η συστηματική αυτοεξέταση μπορεί να οδηγήσει στην έγκαιρη διάγνωση ενός καρκίνου ή να συμβάλλει στην καλύτερη πρόγνωση αναφορικά με την εξέλιξη της νόσου. Πιθανόν η αξία της να έχει υπερεκτιμηθεί, ενώ είναι δυνατόν να αυξήσει το βαθμό άγχους των γυναικών, να οδηγήσει σε συχνές επισκέψεις στο γιατρό χωρίς ιδιαίτερο λόγο και έχει αποδειχτεί ότι μπορεί να αυξήσει τον αριθμό των βιοψιών για καλοήθεις αλλοιώσεις. Πολλές διεθνείς οργανώσεις, χωρίς να αποτρέπουν έχουν σταματήσει πλέον να επιμένουν και να διαφημίζουν την αυτοεξέταση ως ένα από τα κύρια μέσα προληπτικού ελέγχου των γυναικών για καρκίνο μαστού.

Πότε είναι ιδιαίτερα χρήσιμη η αυτοεξέταση Η συστηματική αυτοεξέταση που γίνεται σωστά από τη γυναίκα μετά από εκπαίδευση από το γιατρό της, μπορεί να φανεί χρήσιμη στις νέες γυναίκες που δεν υποβάλλονται συστηματικά σε προληπτικό έλεγχο, σε γυναίκες με ισχυρό θετικό οικογενειακό ιστορικό ή φορείς γονιδιακής μετάλλαξης που είναι ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένες και σε γυναίκες που δεν έχουν εύκολη πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας (νησιά, ακριτικές περιοχές, κλπ.).

ΠΑΡΑΚΛΙΝΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ Μαστογραφία Υπερηχογράφημα Ψηφιακή μαστογραφία Μαγνητική μαστογραφία Αξονική τομογραφία Παρακέντηση με λεπτή βελόνη (FNA) και κυτταρολογική εξέταση Βιοψία με κόπτουσα βελόνη (core needle biodsy) Διαδερμικές στερεοτακτικές τεχνικές

ΜΑΣΤΟΓΡΑΦΙΑ Σήμερα η μαστογραφία παραμένει η μέθοδος εκλογής για την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του μαστού. Η φιλοσοφία του προληπτικού ελέγχου με μαστογραφία έγκειται στη δυνατότητα ανίχνευσης της νόσου σε προκλινικό στάδιο, δηλ. όταν δεν υπάρχουν κλινικά ευρήματα Υπό άρτιες τεχνικές και επιστημονικές προυποθέσεις έχει υψηλή διαγνωστική ευαισθησία, καθώς η διαγνωστική ακρίβεια φτάνει το 10%. Το σημαντικότερο πλεονέκτημα είναι η διάγνωση του μη ψηλαφητού Ca, ή ακόμη και in situ: «εν τω γενάσθαι» (συνήθως υπό μορφή μικροαποτιτανώσεων).

Προληπτικός έλεγχος σε ασυμπτωματικές γυναίκες Μαστογραφία αναφοράς σε ηλικία 35 ετών. 2. Από 35-39 ετών οι γυναίκες ελέγχονται κάθε 1-1,5 έτη με u/s ή μαστογραφία εκ περιτροπής. Ο έλεγχος εξατομικεύεται ανάλογα με την υφή και το μέγεθος μαστών της γυναίκας 3. Ετησίως μαστογραφία από την ηλικία των 40 ετών. Οέλεγχος συμπληρώνεται με u/s σε πυκνούς-δυσπλαστικούς μαστούς. Η ψηλάφηση του μαστού γίνεται μία φορά το χρόνο από εξειδικευμένο ιατρό. Η κλινική εξέταση σε συνδυασμό με τη μαστογραφία και την FNA ανεβάζει τη διαγνωστική ακρίβεια, όσον αφορά τον καρκίνο στο 98-99%. Σε γυναίκες με ιστορικό Ca μαστού από την μητέρα τους, η μαστογραφία γίνεται ετησίως 5-10 έτη πριν από την ηλικία εμφάνισης της νόσου στη μητέρα.Ο έλεγχος συμπληρώνεται με u/s και επί ενδείξεων με MRI μαστών. Η κλινική εξέταση γίνεται ανά 6μηνο.

Γιατί πρέπει η μαστογραφία να συνδυάζεται πάντα με κλινική εξέταση Υπάρχουν περιοχές του μαστού όπως η υποκλειδική, η παραστερνική και μέρος της μασχαλιαίας κοιλότητας που δεν ελέγχονται με τη μαστογραφία. Ένα ποσοστό 8-12% των καρκίνων του μαστού δεν απεικονίζονται στη μαστογραφία. Στις περιπτώσεις αυτές μπορεί να υπάρχουν άμεσα ή έμμεσα κλινικά σημεία διάγνωσης που παρατηρούνται στην κλινική εξέταση. Ειδικές κλινικές μορφές Ca μαστού μπορεί να μη δώσουν ικανά μαστογραφικά ευρήματα (π.χ φλεγμονώδης καρκίνος, καρκίνος Paget της θηλής)

Τι πλεονεκτήματα έχει η ψηφιακή μαστογραφία σε σχέση με τη συμβατική Μικρός χρόνος εξέτασης Ανάλυση μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή (φωτεινότητα, αντίθεση, μεγέθυνση) Ηλεκτρονική καταγραφή και αποθήκευση των εικόνων Δυνατότητα μελλοντικής ανάκλησης των εικόνων για σύγκριση Δεν έχει μικρότερη δόση ακτινοβολίας

Τι μειονεκτήματα έχει η ψηφιακή μαστογραφία Είναι ακτινολογική μέθοδος (ακτινοβολία Χ) όπως και η συμβατική Υψηλό κόστος Μεγαλύτερη η διάρκεια της εξέτασης Απαιτείται ειδική εκπαίδευση των ιατρών

Γιατί η μαστογραφία πρέπει να διαβάζεται πάντοτε συγκριτικά, τόσο σε σχέση με παλαιότερες προηγούμενων ετών, όσο και συγκρίνοντας τον ένα με τον άλλο μαστό Διότι μπορεί να παρατηρηθεί ευκολότερα η ανάδειξη νέων στοιχείων και η τυχόν μεταβολή στην απεικόνιση παλαιότερων ευρημάτων. Επίσης είναι χρήσιμη η ανάδειξη της σταθερότητας επί σειρά ετών, τυχόν ιδιομορφιών στην ανάπτυξη και απεικόνιση του μαζικού αδένα, γεγονός που απομακρύνει την υποψία ανάπτυξης κακοήθειας. Η σύγκριση του ενός με τον άλλο μαστό είναι χρήσιμη διότι οι μαστοί συνήθως παρουσιάζουν σχετικά συμμετρική ανάπτυξη.

Για ποιους λόγους ένας καρκίνος του μαστού μπορεί να μην αναδειχθεί στον έλεγχο με μαστογραφία α/ η μαστογραφία έχει πολύ χαμηλή ευκρίνεια –ευαισθησία σε πολύ πυκνούς- νεανικούς μαστούς. Σε μικρή ηλικία η μαστογραφία δεν δίνει ικανοποιητικές πληροφορίες. β/ η θέση ενός καρκίνου μπορεί να είναι τέτοια που να μην περιλαμβάνεται στο πεδίο της μαστογραφίας. γ/ ειδικές κλινικές μορφές, όπως ο φλεγμονώδης καρκίνος και ο καρκίνος paget της θηλής μπορεί να μη δώσουν ικανά μαστογραφικά ευρήματα. δ/ πλαστικές επεμβάσεις (τοποθέτηση ενθεμάτων σιλικόνης) ε/ πολυεστιακή ανάπτυξη του όγκου στ/ μετεγχειρητικές ουλές που είναι δύσκολο να διαφοροδιαγνωστούν από τοπική υποτροπή μετά από ογκεκτομή

Ψευδώς αρνητική μαστογραφία: 8-12% Των καρκίνων Ψευδώς θετική μαστογραφία: 10% Τα κριτήρια αξιολόγησης των ασθενών θα πρέπει να τηρούνται αυστηρά, ώστε να περιορίζονται οι περιττές χειρουργικές επεμβάσεις που προσθέτουν άγχος και ανησυχία στις γυναίκες

Είναι αναγκαία η πίεση που ασκείται στους μαστούς κατά τη διάρκεια της μαστογραφίας Η ήπια πίεση που ασκείται στους μαστούς για λίγα δευτερόλεπτα είναι αναγκαία διότι έχει ως συνέπεια τη μείωση της δόσης ακτινοβολίας. Επίσης η ποιότητα της εικόνας είναι καλύτερη και συνεπώς είναι ορθότερη η διάγνωση.

Μέσο μέγεθος όγκου που ανιχνεύεται από τη μαστογραφία και την αυτοεξέταση 1.1 εκ.  συστηματικός έλεγχος με μαστογραφία 1,5 εκ.  πρώτη μαστογραφία 2,1 εκ.  συστηματική αυτοεξέταση 3,6 εκ.  τυχαία ανεύρεση όγκου

Πόσο επικίνδυνη είναι η ακτινοβολία κατά τη διάρκεια της μαστογραφίας Η χρησιμοποιούμενη δόση ακτινοβολίας είναι πολύ μικρή: <300mrad για κάθε μαστό. Συνεπώς ο κίνδυνος από την ακτινοβολία της μαστογραφίας, ιδιαίτερα μετά την ηλικία των 40 ετών, είναι πρακτικά ανύπαρκτος.Η μαστογραφία μπορεί να γίνει ακόμη και σε έγκυο γυναίκα (δε συσχετίζεται με με παρενέργειες στη μητέρα και το έμβρυο), όμως έχει περιορισμένη διαγνωστική ακρίβεια λόγω της ιδιαίτερης φύσης του μαζικού αδένα.

ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΥΠΕΡΗΧΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΜΑΣΤΏΝ Διάκριση κυστικής ή συμπαγούς φύσης μορφωμάτων μαστού Έλεγχος με μεγάλη ακρίβεια υποθηλαίων βλαβών Εκτίμηση λεμφαδένων μασχάλης σε γυναίκα με Ca μαστού Καθοδήγηση χειρισμών, όπως η FNA (παρακέντηση με λεπτή βελόνη)

Ποιοι οι περιορισμοί στο υπερηχογράφημα μαστού Αποτελεί συμπληρωματική εξέταση της μαστογραφίας Δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μέσο πληθυσμιακού ελέγχου του καρκίνου του μαστού Ο ρόλος του περιορίζεται σημαντικά εάν στη διαφορική διάγνωση δεν περιλαμβάνεται η πιθανότητα κύστης Έχει σημασία η ποιότητα του μηχανήματος Έχει σημασία η εκπαίδευση και η ικανότητα του εξεταστή

ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΜΑΓΝΗΤΙΚΗΣ ΜΑΣΤΟΓΡΑΦΙΑΣ (α) Ασθενείς υψηλού κινδύνου και φορείς μετάλλαξης στα ογκογονίδια BRCA1-2 Ασθενείς με πολύ πυκνούς μαστούς Όταν υπάρχουν ενθέματα σιλικόνης Όταν υπάρχουν ευρήματα καρκίνου (π.χ διηθημένοι λεμφαδένες) και η μαστογραφία δεν αναδεικνύει την πρωτοπαθή βλάβη Για αποκλεισμό άλλων εστιών (ιδίως σε πυκνούς μαστούς)όταν σχεδιάζεται συντηρητική χειρουργική επέμβαση

ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΜΑΓΝΗΤΙΚΗΣ ΜΑΣΤΟΓΡΑΦΙΑΣ (β) Εκτίμηση της τοπικής ανταπόκρισης στη συστηματική θεραπεία Εκτίμηση τυχόν υπολειμματικής νόσου, κυρίως όταν υπάρχει διήθηση των ορίων εκτομής Διάκριση της υποτροπής από ουλώδη ιστό σε ασθενείς με συντηρητική χειρουργική επέμβαση

ΣΕ ΠΟΙΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΔΕΝ ΕΝΔΕΙΚΝΥΤΑΙ Η ΜΑΓΝΗΤΙΚΗ ΜΑΣΤΟΓΡΑΦΙΑ Εγκυμοσύνη Γαλουχία Φλεγμονή του μαστού Εκτίμηση μικροαποτιτανώσεων Δεν ενδείκνυται για το προσυμπτωματικό έλεγχο του γενικού πληθυσμού Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ως μοναδική απεικονιστική μέθοδος μαστού, αλλά να συνδυάζεται πάντα με τη μαστογραφία και την κλινική εξέταση

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΥΤΟΕΞΕΤΑΣΗ – ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΠΑΡΑΚΛΙΝΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ ΑΝΩΜΑΛΙΕΣ ΜΑΣΤΟΥ ΚΑΛΟΗΘΕΙΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙΤΑΙ Η ΑΞΟΝΙΚΗ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΤΩΝ ΜΑΣΤΩΝ Υψηλή δόση ακτινοβολίας Μεγάλος χρόνος εξέτασης Μικρή ευαισθησία και ειδικότητα Μικρή ικανότητα ανάδειξης μικροαποτιτανώσεων Μεγάλο κόστος

TI EINAI H FNA Eίναι η παρακέντηση με λεπτή βελόνη κάθε ψηλαφητής ή αψηλάφητης αλλοίωσης του μαστού. Το υλικό που αναρροφάται (υγρό κύστεως ή κύτταρα όγκου), αποστέλεται για κυτταρολογική εξέταση.

ΠΟΙΕΣ ΟΙ ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΑΙΤΙΕΣ ΨΕΥΔΩΣ ΑΡΝΗΤΙΚΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ FNA Απειρία του ιατρού που κάνει την παρακέντηση (ανεπαρκές υλικό, παρακέντηση από λάθος σημείο) Μικρό μέγεθος ή εν τω βάθει εντόπιση της βλάβης Κακή προετοιμασία του υλικού παρακέντησης Αιμορραγικό υλικό λόγω τρώσης αγγείου

ΜΕΙOΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ FNA Είναι κυτταρολογικό αποτέλεσμα και δεν δίνει τις πλήρεις πληροφορίες της ιστολογικής εξέτασης Δεν διαχωρίζει μεταξύ διηθητικού και μη διηθητικού καρκίνου Απαιτείται έμπειρος στις παθήσεις του μαστού κυτταρολόγος Δεν μπορεί να αναδείξει την παρουσία μικροασβεστώσεων Έχει ένα ποσοστό ψευδώς θετικών αποτελεσμάτων σε αλλοιώσεις όπως η άτυπη επιθηλιακή υπερπλασία και το θήλωμα Απαιτείται εμπειρία για τη λήψη σωστού και επαρκούς δείγματος

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ FNA Απλή και καλά ανεκτή τεχνική Επιτυχής ακόμη και σε μικρές ή «σκληρές» αλλοιώσεις Μπορεί να γίνει και σε αψηλάφητες αλλοιώσεις με υπερηχογραφική καθοδήγηση Είναι δυνατό να ληφθούν πολλαπλά δείγματα, από διαφορετικές θέσεις μιας εκτεταμένης αλλοίωσης Υπάρχει η δυνατότητα άμεσου αποτελέσματος Είναι γρήγορη και πλέον ατραυματική τεχνική από τη βιοψία με κόπτουσα βελόνη Έχει μικρότερο κόστος από τη βιοψία με κόπτουσα βελόνη

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΒΙΟΨΙΑ ΜΕ ΚΟΠΤΟΥΣΑ ΒΕΛΟΝΗ Μικρή επεμβατική τεχνική στην οποία λαμβάνεται τεμάχιο ιστού.Έχει ιδιαίτερη χρησιμότητα στην προεγχειρητική ιστολογική επιβεβαίωση ενός κακοήθους όγκου. Μπορεί να εφαρμοστεί και σε αψηλάφητες αλλοιώσεις με καθοδήγηση υπερήχων ή στερεοτακτικού μηχανήματος προσαρμοσμένου στο μαστογράφο ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑ: δίνει πλήρεις πληροφορίες μετά από ιστολογική εξέταση του υλικού, και μπορεί να δώσει την τελική διάγνωση ενός καλοήθους όγκου ή ενός διηθητικού καρκίνου ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑ: πιο τραυματική μέθοδος συγκριτικά με την FNA, και συνεπώς δυσκολότερα αποδεκτή από την ασθενή

ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ ΑΝΩΜΑΛΙΕΣ ΜΑΣΤΩΝ 1. Αμαστία – αθηλία: εξαιρετικά σπάνια 2. Πολυθηλία – πολυμαστία: σχετικά συνήθεις. Επικουρικές θηλές μπορούν να δημιουργηθούν οπουδήποτα κατά μήκος της γαλακτικής γραμμής από τη μασχάλη ως την ηβική σύμφυση

ΚΑΛΟΗΘΕΙΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ 1.ΜΑΣΤΑΛΓΙΑ 2.ΕΚΚΡΙΜΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΗΛΗ Α.ΕΝΔΟΠΟΡΙΚΟ ΘΗΛΩΜΑ Β.ΠΟΡΕΚΤΑΣΙΑ 3.ΚΥΣΤΕΙΣ 4.ΚΑΛΟΗΘΕΙΣ ΟΓΚΟΙ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ 5.ΙΝΟΚΥΣΤΙΚΕΣ ΑΛΛΟΙΩΣΕΙΣ 6.ΦΛΕΓΜΟΝΕΣ 7.ΓΥΝΑΙΚΟΜΑΣΤΙΑ 8.ΑΛΛΕΣ ΣΥΧΝΕΣ ΚΑΙ ΣΠΑΝΙΕΣ ΚΑΛΟΗΘΕΙΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ

ΠΙΘΑΝΑ ΑΙΤΙΑ ΜΑΣΤΑΛΓΙΑΣ ΚΑΙ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ σχετική υπεροιστρογοναιμία  ταμοξιφαίνη Ανεπάρκεια προγεστερόνης  προγεστερόνη Υπερπρολακτιναιμία  βρωμοκρυπτίνη Αύξηση γοναδοτροφινών  GnRHα, δαναζόλη Διατητικοί παράγοντες  περιορισμός καφέ, σοκολάτας, τσάϊ, κλπ./ μουρουνέλαιο/ λάδι νυκτολούλουδου Διάφορα αίτια  bitΕ, bitB1, διουρητικά, θυροξίνη κλπ.

ΜΑΣΤΑΛΓΙΑ Η μασταλγία είναι το συχνότερο σύμπτωμα του μαστού, αλλά σπάνια αποτελεί πρωταρχική εκδήλωση κακοήθειας. Α. φυσιολογική (προεμμηνορρυσιακή, κύηση) Β. δευτεροπαθή α.αίτιο από το μαστό: φλεγμονή, απόστημα, τραυματισμός-αιμάτωμα, μετεγχειρητική β. εξωμαστικό αίτιο: εξωγενή οιστρογόνα, επέκταση-αντανάκλαση πόνου, μυαλγία, περιαρθρίτιδα πόνου, ν. Tietze

ΕΚΚΡΙΜΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΗΛΗ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ Α. ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΟ: θηλασμός, λοχεία Β. ΨΕΥΔΕΣ: τραυματισμός (αίμα), εισολκή θηλής (συλλογή εκκρίσεων ή σμήγματος), έκκριση σμηγματογόνου αδένα Γ. ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΟ: ενδοπορικό θήλωμα (40-50%), ινοκυστικές αλλοιώσεις (30-40%), πορεκτασία (10-20%), καρκίνος (<5%)

ΠΟΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΚΚΡΙΜΑΤΟΣ ΘΗΛΗΣ ΜΑΣΤΟΥ ΘΕΤΟΥΝ ΤΗΝ ΥΠΟΝΟΙΑ ΚΑΚΟΗΘΕΙΑΣ Ετερόπλευρη εμφάνιση Αυτόματο προερχόμενο από ένα πόρο Οροαιματηρή ή αιματηρή έκκριση Παρουσία συνοδού μάζας Ηλικία ασθενούς >50 ετών

ΠΟΣΟ ΣΥΧΝΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΚΥΣΤΕΙΣ ΣΤΟ ΜΑΣΤΟ ΚΑΙ ΠΩΣ ΕΜΦΑΝΙΖΟΝΤΑΙ ΣΥΝΗΘΩΣ Αφορούν το 10-15% των γυναικών.Συνήθως εμφανίζονται ξαφνικά σαν μία ελαφριά επώδυνη, ογκόμορφη σκληρία, ενώ άλλες φορές θα αναδειχτούν ασυμπτωματικές κύστεις στην κλινική εξέταση, τη μαστογραφία ή το υπερηχογράφημα Αιτιολογια: θεωρούνται ορμονικής αιτιολογίας, και γι΄αυτό απαντούν σε γυναίκες αναπαραγωγκής ηλικίας και στην κλιμακτήριο, ενώ είναι σπανιότατη η ανάπτυξη κύστεων στο μαστό μετά την εμμηνόπαυση Διαγνωστική εξέταση εκλογής: υπερηχογράφημα Θεραπεία: παρακέντηση με λεπτή βελόνη

ΠΟΤΕ ΑΦΑΙΡΕΙΤΑΙ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΑ ΜΙΑ ΚΥΣΤΗ ΜΑΣΤΟΥ 1. Ύποπτα ευρήματα στο τοίχωμά της κατά τον έλεγχο με μαστογραφία 2. Ανάδειξη στο υπερηχογράφημα ενδοκυστικού νεοπλάσματος 3. Παρουσία αιματηρού περιεχομένου 4. Ύποπτη ή θετική για κακοήθεια κυτταρολογική εξέταση του υγρού περιεχομένου της 5. Υπολοιπόμενη μάζα μετά την κένωσή της

ΠΟΣΟ ΣΥΧΝΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΕΝΔΟΚΥΣΤΙΚΑ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΑ Αρκετά σπάνια. Η συχνότητα του ενδοκυστικού καρκίνου είναι μικρότερη του 0.5% των καρκίνων του του μαστού, όπως επίσης και του ενδοκυστικού θηλώματος, που απαντά κυσρίως σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες. Ένας ενδοκυστικός καρκίνος θα βρεθεί περίπου ανά 1.000 – 5.000 παρακεντήσεις κύστεων!

ΠΟΙΟΣ Ο ΣΥΧΝΟΤΕΡΟΣ ΚΑΛΟΗΘΗΣ ΟΓΚΟΣ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΙΝΟΑΔΕΝΩΜΑ: Ανευρίσκεται κυρίως κατά την ανάπτυξη των μαστών στην εφηβεία και σε νέες γυναίκες. Μπορεί να υπάρχει πολλαπλή ανάπτυξη ή/και αμφοτερόπλευρη

ΜΠΟΡΕΙ ΤΟ ΙΝΟΑΔΕΝΩΜΑ ΝΑ ΕΞΕΛΙΧΘΕΙ ΣΕ ΚΑΡΚΙΝΟ Το ινοαδένωμα δεν εξελίσσεται σε καρκίνο. Σπάνια όμως (3-5 στα 1000 ινοαδενώματα), μπορεί να βρεθεί καρκίνος στην περιφέρεια του ινοαδενώματος

ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗΣ ΑΦΑΙΡΕΣΗΣ ΙΝΟΑΔΕΝΩΜΑΤΟΣ Μέγεθος >2-3cm Ηλικία ασθενούς >25-30 ετών Ταχεία αύξηση του μεγέθους (πιθανότητητα φυλλοειδούς όγκου ή καλά διαφοροποιημένου καρκίνου) Κλινική ή μαστογραφική ή υπερηχογραφική ή κυτταρολογική υποψία κακοήθειας Ψυχολογικοί λόγοι ή επιθυμία της ασθενούς

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΦΥΛΛΟΕΙΔΗΣ ΟΓΚΟΣ ΚΑΙ ΣΕ ΤΙ ΔΙΑΦΕΡΕΙ ΑΠΌ ΤΟ ΙΝΟΑΔΕΝΩΜΑ Είναι όγκος που όταν έχει μικρό μέγεθος μοιάζει κλινικά με το ινοαδένωμα (κινητός, με ομαλά και σαφή όρια) Συνήθως αναπτύσεται γρήγορα και φτάνει σε πολύ μεγαλύτερο μέγεθος από το ινοαδένωμα Αφορά ασθενείς μεγαλύτερης ηλικίας (45-50 ετών) Πολύ σπάνια είναι κακοήθης (φυλλοειδές κυστεοσάρκωμα)

ΦΛΕΓΜΟΝΕΣ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ Είναι αρκετά συχνές κατά το θηλασμό (10%), σε ασθενείς που πάσχουν από πορεκτασία (υποτροπιάζουσες) και σε ασθενείς που πάσχουν από ΣΔ. Συνήθως αίτιο: σταφυλόκοκκος Κλινική εικόνα: ευαισθησία-πόνος, ερυθρότητα, υπεραιμία, υπερθερμία τοπικά σκληρία Εξέλιξη: ίαση (αυτόματη ή με αντιβίωση), απόστημα, αυτόματη διάνοιξη και παροχέτευση, συρίγγιο

ΣΕ ΤΙ ΔΙΑΦΕΡΕΙ ΜΙΑ ΦΛΕΓΜΟΝΗ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΑΠΌ ΤΟ ΦΛΕΓΜΟΝΩΔΗ ΚΑΡΚΙΝΟ Στο φλεγμονώδη καρκίνο, η τοπική φλεγμονώδης εικόνα δεν οφείλεταο σε μικρόβιο, αλλά σε στάση της λέμφου λόγω διήθησης και απόφραξης των δερματικών λεμφαγγείων από καρκινικά κύτταρα.

ΠΟΥ ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ Η ΓΙΓΑΝΤΟΜΑΣΤΙΑ Πολύ σπάνια, λόγω υπεραντίδρασης του μαζικού αδένα στον ορμονικό ερεθισμό των οιστρογόνων, ο μαζικός αδένας μπορεί να λάβει τεράστιες διαστάσεις, προκαλώντας νεκρώσεις του δέρματος και ορθοπαιδικά προβλήματα στην ασθενή λόγω βάρους. Μπορεί να συμβεί σπανιότατα κατά την εφηβεία (εφηβική γυναικομαστία) ή μετά από επανειλημένες κυήσεις

ΠΟΥ ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ Η ΕΙΣΟΛΚΗ ΤΗΣ ΘΗΛΗΣ 1. Μορφολογική ανωμαλία ανάπτυξης (συγγενής βραχύτητα των κεντρικών γαλακτοφόρων πόρων) 2. Επανειλημένες φλεγμονές 3. Χειρουργικές επεμβάσεις 4. Κακοήθους αιτιολογίας

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΜΑΣΤΟΥ 1. ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ 2. ΑΚΤΙΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑ 3.ΟΡΜΟΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑ 4. ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΙΑ 5.ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Συντηρητικές χειρουργικές επεμβάσεις Ευρεία τοπική εκτομή του όγκου/ τεταρτεκτομή, οι οποίες συνδυάζονται με πλήρη ή μερική αφαίρεση των λεμφαδένων της σύστοιχης μασχάλης ΣΚΟΠΟΣ: άριστο αισθητικό αποτέλεσμα, διατηρώντας το μαστό και αποφεύγοντας την ανατομική δυσμορφία της μαστεκτομής/ επίτευξη θεραπευτικού αποτελέσματος ισοδύναμου με της μαστεκτομής ΚΡΙΤΗΡΙΑ: μέγεθος όγκου, μέγεθος μαστού, θέση του όγκου, όρια εκτομής, απουσία κλινικής και μαστογραφικής πολυκεντρικής ανάπτυξης του όγκου, μαστογραφικός τύπος, απουσία ιστορικού χορήγησης ακτινοθεραπείας, ενημέρωση/επιθυμία ασθενούς

ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ – ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΜΑΣΤΟΥ Πρωτογενής πρόληψη: οι ενέργειες που αποσκοπούν στην παρεμπόδιση ανάπτυξης της νόσου Δευτερογενής πρόληψη: η προσπάθεια έγκαιρης διάγνωσης ενός καρκίνου σε «πρώιμο» στάδιο ώστε να πετύχουμε ίαση της νόσου

ΤΡΟΠΟΙ ΠΡΩΤΟΓΕΝΟΥΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ Α. Τροποποίηση επιβαρυντικών παραγόντων κινδύνου: άσκηση, αποφυγή παχυσαρκίας, τεκνοποίηση σε μικρή ηλικία, αποφυγή εξωγενών επιβαρυντικών παραγόντων όπως η ακτινοβολία και η μακροχρόνια χρήση οιστρογόνων Β. Φαρμακευτική προφύλαξη: ταμοξιφαίνη, ραλοξιφαίνη, αναστολείς αρωματάσης Γ. Χειρουργική προφύλαξη: αμφοτερόπλευρη μαστεκτομή

ΤΡΟΠΟΙ ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΟΥΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ 1. Αυτοεξέταση 2. Συστηματική κλινική εξέταση 3. τακτική μαστογραφία (ετησίως μετά τα 40) 4. Υπερηχογράφημα 5. Μαγνητική μαστογραφία 6. FNA (παρακέντηση με λεπτή βελόνη: κυτταρολογική εξέταση) 7. Βιοψία με κόπτουσα βελόνη (ιστολογική εξέταση) 8. Ανοιχτή χειρουργική βιοψία

Κληρονομούμενος καρκίνος μαστού Τα γονίδια BRCA1- BRCA2 έχουν σχέση με τον κληρονομούμενο καρκίνο μαστού. Τέτοιες μεταλλάξεις ανευρίσκονται σε ποσοστό 10% των ασθενών που αναπτύσουν καρκίνο σε ηλικία <40 ετών και στο 30-40% των γυναικών που έχουν συγχρόνως ιστορικό οικογενούς καρκίνου του μαστού και των ωοθηκών. Οι γυναίκες με εντόπιση μετάλλαξης στα παραπάνω γονίδια έχουν: α/μεγάλη πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου μαστού σε νεαρή ηλικία β/υψηλότατη δια βίου πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου μαστού και ωοθηκών (80% και 60% αντίστοιχα) γ/ αυξημένο κίνδυνο (20-40%) ανάπτυξης αμφοτερόπλευρου καρκίνου μαστού

Πότε μια γυναίκα πρέπει να υποβάλλεται σε γονιδιακό έλεγχο Γυναίκες που έχουν τουλάχιστον δύο συγγενείς 1ου βαθμού που έχουν ήδη καρκίνο του μαστού ή των ωοθηκών. Γυναίκες με συγγενή 1ου βαθμού στην οποία έχει βρεθεί μετάλλαξη στο γονίδιο BRCA1 ή BRCA2. Ασθενείς που αναπτύσουν καρκίνο ωοθηκών σε ηλικία <30 ετών. Καρκίνος μαστού σε άνδρα συγγενή Αμφοτερόπλευρος καρκίνος μαστού ή δύο φορές στον ίδιο μαστό

Ποια είναι τα υπέρ του γονιδιακού ελέγχου Η διαπίστωση ότι υπάρχει αυξημένος κίνδυνος για καρκίνο μαστού λόγω μετάλλαξης στο γονίδιο BRCA μπορεί να βοηθήσει τη γυναίκα να πάρει αποφάσεις σχετικά με την πρόληψη του καρκίνου (συστηματικά παρακολούθηση, χημειοπροφύλαξη ή χειρουργική προφύλαξη).

Ποια είναι τα κατά του γονιδιακού ελέγχου α/ Εάν ο γονιδιακός έλεγχος δεν αποκαλύψει μετάλλαξη στο γονίδιο BRCΑ, αυτό δε σημαίνει ότι δε θα αναπτυχθεί καρκίνος του μαστού ή των ωοθηκών από άλλα αίτια. β/ Αντίστροφα, εάν ο έλεγχος είναι θετικός για ένα ελαττωματικό γονίδιο, μπορεί και να μην εκδηλωθεί ποτέ καρκίνος.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Η κάθε γυναίκα θα πρέπει σε τακτική ετήσια βάση να ελέγχεται μαστολογικά από εξειδικευμένο γιατρό. Είναι σημαντική η γνώση των ομάδων υψηλού κινδύνου ανάπτυξης καρκίνου μαστού, δεδομένου ότι ο οργανωμένος προληπτικός έλεγχος μπορεί να δώσει λύσεις και να αντιμετωπίσει σωστά και ανάλογα με το ποσοστό κινδύνου, τις γυναίκες που ανήκους σε αυτές τις ομάδες. Εξάλλου είναι ομόφωνα αποδεκτό ότι η πρόληψη είναι καλύτερη από τη θεραπεία, τόσο σε επίπεδο οικονομικού, κοινωνικού αλλά και ψυχολογικού κόστους.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ ΚΟΛΟΒΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Μαιευτήρας – Γυναικολόγος Χειρουργός μαστού Εξειδίκευση στις παθήσεις μαστού στο αντικαρκινικό ογκολογικό νοσοκομείο Αθηνών «Άγιος Σάββας» Μέλος της ελληνικής χειρουργικής εταιρείας μαστού