Η διδασκαλία αδίδακτου κειμένου της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας στο Λύκειο «Υπατία»,25 Νοεμβρίου 2010 Χρύσα Αλεξοπούλου Αντώνης Μιχαηλίδης

Θέματα Προβλήματα διδασκαλίας Ζητήματα διδασκαλίας Οργάνωση διδασκαλίας Βασικές αρχές διδακτικής του αδίδακτου κειμένου Σύνθεση υλικού-παράδειγμα (Ι. θεωρία συντακτικού και ΙΙ.εφαρμογή σε κείμενο) Εντοπίζοντας θέματα της αττικής διαλέκτου για επεξεργασία στη σχολική τάξη του Λυκείου- Παράδειγμα-Εφαρμογή. Διδακτικό παράδειγμα-Εργαστήριο.

Προβλήματα διδασκαλίας αδυναμία παρακολούθησης και συμμετοχής των μαθητών (> δυσκολία κειμένων, «βαρετά» και χωρίς συνοχή κείμενα, υπερσυγκέντρωση γνωστικού υλικού) ο προσανατολισμός της διδασκαλίας (στόχοι; ιεράρχηση στόχων, γνώση των δυνατοτήτων των μαθητών μας)

Προβλήματα διδασκαλίας προετοιμασία και μέθοδος διδασκαλίας επάρκεια / ευθύνη διδάσκοντος.

Ζητήματα διδασκαλίας επιλογή κειμένων (κριτήρια επιλογής – βαθμός δυσκολίας) ποιους στόχους επιλέγω κάθε φορά για τη διδασκαλία του συγκεκριμένου κειμένου.

Οργάνωση διδασκαλίας Γνώση των προβλεπομένων για τη διδασκαλία και την αξιολόγηση του μαθητή (Π.Δ, Εγκύκλιοι). Βοηθητικό υλικό (λεξικά, συντακτικά, γραμματικές). Ιεράρχηση ειδικών στόχων (σαφείς και εφικτοί). ΓΕΝΙΚΗ ΑΡΧΗ: 1. Πρέπει ο διδάσκων να κατέχει πολλά για να μπορέσει να μεταδώσει λίγα. 2. Η ενεργητική εμπλοκή του μαθητή στη διαδικασία.

Βασικές αρχές διδακτικής του αδίδακτου κειμένου ανάγνωση του κειμένου από τον διδάσκοντα κατά την έννοιά του. Αξιοποιώ τη σχέση αρχαίας-νέας ελληνικής →διαχρονία- συγχρονία. επαγωγή: από τα γνωστά στα άγνωστα, από τα εύκολα στα δύσκολα από τα απλά στα σύνθετα. οικονομία: από την παρατήρηση και τη σύγκριση εντοπίζονται ομοιότητες και επικεντρώνεται η προσοχή στις διαφορές→αποφυγή χρονοβόρων επαναλήψεων

Βασικές αρχές διδακτικής του αδίδακτου κειμένου ο κίνδυνος οι θεωρούμενες γνωστές λέξεις να αποδοθούν λανθασμένα αντιμετωπίζεται εν μέρει με τη διασαφήνιση της σημασίας των λέξεων εντός των συμφραζομένων. Αυτή η επιλογή δίνει έμφαση στο γλωσσικό περιβάλλον και απομακρύνεται από την παραδοσιακή αντίληψη διδακτικής που ήθελε κέντρο τη μεμονωμένη λέξη. Έτσι οι λέξεις νοούνται μέσα στα συγκείμενα και τα παρακείμενά τους.

Βασικές αρχές διδακτικής του αδίδακτου κειμένου συγκέντρωση ειδικού λεξιλογίου (δικανικού, στρατιωτικού, κλπ). Η διδασκαλία του συντακτικού στοχεύει: α) στη συγκρότηση της πρότασης β) στη σύνδεση των προτάσεων

Βασικές αρχές διδακτικής του αδίδακτου κειμένου α) συγκρότηση της πρότασης → λογική διάταξη του λόγου: κατασκευαστικός τρόπος διδασκαλίας: ρήμα /ρηματικό σύνολο + συμπληρώσεις του, αναγκαίες και προαιρετικές (=αντικείμενο, επιρρηματικοί προσδιορισμοί) ονοματικό σύνολο + συμπληρώσεις του (=ονοματικοί προσδιορισμοί)→ απλή και επαυξημένη πρόταση. - να συνειδητοποιήσουν τη λειτουργία των λέξεων στον συνταγματικό άξονα αλλά και τις πολλές δυνατότητες αντικατάστασής τους στον παραδειγματικό άξονα.

Βασικές αρχές διδακτικής του αδίδακτου κειμένου β) σύνδεση των προτάσεων: αξιοποιούνται ομοιότητες και αναλογίες, π.χ. ειδικές προτάσεις : αντιστοιχία στην εξάρτησή τους από ρήματα, στους συνδέσμους εισαγωγής, στη συντακτική λειτουργία τους η μόνη διαφορά στην εκφορά.

Βασικές αρχές διδακτικής του αδίδακτου κειμένου η μετάφραση των κειμένων: -δύο στάδια: α) αρχική προσπάθεια να κατανοηθεί το νόημα κάθε πρότασης του μεταφραστέου β) στη συνέχεια να αποδοθεί η κάθε πρόταση με ισοδύναμες προτάσεις της νέας ελληνικής με τη βοήθεια του λεξιλογίου, της γραμματικής και του συντακτικού.

Βασικές αρχές διδακτικής του αδίδακτου κειμένου η μεταφραστική διαδικασία πρέπει να είναι ένα διαρκές «δο ῦ ναι και λαβε ῖ ν» μεταξύ μαθητή- καθηγητή και μεταξύ αρχαίας ελληνικής-νέας ελληνικής. ενθαρρύνονται οι πολλές και διαδοχικές προσπάθειες που αποσκοπούν στη βελτίωση του αποτελέσματος μεταφραστικό αξίωμα: η καλή μετάφραση είναι πιστή κατά λέξη, όπου αυτό είναι δυνατό, και πιστή κατά έννοια, όπου αυτό είναι αναγκαίο.

Σύνθεση υλικού-παράδειγμα (Ι. θεωρία συντακτικού και ΙΙ.εφαρμογή σε κείμενο) Ι. 10ο Μάθημα: ΣΥΓΚΡΙΣΗ Εκφορά β΄ όρου σύγκρισης: α) Όταν είναι ουσιαστικό, με 1. απλή γενική = γενική συγκριτική ( π.χ. ἡ σιγή ἐ στιν α ἱ ρετωτέρα το ῦ λόγου). 2. με το ἤ και ομοιόπτωτα προς τον α΄ όρο ( π.χ. ὁ Ἀ λκιβιάδης ἦ ν νεώτερος ἤ ὁ Περικλ ῆ ς). β) Όταν δεν είναι ουσιαστικό, με ἤ και με τον ίδιο τρόπο προς τον α΄ όρο. Ως συγκριτικό μπορεί να είναι: α. επίθετο ή επίρρημα συγκριτικού βαθμού β. επίθετο ή επίρρημα που σημαίνει διαφορά (π.χ. ἕ τερος) γ. επίθετα που λήγουν σε –πλάσιος, -πλο ῦ ς. Σημείωση: η γενική με υπερθετικά, όταν ο α΄ όρος υπάρχει στον β΄, είναι διαιρετική, αν δεν υπάρχει είναι συγκριτική (π.χ. ὁ πόλεμός ἐ στιν ἀ ξιολογώτατος τ ῶ ν προγεγενημένων).

Σύνθεση υλικού-παράδειγμα (Ι. θεωρία συντακτικού και ΙΙ.εφαρμογή σε κείμενο) ΙΙ. Κείμενο: Πολλ ῶ ν δέ καί δειν ῶ ν ὑ παρχόντων τούς μέν πα ῖ δας α ὐ τ ῶ ν ζηλ ῶ, ὅ τι νεώτεροί ε ἰ σιν ἤ ὥ στε ε ἰ δέναι ο ἵ ων πατέρων ἐ στέρηνται, ἐ ξ ὧ ν δ’ ο ὗ τοι γεγόνασιν, ο ἰ κτείρω δέ τούς γονέας α ὐ τ ῶ ν, ὅ τι πρεσβύτεροι ἤ ὥ στε ἐ πιλαθέσθαι τ ῆ ς δυστυχίας τ ῆ ς ἑ αυτ ῶ ν. Τί γάρ ἄ ν τούτων ἀ νιαρότερον γένοιτο, ἤ τεκε ῖ ν μέν καί θρέψαι καί θάψαι τούς α ὑ τ ῶ ν, ἐ ν δέ τ ῶ γήρ ᾳ ἀ δυνάτους ε ἶ ναι τ ῶ σώματι, πασ ῶ ν δ’ ἀ πεστε- ρημένους τ ῶ ν ἐ λπίδων ἀ φίλους καί ἀ πόρους γεγονέναι. ὑ πέρ δέ τ ῶ ν α ὐ τ ῶ ν πρότερον ζηλο ῦ σθαι καί ν ῦ ν ἐ λεε ῖ σθαι, ποθεινότερον δ’ α ὐ το ῖ ς ε ἶ ναι τόν θάνατον το ῦ βίου; ( Λυσία, Επιτάφιος 72-73)