ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ Ε.Ε. ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ Ε.Ε.

Η αναγκαιότητα της περιφερειακής οικονομικής πολιτικής   Το πρόβλημα της περιφερειακής οικονομικής   πολιτικής : περιφερειακές οικονομικές διαφορές

Αν υποθέσουμε ότι μεταξύ των περιφερειών μιας εθνικής οικονομίας δεν προκύπτουν διαφορές σε διάφορες μακροοικονομικές μεταβλητές, τότε δεν υφίσταται απολύτως κανένας λόγος να ληφθούν οποιαδήποτε μέτρα πολιτικής.

Η πραγματικότητα, όμως, διαφέρει από την υποθετική αυτή περίπτωση. Η περίπτωση αυτή θα μπορούσε να εμφανιστεί, μόνο αν οι συντελεστές της παραγωγής και τα προϊόντα θα μπορούσαν να μετακινηθούν στο γεωγραφικό χώρο τελείως ανεμπόδιστα από άποψη κόστους. Η πραγματικότητα, όμως, διαφέρει από την υποθετική αυτή περίπτωση.

Η κατανομή των οικονομικών δραστηριοτήτων στο χώρο είναι αποτέλεσμα της συμπεριφοράς των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών σχετικά με την επιλογή του τόπου της εγκατάστασης τους. Η συμπεριφορά αυτή προσδιορίζεται από παράγοντες, όπως είναι το κόστος μεταφοράς, οι οικονομίες κλίμακας, οι εξωτερικές οικονομίες και οι οικονομίες συσπείρωσης.

Οι παράγοντες αυτοί προκαλούν μια στενή διασύνδεση γειτονικών χωρικών σημείων και ευνοούν τη συσπείρωση των οικονομικών δραστηριοτήτων στο χώρο. Έτσι δημιουργούνται αποκλίνουσες διαδικασίες ανάπτυξης στις επιμέρους περιφέρειες, με αποτέλεσμα να προκύπτουν σημαντικές αναπτυξιακές διαφορές μεταξύ των περιφερειών.

Οι διαφορές αυτές, ιδίως όταν συνεχίζουν να υπάρχουν για μεγάλο χρονικό διάστημα, συνιστούν "περιφερειακό πρόβλημα", επειδή ασκούν σημαντικές επιδράσεις στην ευημερία και το επίπεδο διαβίωσης των περιφερειών. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να αντιμετωπιστούν με την εφαρμογή χωρικά διαφοροποιημένων μέτρων που συνιστούν την «περιφερειακή πολιτική».

Με τον όρο "πολιτική" υποδηλώνεται, γενικά, δράση ή ενέργεια που εκδηλώνεται συστηματικά από πλευράς κράτους. Με τον όρο "περιφερειακή πολιτική" υποδηλώνεται η συνειδητή, συστηματική, συνεπής και "εσκεμμένη" ρυθμιστική επέμβαση του κράτους στην περιφερειακή οικονομική διαδικασία.

Για το λόγο αυτό η περιφερειακή πολιτική έπαψε να αποτελεί μία ad hoc πολιτική για τη βελτίωση του επιπέδου διαβίωσης συγκεκριμένων περιφερειών και θεωρείται πλέον συστατικό στοιχείο της εθνικής οικονομικής πολιτικής.

Η περιφερειακή πολιτική είναι μια από τις μορφές κρατικής παρέμβασης για τη ρύθμιση των περιφερειακών ανισοτήτων. Στις περισσότερες χώρες η περιφερειακή πολιτική σαν ξεχωριστός τομέας προγραμματισμού, δραστηριοποιήθηκε ουσιαστικά μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, περνώντας από διάφορα στάδια εξέλιξης, η άσκηση της οποίας, δημιουργεί τις προϋποθέσεις για τον προσδιορισμό των σκοπών και των μέσων της περιφερειακής αναπτυξιακής πολιτικής.

Αυτό σημαίνει ότι έργο της περιφερειακής πολιτικής είναι η μείωση των περιφερειακών διαφορών στην αξιοποίηση των οικονομικών πόρων και στο επίπεδο διαβίωσης, με απώτερο σκοπό οι περιφέρειες να συμβάλλουν όσο το δυνατόν περισσότερο στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη και να καρπωθούν από αυτήν όσο γίνεται περισσότερο.

Κεντρικό ζήτημα της περιφερειακής πολιτικής είναι η ισορροπία ανάμεσα στον ειδικό περιφερειακό και το γενικό αναπτυξιακό χαρακτήρα των μέτρων που προτείνονται. Σε ποιο βαθμό δηλαδή η πολιτική επιδιώκει τη μετατόπιση των αναπτυξιακών δυνατοτήτων με στόχο να συγκλίνουν τα επίπεδα ανάπτυξης των περιφερειών

Οι περιφερειακές οικονομικές διαφορές, αν και αποτελούν αναγκαία προϋπόθεση, δεν είναι αρκετές από μόνες τους να δικαιολογήσουν την ύπαρξη της περιφερειακής πολιτικής. Είναι ανάγκη να αποδειχθεί ότι η άσκηση της περιφερειακής πολιτικής είναι προς το συμφέρον της συνολικής οικονομίας.

Έχει πλέον γίνει αποδεκτό ότι η έκταση και η συνέχεια των περιφερειακών οικονομικών διαφορών εμποδίζει την ανάπτυξη της συνολικής οικονομίας και ότι η μείωση των διαφορών αυτών, αποφέρει ωφέλειες στην εθνική οικονομία.

Η άσκηση περιφερειακής πολιτικής, δημιουργεί τις προϋποθέσεις για τον προσδιορισμό των σκοπών και των μέσων της περιφερειακής αναπτυξιακής πολιτικής. Ιδιαίτερης σημασίας είναι τα μέσα της περιφερειακής πολιτικής. Τέτοια είναι: τα κίνητρα, η αναπτυξιακή και κοινωνική υποδομή, η ενίσχυση του μηχανισμού των επενδύσεων, η χρηματοδότηση, οι τεχνοπόλεις, η χωροταξική πολιτική, η τουριστική πολιτική, η περιβαλλοντική πολιτική, η πολιτιστική πολιτική κ.λ.π.

Από την άσκηση της περιφερειακής πολιτικής προκύπτουν για τις περιφέρειες και την εθνική οικονομία διάφορες ωφέλειες από τις οποίες οι σπουδαιότερες είναι οι εξής : (1) Μεγάλες και για μακρύ χρονικό διάστημα συνεχιζόμενες περιφερειακές διαφορές στο επίπεδο διαβίωσης είναι βέβαιο ότι προκαλούν απογοήτευση και πικρία και δημιουργούν την αίσθηση της κοινωνικής αδικίας στους πολίτες, ιδίως σε εκείνους των οποίων οι προσδοκίες για δουλειά είναι δυσοίωνες και το επίπεδο διαβίωσης πολύ χαμηλό.

Αυτή η αίσθηση της κοινωνικής αδικίας εξασθενίζει πάρα πολύ τη συνοχή της κοινωνίας. Μέτρα περιφερειακής πολιτικής που στοχεύουν στη μείωση των περιφερειακών ανισοτήτων στο επίπεδο διαβίωσης είναι βέβαιο ότι θα βελτιώσουν την οικονομική κατάσταση των πολιτών των φτωχών περιφερειών και θα συμβάλλουν στην ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής της χώρας.

(2) Υψηλά ποσοστά ανεργίας σε μειονεκτικές περιφέρειες αποτελούν ζημιά για την εθνική οικονομία. Αν με κατάλληλα μέτρα περιφερειακής πολιτικής μειωθεί η ανεργία στις περιφέρειες αυτές χωρίς να χαθούν θέσεις εργασίας σε άλλες περιφέρειες, τότε θα αυξηθεί το προϊόν της συνολικής οικονομίας, διότι θα απασχοληθούν περισσότερα άτομα. Αυτό μπορεί π.χ. να συμβεί με τη μετάθεση της ζήτησης εργασίας από τις περιφέρειες με πλεονάζουσα ζήτηση εργασίας σε περιφέρειες με πλεονάζουσα προσφορά εργασίας, δηλ. σε περιφέρειες με μεγάλη ανεργία.

(3) Η μείωση της ανεργίας μπορεί να αποφέρει σημαντικές κοινωνικές ωφέλειες, επειδή η ύπαρξη υψηλού ποσοστού ανεργίας προκαλεί σοβαρά κοινωνικά προβλήματα, όπως η εγκληματικότητα, η κοινωνική δοκιμασία, φτωχό φυσικό περιβάλλον και άσχημες συνθήκες διαβίωσης για όλους τους κατοίκους της περιοχής που υφίσταται την ανεργία.

(4) Η μετατόπιση της ζήτησης εργασίας από τις περιφέρειες με υπερβάλλουσα ζήτηση εργασίας σε περιφέρειες με υψηλό ποσοστό ανεργίας μειώνει τις πληθωριστικές πιέσεις στην οικονομία, διότι ο πληθωρισμός που δημιουργείται συνήθως στις περιφέρειες με χαμηλή ανεργία μεταδίδεται κατόπιν μέσα από διάφορους μηχανισμούς και στις περιφέρειες με υψηλή ανεργία. Επομένως, μέτρα περιφερειακής πολιτικής που στοχεύουν στη μείωση των περιφερειακών ανισοτήτων στην ανεργία μπορεί να μετριάσουν τις πληθωριστικές πιέσεις, με αποτέλεσμα η συνολική οικονομία να μπορεί να παράγει περισσότερο προϊόν με χαμηλότερη ανεργία.

(5) Οι περιφερειακές διαφορές στην οικονομική ανάπτυξη είναι δυνατό να επιβάλλουν υψηλό κόστος στις ταχύτατα αυξανόμενες αστικές περιφέρειες εξαιτίας της υπερβάλλουσας ζήτησης για κοινωνικές και οικονομικές υποδομές. Αντίθετα, στις περιφέρειες που εξαιτίας της χαμηλής ανάπτυξης χάνουν πληθυσμό εμφανίζεται υποεκμετάλλευση των κοινωνικών και οικονομικών υποδομών.

Επομένως, μια πολιτική για την ενίσχυση της ανάπτυξης των περιφερειών με χαμηλό επίπεδο ανάπτυξης θα συγκρατήσει την έξοδο του πληθυσμού και θα συμβάλλει στην καλύτερη αξιοποίηση των υποδομών τους, ενώ ταυτόχρονα θα μειώσει την πίεση στη χρήση των υπαρχουσών υποδομών στις γρήγορα αναπτυσσόμενες περιφέρειες. Με τον τρόπο αυτό θα προκύψει σημαντικό όφελος για τη συνολική οικονομία, αφού δεν θα χρειαστεί να γίνουν άσκοπες επενδύσεις σε νέες υποδομές.

(6) Η ύπαρξη μηχανισμών "επισωρευτικής αιτίασης" οδηγεί σε υπερβολική συγκέντρωση πληθυσμού στις μητροπολιτικές περιφέρειες με ολέθριες συνέπειες για το περιβάλλον και το κυκλοφοριακό. Μια περιφερειακή πολιτική για την ισόρροπη κατανομή του πληθυσμού στον εθνικό χώρο σημαίνει καλύτερες συνθήκες περιβάλλοντος και μεταφορών στις μητροπολιτικές περιφέρειες και μειωμένο κόστος ρύπανσης και κυκλοφοριακής συμφόρησης για την εθνική οικονομία.

(7) Η ανάγκη για πολιτική συνοχή απαιτεί πολλές φορές μια πολιτική για την ενθάρρυνση της ανακατανομής της παραγωγικής ικανότητας υπέρ των φτωχών περιφερειών. Η εξασφάλιση της πολιτικής συνοχής αποτελεί στόχο - κλειδί για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Πιστεύεται ότι χωρίς την ενίσχυση της ανάπτυξης των χωρών της περιφέρειας κινδυνεύει το εγχείρημα της ευρωπαϊκής ενοποίησης.