ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΣΤΟ Σ ΚΑΙ ΤΗ Γ Μ. Σαριδομιχελάκης Παθολογική Κλινική, Τμήμα Κτηνιατρικής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

ΟΡΙΣΜΟΣ- ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ Αύξηση Σ.Β. λόγω λιπώδη ιστού με αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία Σ.Β. μεγαλύτερο από το ιδανικό κατά: 10-30% υπέρβαρο >30% παχύσαρκο Το συχνότερο μεταβολικό νόσημα του Σ και της Γ Η συχνότητα αυξάνει τις τελευταίες δεκαετίες

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ Ενεργειακές ανάγκες: συντήρησης (R.E.R.) κινητικής δραστηριότητας πέψης-απορρόφησης τροφής (~ 10%) διατήρησης θερμοκρασίας σώματος (συνήθως αμελητέα) Καταναλισκόμενη ενέργεια < Προσφερόμενη ενέργεια Μεταβολιστέα ενέργεια τροφής

ΥΠΕΡΠΛΑΣΤΙΚΗ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ Περίσσεια ενέργειας σε νεαρά αναπτυσσόμενα ζώα Αύξηση μεγέθους + αριθμού κυττάρων λιπώδη ιστού Ο αυξημένος αριθμός των λιποκκυτάρων δε μπορεί να μειωθεί Εύκολη εμφάνιση παχυσαρκίας Δύσκολη η διατήρηση του Σ.Β. μετά από δίαιτα

ΥΠΕΡΤΡΟΦΙΚΗ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ Περίσσεια ενέργειας σε ενήλικα ζώα Αύξηση μεγέθους κυττάρων λιπώδη ιστού Πιο εύκολη η μείωση και η διατήρηση του ιδανικού Σ.Β.

ΑΥΞΗΜΕΝΗ ΠΡΟΣΦΕΡΟΜΕΝΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΤΡΟΦΗΣ Μεγάλη περιεκτικότητα σε λίπος Εύγεστες τροφές (HMD, ορισμένες CF, «λιχουδιές») Κατανάλωση τροφής κατά βούληση Κατανάλωση τροφής παρουσία άλλων ζώων Μειωμένη κινητική δραστηριότητα Στείρωση (αυξημένη όρεξη μέσα σε 2 εβδομάδες) Φυλή Βουλιμία

ΟΡΜΟΝΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΗΣ ΟΡΕΞΗΣ Κέντρο κορεσμού (υποθάλαμος) Αυξημένη όρεξη: Γρελίνη (στόμαχος) μείωση σε παχυσαρκία Μειωμένη όρεξη: Λεπτίνη (λιπώδης ιστός) αύξηση σε παχυσαρκία Χολοκυστοκινίνη, πεπτίδιο YY, GLP-1, παγκρεατικό πολυπεπτίδιο, οξυντομοδουλίνη (λεπτό έντερο) Οιστρογόνα (ενδεχομένως μέσω αύξησης της λεπτίνης και της χολοκυστοκινίνης)

ΜΕΙΩΜΕΝΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ Στείρωση (έχει αποδειχθεί για τις θηλυκές Γ) Φυλή (Σ) Ηλικία: μεσήλικα

ΜΕΙΩΜΕΝΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ Διαβίωση στο σπίτι Χρόνια νοσήματα-παθολογικές καταστάσεις Στείρωση Ηλικία: μεσήλικα-υπερήλικα

ΜΕΙΩΜΕΝΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΓΙΑ ΠΕΨΗ-ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗ ΤΡΟΦΗΣ Τροφή με μεγάλη περιεκτικότητα σε λίπος Ένα γεύμα/ημέρα

ΕΙΔΙΚΑ ΑΙΤΙΑ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ Όχι ιδιαίτερα συχνά Υποθυρεοειδισμός (Σ) Η παχυσαρκία μπορεί να είναι το μόνο σύμπτωμα Μειωμένη ενέργεια συντήρησης, κινητικής δραστηριότητας Υπερφλοιοεπινεφριδισμός Βουλιμία (και λόγω αυξημένης γρελίνης) Φάρμακα: Γλυκοκορτικοειδή, προγεσταγόνα, φαινοβαρβιτάλη

ΠΡΟΔΙΑΘΕΤΟΥΝ Φύλο: θηλυκοί Σ, αρσενικές Γ Στείρωση Φυλή Σ: Basset hound, Beagle, Boxer, Cavalier King Charles spaniel, Chihuahua, Cocker spaniel, Collie, Dachshund, Dalmatian, Golden retriever, Labrador, Poodle, Pug, Schnauzer miniature,, Shetland sheepdog, Spitz κλπ Γ: μη καθαρόαιμες Ηλικία: μεσήλικα (5-11 ετών)

ΠΡΟΔΙΑΘΕΤΟΥΝ Συνθήκες διαβίωσης: εσωτερικοί χώροι, μειωμένη άσκηση Διατροφή: υπολείμματα κουζίνας, HMD, CF, τροφή με λίγες ίνες, «λιχουδιές», κατανάλωση τροφής κατά βούληση Ιδιοκτήτης: υπέρβαρος-παχύσαρκος, μέσης-προχωρημένης ηλικίας

ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ Λιποκίνες: ~ 100 ορμόνες, πρωτεΐνες και κυτταροκίνες (σπλαγχνικό > υποδόριο λίπος) Λιπονεκτίνη (αύξηση ευαισθησίας στη δράση της ινσουλίνης, αντιφελγμονώδης, αντινεοπλασματική): μείωση Λεπτίνη (μείωση όρεξης, αύξηση ενέργειας συντήρησης): αύξηση αλλά αντίσταση στη δράση TNF-a (αντίσταση στη δράση της ινσουλίνης, μείωση λιπονεκτίνης, φλεγμονή): αύξηση

ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ Ιστική υποξία, οξειδωτική βλάβη: ελεύθερες ρίζες οξυγόνου Χρόνια ήπια φλεγμονή: αύξηση CRP, απτοσφαιρίνης, TNF-a Καρκινογένεση: αναστολή απόπτωσης (π.χ. λόγω αύξησης IGF-I) Ανοσολογικές διαταραχές

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ Εναπόθεση υποδόριου λίπους: Μη ψηλαφητές πλευρές, μη ορατή εσοχή πίσω από την τελευταία πλευρά Λιπώδης ιστός στην οσφυϊκή χώρα (Σ) Λιπώδης ιστός στη βουβωνική-κάτω κοιλιακή χώρα (Γ) Εναπόθεση ενδοκοιλιακού λίπους: Διόγκωση κοιλιακής κοιλότητας

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ Μηχανικές-φυσικές (π.χ. ορθοπεδικές παθήσεις, συμπίεση αεραγωγών) Ορμονικές διαταραχές Μειωμένη ποιότητα ζωής Μειωμένη διάρκεια ζωής Μικρότερη διάρκεια ζωής κατά ~ 2 χρόνια ή κατά 15% (Σ) Αυξημένη συχνότητα θανάτου x 3 (Γ)

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ Αντίσταση στη δράση της ινσουλίνης (Σ, Γ): σακχαρώδης διαβήτης τύπου ΙΙ (Γ) Πεπτικό: παθήσεις στοματικής κοιλότητας (Γ), γαστρεντερικές διαταραχές (Γ), δυσκοιλιότητα (Σ, Γ), λιπίδωση ήπατος ύστερα από ανορεξία (Γ), οξεία παγκρεατίτιδα (Σ) Αναπνευστικό: επιδείνωση συμπτωμάτων collapsus τραχείας (Σ), εκπνευστική δυσλειτουργία (Σ) Καρδιαγγειακό: υποξία μυοκαρδίου (Σ), επιδείνωση καρδιακής ανεπάρκειας, υπέρταση (Σ), θρόμβωση πυλαίας φλέβας (Σ)

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ Μυοσκελετικό: επιδείνωση οστεοαρθρίτιδας (Σ), δυσπλασίας κατ’ ισχύον (Σ), προβολής μεσοσπονδύλιου δίσκου (Σ), κατάγματα μηριαίου (Σ), ρήξη χιαστών (Σ), χωλότητα (Γ) Νεοπλάσματα (Σ, Γ): καρκίνωμα μεταβατικού επιθηλίου (Σ), μαστών (Σ), μαστοκύττωμα (Σ), λίπωμα (Σ) Ουροποιητικό: αυξημένη συχνότητα παθήσεων (Σ, Γ), σπειραματοπάθεια (Σ), λιθίαση από οξαλικό ασβέστιο (Σ), ορμονοεξαρτώμενη ακράτεια ούρων (Σ) Γεννητικό: δυστοκία (Σ)

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ Δέρμα: αυξημένη συχνότητα μη αλλεργικών δερματίτιδων (Γ) Γενικά συμπτώματα: εύκολη κόπωση (Σ), μη ανοχή ζέστης (Σ) Αναισθησία, χειρουργικές επεμβάσεις: αυξημένη συχνότητα επιπλοκών (Σ) Μεταβολικές διαταραχές: υπερλιπιδαιμία (Σ, Γ)

ΔΙΑΓΝΩΣΗ Κλινική εικόνα Σύγκριση Σ.Β. με Σ.Β. στο παρελθόν Σύγκριση Σ.Β. με ιδανικό Σ.Β. της φυλής Μορφομετρία: περίμετρος πυέλου, μήκος κνήμης Δείκτης θρεπτικής κατάστασης (Δ.Θ.Κ.): Κλίμακα 1-5: 0,5 μονάδα = 10% αύξηση Σ.Β. ή 5% αύξηση ποσοστού λιπώδη ιστού Κλίμακα 1-9: 1 μονάδα = 10% αύξηση Σ.Β. ή 5% αύξηση ποσοστού λιπώδη ιστού

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ Ενημέρωση του ιδιοκτήτη Υπολογισμός της ενέργειας της τροφής που καταναλώνει το ζώο Καθορισμός του ιδανικού Σ.Β. (Σ.Β. στόχος) Επιλογή τροφής για απώλεια βάρους Καθορισμός της ποσότητας της τροφής

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ Αλλαγή διατροφικών συνηθειών Αύξηση κινητικής δραστηριότητας Επανεξετάσεις Φαρμακευτική αγωγή

1. ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΤΟΥ ΙΔΙΟΚΤΗΤΗ Να αντιληφθεί ότι το ζώο είναι παχύσαρκο: υποεκτιμούν την παχυσαρκία και το Δ.Θ.Κ. Να πεισθεί για την ανάγκη μείωσης του Σ.Β.: μόνο το 10% των ιδιοκτητών αντιλαμβάνεται τις επιπτώσεις της παχυσαρκίας στην υγεία του ζώου

2. ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΤΡΟΦΗΣ ΠΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΝΕΙ Πρακτικές δυσκολίες: υπολείμματα κουζίνας, HMD, «λιχουδιές», μη σταθερή τροφή Σε παχύσαρκα ζώα με σταθερό Σ.Β.: μεταβολιστέα ενέργεια τροφής που καταναλώνουν = καταναλισκόμενη ενέργεια Διαφοροποίηση μεταξύ ζώων με «φυσιολογικές» και με μειωμένες ενεργειακές ανάγκες

3. ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΙΔΑΝΙΚΟΥ Σ.Β. Σ.Β. όταν o Δ.Θ.Κ. ήταν 3/5 (ή 4-5/9) Σ.Β. σε ηλικία 1 έτους (λιγότερο αξιόπιστο) Με βάση το σημερινό Σ.Β. και Δ.Θ.Κ.

4. ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΡΟΦΗΣ ΓΙΑ ΑΠΩΛΕΙΑ ΒΑΡΟΥΣ Μικρής περιεκτικότητας σε ενέργεια (<3.400 Kcal/Kg): μικρή περιεκτικότητα λίπους (<10%), αυξημένες πρωτεΐνες, ποικίλη περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες και ίνες, προσθήκη L-καρνιτίνης, χρωμίου Μεγάλης περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες (Γ): αύξηση λιπόλυσης-κέτωση

Η ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΜΙΚΡΗΣ ΠΟΣΟΤΗΤΑΣ ΥΨΙΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΤΡΟΦΗΣ ΔΕΝ ΑΡΚΕΙ ΓΙΑ ΜΕΙΩΣΗ ΤΟΥ Σ.Β. Αυξημένο λίπος: εύκολη πέψη-απορρόφηση, απαιτεί τη μικρότερη κατανάλωση ενέργειας για πέψη Μικρή ποσότητα τροφής = αυξημένη πεπτικότητα Μη ισορροπημένη (πρωτεΐνες, βιταμίνες, μακροστοιχεία)

5. ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΟΣΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΤΡΟΦΗΣ Με βάση τις οδηγίες του παρασκευαστή της τροφής Με βάση το ιδανικό Σ.Β.: 50-75% της μεταβολιστέας ενέργειας (95-105 Kcal x Σ.Β.0,75) Με βάση το σημερινό Σ.Β.: 40-60% της μεταβολιστέας ενέργειας Με βάση το σημερινό Σ.Β., το Δ.Θ.Κ., το ιδανικό Σ.Β. και τις ανάγκες συντήρησης που αντιστοιχούν σε αυτό

5. ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΟΣΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΤΡΟΦΗΣ Η μεταβολιστέα ενέργεια που αντιστοιχεί στην ποσότητα της τροφής που υπολογίστηκε πρέπει να είναι μικρότερη (περίπου 50%) από εκείνη που καταναλώνει σήμερα το ζώο Η μεταβολιστέα ενέργεια για συγκεκριμένο Σ.Β. διαφέρει σημαντικά μεταξύ των ζώων

6. ΑΛΛΑΓΗ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΩΝ ΣΥΝΗΘΕΙΩΝ Ενδεχομένως προοδευτική μετάβαση και αύξηση γευστικότητας της διαιτητικής τροφής Πολλά μικρά γεύματα Αποφυγή άλλων τροφών, «λιχουδιών»

7. ΑΥΞΗΣΗ ΚΙΝΗΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ Αυξάνει την κατανάλωση ενέργειας Μειώνει την όρεξη Βοηθά στη διατήρηση του μυϊκού ιστού

8. ΕΠΑΝΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Συνήθως κάθε 2 εβδομάδες Στόχος: μείωση Σ.Β./εβδομάδα 1-2% (Σ) ή 1% (Γ) αν όχι περαιτέρω μείωση προσφερόμενης ενέργειας (10-20%) και αύξηση κινητικής δραστηριότητας Ο ρυθμός μείωσης του Σ.Β. συνήθως είναι μικρότερος από τον αναμενόμενο Χρόνος μέχρι ιδανικό Σ.Β.: μέχρι και 12 μήνες

9. ΦΑΡΜΑΚΑ Αναστολείς μικροσωματικής πρωτεΐνης μεταφοράς των τριγλυκεριδίων Διρλοταπίδη, μιτραταπίδη Μείωση της απορρόφησης του λίπους Μείωση της όρεξης (κύριος μηχανισμός) Έμετοι, διάρροια

ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΙΔΑΝΙΚΟΥ Σ.Β. Τροφή: η ίδια που χρησιμοποιήθηκε για τη μείωση του Σ.Β. (ή άλλη ολιγοθερμιδική) Ποσότητα τροφής: 10% περισσότερη ενέργεια από εκείνη για τη μείωση του Σ.Β. Επανεξετάσεις: κάθε 2 εβδομάδες 3-6 μήνες Αυξημένες πιθανότητες υποτροπής: Γρήγορη απώλεια βάρους Αντικατάσταση τροφής

ΠΡΟΛΗΨΗ Ζύγιση σε κάθε επίσκεψη-καταγραφή Σ.Β. Μετά τη στείρωση: Μείωση ενέργειας τροφής κατά 25-30% Έλεγχος Σ.Β. και Δ.Θ.Κ. κάθε 2 εβδομάδες x 4-5 μήνες