Κοινωνιογνωστικά Μοντέλα Πρόβλεψης Συμπεριφορών Υγείας (ΨΥΧ-358) Συνάντηση 8η ftp://ftp.soc.uoc.gr/psycho/manola/spring08/socialftp://ftp.soc.uoc.gr/psycho/manola/spring08/social cognition models seminar

Προθέσεις Εφαρμογής Implementation Intentions (Sheeran, 2002)

Εισαγωγικά Επικέντρωση στη σχέση πρόθεσης → συμπεριφοράς - Πόσο επιτυχής είναι η πρόθεση για την πρόβλεψη της συμπεριφοράς; Sheeran (2002) Μετα-ανάλυση 422 προδρομικών μελετών (Ν= 82107) Πρόθεση – 28% διακύμανσης στη συμπεριφορά Συνεπώς, η πρόθεση είναι επιτυχής για την πρόβλεψη της συμπεριφοράς Sutton & Sheeran (2003) Μετα-ανάλυση 51 μελετών (Ν= 8166) Παρελθοντική συμπεριφορά – 26% συμπεριφοράς Πρόθεση – 7% επιπρόσθετης διακύμανσης συμπεριφοράς Συνεπώς, η πρόθεση είναι επιτυχής για την πρόβλεψη της αλλαγής της συμπεριφοράς

Πρόθεση → Συμπεριφορά Πίνακας 1: Κατανόηση Σχέσης Πρόθεσης – Συμπεριφοράς (Orbell & Sheeran, 1998; Sheeran, 2002) Actor Δρών Abstainer Απέχων Inclined Κεκλιμένος Inclined actor Κεκλιμένος δρών Inclined abstainer Κεκλιμένος απέχων (47%) Disinclined Μή κεκλιμένος Disinclined actor Μή κεκλιμένος δρών Disinclined abstainer Μή κεκλιμένος απέχων (7%)

Ασυμφωνία πρόθεσης- συμπεριφοράς: Bιωσιμότητα πρόθεσης (intention viability) Η πρόθεση μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο όταν το άτομο έχει πραγματικό συμπεριφορικό έλεγχο (ικανότητες, μέσα, ευκαιρίες κλπ) Ενεργοποίηση πρόθεσης (intention activation) Η πρόθεση μπορεί να πραγματοποιηθεί όταν οι συνθήκες της συγκεκριμένης κατάστασης επηρεάζουν την εκδήλωση, την κατεύθυνση ή της ένταση της κύριας πρόθεσης σε σχέση με άλλες (παράλληλες ή ανταγωνιστικές) προθέσεις Μή προσέγγιση του επιπέδου ενεργοποίησης → απώλεια μνήμης, ή επαναϊεράρχηση των προθέσεων Επεξεργασία πρόθεσης (intention elaboration) Η πρόθεση μπορεί να πραγματοποιηθεί όταν το άτομο έχει επεξεργαστεί επαρκώς τις επιμέρους ενέργειες και ευκαιρίες που απαιτούνται για την πραγματοποίηση της δράσης (ιδιαίτερα για προθέσεις που απαιτούν μία σειρά ενεργειών για την πραγματοποίησή τους)

Προθέσεις εφαρμογής Αντιμετώπιση προβλημάτων ενεργοποίησης και επεξεργασίας προθέσεων στόχου (φάση κινητοποίησης) (βουλητική φάση) προθέσεις στόχου (τί;) ≠ προθέσεις εφαρμογής (πώς, πού, πότε;) Goal intentions ≠ implementation intentions Πρόθεση στόχου – τί σκοπεύει/επιθυμεί να πράξει το άτομο; Πρόθεση εφαρμογής – διαμόρφωση σχεδίου (σχέδιο ‘εάν/τότε’) ως προς το πώς, πού και πότε θα πραγματοποιηθεί η πρόθεση στόχου σε συμπεριφορά πχ ‘εάν είναι Δευτέρα, Τετάρτη ή Παρασκευή απόγευμα μετά τη δουλειά, τότε θα πάω γυμναστήριο για μία ώρα’ Μνημονική σύνδεση μεταξύ ευκαιρίας (κατάσταση) και μέσων επίτευξης στόχου (γνωστικών ή συμπεριφορικών αντιδράσεων)

Λειτουργία προθέσεων εφαρμογής Βοηθούν το άτομο να δεί και να αδράξει ευκαιρίες για την πραγματοποίηση των στόχων του Ενεργοποιούν μηχανισμούς που βοηθούν στην: - Άμεση αναγνώριση των κριτικών καταστάσεων (ευκαιριών) - Αυτοματοποιημένη εκτέλεση αντιδράσεων προς την πραγματοποίηση του στόχου

Έρευνα Η διαμόρφωση προθέσεων εφαρμογής (επιπρόσθετα της διαμόρφωσης προθέσεων στόχου) θα πρέπει να αυξάνουν την πιθανότητα πραγματοποίησης των αποφάσεων του ατόμου Μετα-αναλύσεις Koestner et al., μελέτες (Ν= 826), d + = 0.54 Sheeran, μελέτες (Ν= 1611), d + = 0.70 Gollwitzer & Sheeran, μελέτες (Ν= 8155), d + = 0.63 Τα αποτελέσματα των μετα-αναλύσεων υποστηρίζουν το ρόλο των προθέσεων εφαρμογής

Συμπεριφορές υγείας Μικρός αριθμός μελετών για την αλλαγή της συμπεριφοράς Συνδιασμός με τη μελέτη μεταβλητών των TPB και PMT Συνήθεις οι πειραματικοί σχεδιασμοί με προδρομική μέτρηση της συμπεριφοράς

Φυσική άσκηση Milne et al., 2002 Prestwich et al., 2003 Rise et al., 2004 Συνολικά, τα αποτελέσματα των μελετών δείχνουν ότι η διαμόρφωση προθέσεων εφαρμογής οδηγεί σε μία σημαντική αύξηση του επιπέδου φυσικής άσκησης σε σύγκριση με τις ομάδες ελέγχου

Δίαιτα Verplanken & Faes, 1999 Kellar & Abraham, 2003 Armitage, 2004 Sheeran & Milne, 2002 Συνοπτικά, τα αποτελέσματα των μελετών φαίνεται να υποστηρίζουν ότι η οδηγία διαμόρφωσης προθέσεων εφαρμογής σχετικά με τη διατροφή μπορεί να είναι αποτελεσματική στην προώθηση της υγειινής διατροφής

Έλεγχος καρκίνου Orbell et al., 1997 (αυτοεξέταση μαστού) Sheeran & Orbell, 2000 (τεστ παπ) Milne & Sheeran, 2002 (αυτοεξέταση όρχεων) Steadman et al., 2004 (μαστογραφία) Συνολικά, οι μελέτες φαίνεται να υποστηρίζουν την θετική επίδραση της διαμόρφωσης σχεδίου ‘εάν-τότε’ για την παρουσία σε έλεγχο καρκίνου

Λήψη χαπιών Sheeran & Orbell, 1999 Steadman & Quine, 2000 Η διαμόρφωση προθέσεων εφαρμογής μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να λαμβάνουν την αγωγή τους συστηματικότερα και στην ανάλογη χρονική στιγμή

Κατανάλωση αλκοόλ Murgraff et al., 1996 Webb & Sheeran, 2004 Η διαμόρφωση προθέσεων εφαρμογής μπορεί να αποδειχθεί χρήσιμη για την μείωση της υπερκατανάλωσης αλκοόλ

Κάπνισμα Higgins & Conner, 2003 Higgins & Conner, 2004 Οι ελάχιστες μελέτες υποδεικνύουν μία τάση ελαττωμένης έναρξης καπνίσματος για εφήβους που διαμόρφωσαν προθέσεις εφαρμογής

Αξιολόγηση Σχετικά καινούρια εξέλιξη, με ενδιαφέροντα αποτελέσματα Θετική η χρήση πειραματικών προδρομικών σχεδιασμών Αναγκαία η περαιτέρω μελέτη Έλεγχος της μέτρησης της συμπεριφοράς (κοινωνικά επιθυμητές απαντήσεις)

Εξελίξεις Γιατί λειτουργούν οι προθέσεις εφαρμογής; (μεσολαβητικοί μηχανισμοί) Πότε λειτουργούν οι προθέσεις εφαρμογής; (τροποποιητικοί μηχανισμοί)

Μεσολαβητικοί μηχανισμοί Πρόθεση εφαρμογής – συμπεριφορά Η σχέση αυτή μπορεί να μεσολαβείται από: 1. Προσβασιμότητα ερεθισμάτων (situational cues) 2. Ισχύς της σχέσης ερεθίσματος-αντίδρασης (situational cues – goal directed actions)

Τροποποιητικοί μηχανισμοί Πρόθεση εφαρμογής – συμπεριφορά Η σχέση αυτή μπορεί να τροποποιείται από: 1. Την παρουσία προβλημάτων αυτορρύθμισης της συμπεριφοράς (εμποδίων, χαρακτηριστικά προσωπικότητας, κλπ) 2. Ισχύς προθέσεων στόχου 3. βαθμός διαμόρφωσης προθέσεων εφαρμογής (πχ βαθμός δέσμευσης, γνωστικές πρόβες, κλπ)

Μελλοντικές κατευθύνσεις Περαιτέρω ερευνητικές εφαρμογές ιδιαίτερα στον έλεγχο επιβλαβών και ανεπιθύμητων αντιδράσεων (κάπνισμα, υπερκατανάλωση αλκοόλ) Εφαρμογές σε δείγματα του γενικού πληθυσμού, κλινικά δείγματα κλπ Αντιμετώπιση προβλημάτων κοινωνικής επιθυμίας (social desirability) και σφαλμάτων της πειραματικής διαδικασίας Περαιτέρω έρευνα σχετικά με την ανίχνευση και κατανόηση μεσολαβητικών και τροποποιητικών μεταβλητών της επίδρασης των προθέσεων εφαρμογής στη συμπεριφορά