© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 1 Κοινωνιολογία Οι Βασικές Έννοιες Michael Hughes Carolyn J. Kroehler

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 2 Kεφάλαιο 11 Θρησκεία, Εκπαίδευση και Ιατρική Περίληψη Κεφαλαίου  Θρησκεία Θρησκεία  Εκπαίδευση Εκπαίδευση  Ιατρική Ιατρική

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 3 Θρησκεία Τι Είναι η Θρησκεία;  Το ενοποιημένο και τυπικό σύστημα που καθορίζει την αντίληψη, τα συναισθήματα και τις πρακτικές μιας κοινωνίας όσον αφορά το νόημα του υπερφυσικού ή «υπερβατικού» στοιχείου και επικεντρώνεται στις δοξασίες και στις πρακτικές που σχετίζονται με τα ιερά πράγματα

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 4 Θρησκεία  Ιερό – αναφέρεται σε πτυχές της κοινωνικής πραγματικότητας που είναι ξεχωριστές και απαγορευμένες  Κοσμικό – αναφέρεται στις πτυχές της κοινωνικής πραγματικότητας που είναι καθημερινές και συνηθισμένες  Τελετουργίες – κοινωνικές πράξεις που διέπονται από συγκεκριμένους κανόνες, οι οποίοι υπαγορεύουν τον τρόπο με τον οποίο οφείλουν να συμπεριφέρονται οι άνθρωποι όταν είναι παρόν το ιερό

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 5 Θρησκεία Μια Διεθνής Προσέγγιση: Η Ποικιλομορφία της Θρησκευτικής Συμπεριφοράς  Απλός Υπερφυσικισμός  Υπερκόσμια δύναμη – η πίστη σε μια διάχυτη, απρόσωπη, αγαθή ή όχι, υπερφυσική δύναμη που υπάρχει στη φύση  Ανιμισμός – η πίστη σε πνεύματα ή σε άλλα φυσικά όντα

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 6 Θρησκεία  Θεϊσμός – θρησκεία που επικεντρώνεται στην πίστη ότι οι θεοί είναι πανίσχυροι, πρέπει να αποτελούν αντικείμενα λατρείας και ενδιαφέρονται για τις ανθρώπινες υποθέσεις  Μονοθεϊσμός – πίστη σε έναν μόνο θεό  Πολυθεϊσμός – πίστη σε πολλούς θεούς με ίση ή παρόμοια δύναμη

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 7 Θρησκεία Συστήματα Αφηρημένων Ιδανικών  Αφιερωμένα στην επίτευξη της ηθικής και ψυχικής τελειότητας  Στην κατηγορία αυτή ανήκουν μεταξύ άλλων ο ταοϊσμός, ο κομφουκιανισμός και ο βουδισμός

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 8 Θρησκεία Ποσοστά των Ανθρώπων που Δηλώνουν Ότι η Θρησκεία Είναι «Πολύ Σημαντική» στη Ζωή τους, με Βάση την Έρευνα Παγκοσμίων Αξιών που Διενεργήθηκε Κατά τη Δεκαετία του 1980 και του 1990s Πηγή: Βάσει στοιχείων από επιλεγμένες χώρες του δείγματος της Έρευνας Παγκόσμιων Αξιών, , και (Inglehart et al., 2000). Σχήμα 11.1

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 9 Θρησκεία Θρησκευτικές Οργανώσεις  Εκκλησία – θρησκευτική οργάνωση που θεωρεί ότι αποτελεί το μόνο αυθεντικό και νομιμοποιημένο θρησκευτικό φορέα. Έχει κατά κανόνα αγαστές σχέσεις για την κοινωνική πλειοψηφία στην οποία λειτουργεί  Δόγματα – θρησκευτικές οργανώσεις που αποδέχονται τη νομιμοποίηση των άλλων θρησκειών και έχουν θετικές σχέσεις με την κυρίαρχη κοινωνία

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 10 Θρησκεία  Σέκτα – θρησκευτική οργάνωση που αποσπάται από το κυρίαρχο ρεύμα της κοινωνίας, αλλά έχει τις ρίζες της σε εδραιωμένες θρησκευτικές παραδόσεις  Λατρείες (cults) – θρησκευτικά κινήματα που εκπροσωπούν νέες και ανεξάρτητες θρησκευτικές δοξασίες. Αποτελούν ξένο σώμα και θεωρούνται παρεκκλίνουσες από την κυρίαρχη κοινωνία

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 11 Θρησκεία  Συνοψίζοντας  Οι εκκλησίες και τα δόγματα λειτουργούν κατά κανόνα αρμονικά σε σχέση με την ευρύτερη κοινωνία. Αντίθετα οι θρησκευτικές σέκτες και οι θρησκευτικές λατρείες έρχονται συνήθως σε σύγκρουση με τις εδραιωμένες κοινωνικές διευθετήσεις και πρακτικές

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 12 Θρησκεία Τυπολογία των Θρησκευτικών Οργανώσεων Πηγή: Προσαρμογή από το Roy Wallis, Sectarianism: Analyses of Religious and Non-Religious Sects (Wiley, 1975). Σχήμα 11.2 ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΣΕΚΤΑ ΔΟΓΜΑ ΛΑΤΡΕΙΑ Διεκδικεί την Αποκλειστική Νομιμοποίηση Αποδέχεται την Πλουραλιστική Νομιμοποίηση Θετική Σχέση με την Κοινωνία Αρνητική Σχέση με την Κοινωνία

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 13 Θρησκεία Θρησκεία και Εκκοσμίκευση: Η Προτεσταντική Ηθική  Θρησκευτική ηθική – η κοσμοθεωρία και οι αξίες που καλλιεργούνται μέσα από τον θρησκευτικό τρόπο σκέψης

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 14 Θρησκεία Είναι ο Καπιταλισμός Συνέπεια του Προτεσταντισμού;  Μαξ Βέμπερ: Η Προτεσταντική Ηθική και το Πνεύμα του Καπιταλισμού  Προτεσταντική ηθική – η ηθική του καλβινισμού που προσωποποιεί το πνεύμα του καπιταλισμού  Το δόγμα του προορισμού  Ασκητισμός – τρόπος ζωής που χαρακτηρίζεται από τη σκληρή δουλειά, τη νηφαλιότητα, τη λιτότητα, την αυτοσυγκράτηση και την αποφυγή των επίγειων απολαύσεων

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 15 Θρησκεία Οι Άλλες Ρίζες του Καπιταλισμού  Άνθηση του εμπορίου κατά τον 15 ο και 16 ο αιώνα  Τεχνολογικές καινοτομίες

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 16 Θρησκεία Προσαρμόζοντας την Παράδοση: Η Θρησκεία στη Σύγχρονη Ζωή  Η θέση της εκκοσμίκευσης – η άποψη ότι τα κοσμικά (μη θρησκευτικά) ζητήματα κερδίζουν έδαφος έναντι των ιερών (θρησκευτικών ζητημάτων) καθώς εξελίσσεται η κοινωνία  Υπάρχει όντως εκκοσμίκευση;

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 17 Θρησκεία Ο Φονταμενταλισμός και η Ευαγγελική Εκκλησία  Φονταμενταλισμός – Προτεσταντικό κίνημα, το οποίο απορρίπτει τη «νεωτερική» θεολογία  Ευαγγελισμός – προτάσσει την προσωπική σχέση του πιστού με τον Ιησού Χριστό

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 18 Θρησκεία  Αντίσταση στην Αλλαγή  Οι Ευαγγελιστές είναι πιο πιθανό από τις άλλες ομάδες να πιστεύουν ότι οι βαθιά θρησκευόμενοι πολιτικοί γίνονται καλύτεροι ηγέτες και είναι λιγότερο διατεθειμένοι να κάνουν συμβιβασμούς σε κρίσιμα ζητήματα  Η Θρησκευτική «Αγορά»  Οι πιο σκληροπυρηνικές θρησκείες αποκτούν όλο και μεγαλύτερο μερίδιο στην «αγορά» από τους πιο συμβατικούς ανταγωνιστές τους

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 19 Θρησκεία  Ισλαμικός Φονταμενταλισμός  Με την Ιρανική Επανάσταση, ο ισλαμικός φονταμενταλισμός βγήκε από τα όρια της θρησκείας και μετατράπηκε σε ένα μέσο πολιτικής και θρησκευτικής έκφρασης  Το Ισλάμ χαρακτηρίζεται από μεγάλο θρησκευτικό, πολιτικό και πολιτισμικό πλουραλισμό

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 20 Θρησκεία Οι Σχέσεις Κράτους – Εκκλησίας  Πολιτική Θρησκεία  Πολιτική Θρησκεία – στοιχεία εθνικισμού και πατριωτισμού τα οποία αποκτούν τις ιδιότητες μιας θρησκείας  Θρησκεία και Ηθική  Αμφιλεγόμενο ζήτημα στις Ηνωμένες Πολιτείες  Μόνο το 35% των Αμερικανών πιστεύει ότι οι εκλεγμένοι αξιωματούχοι οφείλουν να ψηφίζουν με βάση τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 21 Θρησκεία Η Προσέγγιση του Λειτουργισμού  Ντιρκάιμ: Η Θρησκεία ως Παράγοντας Κοινωνικής Συνοχής  Τοτεμισμός – θρησκευτικό σύστημα στο οποίο μια φατρία (συγγενική ομάδα) παίρνει το όνομα κάποιου φυτού ή ζώου, ισχυρίζεται ότι κατάγεται από αυτό και του αποδίδει ιερές ιδιότητες  Όταν η θρησκεία υπονομεύεται και δεν αντικαθίσταται από κάτι ισάξιο, ολόκληρη η κοινωνία τίθεται σε κίνδυνο

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 22 Θρησκεία  Νόημα και Αβεβαιότητα  Καθώς ασχολείται με το πρόβλημα του νοήματος και του σκοπού της ζωής, η θρησκεία βοηθά τους ανθρώπους να αντιμετωπίζουν τις αβεβαιότητες και τις τραγωδίες της ζωής  Ο Λειτουργισμός και η Κοινωνική Αλλαγή  Η θρησκεία διευκολύνει την κοινωνική αλλαγή

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 23 Θρησκεία Η Προσέγγιση της Θεωρίας των Συγκρούσεων  Μαρξ: Η Θρησκεία ως «Όπιο του Λαού»  Η θρησκεία αποπροσανατολίζει τους καταπιεσμένους ανθρώπους στρέφοντάς τους σε μεταφυσικά ζητήματα και όχι στην επιδίωξη της κοινωνικής αλλαγής σε αυτόν τον κόσμο  Διατήρηση της Καθεστηκυίας Τάξης  Η έννοια του ιερού συνδέει την παρούσα εμπειρία του ατόμου με νοήματα που προέρχονται από το παραδοσιακό παρελθόν της ομάδας

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 24 Θρησκεία  Θεωρία των συγκρούσεων και κοινωνική αλλαγή  Η θρησκεία μπορεί να λειτουργήσει σαν μια πανίσχυρη επαναστατική δύναμη

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 25 Εκπαίδευση  Μάθηση – μια σχετικά μόνιμη αλλαγή στη συμπεριφορά ή στις ικανότητες του ατόμου, η οποία προέρχεται από την εμπειρία  Εκπαίδευση – επίσημη και συστηματική κατάρτιση για τη μετάδοση συγκεκριμένων στάσεων, γνώσεων και δεξιοτήτων στα μέλη μιας κοινωνίας

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 26 Εκπαίδευση Η Γραφειοκρατική Δομή των Σχολείων  Τα περισσότερα σχολικά περιβάλλοντα είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό τυποποιημένα όσον αφορά τα εξωτερικά και τα κοινωνικά τους χαρακτηριστικά

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 27 Εκπαίδευση Η Αποτελεσματικότητα των Σχολείων  Διεθνής Σύγκριση του Επιπέδου της Παρεχόμενης Εκπαίδευσης  Οι επιδόσεις των μαθητών από τις ΗΠΑ είναι ελάχιστα πάνω από τον μέσο όρο στην ανάγνωση και ελαφρώς κάτω από τον μέσο όρο στα μαθηματικά και τις επιστήμες  Χαρακτηριστικά των Αποτελεσματικών Σχολείων  Οι μαθητές εμπεδώνουν ότι στις αίθουσες επικρατεί τάξη και ηρεμία  Έμφαση στα ακαδημαϊκά ζητήματα

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 28 Εκπαίδευση Εναλλακτικές Μορφές των Παραδοσιακών Δημόσιων Σχολείων  Εκπαίδευση κατ’ οίκον  Ιδιωτικά σχολεία  Σχολεία ειδικής συμφωνίας Η Διαθεσιμότητα της Ανώτερης Εκπαίδευσης  Η σύνθεση του φοιτητικού πληθυσμού των ΗΠΑ αποκαλύπτει μεγάλες διαφοροποιήσεις που σχετίζονται με τη φυλή, την εθνότητα και το οικογενειακό εισόδημα

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 29 Εκπαίδευση Επιδόσεις στα Τεστ Ακαδημαϊκής Αξιολόγησης (SAT) Κατά Φύλο, Πηγή: Στοιχεία της Επιτροπής Εξετάσεων για την Εισαγωγή στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση (College Entrance Examination Board), Σχήμα 11.3 Προφορικά (Άνδρες) Μαθηματικά (Άνδρες)Προφορικά (Γυναίκες) Μαθηματικά (Γυναίκες)

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 30 Εκπαίδευση Εναλλακτικές της Παραδοσιακής Εκπαίδευσης Πηγή: Απογραφική Υπηρεσία των ΗΠΑ, Σχήμα 11.4 Παιδιά που Εκπαιδεύονται Κατ’ ΟίκονΕγγραφές σε Ιδιωτικά ΣχολείαΕγγραφές σε Αυτόνομα Σχολεία (εκατ.) (χιλιάδες)

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 31 Εκπαίδευση Η Προσέγγιση του Λειτουργισμού  Ολοκλήρωση της κοινωνικοποίησης  Κοινωνική ενσωμάτωση  Λειτουργία ελέγχου και επιλογής  Έρευνα και ανάπτυξη

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 32 Εκπαίδευση Η Προσέγγιση της Θεωρίας των Συγκρούσεων  Αναπαραγωγή των Κοινωνικών Σχέσεων Παραγωγής  Αρχή της αντιστοιχίας – η ιδέα των Samuel Bowles και Herbert Gintis ότι οι κοινωνικές σχέσεις του χώρου εργασίας βρίσκουν έκφραση στις κοινωνικές σχέσεις που αναπτύσσονται στα σχολεία

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 33 Εκπαίδευση  Μηχανισμοί Ελέγχου  Παραγωγικό Κεφάλαιο  Προσοντοθηρία – η απαίτηση να έχει ο εργαζόμενος πτυχίο, το οποίο όμως δεν εξασφαλίζει ότι έχει τις δεξιότητες που είναι απαραίτητες για την εκπλήρωση των απαιτήσεων της συγκεκριμένης θέσης εργασίας

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 34 Εκπαίδευση Μέση Συνολική Επίδοση στα Τεστ Ακαδημαϊκής Αξιολόγησης (SAT) των Τελειόφοιτων Λυκείου που Ετοιμάζονται για το Πανεπιστήμιο, 2003 Πηγή: Στοιχεία του 2003 για τους τελειόφοιτους λυκείου που θα συνέχιζαν τις σπουδές τους στο πανεπιστήμιο, τα οποία συνέλεξε η Επιτροπή Εξετάσεων. Σχήμα 11.5 Ιθαγενείς Αμερικάνοι Ασιατικής Καταγωγής Αφροαμερικανοί Μεξικανικής Καταγωγής Πορτορικανοί Κεντρική / Ν. Αμερική Λευκοί Χωρίς Απολυτήριο Απόφοιτοι Λυκείου Απόφοιτοι Κολεγίου Απόφοιτοι Πανεπιστημίου Κάτοχοι Μεταπτυχιακού

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 35 Εκπαίδευση Η Οικονομική Αξία Ενός Πτυχίου Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης: Μέσες Αποδοχές με Βάση το Εκπαιδευτικό Επίπεδο, 1999 Πηγή: Στοιχεία από την Απογραφική Υπηρεσία των ΗΠΑ, Σχήμα 11.6 Επαγγελματικό Πτυχίο Διδακτορικό Δίπλωμα Πτυχίο Μάστερ Πτυχίο Τετραετούς Φοίτησης Πτυχίο Διετούς Φοίτησης Πτυχίο Κολεγίου Απολυτήριο Λυκείου Χωρίς Απολυτήριο Λυκείου

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 36 Εκπαίδευση Η Προσέγγιση της Διαντίδρασης  Επικοινωνία  Κοινωνική Ανισότητα  Κρυφό πρόγραμμα σπουδών – το σύνολο των λανθανουσών αξιών, στάσεων και συμπεριφορών οι οποίες διαπλάθουν τα παιδιά σύμφωνα με τα πρότυπα που ορίζουν οι κυρίαρχοι κοινωνικοί θεσμοί

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 37 Εκπαίδευση  Αυτοεκπληρούμενες Προφητείες  Εκπαιδευτικές αυτοεκπληρούμενες προφητείες – Το γεγονός ότι πολλά παιδιά αποτυγχάνουν στο σχολείο, ιδίως σε υποβαθμισμένες περιοχές ή και όσα ανήκουν σε μειονοτικές ομάδες, διότι οι δάσκαλοί τους δεν πιστεύουν ότι τα παιδιά αυτά θέλουν ή μπορούν να μάθουν και γι’ αυτό δεν μπαίνουν καν στον κόπο να τα βοηθήσουν

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 38 Ιατρική  Ιατρική – Θεσμός που αποτελείται από ένα παγιωμένο σύνολο πολιτισμικών προτύπων και κοινωνικών σχέσεων, που είναι επιφορτισμένες με την αντιμετώπιση των προβλημάτων υγείας και των ασθενειών του πληθυσμού  Ασθένεια – Κατάσταση στην οποία ο ανθρώπινος οργανισμός δυσλειτουργεί εξαιτίας βιολογικών προβλημάτων

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 39 Ιατρική  Υγεία – Σύμφωνα με τον ορισμό του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας είναι «μία κατάσταση απόλυτης σωματικής, διανοητικής και κοινωνικής ευεξίας. Δεν σημαίνει απλώς την απουσία ασθενειών και σωματικής ανικανότητας»

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 40 Ιατρική Το Αμερικανικό Σύστημα Υγείας  Σύστημα ασθένειας – θεραπείας  Νοσοκομεία  Γιατροί  Η σχέση γιατρού – ασθενούς  Νοσηλευτές

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 41 Ιατρική Το Αυξανόμενο Κόστος της Υγειονομικής Περίθαλψης: Αποτελεί το Σύστημα της Οργανωμένης Περίθαλψης την Απάντηση;  Σε τι οφείλεται η αύξηση του κόστους;  Ο ανταγωνισμός στις υπηρεσίες υγείας  Οργανισμοί ολοκληρωμένης περίθαλψης (managed care)  Πόσο αποτελεσματικό είναι το σύστημα υγείας των ΗΠΑ;

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 42 Ιατρική Εναλλακτικές Μορφές του Αμερικανικού Συστήματος Υγείας: Μία Διεθνής Προσέγγιση  Τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης διαφέρουν από χώρα σε χώρα  Κίνα  Μεγάλη Βρετανία  Το σύστημα υγείας του Καναδά  Χαμηλότερο κόστος χάρη στο χαμηλότερο κόστος των ιατρικών και νοσηλευτικών υπηρεσιών

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 43 Ιατρική Η Προσέγγιση του Λειτουργισμού  Η υγεία είναι ένα αγαθό αναγκαίο για τη διατήρηση του ανθρώπινου είδους και της οργανωμένης κοινωνικής ζωής  Ρόλος του ασθενούς- Το σύνολο των πολιτισμικά καθορισμένων προσδοκιών για την αποδεκτή συμπεριφορά που οφείλουν να επιδεικνύουν οι άνθρωποι που πάσχουν από ασθένειες ή από άλλα προβλήματα υγείας

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 44 Ιατρική Η Προσέγγιση της Θεωρίας των Συγκρούσεων  Οι ανώτερες κοινωνικές τάξεις απολαμβάνουν καλύτερη υγεία, μακροζωία και πρόσβαση σε υψηλού επιπέδου ιατρικές υπηρεσίες

© 2007 Εκδόσεις Κριτική Διαφάνεια 45 Ιατρική Η Προσέγγιση της Διαντίδρασης  Οι οπαδοί της διαντίδρασης θεωρούν ότι η «ασθένεια» είναι μία κατάσταση στην οποία οι άνθρωποι αποδίδουν κοινωνικά νοήματα  Όλο και περισσότερες συμπεριφορές που χαρακτηρίζονταν παλαιότερα αμαρτωλές ή ανήθικες θεωρούνται πλέον μορφές ασθενειών