Beinþynning Magnús Jóhannsson prófessor læknanemar 2013

Beinin eru stöðugt að eyðast og myndast beinagrindin endurnýjar sig á um 10 árum eftir ára aldur fer beinmassinn minnkandi eftir tíðahvörf tapast beinmassi hratt beinþynningu hefur verið lýst við faraldur beinþynning eykur hættu á beinbrotum

Beinbrot beinbrot eru verulegt heilbrigðisvandamál þau kosta mikið í kerfinu, vinnutap, þjáningar og ótímabæran dauða einkum tvennt stuðlar að beinbrotum – aukin fallhætta (aldur, sum lyf, …) – beinþynning (aldur, konur, sum lyf, næring, …)

Umsetning beina osteoblastar – mynda beinvef osteoclastar – eyða beinvef osteocytar – beinfrumur sem mynda net þarna þarf að vera fínstillt jafnvægi

Ca í blóði Ca-þéttni í blóði þarf að vera rétt m.a. til að ertanlegar frumur starfi rétt og bein séu heilbrigð ýmis hormón hafa áhrif sem miða að því að stilla Ca-þéttni í blóði – parathormón (PTH) – kalsitónín – D-vítamín – östrógen

Hormónin parathormón (PTH) – ↑Ca úr beinum, ↑Ca frásog, ↓Ca útskiln. í nýrum kalsitónín – ↓Ca úr beinum (osteoclastar) D-vítamín – ↑Ca frásog, ↓Ca útskiln. í nýrum östrógen – mótverka PTH, örva osteoblasta

Sjúkdómar í beinum beinþynning er algengust og mikilvægust iktsýki langtíma notkun barkstera meinvörp í beinum Pagets sjúkdómur í beinum (Í öllum tilvikum sams konar meðferð)

Lyf sem valda beinþynningu og/eða auka hættu á beinbrotum barksterar (skammtar og lengd meðferðar) flogaveikilyf andretróveirulyf ópíóíðar (fallhætta, beinþéttni?) prótónupumpuhemlar (PPI)(Ca-frásog?)

beinþéttnimælingar röntgen (mjög lítill skammtur) einfalt, fljótlegt, ódýrt

Lyf við beinþynningu bisfosfónöt östrógen parathormón strontium D-vítamín Ca-sölt („kalk“) ný lyf eru á leiðinni

Bisfosfónöt alendronat, zoledronat, o.fl. gefin í inntöku eða í æð gefin daglega, vikulega --- einu sinni á ári verka beint á osteoclasta og hindra starfsemi þeirra lyfin verka ver ef D-vítamín skortir mjög sjaldgæf en fræg aukaverkun er drep í kjálka (osteonecrosis of the jaw)

Östrógen áður fyrr voru mest notuð alls kyns östrógen eða s.k. tíðahvarfahormón nú er aðallega notað raloxifen sem er sértækur östrógen-viðtaka temprari (SERM) hemur osteoclasta og örvar osteoblasta hefur ekki östrógenáhrif á brjóst og leg

Parathormón (PTH) aðallega sem teriparatid (hluti af PTH) – gefið daglega sem stungulyf þetta lyfjaform gerir lyfið óhentugt til langtímanotkunar

Strontium ranelat Gefið sem mixtúra daglega eykur beinmyndun og minnkar niðurbrot Sr er skylt Ca (skoðið lotukerfið) og byggist inn í bein í stað Ca þar sem það situr árum saman

2 3 Li Li 4 Be Be 3 11 N a N a 12 Mg Mg 4 19 K K 20 Ca Ca 21Sc21Sc 22 Ti Ti 23 V V 24 Cr Cr 25 M n M n 26 Fe Fe 27 Co Co 28 Ni Ni 29 Cu Cu 30 Zn Zn 5 37 Rb Rb 38 Sr Sr 39Y39Y 40 Zr Zr 41 N b N b 42 M o M o 43 Tc Tc 44 Ru Ru 45 Rh Rh 46 Pd Pd 47 Ag Ag 48 Cd Cd 6 55 Cs Cs 56 Ba Ba 57–71*57–71* 72 Hf Hf 73 Ta Ta 74 W W 75 Re Re 76 Os Os 77 Ir Ir 78 Pt Pt 79 A u A u 80 Hg Hg 7 87 Fr Fr 88 Ra Ra

Ca-sölt (kalk) Ca-glúkonat, Ca-laktat eykur framboð Ca til frásogs í þörmum allir með beinþynningu (eða í áhættuhópi) ættu að taka aukalega kalk og D-vítamín RDS mg af Ca

D-vítamín D-vítamín er hormón og virkast sem 1,25(OH) 2 D3 fæst í fæðu (t.d. lýsi) og með sólarljósi skortur veldur m.a. beinkröm og beinþynningu hversu algengur er skortur? – 70% í Evrópu? hverjir eru nauðsynlegir dagskammtar? RDS µg ( ae) – er það nóg?–næsta glæra meðferð við skorti er gjöf D-vítamíns D-vítamíneitrun er þekkt en það þarf mjög stóra skammta (>100 µg/d eða 4000 ae/d fyrir >9 ára) – kölkun í mjúkvefjum; hátt s-Ca; nýrnasteinar

Ráðlagðir dagskammtar (RDS) fyrir D- vítamín *Frá 1–2 vikna aldri er ráðlagt er að gefa ungbörnum D- vítamíndropa (10 μg/dag).

D-vítamín (2) er hægt að greina skort? – 25(OH)D3 í sermi ng/ml ( nmol/ml) (ekki alþj. viðurkennt) – aðrir setja mörkin við 20 ng/ml (50 nmol/ml) áhættuþættir fyrir D-vítamínskort – lítið sólarljós (dökk eða gömul húð, sólarvörn, …) – lítil inntaka (lélegt fæði) – offita – konur eru í meiri hættu

Jan-juni 2011 n=3362/262 Allir aldurshópar 54.3% < 45 nmol/L 90.6 % < 75 nmol/L Börn 0-16 ára 70.6% < 45 nmol/L 96.7% <75 nmol/L Januar – Juni 2011 LSH

D-vítamín (3) D-vítamín er viss tískubóla um þessar mundir og sumir halda fram að það sé allra meina bót – beinþéttni (bætir hana, fækkar brotum, vel staðfest) – langlífi (veikar vísbendingar eru um lengra líf) – styrkur vöðva (fallhætta)(veikar vísbendingar um bættan) – hjarta- og æða sjd. (vörn; vafasamt) – sykursýki (hugsanlega meiri hætta við D-vít. skort) – krabbamein (brjóst og ristill - vörn)(?) – sýkingar – minni hætta (?); sólböð við berklum áður fyrr – heilastarfsemi (minnið, skilningur, heilabilun, Parkinson)(?)

D-vítamín (4) D-vítamínskortur stuðlar að beinþynningu og eykur hugsanlega hættu á nokkrum öðrum sjúkdómum D-vítamín gjöf gæti hugsanlega verið fyrirbyggjandi í þessum tilvikum en það er ósannað D-vítamín gjöf gæti hugsanlega verið læknandi í þessum tilvikum en það er ósannað kannski gerir D-vítamín gagn en bara við skort mjög stóra skammta þarf til að gera meiri skaða en gagn

D-vítamín (5) sumt af því sem haldið er fram um D-vítamín virðist of gott til að geta verið satt – í slíkum tilvikum er það venjulega ekki satt! sumt af því sem haldið er fram um D-vítamín er meira í ætt við trúarbrögð en vísindi! Það er samt staðreynd að D-vítamínskortur er landlægur og algengur