Διαπολιτισμική διδασκαλία ΝΕ Λογοτεχνίας Γυμνασίου Π. Πυρπυρής Σχολικός Σύμβουλος (ΠΕ02)

Στα σχολεία μας φοιτούν μαθητές που:  Προέρχονται από διαφορετικό πολιτισμικό/εθνοτικό περιβάλλον,  Έχουν διαφορετικό επίπεδο ακαδημαϊκής ετοιμότητας, διαφορετικό μαθησιακό προφίλ, διαφορετικά ενδιαφέροντα,  Έχουν διαφορετικό επίπεδο συναισθηματικής και κοινωνικής ωριμότητας,  Αντιμετωπίζουν διαφορετικές μαθησιακές δυσκολίες,  Μπορεί να βιώνουν άγχος προερχόμενο από οικογενειακούς, κοινωνικο- οικονομικούς κ.α. παράγοντες. 2

Οι εκπαιδευτικοί καλούμαστε :  να διαμορφώσουμε τη διδασκαλία μας, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η συμμετοχή όλων,  να καλλιεργήσουμε στους μαθητές δεξιότητες που θα τους κάνουν: πιο ευαίσθητους σε ζητήματα διακρίσεων, λιγότερο επιρρεπείς σε ρατσιστικές συμπεριφορές, πιο ανοιχτούς απέναντι στο διαφορετικό, με άξονα σκέψης και δράσης το αξίωμα πως όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι και πως οι όποιες διαφορές δεν αποτελούν αποδιοργανωτικό παράγοντα 3

Στα σχολεία με ετερογενείς πληθυσμούς είναι σημαντικό οι εκπαιδευτικοί:  Να εστιάζουν σε ζητήματα κοινωνικών σχέσεων Οι μαθητές νοιώθουν πως τους σέβονται οι άλλοι, μόνο αν αισθάνονται πως οι δάσκαλοι και οι συμμαθητές τους γνωρίζουν (Olsen, 1998))  Να αξιοποιούν διδακτικές τεχνικές που: (i) ενδυναμώνουν την ενσυναίσθηση των μαθητών, (ii) επιτρέπουν την εμπλοκή των «διαπολιτισμικών» μαθητών στη μαθησιακή διαδικασία 4

Οργάνωση μαθησιακής διαδικασίας Οργάνωση μαθησιακής διαδικασίας  Σύνδεση της διδασκαλίας με την καθημερινή πραγματικότητα ή/και τα βιώματα των «διαπολιτισμικών» μαθητών – ενίσχυση της αυτοεικόνας τους.  Οργάνωση κυρίως μαθητοκεντρικών και ομαδοσυνεργατικών δραστηριοτήτων που έχουν επικοινωνιακό προσανατολισμό και συμβάλλουν στην ανάπτυξη της ενσυναίσθησης (προσομοίωση, παιχνίδια ρόλων, Event Empathy Action (EEA), μίμηση περίστασης επικοινωνίας, ενασχόληση με ένα έργο τέχνης ή δημιουργία καλλιτεχνικού έργου κ.λπ.) - ενεργός εμπλοκή των μαθητών.  Διαφοροποιημένη διδασκαλία 5

Οργάνωση μαθησιακής διαδικασίας  Εξοικείωση με έννοιες-κλειδιά, ειδική επιστημονική ορολογία,  Σύνδεση του διδασκόμενου «θέματος» με: (i)Κείμενα και «πηγές» από άλλους λαούς (ii) άλλα γνωστικά αντικείμενα (iii)μορφές τέχνης  Καλλιέργεια και των τεσσάρων γλωσσικών δεξιοτήτων, προσληπτικών και παραγωγικών (ακρόαση, ομιλία, ανάγνωση, γραπτή έκφραση).  Αξιοποίηση νέων τεχνολογιών - προσέλκυση του ενδιαφέροντος των μαθητών και ευκολότερη πρόσληψη του περιεχομένου. 6

Κριτήρια επιλογής ενοτήτων - κειμένων - υλικού  Επιλογή θεματικών ενοτήτων που να συνδέονται με τις βιωματικές εμπειρίες, τα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες των μαθητών (την καθημερινή σχολική - προσωπική - κοινωνική ζωή τους, λ.χ. οι μαθητές και το σχολείο, το οικογενειακό και φιλικό τους περιβάλλον, ο ελεύθερος χρόνος, η ζωή τους στον τόπο εγκατάστασης - γνωριμία με το κοινωνικο-πολιτισμικό πλαίσιο της χώρας υποδοχής– το δικό τους πολιτισμικό «κεφάλαιο»).  Κείμενα και εκπαιδευτικό υλικό που να ανταποκρίνονται στο ηλικιακό – γνωστικό και γλωσσικό επίπεδο των μαθητών.  Συνάφεια κειμένων με τους εκάστοτε γλωσσικούς – επικοινωνιακούς στόχους που θέτει ο εκπαιδευτικός. Νοείται, βεβαίως, ότι λαμβάνεται υπόψη ο προβλεπόμενος διδακτικός χρόνος, η επικαιρότητα, η υλικοτεχνική υποδομή... 7

Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε το μαθητή να αντεπεξέλθει στο κείμενο;  Τι πρέπει να μάθει;  Ποιες δεξιότητες πρέπει/μπορεί να αποκτήσει; 8

Λευτέρης Ξανθόπουλος, Χρονικό Ο πατέρας είπε αγαπώ τον ξεραμένο καπνό έγινε καπνεργάτης η μητέρα γύρεψε παιδιά ταίρι και σπιτικό ζευγάρωσαν*  ο μεγάλος έψαχνε από παιδί τον κούρασαν οι μάχες ο μικρός δε ζήτησε τίποτα έφυγε σε ξένο τόπο το σπίτι μπογιατίζεται κάθε χρόνο ο πατέρας βγήκε στη σύνταξη η μητέρα χτίστηκε στις κάμαρες* ο μικρός γίνηκε σιδερόδρομος μακρύς κι ο μεγάλος σκέφτηκε να πει αγαπώ τον ξεραμένο καπνό άργησε προκόψανε* οι μηχανές  Λ. Ξανθόπουλος, Αντίψυχα, Ανδρομέδα 9

Βοηθάμε/διδάσκουμε τον μαθητή να παρατηρεί λ.χ.:  Τον τίτλο του ποιήματος  Τη δομή του ποιήματος  Το εισαγωγικό σημείωμα και τις υποσημειώσεις  Το τίτλο και χρονολογία της συλλογής  Τα πρόσωπα, τις σχέσεις τους  Τη διαδοχή των γεγονότων 10

Είπε: «αγαπώ τον ξεραμένο καπνό» έγινε καπνεργάτης βγήκε στη σύνταξη γύρεψε παιδιά ταίρι και σπιτικό ζευγάρωσαν χτίστηκε στις κάμαρες έψαχνε από παιδί τον κούρασαν οι μάχες σκέφτηκε να πει αγαπώ τον ξεραμένο καπνό άργησε Γραφικοί οργανωτές Τι συνέβη; Ποια η ακολουθία των γεγονότων ; Ο πατέρας Η μητέρα Ο μεγάλος γιος 11

Δε ζήτησε τίποτα έφυγε σε ξένο τόπο γίνηκε σιδερόδρομος μακρύς Τι συνέβη; Ποια η ακολουθία των γεγονότων ; Ποια είναι τα δευτερεύοντα στάδια; Ο μικρός γιός 12

Βοηθάμε/διδάσκουμε τον μαθητή να απορεί λ.χ.:  Τι έψαχνε ο μεγάλος γιός; Γιατί κουράστηκε; Γιατί δεν είπε «αγαπώ τον ξεραμένο καπνό», ενώ τον αγαπούσε; Γιατί «άργησε»;  Γιατί ο μικρός δε ζήτησε τίποτα; Γιατί έφυγε σε ξένο τόπο;  Ποια/-ες είναι η δεσπόζουσα/-ες ιδέα/-ες (θεματικά κέντρα);  Με τι είδους λόγο αποδίδεται καθεμιά/καθένα : καθαρό, συμβολικό, υπαινικτικό, σκοτεινό; 13

14

Βοηθάμε/διδάσκουμε τον μαθητή να διαβάζει προσεκτικά τις ερωτήσεις λ.χ.:  Αντιστοιχίστε κάθε μέλος της οικογένειας με τη δράση και το ρόλο που ανέλαβε στη ζωή του. Ποιος ανθρώπινος τύπος σάς προκαλεί μεγαλύτερο ενδιαφέρον και γιατί ;  Καταγράψτε τις κοινωνικές μεταβολές που αναφέρονται στο ποίημα, βρείτε σε ποιο χρόνο εκδηλώνονται στη ζωή των προσώπων,  και εξηγήστε ποια μεταβολή έχει μεγαλύ­τερη σημασία α) για το κάθε πρόσωπο, β) για την οικογένεια. 15

Πώς μπορείς να περιγράψεις ένα πρόσωπο ή αντικείμενο. Ποια επίθετα/ιδιότητες θα το περιέγραφαν καλύτερα; 16

Γραφικοί οργανωτές Ποιες ιδιότητες/αρετές αυτών των προσώπων είναι παρόμοιες και ποιες διαφορετικές; Ποιες εκτιμάς περισσότερο; Γιατί; κ.λπ. Ο πατέρας Ο μεγάλος γιος 17

Μια είδηση από τη Βουλγαρία….  Πάνω από καπνοπαραγωγοί από την περιοχή της Σατόβτσα της Βουλγαρίας διαμαρτυρήθηκαν στο χωριό Βαλκοσέλ. Στην κινητοποίηση που οργανώθηκε στην πλατεία του χωριού έλαβαν μέρος και κάτοικοι των χωριών Ρίμπνοβο, Γκοντέσεβο και άλλων. Αγανακτισμένοι από την καθυστερημένη καμπάνια εξαγοράς του καπνού και από τις χαμηλές τιμές που τους προσφέρουν οι εταιρείες μεταπώλησης, οι καπνοπαραγωγοί έκαψαν φύλλα καπνού που είχαν ήδη μουχλιάσει […] και απείλησαν ότι δε θα αφήσουν τα παιδιά τους να πάνε σχολείο, μέχρι να λυθεί το πρόβλημα με τις εταιρείες που επίτηδες αγοράζουν τον καπνό σε χαμηλότερες από τις περσινές τιμές, παρ’ όλο που το προϊόν είναι καλής ποιότητας. Πηγή: http: fileto.gr/

19

 Μεταβολές:  -από την ακμή της καπνοπαραγωγής και του καπνεμπορίου στην παρακμή τους  - από τα χειρωνακτική εργασία στην εκβιομηχάνηση της παραγωγής  - από την εργασία και την παραμονή στον τόπο καταγωγής στην ανεργία και τη μετανάστευση 20

Ορισμός μιας ιδέας με βάση το περιεχόμενο. Ποιο είναι το περιεχόμενο; Ποιο είναι το πλαίσιο αναφοράς; 21

Πίνακες επιλογής Εντοπίστε τουλάχιστον δύο παραδείγματα μεταφοράς Εντοπίστε ένα παράδειγμα υπαινικτικού λόγου Εντοπίστε ένα παράδειγμα ιδιωματικής έκφρασης Εξηγήστε την κυριολεκτική τους σημασία Εξηγήστε την κυριολεκτική του σημασία Εξηγήστε την κυριολεκτική της σημασία Γράψτε ένα δικό σας παράδειγμα μεταφοράς Γράψτε ένα δικό σας παράδειγμα 22

23

Γενικά, με τη βοήθεια των οργανωτών εξοικειώνουμε τους μαθητές:  Στα πρόσωπα του κειμένου και τους ρόλους τους  Στη διαδοχή των γεγονότων και τις αιτίες τους  Σε χαρακτηρισμούς, συναισθήματα, στάσεις και συμπεριφορές  Στο χώρο και το χρόνο  Στη γλώσσα και τη χρήση της  Στο ύφος των κειμένων  Στη χρήση και σημασία των ρηματικών χρόνων  Στη λειτουργία των σχημάτων λόγου και εκφραστικών μέσων 24

Βοηθάμε/διδάσκουμε τον μαθητή να: τοποθετεί τον συγγραφέα στην εποχή του και στο λογοτεχνικό ρεύμα σχολιάζει τα σχετικά γραμματολογικά στοιχεία εμβαθύνει στην ερμηνεία του κειμένου διακρίνει τα αφηγηματικά, υφολογικά, μορφικά και δομικά στοιχεία 25

Ο εμπλουτισμός της διδασκαλίας με τεχνικές που συμβάλλουν στην κατανόηση και την ανάπτυξη της ενσυναίσθησης (α) Για τα πρόσωπα του πατέρα και της μητέρας:  Συγγραφή ή διήγηση της «ιστορίας» από τη σκοπιά τους  Παιχνίδι ρόλων – διάδρομος συνείδησης  Αντιπαράθεση απόψεων  Τεχνικές forum theatre   Αναγκαία η προετοιμασία : Συγγραφή ημερολογίων (σκέψεις – συναισθήματα) 26

Ο εμπλουτισμός της διδασκαλίας με τεχνικές που συμβάλλουν στην κατανόηση και την ανάπτυξη της ενσυναίσθησης (β) Για τα πρόσωπα του μεγάλου και του μικρού γιού:  Συγγραφή ή διήγηση της «ιστορίας» από τη σκοπιά τους  Ανακριτική καρέκλα (προετοιμασία σε ομάδα: συλλογικός χαρακτήρας)  Προβολή στο μέλλον 27

28

Ανακεφαλαιώνοντας, σε μια πολυπολιτισμική τάξη είναι αναγκαίο:  Να γνωρίζουμε τους μαθητές μας και επιδεικνύουμε έμπρακτα το σεβασμό μας στην κουλτούρα τους  Να επιλέγουμε κείμενα που μπορεί να τους «αγγίξουν»  Να χρησιμοποιούμε τεχνικές που συμβάλλουν στην ανάπτυξη της ενσυναίσθησης  Να χρησιμοποιούμε μεθόδους και στρατηγικές που βοηθούν στην κατανόηση  Να χρησιμοποιούμε ποικιλία τρόπων αξιολόγησης  Να πιστεύουμε ότι όλοι μπορούν να μάθουν  Να παρέχουμε θετική ανατροφοδότηση. 29

Πηγές άντλησης υλικού (α)  05/229/1688,5398 ( διαδραστικά βιβλία ) 05/229/1688,5398  (Πύλη για την ελληνική γλώσσα) > Νέα Ελληνικά > Η Ελληνική ως ξένη /δεύτερη: Διδασκαλία – Εκπαίδευση: στρατηγικές μάθησης και διδακτικές προτάσεις (για τη διδ/λία των τεσσάρων γλωσσικών δεξιοτήτων) κ.ά.  («Ένταξη παιδιών Παλιννοστούντων και Αλλοδαπών στο σχολείο» - Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών) > Εκπαιδευτικό υλικό > Υλικό Γυμνασίου (λ.χ. Κείμενα για νέους σε απλά ελληνικά, σειρά Υπόθεση Γλώσσα, σειρά Μαζί) κ.ά.  Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου > Διαδικτυακές εφαρμογές > Φιλογλωσσία: Μαθαίνω Ελληνικά στο Διαδίκτυο (σειρά μαθημάτων για αρχάριους, με χρήση πολυμέσων και γλώσσα υποστήριξης την αγγλική), στο

Πηγές άντλησης υλικού (β)  (Πρόγραμμα Εκπαίδευσης Μουσουλμανοπαίδων) > Εκπαιδευτικό υλικό > Υλικό Γυμνασίου > Εκπαιδευτικό υλικό > Σχολικό > Βιβλία /υλικά για το Γυμνάσιο: Γλώσσα (προσαρμόζει το περιεχόμενο των βιβλίων Νεοελληνικής Γλώσσας του ΟΕΔΒ) //Ασκήσεις Γραμματικής //Λογοτεχνία //Ιστορία κ.ά. Επίσης, στον σύνδεσμο Υποστηρικτικό υλικό εντοπίζει κανείς χρήσιμο υλικό: Τρίγλωσσο Ορολογικό Λεξικό (πάνω από όρους για όλα τα μαθήματα του Γυμνασίου), Λεξικό Ελληνικής ως ξένης, Γραμματική της Ελληνικής κ.ά.  Το πιο πάνω υλικό είναι βοηθητικό για τη σύνδεση των μαθημάτων Ελληνικής σε αλλόγλωσσους μαθητές με τα υπόλοιπα γνωστικά αντικείμενα της τάξης τους, κάτι στο οποίο κρίνεται σκόπιμο να δοθεί έμφαση για τη φετινή χρονιά. 31

Πηγές άντλησης υλικού (γ)  (Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου) > Τομέας Επιμόρφωσης > Προγράμματα – Σεμινάρια > Πρόγραμμα Ταχύρρυθμης Εκπαίδευσης της Ελληνικής (ανάμεσα σε άλλα: Υλικό Επιμορφωτικού Σεμιναρίου Μαρτίου 2012).  (Τομέας Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας Π.Ι.Κ.) & (Ελληνική Εκπαιδευτική Τηλεόραση) > Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση: βιντεοταινίες για διάφορες θεματικές ενότητες (Γλώσσα – Λογοτεχνία, Ιστορία – Αρχαιολογία, Θέατρο, Τέχνη, Ολυμπιακή Παιδεία, Κοινωνικά Θέματα κ.ά.). Δυνατότητα προβολής αλλά και λήψης των περισσότερων ταινιών.  (Υπουργείο Παιδείας Κύπρου) > Εκπαιδευτικό σύστημα > Μέση Εκπαίδευση > Εκπαιδευτικό υλικό > Νέα Ελληνικά (Γλώσσα //Λογοτεχνία): τράπεζα κειμένων, διδακτικά σενάρια σύμφωνα με τη φιλοσοφία των Ν.Α.Π. κ.ά. 32

 Από το υπάρχον υλικό ο εκπαιδευτικός επιλέγει το καταλληλότερο με βάση το επίπεδο, τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα του συγκεκριμένου μαθητικού πληθυσμού που καλείται να διδάξει.  Μπορεί επίσης να το προσαρμόσει ή να το εμπλουτίσει λαμβάνοντας υπόψη τόσο την ύλη που καλείται να «καλύψει» όσο και το κοινωνικοπολιτισμικό συγκείμενο της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας. 33

Αξιολόγηση διδασκαλίας (α)  Αξιολογώ αυτό που διδάσκω και προετοιμάζω τους μαθητές μου γι΄ αυτό.  Δίνω έμφαση όχι μόνο στην τελική αξιολόγηση αλλά κυρίως στην αρχική-διαγνωστική και στη συντρέχουσα- διαμορφωτική.  Για κάθε μαθητή τηρώ στοιχεία προόδου, εστιάζοντας σε περιγραφική περισσότερο αξιολόγηση παρά ποσοτική.  Προσέχω να είναι ενδοατομική η αξιολόγηση του μαθητή - σε σύγκριση με τον εαυτό του παρά με τους υπόλοιπους συμμαθητές του.  Υιοθετώ ποικίλους και εναλλακτικούς τρόπους αξιολόγησης (λ.χ. προφορικές ερωτήσεις, συνέντευξη δομημένη /ημιδομημένη, κατ’ οίκον εργασία, σύντομα τεστ, γραπτά δοκίμια αξιολόγησης τετραμήνου, φάκελο επιτευγμάτων). 34

Αξιολόγηση διδασκαλίας (β)  Καταβάλλω προσπάθεια, ώστε να αξιολογώ και τις τέσσερις γλωσσικές δεξιότητες:  α) κατανόηση προφορικού λόγου,  β) κατανόηση γραπτού λόγου  γ) παραγωγή προφορικού λόγου  δ) παραγωγή γραπτού λόγου.  Προσέχω σε μια γραπτή αξιολόγηση (αρχική-διαγνωστική/τριμήνου /τελική) οι ερωτήσεις να είναι διαβαθμισμένης δυσκολίας και ποικίλου τύπου (λ.χ. πολλαπλής επιλογής, ορθού – λάθους, συμπλήρωσης κενών, σύντομης και εκτενούς απάντησης). 35

Αξιολόγηση διδασκαλίας (γ)  Επεξεργάζομαι και αξιολογώ τον λόγο (προφορικό /γραπτό) των μαθητών μου με βάση τα κριτήρια της καταλληλότητας και της αποδεκτότητας του λόγου ως προς την επικοινωνιακή περίσταση (π.χ. πώς θα ταίριαζε καλύτερα;) αλλά και με βάση το κριτήριο της γλωσσικής ορθότητας.  Ομαδοποιώ τα λάθη των μαθητών και παρέχω θεραπευτική εργασία.  Παρέχω τη δυνατότητα στους μαθητές για αυτοδιόρθωση /ετεροδιόρθωση του λόγου τους.  Αξιοποιώ τα αποτελέσματα της αξιολόγησης για στήριξη των μαθητών και βελτίωση της διδασκαλίας μου.  Ενημερώνω τους γονείς για την πρόοδο των παιδιών τους. 36

Οι (5) εργασίες και οι (2) διαθεματικές δραστηριότητες του σχολικού βιβλίου  1. Παρατηρήστε τη δομή του ποιήματος. Τι δηλώνουν τα ενδιάμεσα κενά και πώς συνδέεται ο τίτλος με το περιεχόμενο του ποιήματος;  2. Αντιστοιχίστε κάθε μέλος της οικογένειας με τη δράση και το ρόλο που ανέλαβε στη ζωή του. Ποιος ανθρώπινος τύπος σάς προκαλεί μεγαλύτερο ενδιαφέρον και γιατί;  3. «Ο μεγάλος κουράστηκε από τις μάχες» - «ο μικρός έγινε σιδερόδρομος» - «η μητέρα χτίστηκε στις κάμαρες». Πώς αντιλαμβάνεστε αυτούς τους στίχους για τη ζωή του κάθε προσώπου;  4. Ποια σημασία έχει η επανάληψη του δεύτερου στίχου στο τέλος του ποιήματος; Πώς συνδέεται ο στίχος αυτός με τη ζωή του μεγάλου γιου;  5. Καταγράψτε τις κοινωνικές μεταβολές που αναφέρονται στο ποίημα, βρείτε σε ποιο χρόνο εκδηλώνονται στη ζωή των προσώπων και εξηγήστε ποια μεταβολή έχει μεγαλύ­τερη σημασία α) για το κάθε πρόσωπο, β) για την οικογένεια.  ♦ Πώς αντιμετώπισαν οι δυο γιοι το θέμα της επαγγελματικής τους αποκατάστασης; Συζη­τήστε με πρόσωπα του οικογενειακού και κοινωνικού σας περιβάλλοντος τα οποία βρί­σκονταν σε νεαρή ηλικία τη δεκαετία του 1980 και ρωτήστε τα ποιες επαγγελματικές επι­λογές είχαν, ποια επαγγέλματα είχαν τη μεγαλύτερη ζήτηση και γιατί. Εξετάστε αν αυτά τα επαγγέλματα εξακολουθούν να έχουν ζήτηση στην εποχή μας.  ♦ Βρείτε ιστορικές πληροφορίες για το επάγγελμα και την κοινωνική θέση του καπνεργάτη στην Ελλάδα. Ερευνήστε επίσης σε ποιες περιοχές ασχολούνταν με την καλλιέργεια και την επεξεργασία του καπνού στη μεταπολεμική περίοδο. Συγκρίνετε τα παλαιότερα δεδομένα με τη σημερινή εξέλιξη του επαγγέλματος. Ποια συμπεράσματα προκύπτουν από την έρευνά σας για την τύχη αλλά και για τις προοπτικές του επαγγέλματος; 37

38