Πολλαπλές Αναπηρίες και Σοβαρά Προβλήματα Όρασης: Μία Εκπαιδευτική Παρέμβαση Παρασκευάς Θυμάκης1 και Βασίλης Αργυρόπουλος2   11ο Ειδικό Νηπιαγωγείο Χανίων, 2Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας thymakis@windowslive.com, vassargi@uth.gr

Εισαγωγή Πολλαπλές Αναπηρίες και Σοβαρά Προβλήματα Όρασης (ΠΑΣΠΟ): «Συνδυασμό ή αλληλεπίδραση των αναπηριών και επίδραση των παραγόντων αυτών στην εξέλιξη» (ΜcLinden, 1997) Συνύπαρξη σοβαρών προβλημάτων όρασης και κινητικών προβλημάτων (ΜcLinden & McCall, 2002. Κουτάντος, 2005) Ανομοιογενή ομάδα (Taylor & Preece, 2010) με «εξατομικευμένα χαρακτηριστικά και ανάγκες» (Erin, 2000)

Μεθοδολογία 1/4 Έρευνα - δράση Δείγμα Αρετούσα: 24 ετών Σοβαρά προβλήματα όρασης και κινητικές δυσκολίες (αριστερή ημιπληγία) Αδυναμία ανάπτυξης δεξιοτήτων γραφής

Μεθοδολογία 2/4 Συμμετέχοντες Πρόεδρος του Σωματείου Τυφλών της περιοχής Ομάδα Αξιολόγησης και Παρέμβασης (ΟΑΠ) Ερευνητής Συντονιστής της ομάδας

Μεθοδολογία 3/4 Συλλογή δεδομένων Εγκυρότητα Ερευνητής: συμμετοχικός παρατηρητής Σημειώσεις πεδίου Ημερολόγιο συναντήσεων Γραπτά Αρετούσας στον Η/Υ Εγκυρότητα Ανατροφοδότηση όλων των μελών ΟΑΠ Σχεδιασμός βάσει αναστοχαμού κάθε κύκλου

Μεθοδολογία 4/4 Προκαταρκτικές Δράσεις  συναντήσεις ΟΑΠ Αδυναμία χρήσης μηχανής μπράιγ Χρήση qwerty  όχι αποτελεσματική Περίπου 2 λέξεις το λεπτό (Μ.Ο. = 23) Μερικά λεπτά για την διόρθωση ενός λάθους Ερευνητικό Σχέδιο Στόχος: ανάπτυξη δεξιοτήτων ευχέρειας στη χρήση πληκτρολογίου qwerty Περίοδος δράσεων: 3 κύκλοι έρευνας δράσης

Αποτελέσματα 1/13 Πρώτος κύκλος έρευνας δράσης Αποτελέσματα 1/13 Πρώτος κύκλος έρευνας δράσης Σχεδιασμός Στόχος: βελτίωση χρηστικότητας του τυπικού πληκτρολογίου qwerty 1ος υποστόχος: βελτίωση ταχύτητας γραφής Αυτοσχέδια παραμύθια και μικρά ποιήματα 2ος υποστόχος: μείωση χρόνου διόρθωσης λαθών Διδασκαλία μέσω αφής

Αποτελέσματα 2/13 Πρώτος κύκλος έρευνας δράσης Αποτελέσματα 2/13 Πρώτος κύκλος έρευνας δράσης Δράση – Παρατήρηση 1/2 – 1ος υποστόχος Πληκτρολόγηση 8 ποιημάτων και 6 παραμυθιών Μη αξιοσημείωτη βελτίωση ταχύτητας γραφής Ελλιπής απομνημόνευση και κατανόηση νοήματος

Αποτελέσματα 3/13 Πρώτος κύκλος έρευνας δράσης Αποτελέσματα 3/13 Πρώτος κύκλος έρευνας δράσης Δράση – Παρατήρηση 2/2 – 2οςυποστόχος «Μέθοδο της επίδειξης» με συμβολισμό λανθασμένων λέξεων μέσω αντικειμένων Hand over hand: παρουσίαση λέξεων Hand under hand: παρουσίαση κίνησης εντός των λέξεων και διόρθωσης λάθους Εξάσκηση: αυτόνομη διόρθωση λέξεων Ταχύτερη και ευκολότερη διόρθωση Μη σημαντική βελτίωση ταχύτητας γραφής (διπλάσια περίπου ταχύτητα)

Αποτελέσματα 4/13 Πρώτος κύκλος έρευνας δράσης Αναστοχασμός Προβληματισμός για την καταλληλότητα του qwerty Χρονοβόρα και κοπιαστική διαδικασία γραφής

Αποτελέσματα 5/13 Δεύτερος κύκλος έρευνας δράσης Αποτελέσματα 5/13 Δεύτερος κύκλος έρευνας δράσης Προκαταρκτικές Δράσεις και Σχεδιασμός 1/2 Αντικατάσταση του qwerty από ένα εξειδικευμένο πληκτρολόγιο για άτομα με μονοχειρία (ΠγΜ) Στόχοι: Βελτίωση ανεξάρτητης κίνησης όλων των δακτύλων Γνωριμία με ΠγΜ και κατάκτηση βασικών δεξιοτήτων χρήσης Κατάκτηση ευχέρειας χρήσης γραμμάτων-πλήκτρων ΠγΜ

Τυπικό πληκτρολόγιο qwerty Πληκτρολόγιο για Μονόχειες (ΠγΜ)

Αποτελέσματα 6/13 Δεύτερος κύκλος έρευνας δράσης Αποτελέσματα 6/13 Δεύτερος κύκλος έρευνας δράσης Προκαταρκτικές Δράσεις και Σχεδιασμός 2/2 1η φάση: σύνθεση ελληνικού προγράμματος εκμάθησης ΠγΜ Δομή προγράμματος: 7 ενότητες Σταδιακή εξάπλωση πεδίου δράσης χρήστη Περιεχόμενο ασκήσεων: 5 επίπεδα σε κάθε ενότητα Ανάγνωση των ασκήσεων 2η φάση: προσαρμογή ΠγΜ για άτομα με Σοβαρά Προβλήματα Όρασης

Σκίτσο ΠγΜ με χρωματική επισήμανση κατανομής γραμμάτων-πλήκτρων σε επτά ενότητες

5 Επίπεδα Ασκήσεων 1. Εντοπισμός της θέσης των νέων γραμμάτων 2. Πληκτρολόγηση δυάδων γραμμάτων 3. Πληκτρολόγηση τριάδων γραμμάτων 4. Πληκτρολόγηση λέξεων με τέσσερα γράμματα 5. Πληκτρολόγηση προτάσεων

Σκίτσο ΠγΜ με χρωματική επισήμανση των σημείων τοποθέτησης αυτοκόλλητων πλοήγησης

Αποτελέσματα 7/13 Δεύτερος κύκλος έρευνας δράσης Αποτελέσματα 7/13 Δεύτερος κύκλος έρευνας δράσης Δράση – Παρατήρηση 1/2 1ος στόχος: επιτυχείς δράσεις με κίνηση όλων των δακτύλων σε qwerty και σε μηχανή braille 2ος στόχος: αποδοτικές δράσεις Ευχάριστη «γνωριμία» με hand under hand Τοποθέτηση ΠγΜ σε διάφορες θέσεις Κατάκτηση σωστής τοποθέτησης χεριού στην γραμμή βάσης (α, τ, ε, η, space) Δύο τρόποι επίδειξης με hand over hand

Σκίτσο ΠγΜ με χρωματική επισήμανση Γραμμής Βάσης

Αποτελέσματα 8/13 Δεύτερος κύκλος έρευνας δράσης Αποτελέσματα 8/13 Δεύτερος κύκλος έρευνας δράσης Δράση – Παρατήρηση 2/2 – 3ος στόχος Δυσκολία εντοπισμού enter  μικρή βελτίωση Βαρετοί συνδυασμοί γραμμάτων, ψευδολέξεις Εξερεύνηση γραμμάτων Εντοπισμός και κατάκτηση: λ, θ, ο, κ, ρ: ικανοποιητικό βαθμό ν: μέτριο βαθμό Σχετικά εύκολη χρήση γραμμάτων ενότητας 1 (α, τ, ε, η, σ, δ και space)

Σκίτσο ΠγΜ με χρωματική επισήμανση γραμμάτων-πλήκτρων κατεκτημένων κατά τον 2ο

Αποτελέσματα 9/13 Δεύτερος κύκλος έρευνας δράσης Αποτελέσματα 9/13 Δεύτερος κύκλος έρευνας δράσης Αναστοχασμός 1/2 1ος και 2ος στόχος: αποτελεσματικές δράσεις Μεγαλύτερος βαθμός λειτουργικότητας και εξοικείωσης 3ος στόχος: επιτυχείς δράσεις Κατάκτηση σε ικανοποιητικό βαθμό γραμμάτων ενότητας 1 Ελαχιστοποίηση δυσκολιών με enter Ευνοϊκή η «ανακάλυψη» γραμμάτων

Αποτελέσματα 10/13 Δεύτερος κύκλος έρευνας δράσης Αποτελέσματα 10/13 Δεύτερος κύκλος έρευνας δράσης Αναστοχασμός 2/2 Αποφασίστηκαν: Αναθεώρηση ασκήσεων  περισσότερο ενδιαφέρον Συνέχεια ασκήσεων ενότητας 1 Εγρήγορση για εξασφάλιση ευχερούς χρήσης enter Δομικές αλλαγές στην «ελαστικότητα» του προγράμματος εκμάθησης ΠγΜ

Αποτελέσματα 11/13 Τρίτος κύκλος έρευνας δράσης Αποτελέσματα 11/13 Τρίτος κύκλος έρευνας δράσης Επανασχεδιασμός Στόχος: κατάκτηση ευχέρειας χρήσης γραμμάτων της Ενότητας 1 (α, τ, ε, η, σ, δ, space, enter) και κατάκτηση νέων γραμμάτων μέσω διερεύνησης Σχεδιασμός Συνέχεια ασκήσεων ενότητας 1 Ελεγχόμενη παραχώρηση ελεύθερου χρόνου

Αποτελέσματα 12/13 Τρίτος κύκλος έρευνας δράσης Δράση – Παρατήρηση Ενθουσιασμός  δυνατότητα αυτενέργειας Δυσκολία με enter  υπόδειξη 3 βημάτων Υπόδειξη με hand-over-hand βελών κίνησης και backspace Εξαιρετικές επιδόσεις: γράμματα ενότητας 1 Γραφή προτάσεων και χρήση: κ, ι, λ, ο, ρ, μ, ν και θ: ικανοποιητικό βαθμό και ευκολία φ, ξ, β και υ: μέτριο βαθμό

Σκίτσο ΠγΜ με χρωματική επισήμανση γραμμάτων-πλήκτρων κατεκτημένων κατά τον 3ο κύκλο

Αποτελέσματα 13/13 Τρίτος κύκλος έρευνας δράσης Αναστοχασμός Ιδιαίτερα αποδοτικές δράσεις ΠγΜ πιο λειτουργικό σε σχέση με qwerty Ενθουσιασμός Μεγαλύτερη ταχύτητα πληκτρολόγησης Λιγότερη κόπωση

Συζήτηση 1/3 Ο ρόλος των απτικών στρατηγικών στην εκπαίδευση των ΠΑΣΠΟ Εκτενής και επιτυχημένη χρήση ερευνητικά τεκμηριωμένων απτικών στρατηγικών (McLinden & McCall, 2002). Επιβεβαίωση καταλληλότητας και χρησιμότητας τους (McLinden & McCall, 2002). Απτικές αλληλεπιδράσεις (Αργυρόπουλος, υπό έκδοση. McInnes & Treffry, 1982) Καθοδηγητική διάσταση Συνεργασία και διάλογος

Συζήτηση 2/3 Ο ρόλος του δομημένου εκπαιδευτικού προγράμματος Συζήτηση 2/3 Ο ρόλος του δομημένου εκπαιδευτικού προγράμματος Απαντήθηκαν: Συνεκτικότητα και λεπτομερής σχεδιασμός (Tellevik & Elmerskog, 2009) Σταδιακή εισαγωγή νέων δράσεων (Erin, 2000) Αρχές εποικοδομισμού (Κασσωτάκης & Φλουρής, 2006α): Κατάκτηση 1 σταδίου πριν το πέρασμα στο επόμενο Αξιοποίηση ήδη αποκτημένης γνώσης Ενεργή συμμετοχή στην διαμόρφωση γνώσης Στοιχεία εφαρμοσμένης δομημένης διδασκαλίας σε άτομα με ΠΑΣΠΟ (Hodges, 2000. Howley & Preece, 2003. Taylor και Preece, 2010)

Συζήτηση 3/3 Ο ρόλος του δομημένου εκπαιδευτικού προγράμματος Μπορεί να υποστηριχθεί ότι: Η αποτελεσματικότητα της παρέμβασης βασίστηκε στη θεωρία της «ζώνη της επικείμενης ανάπτυξης» Ο Ερευνητής: ρόλο διευκολυντή και καθοδηγητή (Κασσωτάκης & Φλουρής, 2006α. Δαφέρμος, 2002). Υιοθετήθηκε το πλαίσιο του: «κατά στάδια οργανωμένου αναλυτικού προγράμματος» (Hodapp, 2005).