Συστήματα Διαχείρισης Μάθησης Σωτήρης Κίργινας Δήμητρα Φλώρου

Εισαγωγή Η σημερινή εποχή χαρακτηρίζεται από ραγδαίες μεταβολές σε όλα τα επίπεδα Επιτακτική ανάγκη αναμόρφωσης του εκπαιδευτικού συστήματος σε όλες τις ανεπτυγμένες χώρες, ώστε αυτό ν’ ανταποκρίνεται στις νέες αλλά και στις διαχρονικές ανάγκες του ανθρώπου και τις προκλήσεις της σύγχρονης κοινωνίας. Μεγάλη πρόκληση για τα εκπαιδευτικά συστήματα αποτελεί η ηλεκτρονική μάθηση.

Ηλεκτρονική μάθηση (Ι) Μέσω της ηλεκτρονικής μάθησης: οι εκπαιδευόμενοι εξοικονομούν χρόνο η εκπαιδευτική διαδικασία γίνεται πιο ευέλικτη καθώς επιλέγουν τον χρόνο που θα διαθέσουν. Οι τεχνολογίες της ηλεκτρονικής μάθησης μπορούν να χρησιμοποιηθούν όχι μόνο σε ακαδημαϊκούς χώρους αλλά να ενταχθούν και στον επιχειρησιακό χώρο

Ηλεκτρονική μάθηση (ΙΙ) Εξατομικευμένη (self-paced training) Ασύγχρονη Σύγχρονη προσφέρονται στον εκπαιδευόμενο συνδυασμός εκπαιδευτικών υλικών (βιβλία, αναφορές στο δίκτυο, μαγνητοσκοπημένα μαθήματα, σημειώσεις, προγράμματα εκμάθησης βασισμένα σε υπολογιστή κτλ), συνήθως χωρισμένα σε ενότητες (μαθήματα), τα οποία χρησιμοποιεί με το δικό του ρυθμό, συμμετέχοντες η δυνατότητα να εργαστούν με το υλικό προς διδασκαλία οπουδήποτε και οποτεδήποτε έχοντας όμως παράλληλα δυνατότητα ασύγχρονης επικοινωνίας με τους υπόλοιπους συμμετέχοντες και με τον εκπαιδευτή. οι μαθητές και ο καθηγητής μπορούν να βρίσκονται σε διαφορετικό τόπο ο καθένας αλλά χρησιμοποιώντας τεχνολογίες τηλεδιάσκεψης να βρίσκονται όλοι σε μία εικονική αίθουσα διδασκαλίας

Σήμερα διατίθενται λογισμικά συστήματα που συνδυάζουν τις τεχνολογίες του διαδικτύου, με σκοπό τη δημιουργία ενός μαθησιακού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο πραγματοποιείται η εκπαιδευτική διαδικασία Μια τέτοια εφαρμογή είναι τα Συστήματα διαχείρισης της μάθησης (Learning Management Systems,LMS), τα οποία είναι γνωστά και ως Εικονικά Περιβάλλοντα Μάθησης (Virtual Learning Environments) ή ηλεκτρονικές πλατφόρμες. Learning management systems, content management systems, learning platforms portals

Συστήματα διαχείρισης της μάθησης (Ι) Learning Management Systems Λογισμικά συστήματα τα οποία στηριζόμενα στο διαδίκτυο, έχουν ως σκοπό να υποστηρίξουν την ανοιχτή και εξ αποστάσεως μάθηση (ηλεκτρονική μάθηση) Λογισμικά τα οποία διαχειρίζονται τα θέματα εκπαίδευσης

Συστήματα διαχείρισης της μάθησης (ΙΙ) Τα ΣΔΜ αποτελούν σήμερα το μεγαλύτερο τμήμα των συστημάτων λογισμικού τα οποία υποστηρίζουν την εκπαίδευση και την κατάρτιση. Το υπερσύνολο των συστημάτων αυτών είναι γνωστό με τον όρο Συστήματα Μαθησιακής Τεχνολογίας

Συστήματα διαχείρισης της μάθησης (ΙΙΙ) Τα συστήματα διαχείρισης μάθησης υιοθετούνται ευρέως από τους εκπαιδευτικούς αλλά και τις επιχειρήσεις προκειμένου να ικανοποιηθούν οι αυξανόμενες απαιτήσεις για βελτιωμένη εκπαίδευση και κατάρτιση και για την καλύτερη πρόσβαση στη γνώση παρά τους χωροχρονικούς περιορισμούς. Μπορούν να ικανοποιήσουν διαφορετικές ανάγκες – εκπαιδευτικές, διοικητικές, επιχειρησιακές- και ως εκ τούτου προσφέρουν διαφορετικές υπηρεσίες.

Κατηγοριοποίηση των ΣΔΜ Συστήματα Διαχείρισης Μαθησιακού περιεχομένου (Learning Content Management Systems - LCMS) Συστήματα Υποστήριξης Συνεργατικής Μάθησης (Collaborative Learning Support System) Συστήματα Διαχείρισης Διαγωνισμάτων Αξιολόγησης (Question and Test Management Systems) Συστήματα Διαχείρισης Πόρων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων (Instructional Institute Recource Management Systems) Εικονικές Τάξεις (Virtual Classrooms) τα οποία παρέχουν εργαλεία για την υποστήριξη της συνεργατικής μάθησης τα οποία προσφέρουν εργαλεία για την δημιουργία διαγωνισμάτων, τη βαθμολόγησή τους, τη διαχείριση των αποτελεσμάτων τα οποία αφορούν στη διαχείριση των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. στα οποία δημιουργούνται εικονικοί χώροι μάθησης για τους συμμετέχοντες.

Λειτουργίες των ΣΔΜ Λειτουργίες δημιουργίας και διαχείρισης του εκπαιδευτικού υλικού από τον εκπαιδευτή Λειτουργίες διαχειριστικού περιεχομένου Λειτουργίες επικοινωνίας Λειτουργίες παροχής πληροφοριών Λειτουργίες διεξαγωγής αναζητήσεων Λειτουργίες αξιολόγησης Οι λειτουργίες των ΣΔΜ δεν οριοθετούνται με βάση τις παραπάνω κατηγορίες. Για την δημιουργία του κατάλληλου αλληλεπιδραστικού περιβάλλοντος, μέσα στο οποίο θα διεξαχθεί η εκπαιδευτική διαδικασία, ώστε να πραγματοποιηθούν οι διεργασίες της μάθησης, απαιτείται ένα ΣΔΜ πρέπει να διαθέτει μία σειρά λειτουργιών, οι οποίες μπορούν να ομαδοποιηθούν σε κατηγορίες Με τα εργαλεία Διαχείρισης Μαθημάτων (Course Management) και Διαχείρισης Τάξης (Class Management) ο εκπαιδευτής μπορεί να δημιουργεί το υλικό, να το ανανεώνει, να επιτηρεί και να προσαρμόζει τα μαθήματα εξυπηρετούνται μέσω των εργαλείων Διαχείρισης Περιεχομένου (Content Management) που διευκολύνουν την διαχείριση των δημιουργούμενων αρχείων (όπως είναι οι εργασίες των εκπαιδευομένων), των αρχείων που περιέχουν το εκπαιδευτικό υλικό, τη διανομή του μαθησιακού υλικού κ.α να πραγματοποιείται αλληλεπίδραση ανάμεσα στον εκπαιδευτή με τον κάθε εκπαιδευόμενο, τον εκπαιδευτή με την ομάδα των εκπαιδευόμενων και του εκπαιδευόμενου με τους συνεκπαιδευόμενους Οι πληροφορίες αυτές μπορούν να αφορούν τη μαθησιακή πορεία του εκπαιδευόμενου, αλλά και προσωπικές πληροφορίες, οι οποίες θα συντελέσουν στην καλύτερη αλληλεπίδραση του εκπαιδευόμενου με τους υπόλοιπους εκπαιδευόμενους, δημιουργώντας έτσι τον προσωπικό φάκελο του (portfolio δίνουν τη δυνατότητα στους μαθητές να έχουν προσωπικές και δημόσιες σημειώσεις επί του κειμένου, πρόσβαση σε μηχανές αναζήτησης κ.α Οι λειτουργίες αυτές παρέχουν την δυνατότητα στον εκπαιδευόμενος να αυτοαξιολογείται και να ανατροφοδοτείται

Κριτήρια επιλογής κατάλληλου ΣΔΜ (Ι) Κριτήρια επιλογής κατάλληλου ΣΔΜ (Ι) Να δημιουργούν, να ενεργοποιούν και να διαχειρίζονται μια σειρά μαθημάτων Να υποστηρίζουν τη συνεργασία μεταξύ των σπουδαστών και να παρέχουν κίνητρα για συνεργατική μάθηση Να δημιουργούν και να διαχειρίζονται δραστηριότητες αξιολόγησης Να οργανώνουν το εκπαιδευτικό και ανθρώπινο δυναμικό Να διαχειρίζονται γεωγραφικά κατανεμημένες τάξεις

Κριτήρια επιλογής κατάλληλου ΣΔΜ (ΙΙ) Κριτήρια επιλογής κατάλληλου ΣΔΜ (ΙΙ) Να δίνουν την δυνατότητα στους εκπαιδευόμενους να αντλούν πληροφορίες με διάφορες μορφές (κείμενο, εικόνα, ήχος) Η κοινωνική αλληλεπίδραση και η συνεργασία ενθαρρύνονται από τις τεχνολογίες που χρησιμοποιούν (Διαδίκτυο) Να ενθαρρύνουν την δημιουργικότητα των εκπαιδευόμενων. Ανασταλτικός παράγοντας μιας ευρείας αξιοποίησής τους είναι η πολύπλοκη οργάνωση και το κόστος.

Αξιολόγηση των ΣΔΜ στην εκπαιδευτική διαδικασία Πλεονεκτήματα (Ι) μεταμορφώνει τον τρόπο με τον οποίο γίνεται η μετάδοση και η πρόσληψη των γνώσεων ενθαρρύνεται η αυτονομία και πρωτοβουλία των μαθητών η διαδικασία της μάθησης γίνεται συνεργατική προσαρμογή του διδακτικού υλικού στις ατομικές ανάγκες του μαθητή ενισχύεται η οικοδόμηση της γνώσης Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται σε όλο τον κόσμο μια αξιοσημείωτη αύξηση των ΣΔΜ στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ύστερα από μια μακρά χρήση στην έρευνα και την διοίκηση, οι ηλεκτρονικές πλατφόρμες μάθησης έχουν φέρει την τεχνολογία πληροφοριών πιο κοντά στον πυρήνα της διδασκαλίας και της μάθησης στην τριτοβάθμιας εκπαίδευση. Η χρήση ΣΔΜ ενίσχυσε την πρόσβαση σπουδαστών στα υλικά εκμάθησης, την απλή ολοκλήρωση του ψηφιακού περιεχομένου και μια σειρά της αλληλεπίδρασης σπουδαστών και των συνεπαγόμενων υπηρεσιών.

Αξιολόγηση των ΣΔΜ στην εκπαιδευτική διαδικασία Πλεονεκτήματα (ΙΙ) πρόσβαση σε μεγάλες βάσεις δεδομένων σύνδεση με μεγάλες ηλεκτρονικές βιβλιοθήκες οι μαθησιακές διαδικασίες εξισώνονται για τους εκπαιδευόμενους δίνει τη δυνατότητα στους εκπαιδευτές και εκπαιδευόμενους να επικοινωνήσουν μεταξύ τους µέσω ασύγχρονων και σύγχρονων υπηρεσιών δίνει τη δυνατότητα εκπαίδευσης μεγάλου αριθμού ατόμων

Αξιολόγηση των ΣΔΜ στην εκπαιδευτική διαδικασία Μειονεκτήματα (Ι) απαιτείται περισσότερος χρόνος ενασχόλησης για τον εκπαιδευτή εξάρτηση από το εύρος του δικτύου για τη διεξαγωγή της εκπαιδευτικής διαδικασίας το πρόβλημα είναι η ανάπτυξη δεξιοτήτων που ευνοούν τη συνεργασία, όπως το αίσθημα της ατομικής ευθύνης μέσα στην ομάδα, η ανάληψη ευθυνών

Αξιολόγηση των ΣΔΜ στην εκπαιδευτική διαδικασία Μειονεκτήματα (ΙΙ) ένα άλλο ζητούμενο είναι τα κίνητρα για μάθηση και εάν αυτά τα προσφέρει το εκπαιδευτικό περιβάλλον το οποίο δημιουργείται η αίσθηση απομόνωσης λόγω της απόστασης και της έλλειψης φυσικής επαφής με τον διδάσκοντα ή τους άλλους εκπαιδευόμενους

Σύγκριση και αξιολόγηση ΣΔΜ Σύγκριση και αξιολόγηση ΣΔΜ Τα ΣΔΜ μπορούν να αποτελέσουν ένα εργαλείο ικανό να ενισχύσει την εκπαιδευτική διαδικασία και να της δώσει άλλες διαστάσεις. Για το λόγο αυτό προσπαθήσαμε να συγκρίνουμε και να αξιολογήσουμε 4 Συστήματα Διαχείρισης Μάθησης ως προς τα χαρακτηριστικά και τα εργαλεία που προσφέρουν και ως προς την καταλληλότητά τους για την εκπαιδευτική διαδικασία

Σύγκριση και αξιολόγηση ΣΔΜ Σύγκριση και αξιολόγηση ΣΔΜ Τα τέσσερα ΣΔΜ που συγκρίναμε είναι τα εξής: ATutor 1.6.1 Claroline 1.8 ILIAS 3.9.4 Moodle 1.9.1

ATutor 1.6.1 Διεύθυνση : http://www.atutor.ca/ Προέλευση : University of Toronto (Καναδάς)

Claroline 1.8 Διεύθυνση : www.claroline.net Προέλευση : University of Louvain(Βέλγιο)

ILIAS 3.9.4 Διεύθυνση : http ://www.ilias.uni-koeln.de/ios/index.html Προέλευση : University of Cologne (Γερμανία)

Moodle 1.9.1 Διεύθυνση : http://moodle.org/ Προέλευση : Martin Dougiamas, Curtin University of Technology, Benten, (Αυστραλία)

Οι κυριότεροι λόγοι για την επιλογή των συγκεκριμένων ΣΔΜ ήταν ότι: Είναι λογισμικά που διατίθενται δωρεάν είναι πολύ δημοφιλή καθώς χρησιμοποιούνται από πολλά εκπαιδευτικά ιδρύματα και οργανισμούς υποστηρίζουν όσο το δυνατόν περισσότερες δυνατότητες και διεθνή πρότυπα στο χώρο των Μαθησιακών Τεχνολογιών. υποστηρίζουν παρόμοια τεχνολογία ώστε να είναι δυνατή η εγκατάσταση τους στον ίδιο εξυπηρετητή (server) και η εξέτασή τους κάτω από τις ίδιες συνθήκες

Χαρακτηριστικά και εργαλεία που αξιολογήθηκαν Χαρακτηριστικά και εργαλεία που αξιολογήθηκαν Διαχείριση Μαθημάτων (Course Management) Διαχείριση Τάξης (Class Management) Εργαλεία Επικοινωνίας (Communication Tools) Εργαλεία Μαθητών (Student Tools) Διαχείριση Περιεχομένου (Content Management) Εργαλεία Αξιολόγησης (Assessment Tools)

Αποτελέσματα αξιολόγησης Στους πίνακες που ακολουθούν καταγράφονται συγκεντρωτικά τα λειτουργικά χαρακτηριστικά και τα εργαλεία που διαθέτουν τα Συστήματα Διαχείρισης Μάθησης που μελετήθηκαν.

Πίνακας 1: Διαχείριση μαθήματος ATutor 1.5.1 Claroline 1.8 ILIAS 3.9.4 Moodle 1.9.1 Εύκολη προσαρμογή του μαθήματος  Μη αναγκαιότητα ύπαρξης τεχνικών γνώσεων για τη σχεδίαση του μαθήματος Αgenda – Ημερολόγιο Πίνακας ανακοινώσεων Γλωσσάρι Δημιουργία πίνακα περιεχομένων Σύνδεσμοί σε πόρους στον Παγκόσμιο Ιστό Σύνολο 7 4 7

Πίνακας 2: Διαχείριση τάξης ATutor 1.5.1 Claroline 1.8 ILIAS 3.9.4 Moodle 1.9.1 Δημιουργία και ανάθεση εργασιών σε μαθητές  Οργάνωση μαθητών σε ομάδες Βαθμολόγηση ασκήσεων αξιολόγησης Παρακολούθηση επίδοσης μαθητών Παρακολούθηση συμμετοχής των μαθητών στο μάθημα Αποστολή εκπαιδευτικού υλικού επιλεκτικά σε µία ομάδα Παροχή οδηγιών στο μαθητή για βελτίωση της απόδοσης Σύνολο 7 3 6 7

Πίνακας 3: Εργαλεία αξιολόγησης ATutor 1.5.1 Claroline 1.8 ILIAS 3.9.4 Moodle 1.9.1 Εργαλεία για τη δημιουργία διαγωνισμάτων  Αυτόματη και προγραμματισμένη παράδοση Τυχαία εμφάνιση ερωτήσεων Αυτόματη εξαγωγή βαθμολογίας Αυτόματη παραγωγή διαγωνισμάτων από έτοιμους πόρους Προσαρμογή της παρουσίασης των διαγωνισμάτων Υποστήριξη διαφορετικών τύπων διαγωνισμάτων Σύνολο 7 3 5 7

Πίνακας 4: Εργαλεία επικοινωνίας ATutor 1.5.1 Claroline 1.8 ILIAS 3.9.4 Moodle 1.9.1 Εσωτερικός μηχανισμός ανταλλαγής μηνυμάτων  Ανταλλαγή-κοινή χρήση αρχείων Forum συζητήσεων Σύγχρονη επικοινωνία (chat) Συνδιάσκεψη βίντεο Συνδιάσκεψη ήχου Whiteboard Σύνολο 7 5 3 4

Πίνακας 5: Εργαλεία μαθητών ATutor 1.5.1 Claroline 1.8 ILIAS 3.9.4 Moodle 1.9.1 Σελιδοδείκτες  Προσωπικές σημειώσεις Παρακολούθηση προσωπικής προόδου Ασκήσεις αυτοαξιολόγησης Εργασία χωρίς σύνδεση Χώρος αποθήκευσης προσωπικού υλικού Χώρος παρουσίασης προφίλ μαθητή Μηχανισμός αναζήτησης εντός του εκπαιδευτικού υλικού Δυνατότητα εκτύπωσης τρέχουσας σελίδας Τήρηση ανωνυμίας Πρόσβαση στην ατομική βαθμολογία Σύνολο 11 7 3 10 5

Πίνακας 6: Διαχείριση περιεχομένου ATutor 1.5.1 Claroline 1.8 ILIAS 3.9.4 Moodle 1.9.1 Διαχείριση εκπαιδευτικού υλικού  Υποστήριξη multimedia Υποστήριξη άλλων τύπων Υλικού εκτός από HTML Στατιστικά στοιχεία – Παρακολούθηση Πόρων Σύνολο 4 4 3

Πίνακας 7: Γενικά ATutor 1.5.1 Claroline 1.8 ILIAS 3.9.4 Moodle 1.9.1 Υποστήριξη πολλών γλωσσών  Συμμόρφωση με πρότυπα μαθησιακών τεχνολογιών Υποστήριξη πολλαπλών Δικαιωμάτων Πρόσβασης Ύπαρξη βοηθημάτων , εγχειριδίων και tutorial για παροχή βοήθειας στο χρήστη Σύνολο 4 4

Πίνακας 8: Τεχνικές προδιαγραφές ATutor 1.5.1 Claroline 1.8 ILIAS 3.9.4 Moodle 1.9.1 Υποστήριξη Windows server  Υποστήριξη Unix/Linux server Χρήση web browser Σύνολο 3 3

Συμπεράσματα ILIAS 3.9.4 (45/50) Moodle 1.9.1 (40/50) Αν θελήσουμε να κατατάξουμε τα συστήματα µε βάση τον αριθμό των εργαλείων και των χαρακτηριστικών που το καθένα διαθέτει, η κατάταξη θα είναι η παρακάτω: ILIAS 3.9.4 (45/50) Moodle 1.9.1 (40/50) ATutor 1.5.1 (34/50) Claroline 1.8 (31/50)

Συμπεράσματα Από τα τέσσερα ΣΔΜ που αξιολογήθηκαν, το Claroline και το ATutor κρίνονται ως τα πλέον εύκολα στην εγκατάσταση και τη λειτουργία καθώς είναι αρκετά απλά και δεν προκαλούν σύγχυση στο χρήστη παρουσιάζοντάς του ποικιλία επιλογών. Τα άλλα δύο ΣΔΜ (ILIAS, Moodle) είναι και αυτά απλά στην εγκατάσταση και τη λειτουργία αν και απαιτούν μεγαλύτερη εξοικείωση του χρήστη, παρέχουν όμως περισσότερες δυνατότητες.