ΔΕΛΤΑ ΑΞΙΟΥ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΕΡΜΙΟΝΗ ΡΑΠΤΟΠΟΥΛΟΥ ΝΙΚΟΛΕΤΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΕΡΜΙΟΝΗ ΡΑΠΤΟΠΟΥΛΟΥ ΝΙΚΟΛΕΤΑ ΤΣΙΦΤΣΗ ΦΕΡΟΝΙΚΗ ΧΑΪΤΙΔΟΥ ΡΕΝΙΑ

Το Εθνικό Πάρκο Δέλτα Αξιού - Λουδία - Αλιάκμονα, στις δυτικές ακτές του Θερμαϊκού κόλπου, είναι ένα από τα πιο σημαντικά υγροτοπικά συστήματα της Ελλάδας. Με συνολική έκταση 388.000 στρέμματα απλώνεται από το Καλοχώρι ως τις Αλυκές Κίτρους στο νομό Πιερίας, περιλαμβάνοντας από αγροτικές καλλιέργειες και λιβάδια ως αλατώδη εδάφη και ελώδεις εκτάσεις. Χάρη στη γεωγραφική της θέση και τη μεγάλη εναλλαγή των οικοτόπων, η περιοχή αποτελεί ένα σημαντικό βιότοπο για πολλά είδη άγριων ζώων και πουλιών.

Η γεωργία αποτελεί την κύρια δραστηριότητα των κατοίκων των γύρω οικισμών. Η ύπαρξη των τεσσάρων ποταμών –του Γαλλικού, του Αξιού, του Λουδία και του Αλιάκμονα- εξασφαλίζει την ευφορία σε μία από τις πιο μεγάλες και παραγωγικές πεδιάδες της χώρας, την πεδιάδα της Θεσσαλονίκης. Τα είδη που καλλιεργούνται κυρίως στην περιοχή είναι το βαμβάκι, το καλαμπόκι, το καλαμπόκι και η μηδική (τριφύλλι). Ωστόσο, το βασικό αγροτικό προϊόν είναι το ρύζι.

Στα μέσα της άνοιξης τα χωράφια του κάμπου της Θεσσαλονίκης πλημμυρίζουν με νερό για να μετατραπούν σε απέραντους ορυζώνες, δημιουργώντας ένα τοπίο μοναδικό που συμπληρώνει την εικόνα του φυσικού υγροτόπου. Οι ορυζώνες είναι σημαντικοί για την πανίδα της περιοχής, αφού λειτουργούν ως τεχνητοί εποχιακοί υγρότοποι. Στην περιοχή παράγεται το  70 - 80%  του ρυζιού στην Ελλάδα.

Τα δίθυρα μαλάκια (οστρακοειδή) είναι διηθηματοφάγοι οργανισμοί με παγκόσμια εξάπλωση και με ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην οικολογία των θαλάσσιων βιοκοινωνιών. Ο γρήγορος ρυθμός αύξησης και η θρεπτική αξία των οστρακοειδών αποτέλεσαν σημαντικά κίνητρα για την καλλιέργειά τους.

Οι καλύβες των μυδοκαλλιεργητών

Στη χώρα μας, ο Θερμαϊκός Κόλπος είναι η σημαντικότερη περιοχή παραγωγής και αλιείας οστρακοειδών, τόσο καλλιεργούμενων μυδιών όσο και άλλων ειδών (κυρίως κυδώνια, χάβαρα, γυαλιστερές). Η μυδοκαλλιέργεια στην περιοχή του Θερμαϊκού κόλπου είναι μία πολύ επικερδής δραστηριότητα που αναπτύχθηκε τα τελευταία 30 χρόνια.

Η ετήσια παραγωγή εκτιμάται σε περίπου 30 Η ετήσια παραγωγή εκτιμάται σε περίπου 30.000 τόνους μύδια, που αποτελεί και το 80 - 85% της ελληνικής παραγωγής. Η καλλιέργεια είναι εκτατικού τύπου με δύο μεθόδους: της πλωτής (long line) και της πασσαλωτής καλλιέργειας. Σήμερα, στις εκβολές Αξιού υπάρχουν περισσότερες από 80 καλλιέργειες πασσαλωτές και 350 πλωτές. Η μυδοπαραγωγή είναι ομαδοποιημένη χωρικά σε τρία τμήματα: εκβολή Αξιού στα όρια του Δήμου Χαλάστρας, εκβολή Λουδία στα όρια του Δήμου Αξιού και δυτικά της εκβολής του Αλιάκμονα στις ακτές της Πιερίας. 

Η μυδοκαλλιέργεια έχει μεγάλη εξάρτηση από την παροχή γλυκού νερού των ποταμών Αξιού και Αλιάκμονα, αλλά και από τα υδροδυναμικά ρεύματα του κόλπου της Θεσσαλονίκης, που καθορίζουν το ρυθμό αυτοκαθαρισμού της θάλασσιας αυτής περιοχής. Η μεγάλη ποσότητα θρεπτικών στοιχείων που τα ποτάμια φέρνουν στον Θερμαϊκό κόλπο επηρεάζει το μέγεθος των μυδιών, με αποτέλεσμα να έχουμε εδώ μεγαλύτερα μύδια και άρα μεγαλύτερη παραγωγικότητα.

Το σύμπλεγμα υγροτόπων Δέλτα Γαλλικού, Αξιού, Λουδία και Αλιάκμονα βρίσκεται πολύ κοντά σε μία μεγαλούπολη, τη Θεσσαλονίκη, και περιλαμβάνει έναν από τους πλέον παραγωγικούς κάμπους της χώρας. Η πραγματικότητα αυτή δημιουργεί μία σειρά προβλημάτων, η επίλυση των οποίων είναι περίπλοκη, αλλά παράλληλα αποτελεί και μία μοναδικότητα, καθώς είναι λίγες οι μεγάλες πόλεις στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη όπου σε τόσο μικρή απόσταση από το κέντρο τους μπορεί κάποιος να βρεθεί σε ένα εξαιρετικής ποικιλομορφίας φυσικό τοπίο, αδιατάρακτο σε μεγάλο βαθμό και με τόσο πλούσια πανίδα.

Ρύπανση Επιφανειακών και Υπόγειων Νερών Στα επιφανειακά και υπόγεια νερά της περιοχής έχει ανιχνευθεί πληθώρα χημικών και τοξικών ουσιών, βαρέα μέταλλα, καθώς και μικροβιακό φορτίο.

Εκτιμάται ότι ο Αξιός δέχεται περίπου 1. 140 Εκτιμάται ότι ο Αξιός δέχεται περίπου 1.140.000 κυβικά μέτρα βιομηχανικά απόβλητα τον χρόνο, μόνο από τις ελληνικές βιομηχανίες. Ο Αξιός ποταμός εμπλουτίζει τα υδατοσυστήματα της λεκάνης του με σημαντικό φορτίο ανόργανων και οργανικών ρύπων. Για παράδειγμα, ο Αξιός αποτελεί την κύρια πηγή ρύπανσης του Θερμαϊκού όσον αφορά το φώσφορο και το άζωτο, καθώς αποθέτει το 43% και 56% αντίστοιχα των ποσοτήτων που ανιχνεύονται στον κόλπο.

Είναι ο δεύτερος πιο ρυπασμένος ποταμός στην Ελλάδα, από την άποψη του φορτίου νιτρικών και φωσφωρικών. Επιπλέον μέσα στα όρια της λεκάνης απορροής του είναι χαμηλό το ποσοστό των κατοικημένων περιοχών που συνδέονται με αποχετευτικό σύστημα ή με μονάδες επεξεργασίας αποβλήτων. 

Υφαλμύρωση Η υφαλμύρωση είναι μία διαδικασία κατά την οποία το νερό της θάλασσας ρέει υπόγεια και εισχωρεί στα υπόγεια στρώματα νερού σε μεγάλη απόσταση από την ακτή. Αυτό συμβαίνει όταν ο ρυθμός άντλησης του υπόγειου νερού είναι μεγαλύτερος από τον ρυθμό αναπλήρωσής του, οπότε και εισρέει το θαλασσινό νερό.

Αποτελέσματα υφαλμύρωσης Αίτια υφαλμύρωσης Φυσικά (π.χ. γεωλογικό υπόστρωμα, ανύψωση της στάθμης της θάλασσας, ξηρασία) ή ανθρωπογενή (υπεράντληση υπόγειων νερών, λειψυδρία) ή συνδυασμός των δύο παραπάνω.  Αποτελέσματα υφαλμύρωσης Τα υπόγεια γλυκά νερά να είναι πια ακατάλληλα για πόση αλλά ακόμη και για άρδευση. Επιπλέον η υφαλμύρωση υποβαθμίζει την ποιότητα των εδαφών και σε ακραίες περιπτώσεις μπορεί τα χωράφια να γίνουν εντελώς άγονα. Είναι ένα σοβαρό πρόβλημα για τις εύφορες πεδινές περιοχές της χώρας κι εκτιμάται ότι η κατάσταση επιδεινώνεται συνεχώς

Στην πεδιάδα του Αξιού το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα έντονο γιατί τους καλοκαιρινούς μήνες πρακτικά μηδενίζεται η παροχή του ποταμού στα τελευταία 10 χλμ. της κοίτης του οπότε και εισχωρεί η θάλασσα με την παλίρροια. Η υφαλμύρωση έχει επηρεάσει σημαντικά και τη σύνθεση της χλωρίδας και των οικοτόπων στην περιοχή του Δέλτα του Αξιού.

Δέλτα Αξιού – Γαλλικού Λουδία (βίντεο)